Научная статья на тему 'Педагогик олий таълим муассасаларида бошқарув кадрлари захирасининг менежерлик компетенциясини шакллантириш муаммолари таҳлили'

Педагогик олий таълим муассасаларида бошқарув кадрлари захирасининг менежерлик компетенциясини шакллантириш муаммолари таҳлили Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
513
84
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогика / олий таълим муассасаси / бошқарув кадрлари / захира / менежерлик компетенцияси / педагогика / высшее учебное заведение / управленческие кадры / резерв / компетенция менеджера

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Исақова З. М.

Мақолада бошқарув кадрлари захирасининг тараққий этиши, унинг истиқболини белгилашдаги ёндашувлар ўз аксини топган. Шунингдек, таълим муассасасининг ўзига хос бошқарув маданияти тадқиқ қилиниб, бошқарувни ташкил этиш маданиятининг шаклланиши, кадрлар захираси салоҳиятидан амалий фойдаланиш муаммолари таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

АНАЛИЗ ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ КОМПЕТЕНЦИИ МЕНЕДЖЕРА РЕЗЕРВА УПРАВЛЕНЧЕСКИХ КАДРОВ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЙ

В статье отображены подходы развития резерва управленческих кадров, определения его перспективы. Также изучена специфическая для учебного заведения культура управления, проанализировано формирование культуры организации управления, проблемы практического использования потенциала резерва кадров.

Текст научной работы на тему «Педагогик олий таълим муассасаларида бошқарув кадрлари захирасининг менежерлик компетенциясини шакллантириш муаммолари таҳлили»

/- 4 ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / \

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

Исакова З.М.,

Олий ва урта махсус таълим вазирлиги х,узуридаги Бош илмий-методик марказ катта илмий ходим-изланувчиси, филология фанлари номзоди

ПЕДАГОГИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ КАДРЛАРИ ЗАХИРАСИНИНГ МЕНЕЖЕРЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ ЩЛИЛИ

ИСАКОВА З.М. ПЕДАГОГИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШЦАРУВ КАДРЛАРИ ЗАХИРАСИНИНГ МЕНЕЖЕРЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ ТАЦЛИЛИ

Мак,олада бошк,арув кадрлари захирасининг тарак,к,ий этиши, унинг истик,болини белгилаш-даги ёндашувлар уз аксини топган. Шунингдек, таълим муассасасининг узига хос бошк,арув маданияти тадк,ик, к,илиниб, бошк,арувни ташкил этиш маданиятининг шаклланиши, кадрлар захираси салох,иятидан амалий фойдаланиш муаммолари тах,лил этилган.

Таянч суз ва иборалар: педагогика, олий таълим муассасаси, бошкарув кадрлари, захира, менежерлик компетенцияси.

ИСАКОВА З.М. АНАЛИЗ ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ КОМПЕТЕНЦИИ МЕНЕДЖЕРА РЕЗЕРВА УПРАВЛЕНЧЕСКИХ КАДРОВ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЙ

В статье отображены подходы развития резерва управленческих кадров, определения его перспективы. Также изучена специфическая для учебного заведения культура управления, проанализировано формирование культуры организации управления, проблемы практического использования потенциала резерва кадров.

Ключевые слова и понятия: педагогика, высшее учебное заведение, управленческие кадры, резерв, компетенция менеджера.

ISAKOVA Z.M. ANALYSIS OF THE PROBLEM OF MANAGERIAL COMPETENCE FORMATION OF THE ADMINISTRATIVE RESERVE STAFF AT THE PEDAGOGICAL HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

The article reflected the approaches of administrative staff reserve, the definition of its prospects. Also explored for specific educational institution management culture, analyzed the formation of organization culture management, problems of practical implementation of reserve staff potential.

Keywords: teaching, higher education institution, administrative personnel, reserve, managerial competence.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / 5"^ МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ_,

Узбекистонда сунгги йилларда амалга оширилаётган кенг куламли сиёсий, ижтимоий-ицтисодий ислоцотларнинг мар-казида инсон ва унинг манфаатлари билан ботик масалалар алоцида устувор йуналиш сифатида белгиланганлиги эъти-рофга лойикдир.

Хусусан, Узбекистон Республикаси Прези-денти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йилнинг 14 январида мамлакатимизнинг 2016 йилда ижтимоий-иктисоий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,-камасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузасида бугунги кун рахбарлари фаолия-тида учраётган камчиликлар танкид остига олинди. Мазкур тадбирда давлатимиз рахбари: «Танцидий тахлил, цатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик ^ар бир ра^барни - бу Бош вазир ёки унинг уринбосарлари буладими, ^укумат аъзоси ёки ^удудлар ^окими буладими, улар фао-лиятининг кундалик цоидаси булиб цолиши керак»1, дея алохида таъкидлади.

Хусусан, рахбар томонидан кадрлар билан олиб бориладиган ишларнинг бушаштириб юборилганлиги, кариндошлик асосида ишга олиш каби холатлар кескин кораланиб, бош-карувдаги хар бир рахбарга жиддий ва аник бахо бериш кераклиги кайд этиб утилди. Мазкур омилнинг долзарблиги ишлаб чикариш кучлари, олий таълимдаги кадрлар имкония-тининг кескин усишини талаб килувчи ижтимоий-иктисодий шарт-шароит билан белгиланади. Зеро олий таълим - инсон, унинг хар томонлама уЙFун камол топиши ва фаровонлиги, шахс манфаатларини руёбга чикаришнинг шароитлари ва таъсирчан меха-низмларини яратувчи, республикада амалга оширилаётган ислохотларнинг асосий мак-садини харакатлантирувчи ижтимоий институт хисобланади.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримов таъкидлаганидек: «Аслида, хар кандай ислохотнинг энг мухим самараси аввало халкнинг маънавий-рухий

1 Шавкат Мирзиёев. Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. - Т.: «Узбекистон», 2017. -6-б.

карашлардаги янгиланиш жараёнлари, унинг онгу тафаккурининг юксалиши, мамлакатда юз бераётган узгаришлар унинг хаётига, такдирига дахлдор булганини чукур хис килиши ва шундан хулоса чикариши билан белгиланади»2.

Шу сабабли хам, Кадрлар тайёрлаш мил-лий дастурини амалга оширишнинг охирги -учинчи боскичидаги истикболли йуналиш-лардан бири тупланган тажрибани тахлил этиш ва умумлаштириш асосида мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш истик-болларига мувофик кадрлар тайёрлаш тизи-мини такомиллаштириш ва янада ривожлан-тиришга каратилгани бежиз эмас, албатта3.

Курсатилган масалаларга мувофик, 2015 йил 20 августда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Олий таълим муас-сасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оши-ришни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги4 242-сон ва 2015 йил 3 декабр-даги «Олий ва урта махсус, касб-хунар таъ-лими муассасаларининг бошкарув кадрлари захирасини максадли укитишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги5 351-сон карорлари кабул килинди. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 6 ноябрдаги «Узбекистон Республикаси Президенти ва Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг Давлат маслахатчилари хизмат-лари номенклатурасига кирувчи лавозим-ларга номзодларни танлаш ва тавсия килишда айрим рахбарлар томонидан йул куйилаётган масъулиятсизлик туFрисида»ги 321-сон каро-рида белгиланган вазифаларни амалга оши-

2 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -105-б.

3 Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2013 й., 41-сон. 543-модда.

4 Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2015 й., 33-сон. 442-модда.

5 Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2015 й., 48-сон, 608-модда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

/- 6 ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / \

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

ришга йуналтирилганлиги билан эътирофга лойикдир.

Давлатимиз томонидан кадрлар масала-сига каратилаётган бундай эътибор Узбекис-тоннинг бутунжах,он таълимий худудида узига яраша уринга эга булишга интилиш билан изох,лаш мумкин. Бу эса, уз навбатида, кадрлар менежментининг замонавий талабларини эътиборга олган х,олда фаолият юритишга кодир бошкарув кадрларининг махсус тайёр-гарлигини талаб килади. Бошкача килиб айт-ганда, таълим муассасаси ракобатбардош булиши учун ривожланиши керак, бунинг учун эса мех,нат бозори ва олий таълим буюртмачилари эх,тиёжларига жавоб беради-ган кадрлар сиёсатини амалга оширишга инновацион ёндашув талаб килинади.

Ташкилот рах,бари ташкилотнинг жамият-даги урнини белгилайди. У стратегиялар шакллантириш, карорлар кабул килиш, вази-фалар таксимлаш, ходимлар хулк-атворини белгилашда намуна, стереотип сифатида ташкилот х,аётида фаолият юритади. Таъкидлаш керакки, муваффакиятга эришаётган муасса-салар уз фаолияти самарасини белгилашда бошкарув захирасини яратишга каратилган инсон ресурсларини бошкаришнинг мажмуа-вий дастурини уз фаолиятларида куллайди.

Бугунги кунда бошкарув маданияти ва унинг олий таълим муассасаси (ОТМ) х,аётидаги роли х,амда ах,амиятига оид куплаб илмий ишлар чоп этилган1. Шу жумладан, таълим муассасаси бошкаруви сох,асининг бир неча мутахассислари ва мазкур сох,ада илмий фаолият олиб борган айрим олимлар-нинг илмий изланишлари таълим муассасаси-даги бошкарув маданиятининг турли жих,ат-лари тадкикига баFишланганлиги билан эътиборга моликдир2. Таълимнинг жамият х,аёти-даги тутган урнини х,исобга олган х,олда шуни

1 Головнева И.В. Психологические основы кадрового менеджмента. / Учеб. пособие для студентов высших учеб. заведений. 2-е изд., доп. и перераб. - Х.: Изд-во НУА, 2007. -С. 152; Махмудов И. Бошкарув психологияси. - Т.: «Unaks-print», 2005. -170-б.

2 Мехтиева Е.Д., Солодовникова М.Н., Черненко Л.И. Простые способы повышения культуры педагогического коллектива. // «Директор школы», 2008, №5. -С. 32-36; Рыбакова Н.Н. Деятельность менеджера по формированию и развитию организационной культуры образовательного учреждения. // «Омский научный вестник», 2007, №6. -С. 52-55.

айтиш керакки, таълим муассасасининг узига хос бошкарув маданиятини тадкик килиш, бошкарувни ташкил этиш маданиятининг шаклланиши, кадрлар захираси потенциали-дан амалий фойдаланиш муаммолари бугунги кунда долзарб саналади.

Педагогика сох,асида таникли тадкикотчи-лар таълим муассасаси фаолияти натижаси куп жих,атдан барча педагогларнинг узаро алок,аси даражасига боFлик1лигини кайд этиб утишган. С.Т.Шацкий, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский каби олимлар бирлашган, жипслашган жамоанинг асоси сифатида ягона эътик,однинг шаклланиши масаласини кута-ришган, мазкур х,олат бошкарув сох,асидаги куплаб муаммоларни ижобий х,ал килишини таъкидлашган3.

Юкорида кайд этилган илмий тадкикот ишларида компетенция (лот. competere — мос келмок, мувофик булмок) - самарали иш фао-лиятини белгилаб берувчи, ташкилот ходими ёки жамоанинг шахсий, касбий ва шу каби сифатларига булган талабнинг расмий тавси-фидир. «Компетенция» атамаси америкалик психолог Роберт Уайт (Robert W. White) томонидан 1959 йили илк бор муомалага киритил-ган4. Узининг «Мотивация тушунчасига кайта назар: компетенция концепцияси» номли илмий маколасида муаллиф мазкур атамани организмнинг атроф-мух,ит билан самарали мулокотга киришиш кобилияти сифатида талк,ин этган5.

Менежерлик компетенцияси таъсир кур-сатишга йуналтириган компетенциялар жам-ланмаси булиб, узгаларни ривожлантириш, жамоавий иш ва х,амкорликни яхшилашга каратилган булади. Илмий изланишларда кайд этилишича, мослашувчанлик ва лидер-лик х,ам аник касбий бурчга боFлик булган

3 http://bibliofond.ru

4 Winterton J., Delamare Le Deist F., Stringfellow E. Typology of knowledge, skills and competences: clarification of the concept and prototype. - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2006. -Р. 131. (Cedefop Reference series; 64).

5 White R.W. Motivation Reconsidered: the Concept of Competence. // Psychol. Rev. 1959, vol. 66, № 5. -P. 298.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

( ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ /

(_МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ_,

1-жадвал. Педагогик институтда маданият турларининг намоён булиш усулларига намуна.

№ Маданият турлари Фаолият мазмуни Намоён булиш усули

1 Органик • Ташкилот йуналиши. • Муаммолар ечими. • Рахбарлик нимага асосланади. • Умумий Fоялар билан уЙFунлик. • Максадлар келишган холда. • Умумий харакат хакидаги карашларга кушилиш.

2 Бюрократик • Доимий муаммоларни бартараф этиш усуллари. • Вазифа ва масъулият. • Рахбарият. • Бошкарувни мустахкамлаш ва коидаларга амал килиш. • Белгиланади ва мустахкамланади. • Етакчиларни ва тараккиётнинг тахминий йуналишларини аниклайди.

3 Партиципатив • Кундалик фаолият. •Алохида инсонларнинг хохишлари ва к,изик,ишлари • Такомил булиши учун доимий назорат килинади. • Келишув асосида ташкилот манфаатларига мослаштирилади.

4 Тадбиркорлик Келишмовчилик ва низолар ечими Индивидуал хусусиятлар ва фаркларнинг омилкор намоён булиши хисобланади.

y3iira xoc компетенц^m.пар xuco6naHaAM1. AMHaH MeHexepniiK кoмпeтeнцмflcм TawKiinoT--ap^ani 6ow^apyB MaflaHMflTMHUHr caMapanii oMiimu ^uco6^aHaflu.

Bow^a aKcapiflT TatniiM Myaccacanapii Ka6u miBUK-flu-^yH^MoHan TawKiirnuM cTpyKTypa, y3UHUHr Tinu Ba Typii, 6ow^apyB TU3UMira эгa 6ynraH negaroriKa OTMnapii y3iira xoc 6ow-KapyB MaflaHiflTira эгa 3aMOHaBiM TatniiM Myaccacaci xuco6naHaAM. 0iiKpMMM3HMHr Aanunu ci^aTifla, 2016 mm- MaM oMi/ga HaBoiiM (HaB^nM) Ba KyKoH gaB-aT negaroriKa MHCTM-TyT^apiga (K^nM) OTMnapHiiHr 6ow^apyB MaflaHiATiHi Tax-un Ki-nuw xaMga 6ow^apyB Kagp^api 3axiipacMHMHr MeHexepniiK KoMne-тeнцuflcuнuнг TapaKKuëTiira Tatciip KypcaTyBmu oMiimnapHU aHiK^aw Ma^agiuga yTKa3MnraH cypoBHoMa HaTuxanapuflaH 6at3ii 6up.napMHM эtтu6opuнгuзгa xaBona этмoк4Uмuз. CypoBHoMa 2010-2015 Munnapra MynxannaHraH K^nMHiHr TapaKKiëT gacTypira 6iiHoaH Y36eKicToH Pecny6niiKacM npe3MAeHTii xy3y-piflari ^aB^aT 6owKapyB aKafleMMflcuHMHr «MeHexMeHT Ha3apMflcii Ba aMani/ëTii» Ka^eg-pacii xaMKopnunifla aManra owupumAM. CypoBHoMaga, o6teKTMBnMKHM TatMiimnaw MaKcaflifla, TawKinoT MaflaHiATiHi waKnnaH-TMpiiwAa y ëKii 6y gapaxaga mwtmpok этa,цмгaн 6ap^a 6ocKi4 xoguMnapumu KaMpa6 oniiwra XapaKaT ku-uham: 4 Ha^ap npopeKTop, 7 Ha^ap geKaH, 15 Ha^ap Ka^egpa Mygipu, 20 Ha^ap

1 Winterton J., Delamare Le Deist F., Stringfellow E. Typology of knowledge, skills and competences: clarification of the concept and prototype. - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2006. -P. 49. (Cedefop Reference series; 64).

укитувчи ва 15 нафар талаба - жами 61 нафар синалувчи иштирок этди. Суровнома натижа-лари тахлили уч томонлама амалга оши-рилди: омиллар буйича, мансаб буйича, жинс буйича. Мазкур суровномага оид баъзи маъ-лумотлар 1-расмда келтирилган. Ушбу диграммага аниклик киритиш максадида шуни айтиш керакки, курсаткичлар хар икки ОТМга (КДПИ ва НавДПИ) тегишли булиб, иштирокчилар сони ракамларда ифодалаган.

Таъкидлаш жоизки, бошкарув маданияти -бошкарув сиёсатининг ходимлар томонидан кабул килинганлиги, шахсий кадриятлар ва хулк-атвори даражасида уЙFунлаштирилган холатидир. Унинг турлари 1-жадвалда уз аксини топган.

Респондентлар уз кузатишларига кура уз-лари фаолият олиб бораётган ОТМда бошкарув маданиятининг иккитадан турини тан-лаб, унинг нафакат амалдаги, яъни бугунги кунда мавжуд даражасига бах,о бердилар, балки уларнинг истикболли курсаткичлари, яъни ташкилот маданияти ривожига ижобий таъсир курсатиши учун зарурий булган дара-жасини хам белгиладилар.

Мазкур тадкикот давомида шу нарса аник-ландики, муассасада бошкарувнинг етакчи тури мохияти таълим жараёнининг барча иштирокчилари фаолиятига компетенциявий ёндашувдан иборат булган хамкорликка асос-ланган бошкарувга мос келади. Ушбу тур бел-гилари муаммолар ечими (максадлар билан келишган х,олда), рахбарлик асослари (уму-мий харакат хакидаги карашларга кушилиш) каби йуналишларда яккол намоён булади. Шу

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

О 10 20 30 40 50 60

ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

1-расм. КДПИ ва НавДПИда бошкарув маданияти турларининг так,симланиши.

Тадбиркорлик Партиципатив Бюрократок Органик

1 Истыкболли Амалда

билан бир каторда мазкур таълим муассаса-сида доминант булиши лозим булган асосий бошкарув маданиятнинг бошка турларини хам узида акс эттириши сухбат ва кузатиш давомида уз исботини топди. Хусусан:

1. Кундалик фаолият янада мукаммал булиши учун доимий назорат килиниши, рах,-барият томонидан куллаб-кувватланаётган ва самарали амалга оширилаётган ракобатбар-дошлик хамда янгиликка интилувчанлик каби кадриятлар партиципатив маданият турига мансуб булиб, таълим муассасасида бошкарув тизимининг кучли позициясидан далолат беради.

2. Шунингдек, доимий муаммоларни бар-тараф этиш усуллари бюрократик бошкарув хусусиятларига мос келади, яъни мазкур холат бошкарувни мустахкамлаш ва коидаларга риоя килиш оркали амалга оширилади.

3. Бошкарув маданиятининг тадбиркор-ликка йуналтирилган куринишлари келиш-мовчилик ва низоларга булган муносабатда якколрок кузга ташланади. Улар, респондент-лар фикрича, индивидуал хусусиятлар ва фаркларнинг омилкор намоён булиши хисобланади.

1-расмдаги диаграммада, шунингдек, педагогика йуналишидаги ОТМларда бошкарув кадрлари захирасининг тараккий этиши, унинг истикболини белгилашда, ташкилот ходимлари фикрига кура, кайси бошкарув турининг ривожига эътибор каратиш лозим-лиги хам акс эттирилган.

Диаграммадан куриниб турибдики, респон-дентлар органик бошкарув турининг тенг ярмига кискартирилиши тарафдорилар. Мазкур холатни улар органик бошкарув курсат-кичларининг баъзи бирлари, хусусан, доимий муаммоларни бартараф этиш усуллари (уларга ахамият бермай ва тахлил килишдан воз кечиш), муаммолар ечими (максадлар келишган холда) бугунги кунда давлатимиз томонидан олий таълимга куйилаётган талаб-ларга мос келмаслигини таъкидладилар. Шунингдек, улар органик турнинг етакчилар борасидаги ёндашувига хам уз эътирозла-рини билдиришди - етакчилар тарбиячи ролини бажармай, ходимлар фаолиятини йуналтиришлари, бошкаришлари ва зарур пайтда, биргаликда харакат килишлари лозим.

ОТМларда бошкарув маданияти муассаса ходимлари, шу билан бирга бутун педагогик жамоа хулк-атворининг бошкарув инстру-ментини ташкил этади. Бу бошкарув инстру-ментидан фойдаланган холда таълим муасса-саси рахбари педагоглар хулкининг аник бир моделини шакллантиради, уз ташкилотида маданиятнинг аник бир тури етакчилик килишини таъминлайди, унинг позитив потен-циалини оширади ва ундан фойдаланади. Чунки таълим муассасасида бир вактнинг узида маданиятнинг бир неча тури мавжуд булади.

Шуни таъкидлаш жоизки, мехнат бозори-даги ракобатнинг усиши ва кадрлар тайёргар-лигига булган талаб муассасаларда партици-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

патив ва тадбиркорликка йуналтирилган бош-к,арув турининг ривожини талаб к,илмок,да. Худди шундай ёндашув ОТМдаги ходимлар томонидан х,ам эътироф этилди. Ташкилот-нинг партиципатив бошк,арув турига хос булган х,ар томонлама мунозара йуналиши бугунги кун талабларига мос келиши алох,ида эътироф этилди. Айни пайтда, муаммолар ечими (очик, узаро х,амкорлик ёрдамида), рах,барлик ташкилий асосларининг (алок,а ва х,амкорликни раFбатлантириш) мазкур турга оид йуналишларда ифодаланиши ташкилот миссиясига тула мос келиши алох,ида таъкид-ланди. Шу сабабли х,ам ташкилот бошк,аруви-нинг истик,болли деб белгиланган турида партиципатив маданиятга нисбатан купрок, эъти-бор берилган.

Истик,болли йуналиш сифатида белгиланган фаолиятнинг яна бири доимий муаммо-ларни бартараф этишда янги ижодий ёнда-шувларни излаш саналади. Айнан мана шу омил ёрдамида ривожлантирилиши керак булган бошк,арув турининг яна бири тадбиркорликка асосланган эканлиги изох,лаб берилди.

Эътиборни тортадиган яна бир жих,ат шуки, бюрократик бошк,арув тури курсаткичлари амалда к,андай булса, истик,болда х,ам шундай сак,ланиб к,олди. Бунга сабаб к,илиб шуни курсатиш мумкинки, педагогика йуналишидаги ОТМларда мазкур маданиятнинг мавжуд даражасидан к,оник,иш х,исси мавжуд. Дар-х,ак,ик,ат, олий таълим тизими асосини бюрократик маданият тури ташкил этиши лозим, лекин унинг ортиб кетиши расмиятчилик муносабатларини кучайтириб, таълим муас-сасасидаги ижодкорлик ва эркинлик дара-жасига салбий таъсир курсатиши мумкин.

Тадк,ик,от натижаларига асосланиб шуни айтиш мумкинки, бошк,арув асосларини ривожлантириш, бошк,арув кадрлари захи-раси билан боFлик1 ишларни такомиллашти-риш мак,садида куйидаги йуналишларга булган эътиборни янада кучайтириш зарур:

• бошк,арув кадрлари захирасига киритил-ган ходимларнинг тарак,к,ий этиш, лавозим

пиллапояларидан кутарилиш имкониятлари ва истик,болларини объектив бах,оловчи усул ва технологияларни ишлаб чик,иш;

• х,ар бир ходим кобилиятига мос лаво-зимни танлай билиш;

• рак,обатбардош ва касбий мах,орати юксак булган ходимларни рах,барлик лаво-зимларига раFбатлантириш х,амда к,изик,тириш воситалари ва механизмларини ишлаб чикиш.

Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки, ходимларнинг х,атти-х,аракати ва хулк,ини бошк,аришда прогрессив инструментлардан бири сифатида ташкилот бошк,арув кадлари захираларидан фойдаланиш имконияти ва, энг мух,ими, бошк,арув маданиятининг ходим-ларга булган таъсирининг куриб чик,илган барча жих,атларидан фойдаланиш имконияти таълим муассасасидаги бошк,арув маданиятининг ривожланиш даражаси, кулланилаётган технология ва ташки мух,итнинг динамикли-гига боFликl. Шунингдек:

• бошк,арув кадрлари захираларини туFри шакллантириш ОТМ фаолияти ва нуфузини оширади;

• талабалар, ук,итувчилар ва ходимларнинг натижавий фаолиятини кучайтиради;

• ташаббускорлик ва салох,иятни ривож-лантиради;

• мазкур ОТМда ук,иш ва ишлашга булган хох,ишни кучайтиради.

Таълим муассасасидаги бошк,арув кадрлари захирасининг менежерлик компетенция-ларини шакллантиришга к,аратилган чора-тадбирлар муассаса ходимлари, шу билан бир каторда бутун педагогик жамоа хулк,-атво-рининг бошк,арув воситасини ташкил этади. Бу бошк,арув воситасидан фойдаланган х,олда таълим муассасаси рах,бари педагоглар хулк,и-нинг аник бир моделини шакллантиради, уз ташкилотида унинг мак,садларига мос бош-карув турининг етакчилик к,илишини таъмин-лайди, унинг ижобий салох,иятини оширади ва ундан фойдаланади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

/- 10 ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БОШКАРУВ / \

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

Адабиётлар руйхати:

1. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. - Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси-нинг Ахборотномаси. 2013 й., 41-сон, 543-модда.

2. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тах,лил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - х,ар бир рах,бар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. - Т.: «Узбекистон», 2017.

3. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -105-б.

4. Головнева И.В. Психологические основы кадрового менеджмента. / Учебное пособие для студентов высших учебных заведений. 2-е изд., доп. и перераб. - Х.: Изд-во НУА, 2007. -С. 152.

5. Махмудов И. Бошкарув психологияси. - Т.: «Unaks-print», 2005. -170-б.

6. Мехтиева Е.Д., Солодовникова М.Н., Черненко Л.И. Простые способы повышения культуры педагогического коллектива. // «Директор школы», 2008, №5. -С. 32-36.

7. Рыбакова Н.Н. Деятельность менеджера по формированию и развитию организационной культуры образовательного учреждения. // «Омский научный вестник», 2007, №6. -С. 52-55.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Winterton J., Delamare Le Deist F., Stringfellow E. Typology of knowledge, skills and competences: clarification of the concept and prototype. - Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2006. -Р. 131 (Cedefop Reference series; 64).

9. White R.W. Motivation Reconsidered: the Concept of Competence // Psychol. Rev. -1959. - Vol. 66, N 5. -P. 297-332.

10. http://bibliofond.ru

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.