Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИК ҒОЯЛАРНИНГ ФОРС-ТОЖИК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ ТАЛҚИНИ'

ПЕДАГОГИК ҒОЯЛАРНИНГ ФОРС-ТОЖИК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
99
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим-тарбия / педагогик қарашлар / педагогик ғоялар / педагогик омиллар / ривожланиш тенденциялари / образование и воспитание / педагогические взгляды / педагогические идеи / педагогические факторы / тенденции развития

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тохириён Абдуллох Шерализода

Мақолада Марказий Осиёда педагогик қарашлар ривожининг тенденцияларини ўрганишга доир тадқиқотларнинг таркибий қисмларидан бири бўлмиш бадиий адабиётдаги таълимтарбия ва ахлоқ масалалари мумтоз адабиётнинг форс-тожик вакиллари томонидан илгари сўрилган ғоялар талқининг таҳлилига бағишланган. Муаллифнинг фикрига кўра, Шарқ мумтоз адабиёти ўз мазмун-моҳияти билан педагогик қарашлар ривожига улкан ҳисса қўшган ҳамда уларни ифодаси тимсолида мазкур адабиёт вакиллари томонидан илмий дидактик асарларга тенг шоҳ асарлар яратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ИДЕЙ В ПЕРСИДСКОТАДЖИКСКОЙ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ

Статья посвящена анализу интерпретации идей, по вопросам воспитания и нравственности в художественной литературе выдвинутых представителями персидско-таджикской классической литературы, что является одной из составляющих исследования по изучению тенденций развития педагогических воззрений в Средней Азии. По мнению автора, восточная классическая литература своим содержанием внесла большой вклад в развитие педагогических воззрений, а по форме своего выражения представители этой литературы создали шедевры, не уступающие научным дидактическим произведениям

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИК ҒОЯЛАРНИНГ ФОРС-ТОЖИК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ ТАЛҚИНИ»

Тохириён Абдуллох Шерализода,

Узбекистан Миллий Университети хузуридаги Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тармок (минтакавий) марказининг "Таълим технологиялари" кафедраси мудири,тарих фанларни номзоди

ПЕДАГОГИК FОЯЛАРНИНГ ФОРС-ТОЖИК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ ТАЛ^ИНИ

УДК: 37.01

DOI: 10.34920/SO/VOL_2022_ISSUE_12_1

ТОХИРИЁН А.Ш. ПЕДАГОГИК €ОЯЛАРНИНГ ФОРС-ТОЖИК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ ТАЛЦИНИ

Маколада Марказий Осиёда педагогик карашлар ривожининг тенденцияларини урганишга доир тадкикотларнинг таркибий кисмларидан бири булмиш бадиий адабиётдаги таълим-тарбия ва ахлок масалалари мумтоз адабиётнинг форс-тожик вакиллари томонидан илгари сурилган Fоялар талкининг тахлилига баFишланган. Муаллифнинг фикрига кура, Шарк мумтоз адабиёти уз мазмун-мохияти билан педагогик карашлар ривожига улкан хисса кушган хамда уларни ифодаси тимсолида мазкур адабиёт вакиллари томонидан илмий дидактик асарларга тенг шох, асарлар яратилган.

Таянч сузлар: таълим-тарбия, педагогик карашлар, педагогик Fоялар, педагогик омиллар, ривожланиш тенденциялари

ТОХИРИЁН А.Ш. ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ИДЕЙ В ПЕРСИДСКО-ТАДЖИКСКОЙ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ

Статья посвящена анализу интерпретации идей, по вопросам воспитания и нравственности в художественной литературе выдвинутых представителями персидско-таджикской классической литературы, что является одной из составляющих исследования по изучению тенденций развития педагогических воззрений в Средней Азии. По мнению автора, восточная классическая литература своим содержанием внесла большой вклад в развитие педагогических воззрений, а по форме своего выражения представители этой литературы создали шедевры, не уступающие научным дидактическим произведениям.

Ключевые слова: образование и воспитание, педагогические взгляды, педагогические идеи, педагогические факторы, тенденции развития.

m^RIYON A.SH. INTERPRETATION OF PEDAGOGICAL IDEAS IN THE PERSIAN-TAJIK CLASSICAL LITERATURE

The article is devoted to the analysis of the interpretation of the ideas put forward by the Persian-Tajik representatives of the classic literature, which is one of the components of the research on the study of the trends of the development of pedagogical views in Central Asia.

According to the author's opinion, Eastern classic literature has made a great contribution to the development of pedagogic views with its content, and in the form of their expression, masterpieces equal to scientific didactic works have been created by the representatives of this literature.

Key words and concepts: education and upbringing, pedagogical views, pedagogical ideas, pedagogical factors, development trends.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

Кириш. Адабиётнинг тарбиявий ах,амиятини тавсифлаш, унинг инсон маъна-вий оламини бойитишдаги х,амда ахлокий фазилатларини шакллантиришдаги таъсир кучи оркали ифодаланса теранрок талкин булади. Адабиёт азалдан шахс дунёкарашини, унинг оламга булган муносабатини инсонпар-варлик рух,ида тарбиялашда узига хос маком эгаллаб келган. Бинобарин, муайян маъ-нода, адабиёт кучли тарбия куроли сифатида х,амиша халк хизматида булган. ТуFри, адабиёт муаллим ёки ота-она каби бевосита тарбия билан шугулланмайди, аммо у туЙFуни, дидни, эзгулик ва ёвузлик уртасидаги тасаввур чегарасини, кунгил ва калбни тарбиялайди. Шунинг учун у тарбия воситасидир1.

Адабиётнинг жамиятдаги макоми туфайли х,амда педагогика ривожида салмокли х,иссаси борлиги боис, педагог олимларнинг адабиёт майдонидан педагогик Fоялар, карашлар ва мулох,азаларни урганиб, уларнинг шахс шак-лланишидаги зиё нури каби зарур омил сифатида кадрланишлари бежиз эмас. Айникса, мумтоз адабиётнинг педагогик Fоялар риво-жидаги салмоFи эътиборлидир.

Мавзунинг долзарблиги. Педагогик юя ва карашларнинг кадимги замонлардан бош-лаб ривожланиш тенденцияларини тадкик этиш оркали, Ер куррасининг кайси нуктасида булишидан катъий назар, инсоният маънавий тараккиётининг боскичма-боскич юксалиши борасидаги босиб утилган йул манзараси ойдинлаштирилади. Айнан шу нуктаи назар-дан, мумтоз адабиёт вакилларининг адабий-бадиий меросидан сабок излаб, аждодлар-дан авлодларга колдирилган тарбия манбала-рини синчковлик билан тах,лил этиб, замона-вий педагогик таълимотларга уларни сингди-риш, бугунги инсоният тарихининг ривожла-ниши боскичида ута долзарб масалага айла-ниб колмокда.

Муаммонинг урганилганлик даражаси. Педагогик Fоя ва карашлар ривожидаги тамойиллар алох,ида тадкикот мавзуси сифатида урганилмаган булса-да, педагогика ва таълим-тарбия тарихига баFишланган илмий тадкикот ишларда адабиёт манбаларидан,

1 Назар Эшонкул. Адабиёт - тарбия воситасими?.. https://ziyouz.uz/ilm-va-fan/adabiyot/nazar-eshonqul-adabiyot-tarbiya-vositasimi/ (мурожаат санаси -17.01.2023)

жумладан, мумтоз адабиёт вакиллари асарла-ридан дуру-жавх,ар излаб, топиб, тарбиявий жараёнларга такдим этилган нашр ишлари талайгина. Айникса, Шарк мумтоз адабиё-тидан олинган манбалар эътиборга сазо-вор. Бинобарин, мумтоз адабиётнинг педагогик Fоя ва карашлар ифодасига баFишланган мавзу атрофида килинажак илмий тадкикот ва изланишлар кулами кенг ва манбалари фаровондир.

Таъкидлаш жоизки, мумтоз адабиёт наму-наларини турли жих,атларини урганишга доир тадкикотлар хорижий олимлар томонидан х,ам амалга оширилган булиб, мазкур илмий изланишларда шарк адабиёти поэтикаси, мумтоз адабиётнинг муайян кирралари ва уларни урганиш муаммолари, мумтоз адабий-бадиий мерос ва тарбия масалалари тадкик килинган2.

Аждодларнинг бой адабий меросини илмий тах,лил доирасига йуналтириш оркали бугунги таълим ва тарбия мазмунига миллий-лик рух,и, кадриятлар ох,ангини сингдириш, педагогика фани учун мух,им тадкикот майдо-нига айланиши лозим. Айтмокчи булганимиз, муаммонинг урганилганлик даражаси айнан бугунги кун такозосидан х,али анча ортда колмокда.

Ушбу маколани яратишдан максад педагогик Fояларнинг ривожланиш манзара-сини тарихий давр ва замонлар билан боFлик х,олдаги такомиллашуви тамойилла-рини урганиш учун, Урта Осиё халклари мумтоз адабиётининг таркибий кисми булган форс-тожик адабиётдаги педагогик Fоялар ва карашларнинг талкинига доир мулох,азаларни умумлаштиришдан иборат. Чунки, замонлар узгарар экан, карашлар, Fоялар ва албатта илмий парадигмалар х,ам узгариб туриши табиийдир. Бинобарин, х,озирга кадар педагогик Fояларнинг мумтоз адабиётдаги ифодаси масаласи назарий-монографик асосда мах-

2 Иванов С. Н. Пять веков узбекской газели. // В красе нетленной предстаёт. - Москва: Наука, 1977.; Голубков В. В. Методика преподавания литературы. - М.: Госучпедгиз, 2002.; Бондаренко С.М. Учите детей сравнивать.

- М.: Знание, 1981.; Лейтес Н.С. Умственные способности и возраст. - Москва: Педагогика, 1971.; Смагулов К. Н., Смагулов М. Н. Классические образовательные практики ислама на примере Центральной Азии: традиции и современность. // Мусульманский мир. - 2016.

- https:www.brighthubedu cation.com.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

сус тадкик этилмагани, айнан, мумтоз адабиёт намуналарини таълим-тарбия йуналишидаги макомини урганишнинг илмий-методик асос-ларини ишлаб чикиш долзарб масала эканли-гини курсатади.

Мацоланинг илмий мо^ияти Педагогика фани тадкикот мавзулари доирасида Руда-кий, Фирдавсий, Ибн Сино, Саъдий, Жомий каби машхур шоир ва олимларнинг асарла-рига мурожаат этиб, уларнинг панд-насихат, таълим-тарбия ва ахлок-одоб мавзусида айт-ган кимматли фикрларидан мисол ва парча-лар келтириш оркали инсонни маънавий ва рухий гузалликка ундовчи хаёт тажрибалари заминида бунёд булган буюк тарбия мактаби-дан сабок олиш имкониятларини асослашга йуналтирилган. Уйлаймизки, миллий педаго-гиканинг узига хос жихатларини бойитишда мумтоз адабиёт вакиллари узларининг асар-лари билан халк эхтиёжини англаб, сезиб ижод килганлар ва улар таълим-тарбияни башарият тафаккури ривожи хамда инсо-ният борлигини энг сах,их, ифодаси сифатида турли мазмун ва шаклларда тараннум этишга муваффак булганлар. Айнан, шу Fоялар кеча ахамиятли булган, бугун зарур булмокда ва эрта албатта яна долзарб булади тамойили асосида мунтазам ва янгидан янги мазмун ва талкинларда урганилиши лозим.

Тадцицотнинг объекти сифатида, асо-сан, форс-тожик адабиётининг йирик вакиллари Рудакий, Сино, Фирдавсий, Саъдий ва Жомий каби сиймоларнинг дидактик рухдаги асарлари булиб, халклар маданиятининг бир-бирлари билан якиндан узвий хамкорликда булганлигидан далолат берадиган нодир мерос танланди.

Тадцицот натижалари. Маълумки, кадим замонлардан бошлаб, бутун Шарк, жумла-дан, Марказий Осиё халклари бадиий ижо-дида таълим ва тарбия муштарак жараён-лар хисобланган хамда бир вак,тнинг узида кардош халклар адабиёти намояндаларининг асарларида хам ушбу муштараклик мазму-нан бир-бирларига як,ин тарзда талк,ин этил-ган. Шунингдек, уларнинг ижод махсуллари, айтайлик, факат араб тили, форс-тожик тили вакилларигагина тарбиявий, ахлок,ий ва эстетик завк, баFишлабгина колмай, балки туркий ва бошк,а халклар орасида хам узининг катта таъсирини утказиб келган. Айникса, форс-

тожик адабиёти вакилларининг асарлари тур-кийзабон мутафаккир шоир ва ёзувчиларнинг бой кулёзма меросларида хам ижодий тако-мил даражасида уз аксини топгани эътиборга сазовор. Бундай манзара, азалдан шу худудда яшаб ижод килган турли халк,лар вакилларининг бир-бирлари билан як,индан узвий хамкорликларини ифодасидир.

Мумтоз адабиётнинг ижтимоий илдиз-лари замоннинг хукмрон мухитини тасвир-лаш, уни бадиий воситалар оркали талк,ин килиб, поклик, эзгулик, ростгуйлик каби фази-латларни риёкорлик, кабихлик, товламачи-ликка карши куйиб, тарбиявий омилларни халк ихтиёрига манзур этиб, кишиларни туFри хулоса чикаришга ундашлари билан эътибор-лидир. Араб, форс-тожик ва туркий тилларга узаро таржима килинган асарларда хам шу рухият тулик ифода этилишини алохида таъ-кидлаш лозим. Чунончи, кадимги хинд эпоси "Панча тантра" (Беш китоб)ни мисол килиш мумкин. Бу асар олтинчи асрда санскрит (кадимги хинд) тилидан пахлавий (кадимги форс) тилига, саккизинчи асрда эса араб тилига таржима килинди.

Шу асар Урта Осиё ва бошка жойларда хам шухрат топиб, бош кахрамонларининг номи билан «Калила ва Димна» деб юритилди. Унинг образ ва мотивлари асосида янги-янги асарлар вужудга келди (масалан, Абуабдуллох Рудакий яратган «Калила ва Димна» достони), айрим масал ва хикоялар фольклор ва ёзма адабиётда мустахкам урин олди.

Узбек халки адабиётида хам «Калила ва Димна» кенг таркалган, хатто бир неча бор узбек тилига таржима килинган, узбек фольклори ва ёзма адабиётида маълум из колдирган1. Колаверса, ундан олинган мазмун ва рух турли замонларда халк ривоятлари, ибратомуз хикоялар, масаллар ва хикматли сузлар, назм ва насрда уз ифодасини топди.

Таржима килинган асарлар бошка халк вакилларига нафакат асарнинг узини, балки энг мухими, ундаги Fоя ва карашларини талкин этади. Натижада, шу Fоялар остида янгидан янги ижод намуналари вужудга келди. Мисол учун, Абдурахмон Жомийнинг «Бахористон» асаридаги саккизинчи рав-

1 Маллаев Н.М., Навоий ижодиётинннг халкчил негизи. - Тошкент: «Ук,итувчи» нашриёти, 1980, 117-бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

задан олинган жуда куп масалларни учра-тиш мумкин ёки Хорун ар-Рашид халифа-лиги даврида хозиржавоблиги билан шухрат козонган каландар Бахлул туFрисидаги мутой-ибалар манбаи хам Абдурахмон Жомийнинг «Бахористон» асаридир1.

Шу каби асарлар замиридаги панду насихатлар шахсга уз дунёкараши ва рухий табиатидаги камчиликларни ислох килиш учун маълум ижобий хулосалар чикаришга Fизо манбаига айланади. Яна бир мухим жихат, бу угит ва насихатлар утмишдаги буюк кишилар, улуF мутафаккирлар ва донишманд-лар мушохадалари натижаси сифатида таъ-сирли ва хикматли сузлари оркали укувчи онгига етказилади. Уларни диккат билан урганар эканмиз, мумтоз адабиётимиз анъа-наларига амал килинган холда мазмун билан шакл доимо х,амох,анг булиб келганлигига шохид булиш мумкин. Бу хол, асарлардан келтирилган мисолларда хам, халк макол ва масалларининг уз урнида ишлатилишида хам яккол куриниб туради.

Замонасининг педагогик карашларини бадиий образлар ва Fояларда ифода этган мумтоз адабиёт ижод намуналари, айнан, давр такозоси рухидан келиб чикиб, таъ-лим ва тарбия тизимини тегишлича тахрир ва ислох йулига йуналтириш максадида, зарур Fояларни панду насихат ва тарбиявий угитлар мазмунида ифода этишга муяссар булган. Бундай сон саноксиз шох асарлар орасидан Жалолиддин Румийнинг «Маснавийи маъна-вий», Шайх Саъдийнинг «Бустон», «Гулистон», Абдурахмон Жомийнинг «Бахористон», Али-шер Навоийнинг «Хамса», «Махбуб ул-кулуб», «Лисон ут-тайр», Мавлоно Воиз Кошифий-нинг «Анвори Сухайлий», Фахриддин Али Сафийнинг «Латойиф ут-тавойиф», Зайниддин Мухаммад Восифийнинг «Бадоеъ ул-вакойеъ», шунингдек, яна куплаб мутафаккирлар асар-ларни тилга олиш мумкин.

Биз аник максадга таянган холда, турли таълимий-тарбиявий рухдаги дидактик бадиий асарлар, уларнинг ахамияти ва укувчиларга таъсир кучи нуктаи назари-дан келиб чикиб, асосан, форс-тожик мум-

1 Абдурахмон Жомий. Бахористон. // Ш.Шомухамедов таржимаси. // «Ёш гвардия» нашриёти, Тошкент, 1979, 49 ва 88-бетлар.

тоз адабиётидаги педагогик Fоялар тамой-иллари талкинининг тахлилига урFу бердик. Урганилган манбалар, энг аввало, узларидаги ижобий инсоний фазилатлар, айникса, номус ва поклик, инсоф ва адолат, мурувватлийлик ва хакгуйликка зулм ва кабихлик, товламачи-лик ва порахурлик, муттахамлик ва риёкор-лик каби салбий хислатларни карама-карши ёритилганлиги билан эътиборни тортди. Колаверса, куп асарларнинг сюжет марка-зидаги салбий образлар хажвий унсурлар оркали шундай фош килинадики, ижобий ва салбий шахслар уртасидаги фаркни мулохаза килиб, шахс узида адолат ва мехрибонлик каби инсоний фазилатлар камол топишига ишонч туЙFусини шакллантиради.

Форс-тожик адабиётининг таникли ва машхур сиймоларидан Рудакий, Сино, Фир-давсий, Саъдий ва Жомийларнинг педагогик Fояларини шаклланишига доир далилларни келтириб, улардаги ривожланиш тамойил-ларини куриб чикар эканмиз, хар кандай узгаришларда ижтимоий омилларнинг урнига алохида эътибор каратдик, чунки айнан шу омиллар Fоялар табиатига таъсир килиши кузатилади.

Форсийзабон, жахон маданияти тарихига буюк шоир, фан ва адабиёт сохиби, билимдон донишманд, форс-тожик шеърияти ва адабиётининг асосчиси Абу Абдулло^ Рудакийнинг шеър ва Fазалларида унинг педагогик Fоялари кенг микёсда уз урнига эга булиб, уларнинг бош Fояси ушбу сатрларда ифода этилган, десак, асло муболаFа булмайди:

Харкий наомухт аз гузашти рузгор,

Хеж наомузад зи хеж омузгор

Таржимаси:

Кимда-ким хаётдан олмаса таълим,

Унга ургатолмас хеч бир муаллим.2

Маълумки, Абу Абдуллох Жафар Рудакийнинг мехнатсеварлиги, кизикувчанлиги, билимдонлиги унинг уз даври илм-фан ва адабиётини пухта эгаллашига, ижоди билан машхур булишига имконият яратган. У мада-

2 Хамиджон Хомидий. Одамуш-шуаро — Абу Абдуллох Рудакий // ttps://ziyouz.uz/ilm-va-fan/adabiyot/odamush-shuaro-abu-abdulloh-rudakiy/ (мурожаат санаси -08.02.2023)

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

ният cax1нacигa мaфтyнкop вa yмyмбaшapий кУшиклapи билaн йул топгэн. Рyдaкий тap-бия вa мухитни шaxc шaкллaнишининг acocий oмиллapи дeб хиcoблaгaн. Унинг Foялapигa кypa, ин^нни тapбиялaш cepкиppa 6улиши кepaк. Ин^н вoягa eтгyнгa кaдap жиcмoний, axлoкий вa aклий тapбия oлиши лoзим, дeйди y, aйникca, шaxcдa тyFpи тaнa, яxши xyлк, яxши нoм вa дoнoлик фaзилaтлapи шaкллaнгaн 6улиши дapкop.

Шoиp дoнишмaндлик вa билимни ин^н oнгини pивoжлaнтиpишнинг acocий мaнбaлa-pидaн биpи дeб хиcoблaгaн. У илм вa билимни дyнëнинг бapчa xaзинaлapидaн ycтyн куйи6, мycyлмoнлapни мyнтaзaм илм ypгaнишгa, излaнишгa чopлaди.

Илм вa билимни кaлб нypи, экл вa хикмэт нypи дeб билгэн буюк шoиp, илм-мaъpифaтни тapбиянинг acocий шapти хишблэб, фap-зaндини укитишгэ xapa^ килмaгaнлapни Kopaлaгaн. Рyдaкий уз дaвpи Foялapигa зид булиб, шaxc шaкллaнишидa иpcият эмac, бaлки тaълим-тapбиядaги мухитнинг ypнини энг мухим oмил caнaгaн. Шу тapикa мутэфэк-^p уз ижoдидa хaëтни ycтoз, иншн тapбияcи мaнбaи cифaтидa тacвиpлaгaн.

Рyдaкий тaълим тизимидa илм вa фaнни Уpгaнишни зapyp дeб билaди x1aмдa инго-ният жaмиятининг тapaккиëтини ypгaниш вa билишдa кypaди. Унинг тaъкидлaшичa, билим вa дoнoлик x,ap дoим жaмиятнинг pивoжлaни-шигa хи^э кушгэн.

Рyдaкий нyктaи нaзapидaн инcoният илм-фaн вa билимлapни aвлoддaн-aвлoдгa мepoc килиб oлди хэмдэ дoнo вa билимдoн oдaм Xap xил oфaт вa тycиклapни дoнoлик вa билим ëpдaмидa eнгиб, бaxт вa caoдaтгa эpишди:

Дoниш aндap дил чapoFи paвшaн acт

В-aз хэмэ бaд бap тaни ту чэвшэн ac^1

Tapжимacи:

Одaмлap кaлбининг чapoFи билим,

Бaлoдaн caклaниш яpoFи билим.2

Одaмлapгa хaëт йyл-йypиклapини кypcaтиб, инcoн тoFдeк бapкapop булиши, нoxyш Xoдиcaлapни мapдлик, шижoaт билaн eнгиб

1 Рудэкий А. Ашъop. - Дyшaнбe: «Адиб», 2007, c. 43.

2 Рудзкий вэ Бoбo Toхиp шeъpиятидaн Шoиcлoм

Шoмyxaммeдoв тapжимaлapи. - T., 1994, c. 61.

утиши кepaклигини тэъкидлэгэн ижoдкop фикpичa, xap кэндэй мэшэккэт вэ кийинчилик эзгулик, мax1opaт вэ мypyввaт билэн eнгилaди.

Инcoнпapвap шoиp уз acapлapининг мэз-мунигэ oдaмлap ypтacидa дycтлик, биpoдap-лик, x1aмкopлик вэ хэмжихэтлик Foялapни cингдиpгaн. Унгэ мyвoфик, ceвги, дycтлик вэ caдoкaт инcoнгa бoй мэънэвий тaъcиp кypcaтaдигaн инcoний тyЙFyлapдиp.

Рудэкий тapбия бoбидa ëш aвлoдни кaмтap-лик, oдaмийлик, тинчликceвapлик, pocтгyйлик, aдoлaтпapвapлик, caxoвaтпeшaлик вэ бoшкa эзгу инcoний фaзилaтлapгa дэъвэт этгэн. Бу yлyF зoтнинг тaълим-тapбия гохэ^дэ эйтгэн cyзлapидaн acpлap утгэн бyлca-дa, узининг тapбиявий-axлoкий эхэмиятини йу^тгани

йук.

Отacи хoмийлигидa мэктэб вэ мaдpa-caлapдa тэх^л oлиб, уз дaвpининг илмлэ-pини yp^^ Дбулцосим Фирдaвсийнинг

"Шoхнoмa"cидa хэм пeдaгoгик Foялap узгэчэ уз ифoдacини тoпгaн.

Фиpдaвcий "Шoхнoмa" opкaли У^тэ Оcиë вэ Эpoн xaлклapининг куп acpлик кэдимги мэъ-нэвий мэдэнияти тapaккиëтигa, мэдэний cyз caнъaтигa, бэдиий aдaбиëтнинг тэшмиллэшу-видэ хэмдэ кaх1paмoнлик эпocидa янги дaвp бoшлaб бepди. Хэлк oFзaки aдaбиëтининг кэдимий вэ бoй ëдгopликлapидaн, ëзмa мэн-бaлapдaн ижoдий фoйдaлaнгaн буюк шoиp "Шoхнoмa"дaги кaхpaмoнлик oбpaзлapдa xaлкнинг вaтaнпapвapлик, кaхpaмoнлик, фидoкopлик, дуетлик, мушфиклик, дoниш-мэндлик вэ ижoдкopлик кэби oлийжaнoб фaзилaтлapини юкcaк ^нъэт мaхopaти билэн бэдиий мyжaccaмлaштиpишгa мувэффэк булгэн. У xaлкнинг бaxт - caoдaтини, ocoйиш-тэлиги вэ фapoвoнлигини opзy килэди3.

Шoиpнинг юкcaк дapaжaдaги шeъpи-яти, шeъpиятни чyкyp энглэш кoбилияти, унинг yлмac "Шoхнoмa"cини яpaтишгa имкoн яpaтди. Мaнбaлapдa кeлтиpилишичa, Фиpдaв-cий бу дypдoнa acapни 30 йил дaвoмидa ижoд килиб, Султан Мэхмудгэ тэкдим этгэн экэн, биpoк, шшхнинг Faйpиинcoний мyнocaбaти caбaб тушкунлик гиpдoбидa уз кишлoFидa capcoн булиб, них^ят ëpyf дyнëни тapк этгэн.

3 Уpинoвa Б. Узбeкиcтoн тapиxини Уpгaнишдa тapи-жий бэдиий acapлapдaн фoйдaлaниш I Мoнoгpaфия I Бyxopo, БужДУ, - 2020, 12-бeт.

ЗДMOHДВИЙ TДЪЛИM I COBPEMEHHOE OБPДЗOВДHИE 2022, 12 (121)

Педагогика фани тарихида Фирдавсийнинг "Шохнома"си нафакат кахрамонлик хикояси, балки тарбиявий-ахлокий Fоялар мужассам-ланган асар сифатида тавсифланади. Чунки, муаллифнинг фикрига кура, бола тарбиясини болаликдан бошлаш, уни ёшлигидан санъатга ургатиш зарур. Бундан ташкари, фарзандга жисмоний, аклий ва ахлокий тарбия бери-лиши лозим. Айникса, уFил бола ёшлигидан от миниш, чавандозлик, овчилик, киличбозлик, камондан отиш ва бошка санъатларни урганиши зарур деб хисоблаган.

Фирдавсий эпчиллик, бунёдкорлик, мард-лик, кахрамонлик, санъат, билим, иффат ва хоказоларда эркаклардан хам устун булган аёл ва кизлар образини яратган биринчи шахсдир. Чунончи, "Шохнома"да эркаклар-дан устунликка эга булган Мехрак исмли киз образи тасвирланган булиб, унинг тимсо-лида асосан, аёл ва кизларга хос ватанпар-варлик туЙFулари тасвирланиб тавсифланган. Мутафаккирнинг таъкидлашича, ота-онанинг фарзандга булган эхтироми инсоннинг гузал ахлокий фазилатларидан биридир.

Беш ёшидан укишга киришган, ун ёшида Куръонни тулик узлаштирган, адабиёт, араб тили грамматикаси, талаффуз, луFат ва бошка фанларни урганган Абуали Ибн Синонинг педагогик карашлари хам миллий педагогика-миз ривожига улкан хисса кушган. Турт юзта асар муаллифи, жумладан, йуколган "Китоб-ул-инсоф" асари 20 жилддан иборат булган. Сино ун саккиз ёшида тиббиёт фани сохасида уста булган. "Ал-конун-фи-тиб" асари аср-лар давомида Шарк ва Fарб табиблари учун билим манбаи, дарслик сифатида хизмат килган.

Ибн Сино таълим-тарбия ва ахлокка оид "Тадбир ал-манозил" (Турар жойни бошкариш чоралари), "Рисола фи илм ал-ахлох" (Ахлокка оид рисола), "Рисола фи ал-ахд" (Бурч хакида рисола), "Рисола фи тазкият ан-нафс" (Наф-сни покиза тутиш туFрисида рисола), "Сиё-сат ал-бадан", (Баданни бошкариш), "Китоб ал-ансоф" (Адолат хакида китоб) каби бир неча асарлар яратган1. Синонинг тарбия-вий Fоялари «Донишнома», "Рух рисоласи", "Пирузнома", "Тадбир ал-манозил" каби асар-

1 Х. Жонматова Абуали ибн Сино таълим-тарбия туFрисида - Т.: "Укитувчи" - 1980, 10-бет.

ларида хам ифодаланган. Айникса, унинг " Тадбир ал-манозил " рисоласида тарбия маса-ласи купрок тахлил этилган. Хусусан, инсон тайёр шахсий сифат, одат ва куникмалар билан туFилмаслиги кайд этилади Синонинг фикрига мувофик, ахлокий тарбия рух тар-бияси билан чамбарчас боFлик жараёндир. У рухни аклга буйсунувчи омил хисоблаб, инсонни хайвонлардан фаркини курсатадиган восита деб билган.

Энг мухим ва машхур булган Синонинг педагогик карашларидан бири, таълимни туFилган кундан бошлаб белгиланиши ва олти ёшидан таълим олишни таклиф килганидир. У олти ёшдан ун турт ёшгача булган даврни болалик даври сифатида тавсифлаган. Яна бир мухим жихат шуки, Сино таълим-тарбияни икки боскичга ажратди, яъни тил ва ахлок, Куръон, урганиш биринчи боскич булса, касб-хунар урганиш иккинчи боскич вазифаси эканлигини асослаб курсатди.

Ахлок хакидаги рисоласида ахлокий хис-латлардан иффат, каноат, сахийлик, шижоат, сабр, мулойимлик, сирни саклай билишлик, очиклик, фаросатлилик, дустлик, вафодорлик, камтарлик, адолатлилик каби ахлокий кате-горияларга таъриф беради. УлуF мутафаккир меросида илм ва ахлок уЙFунлиги масаласи алохида урин тутади.

Ибн Синонинг таълим-тарбияга оид фикр-мулохазалари узига хос мазмун мохиятга эга. Чунончи, агар кадимги Юнон файласуфлари Платон ва Аристотеллар бола тарбиясини давлат ихтиёрига куйиб, тарбия жараёни-даги барча зарур ишларни давлат мажбурия-тига аFдариб куйган ва бола тарбияси билан шуFулланиш жамият ва давлат манфаати учун зарур ва фойдалирок, деб таъкидлаб, бу тарз-даги карашларн билан тарбияни ота-она гар-данидан сокит килган булсалар, Ибн Сино бунинг аксини айтади. У бола тарбияси билан аввало оила, ота-она шуFулланмоFи лозим, дейди. Хатто Ибн Сино ёшлигидан бола тар-биясига лойик тарбиячини хам ота-онанинг узи танлашини уктиради2.

БаFдоддаги "Низомия" мадрасасида тахсил олиб, замонавий илм-фаннинг турли сохаларини урганган, Саъдий Шерозий-

2 Х. Жонматова Абуали ибн Сино таълим-тарбия туFрисида - Т.: "Укитувчи" - 1980, 19-бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

нинг пeдaгoгик Foялapи жaхoн микëcидaги пeдaгoгик кapaшлapгa тypтки бepyвчи мэнбэ cифaтидa xизмaт килэди, дecaк, эйни хэкикэт булэди. Сэъдий acapлapи кэдимдэн yзбeк xaлки opacидa хэм мaшхyp. ^ycrn^' вэ "Гули-cтoн" acapлapи мaдpacaлapдa acocий дapc-ликлap cифaтидa укитилиб кeлгaн. Мум-тоз шoиpлapимиз бу yлyF cyз caнъaткopидaн Уpгaнгaнлap, тaъcиpлaнгaнлap. Алишep Нaвo-ийнинг "Мэхбуб ул-кулуб", Хoжaнинг "Гyлзop", Абдуллэ Авлoнийнинг "Typкий "Гyлиcтoн" ëxyд axлoк" acapлapи бeвocитa Сэъдий "Гyлиcтoн"и тaъcиpидa яpaтилгaн. "Дeвoни Фoний"дa Сэъ-дий Faзaлигa 22 гэ тэтэббуъ, унинг тaвpидa 4 тэ Faзaл мэвжуд1.

Сэъдий шaxcнинг шэкллэнишидэ иpcият-нинг эхэмиятини инкop этмэгэн, бэлки унинг нaфиcлигини, шэкллэнишини, эйнэн, тapбиядa ^эди. Аммo шуни хэм эйтиш ^pa^^ Сэъ-дийнинг тaълим-тapбия мacaлaлapи хэкидэги фикpлapи дoим хэм бapкapop булмэгэн. Мacaлaн, унинг cyзлapигa кypa, хэммэни хэм укитиб булмэйди. Шoиp иншннинг энг яxши axлoкий xycycиятини зУpaвoнлик килмacлидa кypaди. У учун ин^ният бутун биp opгaнизм.

Эътибopгa caзoвop биp фэктгэ ypfy бepишни лoзим тoпдик. Бу хэм бyлca, Сэъ-дийнинг yзoк caëхaтлapдaн cyнг уз шaхpигa кэйтиб кeлиб "Бycтoн" вэ "Гyлиcтoн" acap-лapини ëзгaнлиги. Дyнë кeзиб, oлaм кypиб, oдaм ypгaниб, Сэъдий узининг тapбиявий-мaъpифий кapaшлapини эйнэн шу икки acapи ^ycro^' вэ "Гyлиcтoн"дa бaëн килгэн.

^ycro^' ун киcмдaн ибopaт булиб, биpинчи 6o6 — oдиллигy тaдбиpy эндишэ зикpидa; иккинчи 6o6 — эх^н зикpидa; учинчи 6o6 — ишку oшиклигy мacтлик зикpидa: тypтинчи 6o6 — тaвoзeъ зикpидa; бeшинчи 6o6 — pизo зикpидa; oлтинчи 6o6 — Kaнoaт зикpидa; eттинчи 6o6 тapбият oлaми зикpидa; caккизинчи 6o6 — шyкpy oмoнлик зикpидa; туккизинчи 6o6 — тэвбэ вэ caвoб йули зикpидa; унинчи 6o6 — мyнoжoт вэ китoб xoтимacи зи^идэ.

"Гyлиcтoн" caккиз бoбдaн ибopaт булиб, тapкибий тузилиши дeбoчa; биpинчи 6o6 — пoдшoхлap cийpaти зикpидa: иккинчи 6o6 — дapвeшлap axлoки зи^идэ; учинчи 6o6 —

1 https:||ziyouz.uz/jahon-sheriyati|fors-tojik-sheriyati| sadiy-sheroziyI (мypoжaaт caнacи - 09.02.2023)

Kaнoaт фэзилэти зикpидa; тypтинчи 6o6 cyкyт caклaшнинг фoйдaлapи зикpидa; бeшинчи 6o6 — ишк вэ ëшлик зикpидa; oлтинчи 6o6 — Kapилик вэ зэифлик зикpидa; eттинчи 6o6 — тapбият тaъcиpи зикpидa; ^ккизинчи 6o6 — cyхбaт oдoби зи^идэ кэби киcмлapдaн ибo-paт2.

Kypиниб тypгaнидeк, ушбу acapлapнинг хap биp бoби инcoн тapбияcи учун зapyp oмил-лapни ëpитишгa йyнaлтиpилгaн. K1oлaвepca, "Бycтoн"нинг eттинчи бoби "Tapбия тэъ-cиpи" дeб нoмлaниб, ундэ oдoб-axлoк хэкидэ мyфaccaл cyз юpитилaди. Шaxcни шэкллэн-тиpишдa Сэъдий тapбия, тэълим, илм-фэн вэ aтpoф-мyхитни мухим дeб билгэн. У тэълим-тapбияни шaxc кaмoлoтининг acocий oмиллa-pидaн биpи дeб хиcoблaгaн.

Сэъдий инcoнпapвap мyтaфaккиp ^фэ-тидэ бoлaлapнинг тaхкиpлaнишигa йул куймэгэн, лeкин бoлaлapни билимли, oдoбли килиш учун жиcмoний жaзoни paд этмэгэн. Шунинг учун, унинг "Укитувчининг жaбpи oтa мeхpидaн aфзaлдиp" дeгaн фикpи хэмишэ ycтyвopдиp.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Абдyрarçмон Жомийнинг тapбиявий Foялapи узгэ биp oлaмдиp. Xиpoтнинг Низo-мий мaдpacacидa тэх^л oлиб, илм-фэн вэ шeъpият билэн шyFyллaнгaн буюк шoиp Сэъ-дий Шepoзийнинг "Гyлиcтoн"игa эpгaшиб, "Бaхopиcтoн" acapини яpaтгaн.

Абдypaхмoн Жoмийнинг "Бaхopиcтoн" acapи aввaлaмбop тapбиявий-дидaктик acap Xиcoблaнaди. Муэллифнинг Foялapигa кypa, кишилap нэфэкэт эклий кoбилияти, бэлки xyлк-aтвopи жихэтидэн хэм фapклaнaди. У ëзaди: "Аклий кэмчиликни илм вэ илм Уpгaниш, зиëли кишилapнинг мacлaхaти билэн бapтapaф этиш мумкин". Аcapнинг биpинчи бoби дapвeшлap хэкидэ ëзилгaн булиб, буюк шaйxлap, cyфий oлимлapи хэкидэ, yлap-нинг xaлккa якинлиги, хoким вэ xoнлap-нинг aдoлaт йулигэ бypиб тypишгa ypиниш-лapи хэкидэ хикoя килэди. Tapиxий мэнбэ-лapгa кypa, тэ^ввуф шaйxлapи xaлк мэнфэ-эти, дэвлэт фapoвoнлиги вэ xaлк ocoйиштa-лиги учун cиëcий инcтитyтлapнинг имшни-ятлapидaн хэм фoйдaлaнишгa. Бунгэ Хoжa Убaйдyллoх Ахpopнинг cyзлapи миcoл булиши

2 https:||ziyouz.uz|jahon-sheriyati|fo rs-tojik-sheriyati| sadiy-sheroziyI (мypoжaaт caнacи - 09.02.2023)

ЗДMOHДВИЙ TДЪЛИM I COBPEMEHHOE OБPДЗOВДHИE 2022, 12 (121)

мумкин: "...Бизгача шайхлар оддий халк иши билан амирларга, подшоларга мурожаат килмаганлар, лекин биз бу иш билан хамма вакт ш^улланамиз... Биз бундай килиш зарур деб хисоблаймиз"1.

Кадимий Хуросон ва Мовароуннахр шахарларида Х асрдан бошлаб жавомард-лик харакати анча кенг ёйилган эди. Жавон-мардлар муайян коида-талабларга риоя этар, маънавий ва жисмоний етукликка интилар, каердаки булмасинлар ва нима иш билан шуFулланмасинлар, мардлик ва олийжаноблик намунасини курсатар, зулм ва хаксизликка карши курашардилар, хурланганлар ва тахкир этилганларни химоя килардилар. Улар учун дунё бойлиги эмас, балки инсон кадри устун турган2. Жавонмардлик ёки футувват тарикати узида юксак инсоний фазилатларни акс этти-риб, Абдурахмон Жомий даврида хам ривож-ланиб кетган ва албатта, Жомий ижодиётида хам уз аксини топган.

"Бахористон" асари бугунги авлод учун бебахо хазинадир. Чунки асар комил инсон ахлокига каратилган булиб, барча юксак инсоний фазилатларни узига мужассам эттир-ган. Айникса, бугунги кунда оммавий мада-ният оркали ривожланиб кетаётган инсоният маънавий таназзули, "Бахористон" каби буюк ахлокий фазилатларни тараннум этадиган асарларни укиш ва х,ар томонлама урганиш зарур ва долзарбдир.

Жомий бутун ижодини комил инсон шаъ-нига, халк манфаатига баFишлаган, улмас асарларида инсонпарварлик, билим ва дустликни тарFиб этган буюк шоир ва мута-факкирдир.

Унининг кадрли ва кимматли педагогик Fоялари китобни Fамхур ва содик устоз сифа-тида улуFланинш ва уни барча илмлар ман-баи санаб, илм урганишда вактни бехуда утказмасликни фарз хисоблашидир. Ул зот илмни санъат тожи, барча эшикларнинг очув-чиси деб билган. У укитувчини хаёт муаммо-сини хал килувчи шахс сифатида улуFлайди.

1 Наврузова Г., Зоиров Э. Накшбандия таълимоти-даги ижтимоий-сиёсий карашларларнинг тадрижий узгариши. // "Илмий тадкикотлар ахборотномаси" жур-нали. СамДУ, 2003, 55-бет.

2 Комилов Н. Тасаввуф. - Т.: Fафур Fулом номидаги адабиёт ва санъат, Узбекистан, 1999, 113-бет.

Шундай килиб, форс-тожик мумтоз ада-биёти мутафаккирларининг педагогик Fоя ва карашларини ихчам ифодаласак, унда Руда-кий донишмандлик ва билимни инсон онгини ривожлантиришнинг асосий манбаларидан бири хисобласа, Фирдавсий ота-онанинг фар-зандига булган хурматида инсоннинг гузал ахлокий фазилатларидан бирини куради. Синонинг назарида, ахлокий тарбия рух тар-бияси билан чамбарчас боFлик куриниб, у инсонни хайвонлардан фаркини курсатадиган омил рух ва акл деб хисоблайди. Саъдий тарбия, таълим, илм-фан ва атроф-мухитни шахс шаклланишида мухим манбалар деб билган. У таълим-тарбияни шахс камолотининг асосий омиллари сифатида талкин этган. Жомийнинг бутун ижоди комил инсон шаънига, халк манфаатига баFишлангани хамда асарларидаги инсонпарварлик, билим ва дустликка булган ёндашуви унинг замона рухини ифода этиш-даги энг буюк хизматларини акс эттиради.

Хулоса ва тавсиялар. Педагогик Fояларнинг форс-тожик мумтоз адабиётидаги талкини умуман аждодлар мумтоз адабиёт-даги талкин билан муштараклиги тарбия маса-ласининг одамзод учун умумийлигидан дарак беради. Шунинг учун, форс-тожик мумтоз адабиёти мутафаккирларининг асарларини урганиш, тахлил килиш, уларнинг ижоди ва таълим-тарбияга оид карашларини педагогик нуктаи назардан тадкик этиш мухим илмий-амалий ахамиятга эга. Зеро, улар хам уз асар-ларида шахс маънавияти, одоб-ахлокнинг юксак намуналари, оила, никох, фарзанд тар-бияси, халол мехнат, атроф-мухитга окилона муносабат каби фазилатларга оид карашларни баён килганлар хамда бошка тилларда ижод килинган, бирок узларига хамзамон, ухшаш, дидактик мазмундаги асарларга хамоханглик садосини яратганлар.

Демак, таълим тарбияга оид Fоя ва карашларларнинг турли давр ва замонларда узгариши, мазмунидаги бири бирига ухшамас фикр-мулохазалар учраб туриши, адабиёт-нинг хаёт хакикатини акс эттиришдаги мухим восита эканлигидан далолат бериб, унинг мохияти узи замондоши булган педагогик Fояларнинг тасвирида жилваланади.

Бугунги глобаллашув жараёнида цивили-зациялар тукнашуви кучайиб, дунёда куплаб муаммоларни келтириб чикишга сабаб

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

булган бир даврда утмишдан мерос бой к,адриятларимизни химоя килиш мухим маса-лага айланиб колмокда. К,айси тилда ижод килинганидан катъий назар, аждодларимиз осори атикаларини урганиш ва тадкик этиш ва шу асосда миллий маънавият ва мада-ният ривожланишига эътибор каратиш хам ута мухимрокдир. Зеро, хар бир халк, ва мил-лат юксалишининг асосий унсурларидан бири бу утмишдаги бой тажрибаларни таъ-лим ва тарбия сохасида куллашдир. Шун-дан келиб чик,иб, замонавий педагогика фани ривожланишини янада такомиллашти-риш учун мумтоз адабиётдаги педагогик Fоя ва карашларнинг талк,инидан уринли фойда-ланиш учун куйидагиларга эътибор бериш максадга мувофикдир:

- педагогик тадк,ик,отларда таълим ва тарбия тизимини модернизациялаш жара-

ёнини ёритишда мумтоз адабиёт вакил-лари - буюк мутафаккирларнинг педагогик карашларига эътиборни кучайтириш;

- педагогик ёндашувларни ишлаб чик,иш жараёнида таълим тизимида утмишда ижод килган мутафаккирларнинг педагогик меро-сидан самарали фойдаланиш йулларини асос-лаш хамда бу сохада кутилган самарадор-ликка эришиш имконини яратиш;

- педагогика назариясининг миллий кисмини бойитиш мак,садида, мумтоз адабиёт асарларида инсоннинг иймони поклиги ва мустахкамлиги билан бир к,аторда, ахлок,-одоби, муомала маданияти, кундалик инсо-ний ва оилавий муносабатлари, махалла, к,ариндош-уруг, куни-кушнилар билан узаро муомаласига алохида эътибор берилганли-гини илмий парадигмаларга айлантириш.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Абдурахмон Жомий. Бахористон. // Ш.Шомухамедов таржимаси. // «Ёш гвардия» нашриёти, Тошкент, 1979.

2. Бондаренко С.М. Учите детей сравнивать. - Москва: Знание, 1981.

3. Голубков В. В. Методика преподавания литературы. - Москва: Госучпедгиз, 2002.

4. Жонматова X. Абуали ибн Сино таълим-тарбия туFрисида - Т.: "Ук,итувчи" - 1980.

5. Иванов С. Н. Пять веков узбекской газели - Москва: Наука, 1977.

6. Комилов Н. Тасаввуф. - Т.: Fафур Fулом номидаги адабиёт ва санъат, Узбекистан, 1999.

7. Лейтес Н.С. Умственные способности и возраст. - Москва: Педагогика, 1971.

8. Маллаев Н.М. Навоий ижодиётинннг халк,чил негизи. - Тошкент: Ук,итувчи, 1980.

9. Назар Эшонкул. Адабиёт - тарбия воситасими?.. https://ziyouz.uz/ilm-va-fan/ adabiyot/nazar-eshonqul-adabiyot-tarbiya-vositasimi/ (мурожаат санаси - 17.01.2023)

10. Наврузова Г., Зоиров Э. Нак,шбандия таълимотидаги ижтимоий-сиёсий к,арашларларнинг тадрижий узгариши. "Илмий тадк,ик,отлар ахборотномаси" СамДУ, 2003.

11. Рудакй А. Ашъор. Душанбе: «Адиб», 2007, с. 43.

12. Рудакий ва Бобо Тохир шеъриятидан Шоислом Шомухаммедов таржималари. Т., 1994.

13. Смагулов К. Н., Смагулов М. Н. Классические образовательные практики ислама на примере Центральной Азии: традиции и современность. // Мусульманский мир. -2016. - https:www.brighthubedu cation.com

14. Уринова Б. Узбекистан тарихини урганишда тарихий бадиий асарлардан фойдаланиш / Монография / Бухоро, БухДУ, - 2020.

15. Хамиджон Хомидий. Одамуш-шуаро — Абу Абдуллох Рудакий // ttps://ziyouz. uz/ilm-va-fan/adabiyot/odamush-shuaro-abu-abdulloh-rudakiy/ (мурожаат санаси -08.02.2023)

16. https://ziyouz.uz/jahon-sheriyati/fors-tojik-sheriyati/sadiy-sheroziy/

17. https://ziyouz.uz/jahon-sheriyati/fors-tojik-sheriyati/sadiy-sheroziy/

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 12 (121)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.