Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМОТЛАР ТАЛАБАЛАРДА ПОЗИТИВ ДУНЁҚАРАШНИ ШАКЛЛАНИШИГА ХИЗМАТ ҚИЛУВЧИ МАНБА СИФАТИДА'

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМОТЛАР ТАЛАБАЛАРДА ПОЗИТИВ ДУНЁҚАРАШНИ ШАКЛЛАНИШИГА ХИЗМАТ ҚИЛУВЧИ МАНБА СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
112
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
англаш / маънавий-ахлоқий / маданий-интеллектуал / эстетик / педагогик мерос / тақидий фикрлаш / нафсни жиловлаш / «Мақсади ақсо» / «Зубдатул ҳақойиқ» . / understanding / spiritual-ethical / cultural-intellectual / aesthetic / pedagogical heritage / critical thinking / self-restraint / "Maqsadi Aqsa" / "Zubdatul Haqayiq".

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Sh. Yakubova

Ушбу мақолада позитив дунёқарашни шаклланишига ҳизмат қилувчи воситаларнинг Шарқ алломалари таълимотларида ифодаланиши, шунингдек шахснинг позитив дунёқарашини ривожлантиришда аждодларимизнинг асарларидаги инсонни эзгу амалларга ундовчи педагогик таълимотлар илгари сурганлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PEDAGOGICAL TEACHINGS AS A RESOURCE FOR THE FORMATION OF A POSITIVE WORLDVIEW AMONG STUDENTS

In this article, the tools that support the formation of a positive worldview are expressed in the teachings of Eastern scholars, as well as the pedagogical teachings that encourage people to do good deeds in the works of our ancestors in the development of a positive worldview of an individual.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМОТЛАР ТАЛАБАЛАРДА ПОЗИТИВ ДУНЁҚАРАШНИ ШАКЛЛАНИШИГА ХИЗМАТ ҚИЛУВЧИ МАНБА СИФАТИДА»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМОТЛАР - ТАЛАБАЛАРДА ПОЗИТИВ ДУНЁЦАРАШНИ ШАКЛЛАНИШИГА ХИЗМАТ ЦИЛУВЧИ МАНБА СИФАТИДА Якубова Шахноза Еркинбаевна

УрДУ мустакил тадкикотчиси https://doi.org/10.5281/zenodo. 7445048

Аннотация. Ушбу мацолада позитив дунёцарашни шаклланишига щзмат цилувчи воситаларнинг Шарц алломалари таълимотларида ифодаланиши, шунингдек шахснинг позитив дунёцарашини ривожлантиришда аждодларимизнинг асарларидаги инсонни эзгу амалларга ундовчи педагогик таълимотлар илгари сурганлар.

Калит сузлар: англаш, маънавий-ахлоций, маданий-интеллектуал, эстетик, педагогик мерос, тацидий фикрлаш, нафсни жиловлаш, «Мацсади ацсо», «Зубдатул уацойиц».

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УЧЕНИЯ - КАК РЕСУРС ФОРМИРОВАНИЯ ПОЗИТИВНОГО МИРОВОЗЗРЕНИЯ У УЧАЩИХСЯ

Аннотация. В данной статье представлены средства, помогающие в формировании позитивного мировоззрения в учениях восточных мыслителей, а также в развитии позитивного мировоззрения человека, в трудах наших мыслящих предков выдвигаются педагогические учения, поощряющие людям делать добрые дела.

Ключевые слова: понимание, духовно-этическое, культурно-интеллектуальное, эстетическое, педагогическое наследие, критическое мышление, самоограничение, «Максади акса», «Зубдатул хагайык».

PEDAGOGICAL TEACHINGS - AS A RESOURCE FOR THE FORMATION OF A POSITIVE WORLDVIEW AMONG STUDENTS

Abstract. In this article, the tools that support the formation of a positive worldview are expressed in the teachings of Eastern scholars, as well as the pedagogical teachings that encourage people to do good deeds in the works of our ancestors in the development of a positive worldview of an individual.

Keywords: understanding, spiritual-ethical, cultural-intellectual, aesthetic, pedagogical heritage, critical thinking, self-restraint, "Maqsadi Aqsa", "Zubdatul Haqayiq".

Кириш

Инсон х,ар доим бунёдкорликка, эзгу амалларни бажаришга йуналтирилган ижтимоий педагогк жараённинг фаол иштирокчиси сифатида намоён булади. Инсоннинг асосий фаолияти узини ураб турган мух,итдаги вокеа-ходисаларнинг мох,иятини англашга йуналтирилади. Билимларни эгаллаш натидасида таълим олувчилар табиат ва жамиятнинг хакикий манзараси шахслараро муносабатлар, атроф мух,итни узлаштириш, вокеликни англаш, маънавий-ахлокий, маданий-интеллектуал, эстетик жихдтдан ривожланиш имкониятига эга булишларини мутафаккир аждодларимиз уз педагогик таълимотларида асослаб берганлар. Буларнинг барчаси табиат ва жамият хдкидаги объектив тасаввурни шакллантиришга хизмат килади.

Билимларни эгаллаш натижасида таълим олувчилар мустакил ва такидий фикрлаш, чукур уйлаш, яхши билан ёмонни узаро фарклаш, изланиш, вокеликни олдиндан кура билиш лаёкатига эга булганлар. Буларнинг барчаси таълим олувчиларда позитив дунёкарашни шаклланишига хизмат килган. Буюк мутафаккирларнинг педагогик

2179

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

таълимотида таълим олувчиларда шундай лаёкатни таркиб топтиришнинг фундаментал асослари очиб берилган. Мутафаккир аждодларимиз билимлар шахс дунёкарашининг асосини ташкил этишини таъкидлаганлар. Билимларни узлаштириш жараёни таълим олувчилардан мустакиллик ва фаолликни талаб килади шунинг учун х,ам аждодларимиз педагогик меросида мазкур икки х,олатида алох,ида эътибор каратганлар. Таълим олувчиларда позитив дунёкарашни шакллантиришда халкнинг ижтимоий тажрибаси куп асрлик маданияти ва маънавий-ахлокий моделлари мух,им ахдмиятга эга.

Асосий кисм. Марказий Осиёда яшаб фаолият курсатган буюк мутафаккирлар шахсни дунёкарашини ривожлантириш асосида уни маданий маънавий ахлокий, интеллектуал жихдтдан камол топтириш максадида укитиш методларидан унумли фойдаланганлар. Абу Наср Форобий, Абу Райх,он Беруний, Ибн Сино каби мутафаккирлар уз педагогик таълимотларида таълим олувчиларга билимларни такдим этишда бир катор методларга устивор урин ажратганлар. Маълумки улар билимларнинг бунёкорликка ундовчилик ахдмиятини чукур англаганлар. Сунки мутафаккир аждодларимизнинг педагогик таълимотида чукур тавсифлаганган аклий хдмда эмпирик билимлар инсоннинг позитив дунёкарашини ривожлантиришнинг асосий манбаи х,исобланади. Шунинг учун х,ам эмпирик билимларни такдим этувчи методлари сирасига мутафакирлар тажрибалар утказиш, кузатиш, вокеа-ходисаларни тавсифлаш, хдмда улчаш имконини кволаметрик методларни киритганлар. Назарий билимларни такдим этиш учун эса моделлаштириш, умумлаштириш, абстракциялаш, киёслаш, эвристик изланиш, мунозарага киришиш каби методларини курсатиб утганлар. Мутафаккирлар х,ар бир методнинг шахс дунёкарашини ривожлантириш имкониятини алох,ида бах,олаб унинг таълимий кадриятли жихдтларини асослашга хдракат килганлар.

Мазкур методлар таълим олувчи шахснинг дунёкараиш билим даражаси кобилиятларини ривожлантиришга хизмат килади. Таълимий кадриятли жихдтдан ёндашганда укитиш методлари инсон дунёкарашини ривожлантириш нуктаи назаридан самарадорлиги, аникликни таъминлашга хизмат килиши, барча учун тушунарлилиги, ишончлилиги билан ахдмиятлидир.

Мутафаккир аждодларимиздан бугунги ёш авлодга интеллектуал мерос сифатида куплаб ижобий нарсалар: иктидор, кутаринки нутк, мулокот маданияти, аклий мех,нат куникмалари, мустакил ва танкидий фикрлаш лаёкати, когнитив фаоллик, битмас туганмас салох,ият, негбинлик, бунёдкорлик, ижодий жушкинлик мерос булиб утиб келмокда.

Мутафаккир аждодларимиздан муайян даражаги биологик сифатлар х,ам утиб келмокдаки улар шахснинг позитив дунёкарашини ривожлантиришда мух,им ахдмият касб этади. Улар: миллий киёфа, рух,ий куринкилик, негбинлик, х,аёт севарлик, ментал тафаккур, интеллектуал ва бадиий иктидор кабилар. Булар миллатимиз вакилларининг узига хослиги, кенг ва негбинликка асосланган дунёкарашини ифодалашга хизмат килади. Аждодлардан авлодларга утадиган хусусиятлардан энг мух,ими позитив дунёкарашга эгаликдир. Аждодларимиз юксак салох,иятга эгаси булганликлари учун х,ам уларнинг аксарият хусусиятлари, акл-идроклари, негбинликка асосланган дунёкарашларига хос булган элементлар бугунги авлодларга х,ам етиб келган. Унинг кенгайиши ва мустах,камланишига эса асрлар мобайнида яратилган педагогик таълимотлар тархий-

2180

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

маданий моделлар (Р.Сафарова), толерантликка асосланган хатти-харакатлар асос булиб хизмат килади.

Мутафаккир аждодларимизнинг педагогик таълимотлари бугунги кунда талаба ёшларимизда позитив дунёкарашни шаклланишига хизмат килади. Бу уз навбатида талаба ёшларниннг бунёдкорликка асосланган фаолият тажрибасини эгаллашари учун педагогик асос булиб хизмат килади. Бугунги кунда талаба ёшларда позитив дунёкарашнинг ривожланишии куп жихатдан мавжуд шарт-шароитлар ва таълим-тарбия мазмуни ва педагогик шарт-шароитлар билан бевосита боглик. Чунки таълим-тарбия мазмунида узбек халкининг куп асрлик маданий моделлари, ахлокий стераотиплари уз ифодасини топиши керак. Бу эса уз навбатида талабаларнинг дунёкарашини кенгайтириб лаёкатларини руёбга чикишига хизмат килади. Талабаларда позитив дунёкарашнинг ривожланишида мутафаккир аждодлармизнинг педагогик таълимотлари ва унинг ижодий узлаштириш учун яратилган дидактик шарт-шароитлар мухим дидактик ахамиятга эга. Мазкур педагогик ёндашувлар талабаларнинг маданий-ахлоикий сифатларини ривожлантириб, позитив дуёкарашни эгаллашлари учун кулай имконият яратади.

Талаба ёшлар дунукарашининг ривожланиш курсаткичлари уларнинг куп киррали лаёкатларида узининг уз ифодасини топади. Мазкур жараёнда дунуёкарашга асосланган индивидуал лаёкатларнинг узига хослиги намоён булади. Позитив дунёкараш талаба шахсининг таълим олиш ва ижтимоий фаолиятидаги узига хослигини ифодалайди. Бу: аждодлармиздан мерос булиб утиб келаётган ижобий хатти-харакатлар, юкори даражадаги эридуция, зехн уткирлиги, мобиллик, мулокот маданияти ва юксак эстетик дидда намоён булади.

Позитив дунёкараш шахснинг узигагина хос булган лаёкатларнинг хам намоён булишига хизмат килади. Бундай иноснлар алохида иктидор эгалари хисобланадилар. Уларнинг барча хатти-харакатлари, лаёкатлари эзгу амалларни бажаришга йуналтирилган булади. Бундай иноснлар бадиий ижод ва илмий техник кашфиётлар билан шугулланишга мойил буладила. Улар уз билим ва тажрибалари, моддий ва маънавий бойликларини эзгулик йулида сарфлайдилар.

Шахснинг позитив дунёкарашини ривожлантириш мухимлиги Накшбандаия тарикати илгари сурилган "баркамол инсонни тарбиялаш" концепциясида узига хос тарзда ифодалаб берилган. Шахснинг позитив дунёкарашини ривожлантииш мутафаккир алломаларимиз фаолиятида етакчи уринни эгаллаган. Позитив дунёкарашни шакллантириш учун биринчи навбатда шахснинг ички оламини ислох килиш, уни маънавий жихатдан поклаш, нафсини тийиш, мърифатини юксалтириш алломалар таълимотида етакчи уринни эгаллаган. Улар узлари илгари сурган педагогик таълимотларида шахс одам ва олам сирларини узлаштириш оркали уз дунёкарашини бойитиши зарурлигини уктирганлар. Инсон уз дунёкарашини бойитиш оркали муайян жамияда яшаш ва ундаги конун коидаларга амал килиш тажрибасига эга булади деб хисоблаганлар. Улар инсоннинг дунёкарашини бойитиш оркали нафсига карши курашиш куникмасини хосил килиш лозимлигини таъкидлаганлар. Мол-дунёга хирс куйиш, айшу-ишратга берилишни катта гунох хисоблаганлар. Мутафаккирлар инсон дунёкарашини ривожлантириш оркали халол яшаш, нафсни жиловлаш, каноатли булиш, омонатга хиёнат килмаслик, рухиятни поклаш, иродани чиниктириш оркали бунга эришиш мумкинлигини таъкидлаганлар. Мутафаккир аждодларимиз уз асарларида инсонни эзгу

2181

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

амалларга ундовчи педагогик таълимотларни илгари сурганлар. Улар шахснинг позитив дунёкарашини бойитиш асосида уни ёмон ишлардан сакланиш, сабру-каноатли булишга ундаш мумкин деб хисоблаганлар.

Позитив дунёкарашга эга булган инсонлар аклий-интеллектуал, маънавий-маданий хамда махнавий-ахлокий жихатдан ривожланишга мойил булишини башорат килганлар. ва Азизиддин Насафий (XIII аср) хамда Саййид Абдулкарим Гелонийлар уз асарларида мазкур гояларни кенг таргиб килганлар. Азидиддин Насафий узининг «Инсони комил» номли асарида инсонни дунёкарашини ривожлантириш оркали уни баркамоликка ундаш мумкинлигини алохида таъкидлаб утган. Инсонда позитив дункарашни шаклантириш оркали уни баркамолика ундаш имкониятининг вужудга келиши илк бор Мухйиддин Ибн Арабий (1165-1240)нинг карашларида уз ифодасини топган.

Шайх Азизиддин Насафий узининг «Максади аксо», «Зубдатул хакойик» «Комил инсон», асарларида шахс дунёкарашини ривожлантиришга оид педагогик таълимотини илгари сурган. Азизиддин Насафий баркамол шахсни шакллантиришга уннинг дунёкарашини ривожлантириш олам ва одамни билиш имкониятини кенгайтириш ва баркамоликка эришиш йулини танланши нуктаи назаридан ёндашган. Насафийнинг таъбирича баркамол инсоннинг маънавий олами яъни дунёкараши бой, рухияти соглом булиши лозим. У комил иносон хдкида куйидаги карашларини илгари сурган: "Билгилки, Комил инсон деб шариат ва тарикат ва хаккикатда етук булган одамга айтадилар ва агар бу иборани тушунмасанг, бошка ибора билан айтайин: билгилки, комил инсон шундай инсондирким, унда куйидаги камолга етган булсин: яхши феъл, яхши ахлок ва маърифат".

Мутафаккирларнинг таъбирича баркамол инсон дунёкараши кенг, уз узини мунтазам тахлил кила оладиган, ривожланиш мотивларига эга булган, интеллектуал жихдтдан ривожланган шахсдир. Бундай сифатларга эга булган инсонлар сирасига кенг дунёкарашга эга булган, мантикий фикрлаш лаёкатини намоён кила оладиган, уз фикрларини аник далиллар ёрдамида ифодалай олиш лаёкатига эга булган шахсларни киритганлар. Бугунки кунда талаба ёшларда бундай сифатларни шакллантирувчи дидактик воситалар сирасига куп асрлар давомида мутафаккир аждодларимиз томонидан яратилган илмий хамда бадиий асарларни киритиш мумкин.

Азизиддин Насафий шахс дунёкарашини ривожлантиришда куйидаги икки йуналишни асос сифатида белгилаб берган. Биринчиси - маънавий-ахлокий сифатлар, иккинчиси - узини-узи англаш имконияти. Худди мана шу белгиларнинг мавжуд ёки мавжуд эмаслигга асосланган холда Азизиддин Насафий инсонларни тоифаларга ажратган:

1. Маънавий-ахлокий сифатларни эгалламаган уз узини ривожлантириш майиллари шаклланмаган инсонлар.

2. Ахлокий сифатларни эга, бирок узини-узи ривожлантиришни хохламайдиган инсонлар.

3. Ахлокий сифатларга эга, узлигини англаган ва узини-узи ривожлантиришга мойил, кенг дунёкарашга эга инсонлар.

Шахснинг кенг дунёкараши, унда узлигини англаш ва маданий интеллектуал хамда маънавий-ахлокий сифатларнинг таркиб топганлигида намоён булади. Шунинг учун хам мутаффаккирлар шахснинг позитив дунёкарашини ривожлантириш учун унда уз-узини англаш лаёкатини таркиб топтириш лозим деб хисоблаганлар.

2182

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мутафаккир аждодларимиз позитив дунёкараш эгаси булган инсонларни шакллантириш учун биринчи навбатда, рухий-маънавий жихатдан покланган, интеллектуал жихатдан ривожланган, инсоний сифатларни эгаллаган шахсни бошка томондан эса, тарикат, шариат, маърифат ва хакикат коидаларини чукур узлаштирган инсонларни тушунганлар.

Накшбандийлик тарикатидаги шахсни позитив дунёкарашини ривожлантирш гояси инсонпарварлик гояси билан уйгунлашиб, унда эзгу амалларни бажаришга рагбат уйготишга йуналтирилган. Шунинг учун хам шахсда позитив дунёкарашни ривожлантириш билан инсонпарварлик гояси бир бири билан тулдирган. Бундай ёндашув мумтоз адабиётда тулалигича акс этган.

Шахсда позитив дунёкарашини ривожлантириш концепцияси Авестодан бошлаб, Жалолидин Румий, Мухибидин ибн ал Арабий, Абу Х,омид Мухаммад Газзолий, Фариддидин Аттор, Азизиддин Насафий, Яхё Сухравардий, Ибн Сабоин, Абдураззок Кошоний, Абдулкарим Жилий, Махмуд Шабистарий, Абдурахмон Жомий, Абдулкодир Бедил кабиларнинг карашларида инсон дунёкарашини ривожлантириш имкониятлари, шахс ва жамият, одам ва олам муносабатлари, эркинлик ва маъсулиятлилик, суврат ва сийрат, рух ва акл, замон ва макон муносабатлари доирасида узининг илмий хамда бадиий талкинини топган. Мазкур мутафаккирларнинг асарларида тарикат ва шариат коидаларини билишга интилиш, маърифат ва хакикатга интилиш, маънавий-ахлокий жихатдан юксалиш оркали позитив дункарашга эга булиш мумкинлиги эътироф этилган. Мазкур карашлар биринчи Ренесанс даврида яшаб ижод килган мутаффаккир аждодларимиз Фаробий, Ибн Сино, Ибн Рушд, Умар Хайёмнинг шахсни дунёкарашини ривожлантириш гоясига мутаносиб тарзда вужудга келган. Накшбандия тарикати намояндалари илгари сурган педагогик таълимотларда инсонни маърифат ва хакикат сирларини эгаллашга даъват этиш оркали дунёкарашини кенгайтиришга ундаш гояси биринчи Ренесанс даврида яшаб ижод килган мутафаккиларнинг инсоннинг акл-идрокини ва билиш фаолиятини ривожлантириш концепциясининг узвий давоми хисобланади.

Биринчи ва иккинчи Ренесанс даврида мутафаккир аждодларимиз томонидан узвий тарзда ривожлантилган инсоннинг дунёкарашини ривожлантириш оркали камолотга етаклаш концепциясида шахс эгаллаши лозим булган барча эзгу амаллар, хатти-харакатлар ва шахсий сифатлар уз ифодасини топган. Бу шундан далолат берадики мутафаккирларимизнинг педагогик таълимотларида шахснинг дунёкарашини ривожлантириш асосида унинг акл идроик ва маънавий сифатларини такомиллаштриш инсониятнинг энг катта орзуси хисобланган. Шунга кура мутафаккир аждодлармизнинг асарларида шахснинг плзитив дунёкарашини ривожлантиришда хикматлар, дидактик фикрлар, хаётбахш гояларнинг бадиий ифодаси мухим ахамиятга эга эканлигига эътибор каратилган. жумладан, Жалолиддин Румий узининг бир ватор асарларида шахснинг дунёкаришининг ривожлантиришга хизмат киладиган хикматларни баён килиб эзгуликка эриши, аклий камолотни таъминлаш, рух ва калбни поклаш йулларини курсатиб берган. Жалолидин Румийнинг "Ичимдаги ичимдадиар" "Маснавии маънавий" каби асарларида инсон дунёкарашини бойитиша хизмат киладиган карашлар, унинг аклий ва маънавий камолотга эришишини жадаллаштирувчи хикматлар вокебанд хикоялар берилган. Мазкур асарларда Румий инсоннинг дунёкараши, рухияти, интилишлари, аклий камолоти, хаётий максадлари хакидаги фалсафий педагоик карашларини баён килган.

2183

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

«Ахлоки Носирий», «Ахлоки Жалолий», «Ахлоки Мухсиний» каби куплаб фалсафий педагогик асарларда инсоннинг дунёкарашини бойитиш йуллари ва воситалари баён этилиб, илмий жихатдан асолаб берилган. Натижада комил инсон хакидаги карашлар, фикрлар ривожлантирилган.

Тахлилларимиз шуни курсатдики, шарк алломалари педагогик таълимотларида инсоннинг позитив дунёкараишини ривожлантириш оркали унинг аклий камолотини таъминлаш гояси устивор урин эгаллаган.

Позитив дунёкараш туфайли шахс ходисаларнинг мазмун мохиятини англашга ундаш - хикмат кидиришга муваффак булади. Инсоннинг позитив дуёкарашга эгалиги унинг нутки, атрофдагиларга муносабати, хаётий кадриятлари тумуш тарзида уз ифодасини топади. Чунки уларда инсоннинг дунёкараши акс этади.

Хулоса

Шахс ижобий дунёкарашга эга булганда бир катор вазифаларни бажаришга мойил булади:

- Узи кадрият деб билган янги билимлар ва ахборотларни излаш

- Укиб урганиш жараёнида турли билимлар ва ахборотлардан уз урнида самарали фойдаланиш кабилар.

Аждодларимиз ёшларда дунёкарашни шакллантириш максадида таълим олувчиларнинг оламни яхлит тасаввур килишлари учун куплаб топшириклар ва саволлар билан банд килганлар. Уларни мустакил ва эвристик изланишга банд килганлар. Шу оркали талабаларнинг негбинликка асосланган дунёкарашини бойитишга эришганлар. Бунинг учун мутафаккирлар уз таълимотида таълим олувчилар олдига мушохада килишга, изланишга ундовчи топшириклар куйиш зарурлигини курсатиб утганлар. Шу максадда таълим муассасаларида толибларнинг тажрибалар утказиши, муракккаб, мустакил изланишларини амалга оширишлари учун кулай шароит яратганлар. Турли илмий ва бадиий асарларни мустакил мутолаа килиш, тахлилий фаолият билан шугулланиш, илмий фаразларни хаётий тажрибалар билан киёслаш натижасида толибларда илмсеварлик, негбинликка асосланган дунёкараш таркиб топган. Бундай ёндашувлар рижланиб педагогик таълимот даражасига кутарилган.

Бунинг натижасида таълим олувчиларда уз фаолиятлари ва хаётий жараёнлардан коникиш, атрофдагиларга нисбатан ижобий хис-туйгулар ва кадриятли муносабат тажрибасига асосланган позитив дунёкараш шаклланган. Маълумки мадарасаларда фаолият курсатган аксарият мударрислар бадиий ижод билан шугуллангандар. Ижодий фаолият билан илмий педагогик фаолиятни уйгун тарзда амалга ошириш натижасида уз укувчиларида юкори хиссий кутаринликка асосланган ижобий дунёкарашни шакллантиришга муваффак булганлар. Илм эгаллаш жараёнида толиблар илм эгаллаш ва уни эзгулик йулида сарфлашга асосланган дунёкарашга эга булганлар.

Педагогик нуктаи назардан ёндошганда таълим олувчилар укиб ураниш фаолияти билан шугулланганда уларнинг дунёкарашида кескин узгаришлар вужудга келади. Бунинг натижасида амалий фаолиятлари ривожланади. Бундай педагогик таълимот шарк алломалари фаолиятини асосини ташкил килган. Мадрасаларда мударрислар таълим олувчиларнинг билимларни чукур узлаштириб, эзгулик йулида сарфлашларини уктирганлар. Шунинг учун хам аждодларимиз дунёкарашини асосини бунёдкорлик гояси ташкил этган. Таълим олувчиларда ижтимоий фаолиятлари учун зарур булган амалий

2184

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

куникмаларни эгаллагач, янгидан янги билимларни узлаштириш ва уни эзгу максадларда куллаш мотивациясини хосил килганлар. Эзгу максадларни вужудга келиши шахсни бунёдкорликка ундовчи янгидан янги гояларни тугилишига асос булади. Маълумки пухта эгалланган билимлар шахсни фаол харакат килишга ундайди. Буннёдкорликка асосланган бундай фаолият натижасида шахсни ривожлантирувчи идеал моделлар шаклланади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 12 майдаги "Буюк алломалар, адиб ва мутафаккирларимиз ижодий меросини кенг урганиш ва таргиб килиш максадида ёшлар уртасида китобхонлик танловларини ташкил этиш тугрисида"ги Щ-3721-сон ^арори

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 14 августдаги "Ёшларни маънавий-ахлокий ва жисмоний баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизимини сифат жихатидан янги боскичга кутариш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3907-сон

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 28 ноябрдаги "Узбекистон Республикасида миллий маданиятни янада ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги П^-4038-сон карорлари

4. Педагогика:энциклопедияси. III жилд/ тузувчилар: жамоа. - Т.: Узбекистон миллий энциклопедияси Давлат илмий нашриёти, 2017. - 421 б.

5. Malikova D.M. Improving student's expressive reading and artistic word performance skills // Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation; 32(3) ISSN 2651-4451 | e-ISSN 2651-446. PaGES:37656 - 37668 www.turkjphysiotherrehabil.org

6. Safarova R.G. Historical pedagogical sources and factors of development of students' logical thinking skills. Volume 1 issue 5 Uif. 2022: 8.2 Issn: 2181- 3337/P.630-634. https://doi.org/10.5281/zenodo.7077041

7. Safarova Rohat Gaybullaevna.DEVELOPING PROFESSIONAL COMPETENCE OF FUTURE PROFESSIONALS ON THE BASIS OF CULTURAL APPROACH. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(9), 17-22. https://internationaljournals.co.in/index.php/giirj/article/view/2470

8. Safarova R.G. Developing professional competence of Future Professionsls on the Basis of Cultural Approach. Valume 27 (2022) of Miasto Przyszlosci. P 58-63. https://miastoprzyszlosci.com.pl/index.php/mp/article/view/493

2185

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.