Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИКА ФАНИГА ОИД АТАМАЛАРНИ СЕМАНТИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

ПЕДАГОГИКА ФАНИГА ОИД АТАМАЛАРНИ СЕМАНТИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
174
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
атама / педагогика фанига оид атамалар / семантик хусусият / тасниф.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Одилова Малохат Расулжон Қизи

Педагогик атамалар ҳам бошқа сўзлар каби грамматик қурилишда тил қонунларига бўйсунади. Педагогик атамаларнинг семантик ясалиши сўзнинг шаклини ўзгартирмайди, бироқ унинг маъноси ёки вазифасини таҳрир қилади. Мазкур мақолада педагогика фанига оид атамаларни семантик хусусиятлари таҳлил қилинади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИКА ФАНИГА ОИД АТАМАЛАРНИ СЕМАНТИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

ПЕДАГОГИКА ФАНИГА ОИД АТАМАЛАРНИ СЕМАНТИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Одилова Малохат Расулжон кизи

Наманган давлат университети таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.7992869 Аннотация. Педагогик атамалар щм бошца сузлар каби грамматик цурилишда тил цонунларига буйсунади. Педагогик атамаларнинг семантик ясалиши сузнинг шаклини узгартирмайди, бироц унинг маъноси ёки вазифасини тахрир цилади. Мазкур мацолада педагогика фанига оид атамаларни семантик хусусиятлари та^лил цилинади.

Калит сузлар: атама, педагогика фанига оид атамалар, семантик хусусият, тасниф.

Педагогик атамалар ва умумистеъмол сузлар бир бирига утиш хусусиятига эга. Кенг кулланадиган махсус атамалар аста-секин кундалик хдётда илдиз отиш ва кундалик тилнинг элементи булиб колиш хусусиятига эга. Кенгайиш жараёнида улар атама сифатида кабул килинишдан тухтайди хдмда кенг куламли мурожаатдан сузлашувга зич кириб боради. Демак, биринчи тасниф умумистеъмол сузларнинг атамалашиши ва атамаларнинг умумлексик катлам каторидан урин эгаллаши билан боглик.

"Терминларнинг умумистеъмол лексикадан узлашганлари маъно-мох,иятининг тушунарлилиги, узлари ифодалайдиган х,одисалар хдкида нафакат сохд кишилари, балки умуман муайян бир тил сох,иблари учун х,ам маълум даражада тушунча ва ахборот беришда кулайлиги билан характерланади" [1, 86]. Мавжуд атамалар маъносининг кенгайиши, уз урнида, омонимларнинг пайдо булишига олиб келади. Шу боис, талабалар янги тушунчани, нотаниш сузни, ифода этиш учун мавжуд педагогик атамани куллашга хдкли эмас. Зеро, бу тартибсизликка, сузнинг тушунарсизлигига олиб келади. Умумистеъмол кулланишдаги маънолар фан-техника сохдларининг оммавийлашувига боглик. Демак, у махсус сохдларни бевосита боглаб турувчи восита, бутунлай атамалик хусусиятини йукотмайди. Педагогик атамалар билан боглик сузлашувнинг энг асосий хусусиятларидан бири, унинг умумнутк тилига якинлиги х,исобланади. Бунга машгулотларда барча талабаларга тушунарли булган педагогик атамалар киради.

Педагогика фанига оид атамаларни семантик хусусиятлари буйича таснифлаш мумкин. Жумладан:

Жараён англатувчи атамалар:

ДАРС (араб. оО - сабок). Педагоглар ва укувчиларнинг аник максадга йуналтирилган узаро муносабати (фаолият ва укитиш)ни вакг буйича чегараланган ташкилий шакли, таълим, ривожланти-риш ва тарбия вазифаларини амалга ошириш учун мунтазам кулланилади.

Шахс англатувчи атамалар: ДЕКАН (лот. decanus - унбоши). Олий таълим муассасасида факуль-тетнинг укув, илмий ва тарбиявий ишлари рах,бари.

Предмет англатувчи атамалар: ДАРСЛИК (араб. v^l мактаб китоби).

Фаннинг бирор сохдси буйича укувчилар ва талабалар учун мулжаллаб ёзилган китоб.

Таъкидлаш жоизки, педагогик атамалар оминимик, синонимик каторлар х,осил килувчи булиб, Д.С.Лотте [2], Р.Шукуров [3] каби олимлар бу масалага маълум даражада ойдинлик киритишган. Синоним ёки омоним катор купрок бошка тиллардан кириб келган

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

сузлар билан бойиши х,еч кимга сир эмас. Шундай экан, миллий педагогик атамлар х,ам бундан мустасно эмас. Жумладан:

Синоним педагогик атамлар - ДИАЛОГ (юн. dialogos) / СУХБАТ (араб. -

бирлашма, уюшма, алока килиш, муносабат, дустлик). Нуткнинг огзаки шаки, икки ёки ундан ортик шахснинг навбатма-навбат реплика алмашиниши.

WEBINAR / онлайн тадбирлар. Web технологиялар асосида ташкил этиладиган семинар, конференция, бах,с-мунозара, учрашув, такдимот, тренинг кабилар буйича Интернет тармоги оркали ташкил этиладиган тугридан тугри узатиладиган лавхд (трансляция)лар.

Омоним педагогик атамлар - РАНГ (купинча "r" ёзилади). ^ийматларнинг кутарилиш ёки пасайиш тартибида тартибга солинган атрибут кийматининг тартибли сони, математик тушунча, купинча ранг "r" х,олатида ёзилади. Ранг (форс. f^j - тус, ранг, буёк). 1. Буяш учун ишлатиладиган модда, буёк. 2. Рангтасвирнинг асосий ифода ва тасвир воситаси. 3. Нарсаларга суртилган, сингдирилган буёк, сир.

СОН (араб. ^ - ракам). 1.Нарсаларнинг канчалигини, саногини, ададини х,исоблаш учун хизмат киладиган восита, математик тушунча. 2. Ракам. 3. Микдор, санок, адад. Сон. Одам ва хдйвон оёгининг тизза билан тос уртасидаги кисми.

Педагогик атамаларда моносемантик ва полисемантик атамалар х,ам мавжуд булиб, улар тах,лил килинганида куйидагича тавсифланади.

Моносемантик - КОЛЛЕКТОР (лот. соПейог - йигувчи). Муайян тур товарларни йигиш ва уларни белгиланган манзиллар буйлаб таркатишни амалга оширувчи муассаса, ташкилот.

МАГИСТР (лот. magister бошлик, мураббий, укитувчи). Купгина хорижий мамлакатлар куп боскичли олий таълим тизимидаги иккинчи, урта (бакалавр ва фан докгори оралигидаги) илмий даража, университет ёки коллежни тугатган, бакалавр даражасига эга булган шахсларга бир-икки йиллик таълимдан сунг ва ошкора диплом х,имояси ёки магистрлик диссертациясини ёклагандан сунг берилади.

Полисемантик - АТЛАС (юн. Atlas - мифологияда Ливия подшосининг номидан, гуё у биринчи булиб осмон глобусини яратган эмиш). 1.Муайян максадларда ва муайян тизим асосида танлаб олинган карталардан иборат булган ва тушунтириш матнлари билан альбом шаклида нашрэтилган туплам. 2.Инсон аъзолари, хдйвонлар, усимликлар, турли механизмларнинг кисмлари тасвири туширилган ва альбом шаклида нашр этилган туплам.

МАНБА. (араб. j^^^ - бошланиш, ибтидо). 1.Дарёларнинг бошланиш жойи. 2.Бирор нарса олинадиган, чикадиган ёки ишлаб чикариладиган жой. З.Бирор нарса, иш-хдракатнинг юзага келиши, фаолият учун асос-омил булган нарса, сабаб. 4. Илмий тадкикот ишлари учун асос булган асар, хужжат.

Педагогика фанига оид атамаларга берилган таснифлар содда ва кулай, уни кенгайтириш, тадкик килиш, урганиш имкониятлари мавжуд. Педагогик атамалар узлуксиз равишда янгидан пайдо булиш хусусиятига эгалиги, мазкур масалалар юзасидан тадкикотлар олиб бориш заруриятини такозо этади. Шунингдек, педагогик атамаларни кенг микёсда тах,лил этиш, таснифлаш ва бир тизимга солишни такомиллаштириш масалаларининг мавжудлиги мазкур муаммонинг долзарб эканлигидан далолат беради.

REFERENCES

1661

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2G23-yil 2-iyun

1. ^одирова Х.Б. Aтама ва изо^ ^иллий тасвирий ва амалий санъат атамаларининг Узбекча-рyсча-инглизча изох,лаш масаласи). Mонография. Тошкент - 2G19. Камолиддин Бех,зод номидаги Mиллий рассомлик ва дизайн институт, 86 б.

2. Суперанская A.B., Подольская Н.В., Васильева Н.В. Общая терминология: вопросы теории. M.: ЛИБPОКОM, 2012 248 с.; Aвербyх К.Я. Общая теория термина. M.: Изд-во MГОУ, 2006 252 с.; Ермакова A.B. Природа термина. Вестник Нижегородского yниверситетAа. Вим. Е. Нр.мИа. Лоовбаа чевского, 2018, № 2, с. 218-223

3. Шукуров P.M. Тюрки в византийском мире (1204-1461). M.: Издательство Mосковского университета, 2017. - б31 c.

4. Malikova, D. (2G2G). Deposit base of Uzbekistan commercial banks. World Scientific News, (143), 115-12б.

5. Malikova, D. (2G2G). Consulting services market of Uzbekistan. World Scientific News, (145), 1б8-179.

6. Malikova, D. (2G23). METHODOLOGY FOR EFFECTIVE ASSESSMENT OF THE LEVEL OF ECONOMIC SECURITY OF BANKS. Innovative Society: Problems, Analysis and Development Prospects, 9б-98.

7. Malikova, D., & Ziyadullayeva, M. (2G23). INFLATION: THEORETICAL ASPECTS AND ANALYSIS OF PRICE CHANGES IN UZBEKISTAN. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 11(2), 2G4-2G7.

8. Malikova, D., & Abduganieva, F. (2G23). The Role of Consulting in the Modern Economy. Global Scientific Review, 12, 1-4.

9. Malikova, D., & Rakhmonov, N. (2G23). MONETARY AGGREGATES AND THEIR IMPORTANCE IN THE ECONOMY.

1G. Malikova, D., & Ochilova, I. (2G23). Analysis of the Current State of Deposit Operations of Commercial Banks of Uzbekistan. Web of Synergy: International Interdisciplinary Research Journal, 2(2), 28-31.

11. Malikova, D., & Ochilova, I. (2G23). THE IMPORTANCE OF DOMESTIC BANKS'PRECIOUS METALS ACCOUNTING OPERATIONS. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(2).

12. Mаликова, Д. (2021). UMUM TA'LIM MAKTABLARIDA KITOBXONLIK STRATEGIYASINI QO 'LLASH: Malikova Dilrabo Mahmudovna, O 'zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti tayanch doktoranti. Образование и инновационные исследования международный научно-методический журнал, (7), 299-3G5.

1б7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.