CC BY
124ГТАХР 14.41.77
ПЕДАГОГИКАЛЬЩ вЛШЕМДЕР ГЫЛЫМИ БАГЫТ ЖЭНЕ ДЕРБЕС МАМАНДЫЦ
РЕТ1НДЕ
С.С. Цоцырбаева1, М.М. Цалиева2 :п.г.к., цауым профессор м.а., 2 2-курс магистранты, 1,2 Казац мемлекеттiк цыздар педагогика университет^ Казацстан, Алматы ц., е-mail: pedsheberlik@mail.ru
Педагогикалыц eлшемдеpдiц теориясы мен эдкнамасын дамытуга умтылыс жэне осы непзде тестiлердi цурастыруга деген талпыныстар жeнiндегi осыган дейiнгi кецестж педагогика кезецшен бастап элемдiк, ресейлiк, отандыц тэжiрибелер бар.
Педагогикалыц елшемдер - пэнаралыц цолданбалы теория api тэжiрибе. Педагогикалыц eлшемдеpдi булай тYсiндipу арнайы теорияныц цурылу жэне негiздеу мэселелерше, сонымен бipге бурын бар тэжipибенi цайта цуру эдiстеpiн цуру жэне непздеу мэселелеpiне зейiн аударуды талап етедь Бул педагогикалыц eлшемдеpдiц гылыми эдiснама мэселесi. Эдкнаманыц басты мэселелеpi -педагогикалыц eлшемдеpдiц, шкалалаудыц жэне нэтижелеpдi интерпретациялау ережелершщ мэнiн, мацсаттарын, мiндеттеpiн аныцтау жэне эдiстеpiн непздеу.
Елiмiзде 6М012400 - «Педагогикалыц eлшемдеp» мамандыгы бойынша 2014 жылдан мамандар даярлануда. БШм берудщ сапасын арттыруга жацаша багыттыц алгашцы цадамдары деп бiлемiз. Бiлiм беру жYЙесiндегi бШм мазмунын жацартумен цатар енген багалаудыц жаца эдiстеpi мен мYмкiндiктеpi, оныц бiлiм сапасын жацсартудагы eлшеудiц жаца инстpументаpийлеpi осылайша кeпшiлiкке мейлiнше тYсiнiктi бола тYседi.
Тушн свздер: влшем, педагогикалыц елшемдер, бШм сапасы, гылыми багыт
Педагогикалыц елшем (агылшын тшнен аударганда «Educational measurement») ХХ гасырдыц басындагы гылыми багыт ретiнде пайда болды. Дэл осы жылдары педагогтардыц багалаушы ю-эрекетшщ жеткiлiксiздiгi саналы тYсiндiрiлдi. Тестiлер Еуропада Коменскийдщ, Ушинскийдщ, Гербарттыц, Дистервегтщ, Песталоццидщ жэне т.б. алгашцы педагогикалыц жYЙелерi цалыптасцан кезецшен кешн пайда болды. Аталган жYЙелерде тестiлер болмады. ХХ гасырдыц 30-жылдарында тестiлер болды, алайда КСРО-да осы кезецде танымал идеология мен танымал цайреткерлерге берiлгендiк рухында тэрбиелеу мацсаты негiзгi пэнi болган педагогикалыц жYЙесi цалыптасты. Бiлiм беру мен оцыту аталган идеология рухында тэрбиелiк сипатца ие болды.
Кептеген галымдардыц Yлесi арцылы педагогикалыц елшемдердiц дамуы бiршама жетiстiктерге жеттi. Educational Measurement - Педагогикалыц елшемнщ дамуына Yлес цосцан шетелщк галымдар - A.Anastasi, A.Birnbaum, W.Brown, L.J.Cronbach, R.L.Ebel, R. Fisher, R.Glezer, J.P.Guilford, H. Gulliksen, L.L.Guttman, R.Hambltone, P.Horst, G.F.Kuder, R.Linn, J. Loevinger, F.M.Lord, W. Masters, J.Nitko J.Nunnally, G.Rasch, M.W.Richardson, G.Sax, C.Spearman, M.Stone, E.L.Thorndike, R.L. Thorndike, D.Weiss, W. Wiersma и S. G.Jurs, B.D.Wright жэне кептеген басца галымдар. Батыс елдершде, эсiресе АКШ-да цазiргi кезде кец ауцымды теориялыц жэне дэйект материал жинацталган. Педагогикалыц елшемдер саласында жыл сайын монографиялар, арнайы гылыми журналдар, оцу цуралдары шыгып турады.
Педагогикалыц елшемдердiц теориясы мен эдюнамасын дамытуга умтылыс жэне осы непзде тестiлердi цурастыруга деген умтылыс КСРО мен Ресейде бiрнеше рет жасалды. Тест цурастыруга деген алгашцы умтылыстар 20-жылдардыц басында болды; олар тестологиялыц жумыстардыц авторларымен байланысты: П.П.Блонский, А.А.Болтунов, М.С.Бернштейн, Н.А.Бухгольц, С.Г.Геллерштейн, Е.В.Гурьянов, А.Б.Залкинд, М.И.Зарецкий, С.М.Ривес, А.М.Мандрыка, А. А.Смирнов, М.В. Соколов, А.А.Толчинский, Н.К.Удовиченко, Б.А.Шевырев, А.М.Шуберт, Т.А.Эрн жэне кептеген басца галымдар. Аталган авторлар тестшщ алгашцы дэл емес аныцтамаларын берд^ тапсырмалардыц формаларын, тестiлердiц сапасыныц критерийлерш зерттедi, тестiлердi практикалыц
тYрде цолданумен айналысты. Алайда б^л ж^мыс 30-жылдардыц басында тоцтап цалды: алдымен идеологиялыц сынныц KeMeri арцылы, содан кешн 1936 жылы саяси тыйым арцылы тоцтатылды [ 1].
30-жылдардыц басында КСРО-да субъективизм жедел артты жэне эгалитаризм кец тарала бастады. Саясаттагы субъективизм бiлiмдi тексерудщ кез келген объeктивтi эдюшщ дамуына кeдeргi кeлтiрдi, сeбeбi онда командалыц-эюмшшк жYЙeнiц eмiр CYPуiнe цауш царастырылды. Онда тацдаудыц шeшушi бeлгiсi ретвде бiлiм, цабшеттер алынбайды, онда жогарыда т^рган басшылардыц б¥йрыцтарын б^лжытпай орындау алынды. Осы кезден бастап, эдебиеттерде тестшердщ зиянды туралы, тeстiлeрдi отандыц педагогикалыц гылым мен пратикада цолданудыц мYмкiн eмeстiгi туралы кеп жазылды. Батыс eлдeрiмeн салыстыру керсеткендей, олар бiздeн ж^мыстыц ауцымы бойынша, басылымдардыц саны бойынша, гылыми кадрларды даярлау бойынша, тест теориясын дамытудыц децгей мен сапасы бойынша, тест процесшщ техникалыц жэне багдаралмалыц-есептеу цамтамасыз eтiлуi бойынша озып кеткен.
Тест бойынша аса алга дамып кеткен елдердщ цатарына Нидерланды, АКШ, Англия, Жапония, Дания, Израиль, Канада, Австралия жатады. Б^л елдердщ тiзiмiнe т^ргындарыныц eмiр CYPуiнiц жогары децгей аныцталган елдер енпзшген. Тeстiлeрдi цолдану бiлiм берудщ сапасына жагымды эсер eтeдi; бшм берудщ сапасы басцарудыц сапасымен байланысты, сапалы басцару т^ргындардыц eмiрiнiц сапасын арттыруга алгышарттар ц^рады, ^а^р тестшердщ кeмeгi арцылы миллиондаган оцушылар мен студенттердщ, эскери цызметкерлердщ, мeмлeкeттiк эюмшшк, басшы цызметкерлердщ даярлыгы тeксeрiлeдi.
Тестшщ багалаудыц басца формаларынан демаркациялануы критeрийлeрi рeтiндe, атап айтсац тестшщ аныцтамасына кeлeсi терминдер eнгiзiлдi: тапсырма, мазм^н, форма, циындыц, децгей, жYЙe, ц^рылым, сапа. Дэл осы кезецде аса перспективалы багыттарда тeстiлeрдi дамытуга ыцпал eтeтiн eзара байланысцан, нeгiзгi, бастапцы жэне цайта жацгыртушы ^гымдардыц жиынтыгын ц^растыру мацызды: б^л педагогикалыц eлшeм теориясыныц дамуы, атап айтсац, педагогикадагы латентп-ц¥рылымдыц талдау, тест теориясында жYЙeлi ^гымдарды цолдану, тестшердщ сапасын непздеудщ критeрийлeрiн
ц¥ру.
Тeстiлeрдi ц¥растыру бойынша цогамдыц ассоциациялардыц арнайы ондаган журналдарды шыгарудыц шeтeлдiк тэжiрибeсi пайдалы, атап айтсац, Journal of Educational Measurement, Educational and Psychological Measurement, Psychometrika жэне т.б., сонымен бiргe жYЗдeгeн монографиялар, оцу ц¥ралдарын, тест жэне педагогикалыц eлшeмдeр бойынша диссертациялардыц жазылу тэжiрибeсi аса ц¥нды.
Б¥л жерде ресейлш кeрнeктi галым В.Аванесовтщ жеке тэжiрибeсi мен куэлiгiн eнгiзугe болады. Бiр мэселеден eкiншi мэселеге табиги гылыми eту, отандыц педагогикалыц гылымда талап етшмеген немесе цажет болмаган тeстiлeрдi зерттеуге экeлдi. Ж^мыстыц нэтижeлeрiн басылымда жариялау Yшiн, алдымен педагогикалыц гылымдар академиясыныц мYшeлeрiн тест деген мэселенщ мацыздылыгына сeндiру керек. М¥нда олардыц бойындагы тестофобияны жецуге деген талпыныс циын болды. М¥ны педагогикалыц басылымдарда жасау мYмкiн емес. Тек 1978 жылы автор «Вопросы психологии» журналында «Проблема психологических тестов» атты мацаласын жариялады, онда психологиялыц жэне педагогикалыц тестшеущ ¥йымдастыру мэсeлeлeрi цамтылды[ 2].
Аталган мацаланыц eкiншi агылшын тiлiндeгi н¥сцасыныц алгы сeзiндe, шетелдш басылымдар мацалада КСРО-да тeстiлeрмeн жYргiзiлгeн ж^мыстыц тек цана бiр бeлiгi айцын кeрiнeдi деген болжам жасады, алайда б¥л д¥рыс емес. Педагогикалыц eлшeмдeрдiц децгешндеп айырмашылыцтыц болуына А^Ш-да тeстiлeргe, оларды ц¥растыруга деген идеологиялыц кeдeргiлeргe тыйымныц болмауы ыцпал етп. Кeрiсiншe, жыл eткeн сайын осы салага енпзшетш царжылыц салымдар артып отырды. Бiлiм жэне цабiлeттeр тестш ц¥растыру жэне цолдану юшщ кец жайылуы eкiншi дYниeжYзiлiк согыс кeзiндe байцалды. Ол кезде тeстiлeр ЭЭК (эскери-эуе кYштeрi) ¥шу жэне техникалыц персоналын кэсiби тандау iсiндe кец цолданылды, б¥лай тандау мындаган доллар ацшаны Yнeмдeугe мYмкiндiк бeрдi. Соцгы жиырма жыл тест теориясында, сонымен бiргe тeстiлeу тэжiрибeсiндeгi радикалды eзгeрiстeрмeн сипатталды.
Педагогикалыц eлшeмнiн эдiснамасынын непздерш ц¥растыруга осы ж^мыстыц авторы жогары мектептщ педагогикасы мен психологиясы бойынша оцу ц¥ралында алгаш рет ¥мтылыс жасады. Содан кeйiн б¥л ж^мыс мацызды тYPдe кeнeйтiлдi жэне жогары мектеп студенттершщ бiлiмiн педагогикалыц тестшк тeксeрудi гылыми ¥йымдастырудыц нeгiздeрi бойынша арнайы оцу ц¥ралы тYрiндe жарияланды. Онда педагогикалыц eлшeмдeргe багдарлана отырып, ЖОО-гы педагогикалыц
бацылаудыц пэнше, непзп функциялары мен принциптерше аныцтама берiлдi, бiлiмдi тестiлiк бацылаудыц гылыми негiздерi ретiнде влшемнщ рeлi кврсетiлдi, педагогикалыц тестшердщ теориясы мен тарихы мэселелерi царастырылды, олардыц сапасыныц критерийлерi, салыстыру эдiстiр мен оцу процесiндегi тестiлеу нэтижесшщ интгерациясы царастырылды. Содан соц педагогикалыц влшемдердщ педагогикалыц багалау мэселелерiмен тыгыз байланысты мэселесi царастырылган гылыми-зерттеу ецбектер шыцты.
Соцгы кезде тестiлерге деген цызыгушылыц бiршама артцанмен, ситуация жацсарган жоц. Тестiлердi цурастырудагы царапайымдылыц пен оган деген артып келе жатцан сураныс, квптеген сапасыз материалдардыц пайда болуына ыцпал еттi. Калыптасцан ситуацияныц себептершщ бiрi - бул емтихан, сынац жэне бiлiмдi тексерудщ басца дэстYрлi формаларына жумсалатын шыгындармен байланысты оцу процесшщ взгерiсiндегi циындыцтар. Педагогикалыц консерватизммен Yйлесе отырып, булай уйымдастыру кез келген жацалыцтарды терiске шыгарады, егер оларды цабылдаган жагдайда, оларды танымастай ^йге взгертедi. Аталган ситуация бiлiм берудщ тиiмдiлiгiн арттырудыц элемдiк тенденциясымен жэне бшм беру эрекетiн цогамдыц вцщрютщ жетекшi саласына айналдырумен царама-цайшылыцта болады.
Педагогика влшемдердщ гылымдар аясында дамуы. Педагогикалыц влшемдер - пэнаралыц цолданбалы теория эрi тэжiрибе. Педагогикалыц eлшемдердi булай тYсiндiру арнайы теорияныц цурылу жэне негiздеу мэселелерiне, сонымен бiрге бурын бар тэжiрибенi цайта цуру эдiстерiн цуру жэне негiздеу мэселелерше зейiн аударуды талап етедi. Бул эдюнама мэселесi. Эдюнаманыц басты мэселелерi - педагогикалыц влшемдердщ, шкалалаудыц жэне нэтижелердi интерпретациялау ережелершщ мэнiн, мацсаттарын, мiндеттерiн аныцтау жэне эдiстерiн непздеу.
Педагогикадагы влшеудщ мэнi - зерттелушi объектшщ, YPДiстiц сипаттамалары мен жеке белгшерш нацты сандыц жYЙе арцылы белгiлеу жэне оларга «жацсы -жаман», «аз-квп», «терец-таяз» секiлдi багалар бере отырып, бip немесе бiрнеше белгiлердi салыстырудыц бастапцы нYктесiн, салыстыру шкаласын табу, «влшем» угымы нацты ережеге сай цандай да бip заттыц сандыцыц баламалар арцылы белгiленуiн бiлдiредi. Адамныц твбeci мен вкшесшщ арасындагы «сызгыш» арцылы табылган сандыц баламалары, адам бойыныц узындыгын влшеу болып табылады. Баланыц интеллектуалдыц коэффициентiн влшеу - тапсырмаларга цайтарылган жауаптар, «реакциялар» сипатыныц сандыц баламалары. влшеу арцылы цандай да бip цасиеттер оцай вцдеуге жататын «сандыц» угымга айналдырылады.
влшем туралы Абай 43-свзiнде былай дейдi: «1шпек, жемек, кYлмек, квщл квтермек, цушпац, CYЙмек, мал жимац, мансап iздемек, айлалы болмац, алданбастыц - бул нэрселердщ, барлыгыныц eлшеуi бар ..» немесе «..эрбiр жацсы нэрсенщ влшеуi бар, влшеуiн бiлмек - бiр Yлкен ю...»[ 3 ]. А.Машанов влшеу жвнiнде: гылымныц асыл теп влшеуш бiлуде [4] деп жазады.
Педагогикалыц влшемдердщ мэнi туралы аныцтамалардыц толыццанды жэне дэлдiгi Yшiн ею аныцтаманы цосуга болады. Оныц алгашцысын гылымныц классигi Н.Р. Кэмпбелл бердь Ол влшемге гылымныц талаптарына сэйкес зерттелетш цасиеттердi айцындауга санмен белгшеу процесi ретiнде аныцтама бередi. Осы аныцтама арцылы галым гылымныц аныцтай алатын цасиеттерiнiц влшеуге болатын айцындап кврсетедi. Н.Р. Кэмпбелл жеке тулганыц сапаларын, бiлiмiн жэне интеллектiсiн влшеудеп циындыцтарды осы цасиеттерден емес, олардыц мэнше цатысты жалпы тYсiндiруде кврсетедг
Н.Р. Кэмпбеллдiц логикасымен влшемге бершген аныцтамасы YЙлеседi: бул сандар арцылы жеке тулганыц зерттелетш цасиеттерш зерттеушшер кврсететiн процесс. А. Тарскийдiц аныцтамасында екi аспект цызыцты болып табылады: бiрiншiсiнде, влшемнiц процессуалдыгыныц цасиетi бекiтiледi (цазiр таралып кеткен «процедура» свзшен бiршама жацсы) жэне екiншiсiнде, аныцтаманыц цысцалыгы кврсетiледi. Педагогикалыц влшем процес - бул гылыми вндiрiс жэне жеке тулганыц айцын бацылауга болмайтын цасиеттерiн влшеу эдiстерiн практика жYзiнде цолдану.
Кец тараган аныцтамаларга сай 1946 жылы америкалыц психолог С.Стивенсон арцылы ендiрiлген влшем - бул объект сипаттамаларына ережеге сай сандыц мэннщ бepiлyi. Бул аныцтама сандыц влшеу тэжiрибелерiн жинацтау нэтижесiнде жаратылыстану гылымдары арасында кецiнен таралып, жалпы влшеу теориясыныц негiзiн калаган [ 5].
Классикалыц, тiкелей сандыц влшем теориясы гылымныц, техниканыц, технологияныц дамуына байланысты сандыц влшеуiштердiц жаца эдю-тэсшдерше квшуде. Тiкелей бацылауга жатпайтын цубылыстар физика гылымыныц жетiстiктерi арцылы влшенетш, бацыланатыны
белгт. Мысалы, ^ннщ салмагы, Галактика планеталарыныц арацашыцтыгы аралыц ц¥ралдар арцылы толыц eлшeнeдi Fылымда адам жeнiндeгi eлшeмдeр де осындай жанама аралыц сипатта. Адамныц ц¥зырлылыгы, epкi, кYшi оныц iшкi элeмi арцылы сипатталады. М¥ны нейропсихология, нейрохирургия жeтiстiктeрiмeн объeктивтeндiру мYмкiн емес, бipaц, соган царамастан, эмпирикалыц жiнe теориялыц жинацталган материалдарга CYЙeнe отырып, аталмыш сапалар байцалу дэрежесше сай багаланады.
Педагогика, психология, социология гылымдарыныц дамуына байланысты цасиeттeрдiн, байцалу дэрежесш бip-бipiнeн айыру тек сандыц емес, сапалыц eлшeм бiрлiктeрiн пайдалана отырып, багалаудыц, цажeттiлiгi туындап отыр. Сапалыц багаларды дэл eлшeудiн инструмeнттeрi мен тэсiлдeрiнiн болмауына байланысты сандыц багаларга Караганда нацтылыгы тeмeн дэрежеде. ДэстYрлi бiлiм жYЙeсiндeгi eлшeм бiрлiктeрiн («5», «4», «3», т.б.) педагогтардыц не Yшiн цойгысы келсе де толыц мYмкiндiктeрi болып кeлгeнi белгш.
Ресей галымдары арасында халыцаралыц сараптамашы рeтiндe танылган Н.Найденованыц бiлiм сапасын багалаудыц элeмдiк инструмeнтарийлeрi жeнiндeгi гылыми пайымдаулары бiздiн eлiмiздeгi галымдар мен арнайы мамандар тарапынан зeрттeлiп,бiлiм беру сапасын багалаудыц мYмкiндiктeрiн арттыруы - алдагы уацыттыц eншiсiндe [6; 127].
Елiмiздe ц¥зырлылыцтыц педагогикалыц категория рeтiндe дамуын терец зерттеген галым К.^¥дайбергенова педагогикалыц eлшeм туралы eз монографиясында жацсы т¥жырымдар жасаган. Fалым цазiргi кезде педагогикада кец тараган «ц¥зырeттiлiк» ¥гымыныц дэл атауы «ц¥зырлылыц» eкeндiгiн дэлелдей отырып, оныц бшм сапасы мен педагогикалыц eлшeмгe цатыстылыгын жацсы талдап гарсеткен.
Бiлiмдeгi баганыц бiрeгeй болмауы, eлшeнeтiн «бeлгiсiздiк» сипаттарын жабыц тYPдe болуы тiкeлeй eлшeу мYмкiндiгiнeн айырады. Бeлгiсiз зат сипаттарыныц бip мэндшкте бeрiлмeуi бгалау Yрдiсiндe бeлгiсiздiн eлшeнeтiн сипаттарыныц орнына, байцалган бeлгiлeрдi багалаумен шeктeлдi. Мысалы, ц¥зырлылыц (ацпараттыц ц¥зырлылыц) eлшeнeтiн бeлгiciз зат, ал оныц мэш не деген с¥рацца цанша багалаушы болса, соншама жауап, соншама eлшeм бipлiгiн алуга болады. К¥зырлылыцтыц орнына оныц бацыланатын бeлгici (ацпаратты интернеттен немесе басца ацпарат ^здершен тауып алганы) багаланады. Койылатын сапалыц бага субъективи, тiкeлeй м¥Fалiмнiн ^зцарасына байланысты. Сондыцтан да бeлгiсiздiн тмсипаттары, эмпирикалыц нэтижeлeрдi eлшeу экспeрттiк, статистикалыц талдауды цажет eтeдi.
Сапалыц жэне сандыц амалдар арасындаFы цатынас айырмасыныц, кYшeюi ¥Fымдарды сапалыц т¥PFыдан классификациялау, салыстырмалылыц т¥рFыдан типтерге жYЙeлeу, сандыц т¥PFыдан eлшeу сeкiлдi жштеулерге экелдь Сандыц eлшeугe цараFанда ¥Fымдарды сапалыц т¥рFыдан классификациялау субъeктивтi тYPдe, теориялыц децгейде пайымдалады. К¥зырлылыцтыц сапалыц классификациясы тeмeндeгiдeй жiктeлгeн:
- педагогикалыц (бшм^ бiлiгi, даFдысы);
- элeумeттiк-философиялыц (т¥ЛFалыццасиeттeрi);
- психологиялыц (гeнeтикалыццасиeттeрi) [ 7; 61].
Классификациялыц ¥Fымдар бip жазыцтыцтыц ¥Fымдары емес, олар ц¥зырлылыцтыц eлшeнeтiн жалпы сипаттарыныц нeгiзiндe алынып отыр. Б¥л ¥Fымдар eлшeнeтiн сапалыц сипаттар рeтiндe алынып отырFандыцтан, оларды салыстыру, абстрактiлeу, жинацтау, тану, бiрдeйлiккe кeлтiру цажет.
Педагогикалыц ц¥былыстарFа сандыц талдау жасаудаFы киындыц, оныц eлшeу процедураларын айцындау. Б¥л мэселе 1920-30 жылдары П.П. Блонский, Л.С. Выготский жэне т.б. Fалымдардыц eнбeктeрiндe ^тершгешмен, тэжiрибeдe аяцсыз цалып, 1960 жылдары математикалыц eсeптeулeрдiн эcipece, кибернетикалыц эдютердщ дамуына сай epic алады.
Философиялыц зерттеулерде eлшeу процедуралары танымныц сападан саота ауысуын бiлдiрeтiн, зерттелу пэш аймаFынын сапасы, eлшeу процедураларыныц мэнш жэне оныц нeгiзгi цалаушы абстракциясы жeнiндeгi, eлшeу процедуралары мен оныц нэтижелершщ гносеологиялык цасиeттeрi жeнiндeгi бшмнщбар eкeндiгiн болжамдайтын eткeл рeтiндe царастырылады eлшeм теориясы XX Fасырдын сощы онжылды^ынан бepi аксиома рeтiндe бiржацтылыц ¥станым кYЙiндe зерттелуде. В.С. Аванесов педагогикалыц eлшeмдi сандыц eлшeм бiрлiгiн цолдануFа байланысты Fылымнын цолданбалы жаца баFыты, ал eлшeудiн нeгiзгi эдю тeстiлeу деп кeрсeтeдi.
Мектептеп бтм беpyдщ педaгогикaльщ eлшемi - бтм Yдеpiсiнщ жеткен жетiстiктеp дэpежесiнщ жэне оныц нэтижеанщ мемлекеттiк бМм стaндapты бекiткен тaлaптapFa, ноpмaлapFa сэйкеспгш белгiлеyге мYмкiндiк беpетiн сaпaны 6a^apy жYЙесiнщ элементi. В.И.Звонников эмп^игалыщ ц¥Pылым мен нэтиже негiзiнде aлынaтын бaFaлayдьщ сaндьщ rç¥Pылымы eз rçaсиеттеpiн сarçтaй отыpып, сaндьщ мэн aprçылы 6iprn -6ipi шкaлaдa кepсете aлaды. М¥ндaй шкaлa aprçылы eлшенетiн объектiге тшелей CYЙенбей-arç, эмпиpикaльщ ^¥PылымFa тэн бapльщ rçaсиеттеpдi amiKrayFa болaды деген rçоpытындыFa келе отыpып, Faлым <шлшем — изомоpфтьщ тYPде тaцдaп aлынFaн эмпиpикaльщ сaндьщ ^¥Pылым aprçылы сaндьщ фyнкциялapды констpyктiлеy» деп пaйымдaйды. Автоp педaгогикaльщ eлшем бipнеше кезецнен т¥paтын Yдеpiс деп, оны тeмендегiдей жiктейдi.
- eлшеy пэншщ сaпaльщ жaзбaсын, яFни педaгогикaльщ ^¥былыстap мен объектiлеpдщ белгiлеpiн, сипaттaмaлapын ami^ray;
- eлшеyiштеp к¥Paстыpy - кpитеpийлеp, кepсеткштеp, эдiстеpдi тaццay, (тест тaпсыpмaлapы, бarçылay ж¥мыстapы);
- шкaлaлay - нэтижелеp сaй келетш pеттiлiктi констpyктiлеy;
- педaгогикaльщ экспеpимент aprçылы eлшемдеpдщ aлFaшкы нэтижесiн ami^ray;
- aлFaш^ы нэтижелеpге мaтемaтикaльщ-стaтистикaльщeццеyжYpгiзy;
- eлшем нэтижелеpiн мaзм¥ндьщeццеyден eткiзy[S].
0лшеy теоpиясы стaтистикaльщэдiстеpдщолдaнa отыpып, педaгогикaльщ т¥pFыдaн, тiкелей eлшенiлмейтiн rçaсиеттеpдщбarçылayFa жaтaтын белгiлеpiн aйrçындay aprçылы сaпaльщкepсеткiштеpдщ, объект сипaттaмaсыныц сaндьщ жaзбaсын беpyге мYмкiндiк тyFызaды.
Педaгогикaльщeлшемдieлшенетiн сипaттapFa сaндьщ мэндiбекiтyдегi эмпиpикaльщ опеpaциялap жиынтыFы pетiнде rçapaстыpa отыpып, 6íp нэтиженi дэл осындaй эдiс-тэсiлдеpмен, eлшеy ^¥Paлымен aлынFaн келесiбip нэтижемен сaлыстыpy бapысындa YДеpiстегi немесе кдсиеттегпшю зaццыльщтapды aшyFa болaды. АлынFaн белгiлеpдi тaлдay бapысындa тек этaлонFa CYЙенy жеткiлiксiз, б¥дaн бaсrça зеpттелiп отыpFaн ^былыстыц, немесе зaттывдaндaй pетте оpнaлaсrçaнын, олapдыцбip-бipiнerçaтынaсы к^ндей, бip-бipiнeн aйыpмaсы неде? деген C¥paктapFa жayaп. ^былыстыц немесе зеpттелiп отыpFaн объектщ¥Pылымыньщ, туу себеп-сaлдapлapын amiKrayFa мYмкiндiк беpедi. Б¥л дегешщз зеpттелiп отыpFaн объектi жeнiндегi бiлiмдi сaпaльщ децгейден «сaндьщ-белгiлiк» (гpaфиктiк, сxемaльщ, фоpмyлaльщ) децгейге кел^удщ, ^жет-пин тyFызaды. М¥ндaй белгшк ayысымдapдыпaйдaлaнy объектiнi толыщ, жaн^arçra тYсiнyге, eлшеyге мYмкiндiк тyFызaды.
Педaгогикaльщ eлшемнiц негiзгi квaлиметpияльщ, мотивaцияльщ, зеpттеyшiлiк, экспеpттiк rçызметтеpi бiлiм сaпaсын, оныц YДеpiстеpiн, шapттapы мен нэтижелеpiн rçaмтaмaсыз етедi; мотивaцияльщ к¥ндылык; aймaFынa тиiмдi эсеp етуге бaFыттaлaды; тэжpибелi -экспеpименттiк ж¥мыс сaпaсын бarçылay-бaFaлayшыльщ жэне диaгностикaльщ к;ызметп pеттейдi; кджетп сaпa жeнiндегi пaйымдayды aлy Yшiн педогогик8лык; ж¥Йелеpдiц Fылыми негiзделген кешендi пpоцедypaлapынa, rç¥жaттьщэpекеттеp мен опеpaциялap aprçылы ноpмaFa, стaндapтrça сaй дэpежесiн белгшеуге бaFыттaлaды.
Элемдiк бiлiм кецiстiгiнде педaгогикaльщ eлшемдеp Fылым pетiнде дaмыFaнымен, деpбес мaмaндьщ pетiнде мaмaн дaяpлayдa Нидеpлaнды мемлекетiнiц тэжipибесi бap. Kaзarç мемлекеттш ^^ap педaгогикaльщ yнивеpситетi, «Жaлпы педaгогикa» кaфедpaсыныц ¥сынысы бойыншa 6М012400 - «Педaгогикaльщ eлшемдеp» мaмaндыFынaн мaгистpлap дaяpлayFa 2014 жылы Министpлiк тapaпынaн p¥ксaт беpiлiп, мaмaндap дaяpлaнyдa. 2016 -2017 о^у жылындa Faнa мемлекет тapaпынaн 5 гpaнт, 2017 -2018 о^у жылындa 15 гpaнт бeлiндi. Б¥л бiздiц елiмiздiц жaцaлыFы мен жетютт сaнaлaды. Бiлiм беpyдiц сaпaсын apnbipyFa жaцaшa бaFыттыц aлFaшrçы rçaдaмдapы деп бiлемiз. Бiлiм беpy жYЙесiндегi бтм мaзм¥нын жaцapтyмен rçaтap енген бaFaлayдыц жaцa эдiстеpi мен мYмкiндiктеpi, оныц бМм сaпaсын жarçсapтyдaFы eлшеyдiц жaцa инстpyментapийлеpi осылaйшa кeпшiлiкке мейлiнше тYсiнiктi болa тYседi.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Звонников В,И., Челышкова М.Б. Современные средства оценивания результатов обучения: учебное пособие для студ.высш.учеб.заведений. -М.: Издательский центр «Академия», 2009. -224 с.
2 Аванесов В.С. Журнал «Педагогические измерения». №1. 2005.testolog@mtu-net.ru
3 К¥нанбаев, А. блендер, поэмалар, аудармалар, цара сездер. Кураст. г.Бельгер. - Алматы: «Мектеп», 2007.- 248 бет.- («Жетiншi сез» сериясы).
4 Машанов А. эл-Фараби жэне бYгiнгi гылым, А., 2004.
5 М¥ратбаева Г.А., Конырбаева С.С. Багалау елшемдерi - бiлiм сапасын бацылаудын сенiмдi ц¥ралдары. // Тараз мемлекетпк педагогикалыц институтынын 50 жылдыгына арналган «Жас галым - 2017» атты VI халыцаралыц гылыми-практикалыц конференциясынын енбектерь Казацстан, Тараз, 2017 жыл, 30 наурыз. -Б.13-16.
6 Найденова Н.Н., М¥ратбаева Г.Э. Бiлiм сапасын багалаудьщ цазацстандыц жэне элемдiк инструментарийлерi // Казац мемлекеттiк цыздар педагогикалыц университетшщ Хабаршысы № 1 (73), 2018. 118-127 бб.
7 К¥дайбергенова К.С. К¥зырлылыцтын педагогикалыц категория ретiнде дамуынын теориялыц-эдiснамалыц негiздерi. Монография. - Алматы, 2012. - 340 б.
8 Звонников В.И., Челышкова М.Б. Контроль качества обучения при аттестации: компетентностный подход: учебное пособие. М.: Университетская книга; Логос, 2010.272 с.
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ИЗМЕРЕНИЕ КАК НАУЧНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ И СПЕЦИАЛЬНОСТЬ
С.С. Цоцырбаева1, М.М. Цалиева2 1 к.п.н., и.о. профессора, 2 магистрант 2-курса «6М012400 - Педагогическое измерение» 1,2 Казахский государственный женский педагогический университет, Казахстан, г.Алматы, е-mail: pedsheberlik@mail.ru
На сегодняшний день имеются определенные изученные теоретические положения в развитии методологии и теории педагогических измерений, где приводятся сравнительная характеристика опыта в мировой, российской и отечественной педагогике.
Педагогические измерения - междисциплинарная прикладная теория и практика. Авторами статьи излагается актуальность изучения специальной теории педагогических измерений на основе создания методов реконструкции ранее имеющегося опыта. Данная проблематика затрагивает научно -методологические аспекты педагогических измерений. Авторами рассмотрены цели и задачи педагогических измерений, значимость положений результатов тестирования и шкалирования путем интерпретации, различных методов.
В названном учебном заведении осуществляется профессиональная подготовка магистров специальности 6М012400 - «Педагогические измерения» научно-педагогического направления за последние три года. В системе образования актуальными являются современные методы оценивания результатов обучения, отбор новых инструментариев в улучшении качества образования.
Ключевые слова: измерения, педагогическое измерение, качество образования, научное направление
PEDAGOGICAL MEASUREMENT AS A SCIENTIFIC DISCIPLINE AND SPECIALTY
S.S.Konyrbayeva 1, M.M.Kaliyeva 2
1Cand.Sci. (Pedagogy), Prof.(acting), 2Chair of General pedagogics 2-year Master student "6M012400-Pedagogical measurement» 1,2 Kazakh State Women's Teacher Training University, е-mail: pedsheberlik@mail.ru
Kfl3av, MeMneKemmÏK v,u3dap педагогикамuц ynueepcumemm^ Xaôapmucu № 2 (74), 2018
Today we have certain studied theoretical position in methodology and theory pedagogical measurements, where are given compare characteristic experience in the world, Russian and native pedagogy.
Pedagogical measurement is interdisciplinary applied theory as well as practice. Explanation of problems of creation of the special theory of pedagogical measurements requires attention to problems of justification, creation of methods of reconstruction of earlier available experience. These problems are related to the scientific methodology of pedagogical measurements. The importance of the provisions of the results of scaling, interpretation, pedagogical measurements and their goals, objectives, methods of determination is the main problems of the methodology.
In our university, Master program 6M012400 - "Pedagogical measurement" was introduced three years ago. In the education system the new methods of assessment, measurement of education, the selection of new tools in improvement the quality of education are crucial.
Key words: measurement, educational measurement, quality of education, research areas
