Научная статья на тему 'Банк тизимида персонал бошқарувини ривожлантиришнинг назарий концепцияси'

Банк тизимида персонал бошқарувини ривожлантиришнинг назарий концепцияси Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
410
95
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Норинбоев О. Қ.

Банк тизими персоналини бошқариш бозор иқтисодиёти шароитида энг долзарб муаммо ҳисобланади. Персонални бошқариш банк бошқаруви тизими фаолиятида ўзининг ижтимоий ва иқтисодий моҳияти жиҳатидан алоҳида этиборга эга. Ҳар қандай банк тизимининг шаклланишида персонал бошқаруви энг муҳим йўналиш ҳисобланади. Бозор муносабатлари шароитида унинг ижтимоий-иқтисодий моҳияти янада ошади. Бозор муносабатларига мос персонал бошқаруви тизими МДҲ давлатларида янги йўналиш ҳисобланади. Собиқ маъмурий-бюрократик бошқарув тизимида персонал билан ишлаш моҳият жиҳатдан фарқ қилади ва асосан, банк тизими бўлим раҳбарлари орқали олиб борилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Банк тизимида персонал бошқарувини ривожлантиришнинг назарий концепцияси»

Норинбоев ОД. - ОАТБ «Кишлок, курилиш банк» мутахассиси

БАНК ТИЗИМИДА ПЕРСОНАЛ БОШКАРУВИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ КОНЦЕПЦИЯСИ

Банк тизими персоналини бошцариш бозор ицтисодиёти шароитида энг долзарб муаммо цисобланади. Персоналии бошцариш банк бошцаруви тизими фаолиятида узининг ижтимоий ва ицтисодий моцияти жицатидан алоцида эти-борга эга. %ар цандай банк тизимининг шаклланишида персонал бошцаруви энг муцим йуналиш цисобланади. Бозор муносабатлари шароитида унинг ижтимоий-ицтисодий моцияти янада ошади. Бозор муносабатларига мос персонал бошцаруви тизими МДУ, давлатларида янги йуналиш цисобланади. Собиц маъмурий-бюрократик бошцарув тизи-мида персонал билан ишлаш моцият жицатдан фарц цилади ва асосан, банк тизими булим рацбарлари орцали олиб бо-рилган.

Банклар даражасида ходимларни бошкариш инвестиция, капитал, моддий ресурслар, таби-ий ресурслар бошкарувида мухим урин тутади. Персонални бошкариш тизимининг ривожлани-ши тарихий характерга эга. Классик иктисодий назария вакилларидан «Менежментнинг отаси» хисобланган Файол маъмурий бошкарув мак-табининг асосий вазифаси - бошкарувни универсал тушунган ва олиб борадиган, яъни унинг хамма томонларига мос келадиган булиши ва юкори даражада самарадорликни таъминлаши лозим, деб хисоблаган.

Файол маъмурий бошкарув мактабининг асосий максади:

• корхоналарни энг унумли ва тежамли бошкарув тизими билан таъминлаш;

• корхоналар ходимлари таркибини ва бошкарувини ишлаб чикишдан иборат булган1.

Файол бошкарувни универсал жараён деб караган. Бу жараённи ишлаб чикаришни режа-лаштириш ва уни ташкил этиш билан боFлик деб хисоблаши унинг бошкарув назариясини ри-вожлантиришга кушган асосий хиссасидир. Фай-олнинг маъмурий бошкарув назарияси бугун-ги кун нуктаи назаридан хам илмий ва амалий

1 Анри Файоль. Общее и промышленное управление. 1916. Перевод на русский язык Б.В. Бабина-Кореня, 1923.

ахамиятга эга. Файол мехнат таксимотини би-ринчи маротаба куриб чикиб, уни ихтисослаш-тиришни табиий хол, деб караган. Мехнатни их-тисослаштириш бажарилаётган ишнинг сама-рали ва сифатли бажарилишини таъминлайди. Бу уз навбатида, унга сарфланаётган вактни те-жашни таъминлайди. Файол корхона персона-лини бошкаришда нафакат мехнат таксимоти, унинг маълум йуналишда ихтисослашуви, балки мехнат жавобгарлиги хукуклари ва интизоми-га уларнинг канчалик риоя килишлари хам катта ахамиятга эга эканлигини очиб берган. Бизнинг фикримизча, корхона персонали фаолиятларини бошкаришда куйидаги талабларга риоя килиш (1-расм) керак.

Бошкарув назарияси ривожланишидаги социал муаммолар инсон ресурслари, шу жумла-дан, персонал хизмат курсатиш жараёнининг жа-миятни ривожлантиришдаги ролини персонални бошкариш ички ва ташки мухитларини эъти-борга олган холда такомиллаштириш муаммола-ри билан боFлик.

Бозор муносабатлари персонални бошкаришга эркинлаштирилган, бозор шароити-дан келиб чиккан холда ёндашишни талаб эта-ди. Бунинг асосий сабаби, бозор иктисодиёти шароитида хар бир иктисодий субъект банк тизими муассасаларидаги персоналдан самарали фойда-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

1-расм

Банк тизимида персонал бошк,арувини режалаштириш ва уни ташкил этишнинг узаро боглик.лиги1

ланибгина фойда олишни таъминлаши мумкин булади. Шу талабдан келиб чиккан холда хар бир корхона олдидаги асосий вазифа - банк тизими персоналининг мехнат фаолиятини бозор талаби ва таклифи асосида туFри ташкил этилиши усти-дан назорат килишдир.

Ташки мухитда эса банк тизими муассасалари-нинг талабларига монанд хизмат курсатувчилар, товар ишлаб чикарувчилар уларнинг хизматидан фойдаланувчи истеъмолчилар хисобланадилар. Демак, эркинлаштирилган бозор иктисодиёти шароитида банк тизими персоналининг мехнат фаолияти истеъмолчиларнинг талабларини кондиришга каратилган булгандагина корхона-лар фаолияти самарадорлигининг ошишига олиб келади. Банк тизими персонал бошкарувини уларнинг хизматидан фойдаланувчилар талабларини эътиборга олмаган холда амалга ошириш унинг иктисодий жихатдан самарадор булмай,

1 Чизма муаллиф томонидан ишлаб чик,илди.

аксинча, иктисодий тангликка тушишига олиб келади.

Иктисодчи олимлар орасида персонал бошкарувига ягона, умумлашган таъриф йук. Жумладан, О.Тид ва Н.Матглеф «Кадрлар маъ-мурий бошкаруви ташкилот фаолиятини режалаштириш, назорат килиш, бошкариш ва мувофиклаштириш булиб, у белгиланган максадларга, кутаринки рухда, энг кам инсон харакати ва кийинчиликлари билан барча аъзо-ларнинг манфаатдорлигига эришишни таъмин-лайди», деб таъриф берганлар2. Яна бир гурух олимлар «Кадрларни бошкариш вазифаси, инсон омили фаолиятларини мувофиклаштириш ва назорат килиш - бу корхона бошкарувининг асосий унсури хисобланади»3 , деб таъкидлайдилар.

2 Основы управления персоналом организации. Учебное пособие. Т.: 2000.- с. 14.

3 Grant V, Smith G, Personnel administration and industrial relations., 1996. p 1.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

Бунинг иктисодий маъноси шундан иборатки, хар бир тадбиркор ишлаб чикариш жараёнини ташкил этишда, унда банд булган ишлаб чикариш персонали мехнатларидан унумли фойдаланиш-да ва фойда олишда бошкарувга алохида эъти-бор бериши зарур.

Fарб иктисодчиларидан Иозеф Шумпетер узининг иктисодиётга оид илмий назарияла-рини инсонларнинг тадбиркорлик фаолиятига баFишлаб, тадбиркорлик фаолиятининг асосий талабларига риоя килишда куйидагиларга асос-ланишини курсатиб берган.

Жумладан олим тадбиркорликни умумлаш-ган холда олиб бориш, тадбиркорлик фаолиятининг ички ва ташки мухитларини эътиборга ол-ган холда уни мувофиклаштириш, доимий ра-вишда янгиликларга интилиш, тадбиркорликда илFорликни кулдан бой бермаслик, доимий уз устида ишлаш, ишлаб чикариш жараёнини тако-миллаштириб бориш зарурлигини уктиради.

Амалиётда у «персонални бошкариш (персонал менежменти) корхона (фирма) даражасида ишчи кучи потенциалининг нормал ривожлани-ши, амал килиши ва ундан самарали фойдаланиш юзасидан узаро боFланган ташкилий-иктисодий ва ижтимоий чора-тадбирлар тизимидир»1, деб хисоблайди.

Айрим иктисодчилар персонални бошкариш узлуксиз жараён сифатида намоён булади, улар-нинг мехнати юкори даражада фойда олишни кузда тутади, демак, корхоналар фаолиятида пи-ровард юксак натижалар кулга киритилади, деб таърифлайдилар2. «Персонал бошкарувининг асосини усиб бораётган шахснинг роли, унинг мехнат фаолиятини шакллантириш ва корхона олдида белгиланган вазифаларни оширишга йуналтиришдан иборат»3.

«Персонал бошкаруви хозирги даврда танил-ган инсон ресурслари бошкаруви концепцияси ва услуби бошкарувчилари томонидан персонал билан ишлашда фойдаланилади»4.

Бу борада «Основы управления персоналом организации» укув кулланмасида «Мехнат ре-сурсларидан самарали фойдаланишнинг асосини

1 Шумпетер Й. Теория экономического развития. -М.: «Мысль», 1982. С.159.

2 Персонални бошкариш. «Шарк» нашриёт матбаа концерни бош тахририяти. -Тошкент, 1998. 47-б.

3 Котечкова А.И. Психологические основы современного управления персоналом. Зарцало, М.: 1999. с. 30.

4 Гарри Десслер. Управление персоналом. Бином. М.: 1997. с.14.

кадрлар менежменти ташкил этиб, унинг ривож-ланиши ва усишига олиб келади», деб таъриф бе-рилади5.

Аммо амалий жихатдан хар кандай корхо-наларнинг ишлаб чикариш жараёнида, ишлаб чикариш ва хужалик юритиш тизимида асосий эътибор персонални бошкаришга каратилади. Бошкарув фаолиятининг хусусиятларидан ке-либ чиккан холда жамоа ходимларини персонал, бошкарув персонали6 шаклида ифодалаш мум-кин.

Персонал бошкаруви инсон омили билан боFлик махсус соха фаолияти хисобланади. Бун-га асосий сабаб булиб:

- уларнинг уз интеллектлари асосида механик тарзда эмас, балки окилона уйланган тарзда эмо-ционал ташки мухитга таъсир килишлари;

- уларнинг мунтазам ривожланиб, узларининг мехнат фаолиятларида мехнат килиш даражала-рини, касбий махоратларини доимий равишда ошириб боришлари;

- инсонларнинг банк тизими муассасалари билан мехнатга оид ва иктисодий муносабатлари узок даврни уз ичига олиши;

- инсонларнинг банк тизими муассасалари-га тушунган холда, онгли равишда мехнат килиш максадида келишлари хисобланади.

Юкорида келтирилган сабабларни Огонесян И.А. «...ишлаб чикариш ходимларининг фаолият-ларини самарали ташкил этишга асос булади»7, деб хисоблайди.

Бир гурух иктисодчилар персонал бошкаруви - бу корхона даражасида ишчи кучидан самарали фойдаланиш учун зарур булган узаро боFлик ташкилий-иктисодий ва социал шарт-шароитлардир8, деб хисоблайдилар.

Корхона иктисодиёти дарслигида бир корхона даражасида мехнат ресурслари урнига кадрлар ёки персонал кулланилади,9 дейилган.

Биз персонал бошкарувининг илмий-назарий жихатдан ривожланишини тахлил килиш асосида куйидаги таърифни ишлаб чикдик: «Персонал

5 Основы управления персоналом организации. Учебное пособие. Т.: 2000. с. 17.

6 Маслов Е.В. Управление персоналом предприятия. Москва-Новосибирск. 1999. с. 39.

7 И.А.Огонесян. Управление персоналом организации. «Амалфея», Минск. 2000. с. 7, 247 стр.

8 Журавлёв П.В., Карташов С.А., Маусов Н.К., Одегов Ю.Г. Технология управления персоналом. «Экзамен». М. 2000. с. 27, 575 стр.

9 Экономика предприятия. Цетр экономики и маркетинга. М. 2000. с. 173, 307 стр.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

бошкаруви» иктисодий категория булиб, корхо-наларда бозор иктисодиёти талабларидан келиб чиккан холда ишлаб чикариш персоналининг касбий-профессионал мутахассисликлари, их-тисосликларини уларнинг ижтимоий-иктисодий манфаатдорликлари билан уЙFунлаштирган холда ишлаб чикариш самарадорлигини таъмин-лашдан иборатдир.

Кейинги даврда чоп этилаётган илмий ада-биётларда ва амалиётда мехнат ресурслари бошкаруви, мехнатни бошкариш, персонални бошкариш, кадрларни бошкариш, инсон ресурс-ларини бошкариш, инсон омилини бошкариш, кадрлар сиёсати, кадрлар билан ишлаш, деган ижтимоий-иктисодий тушунчалар кенг доирада кулланила бошланди. Уларнинг асл маъноси ин-соннинг мехнат ва бошкарув фаолиятлари билан узвий боFликдир. Республикада бу ижтимоий-иктисодий тушунчалар давлатимизнинг сиёсий ва иктисодий мустакиллиги кулга киритилган 1991 йилдан бошлаб кулланилиб келинмокда.

Аммо халкаро иктисодиётда кулланилаётган мазкур ижтимоий-иктисодий тушунчаларнинг асосий маъноси иктисодиёт тармокларида персонал бошкаруви билан боFлик булсада, улар маъ-лум йуналишда соф иктисодий маънога эгадир-лар. Масалан, мехнатни бошкаришнинг маъноси - бу асосан, корхоналарнинг ишлаб чикариш жа-раёнида банд булган мехнатга лаёкатли персонал-ни ифодалайди. Биз урганаётган иктисодиётнинг эркинлаштирилган шароитларида персонални бошкариш илмий тадкикотимизда «персонални бошкариш», «кадрларни бошкариш» маънолари жихатидан бир-бирига якин булсада, улар тубдан фарк килади.

Жумладан, персонал бошкарувини узининг маъноси жихатидан инсон ресурсларини бошкаришга якин, деб хисоблаймиз. Банк тизи-ми бошкаруви рахбариятни, мутахассисларни ва банк муассасаларида хизмат курсатиш фао-лиятини ифодалайди. Кейинги даврда персонал бошкаруви инсон ресурсларини бошкариш кон-цепциясида ресурсларнинг бир кисми шаклида ифодалана бошланди.

Банк тизимида персоналнинг хизмат курсатиш шароитларидан келиб чиккан холда улардан са-марали фойдаланишни тахлил этишда ушбу фао-лиятда бандлик микдорини ошириш ёки камай-тириш мумкин.

Бозор иктисодиёти шароитида персонални бошкариш вазифалари банк муассасаларидаги хизмат курсатиш тузилмаларида талаб ва таклиф

конуни асосида маълум даражада узгаришларга тортилди. Хозирги даврда банк тизимидаги персонал бошкаруви инсон омили ролининг ошиб бориши билан боFликдир. Инсон омилининг хозирги даврда ишлаб чикариш, банк тизимида ва банклардаги асосий вазифаси уларни хар то-монлама камолотга етказишда ифодаланади.

XX асрнинг 70-йилларида «Инсон ресурслари» иктисодий категориясига ёндашувларда маълум узгаришлар юз берди. Биринчи булиб АКШ олимлари «Инсон ресурслари» тушунчасидан «Персонал бошкаруви» тушунчасига утдилар. Бу-нинг асосий сабаби «Персонал бошкаруви»нинг тор, бир корхона доирасида ифодаланиши, унинг асл негизи эса «Инсон ресурслари» эканлиги-дир. Чунки «Инсон ресурслари» билан ишлаш натижасида хар бир ишлаб чикариш корхонаси ва хизмат курсатувчи банклар учун зарур булган персонални аниклаш мумкин. «Инсон ресурслари» тушунчаси «Персонал бошкаруви» тушунчасига нисбатан кенг маънога эга булиб, барча ин-сонларни уз ичига камраб олади.

«Персонал бошкаруви» билан «Инсон ресурслари» категориялари гарчанд турли ижтимоий-иктисодий маънони ифодаласаларда, персонал бошкаруви шаклланишининг асоси «Инсон ресурслари» дан иборат, деб хисоблаймиз. Буни куйидагича асослаш мумкин:

• ишлаб чикариш корхоналарида, хизмат курсатиш банкларида фаолият олиб бораётган персонал бошкаруви тор доирада булиб, хар бир иктисодий субъектларнинг иктисодий манфаат-ларидан келиб чиккан холда шаклланади;

• ишлаб чикариш корхоналари ва банклар-да хизмат курсатиш персонали манфаатдорли-ги даражасининг пасайиши улар мос келмаган такдирда руй беради. Бошкарув персоналининг манфаатдорлигини, уларнинг ишлаб чикариш, хизмат курсатиш жараёнидаги мехнат фаолияти даражасини оширишда турли иктисодий ва мотивация услубларидан фойдаланилади. Бу корхона ва банк бошкарув персонали манфаатдорли-ги даражасининг умумийлашувига олиб келади;

• банкда хизмат курсатишнинг малакали профессионал персонал ва юкори малакали мута-хассисларга булган талаблари доимий равишда усиб боради. Банкларни юкори малакали, касбий жихатдан юкори булган мутахассислар билан таъминлаш бугунги куннинг долзарб муаммоси хисобланади. Уни хал этишда инсон ресурслари-дан давлат даражасида фойдаланиш самарадорлигини таъминлаш, бозор иктисодиёти талабла-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

ридан келиб чиккан холда малакали профессионал персонални ва юкори даражадаги мутахас-сисларни тайёрлашни амалга ошириш зарур.

Бозор муносабатлари шароитида ишлаб чикариш корхоналарида, банк хизматида персонал бошкаруви асосан, малакали профессионал ходимлар ва мутахассислардан шакллантириш давлат кадрлар тайёрлаш тизимига боFлик. Шу билан бир каторда ишлаб чикариш корхоналари ва банк тизими муассасалари учун зарур булган хизмат курсатиш персоналини тайёрлашда но-давлат маблаFларининг урни алохида ахамиятга эга.

Иктисодий субъектлар, шу жумладан, банк тизими муассасалари персоналдан унумли фойда-ланишни ташкил этишлари ва бошкаришлари зарур булади. 1997 йилда Узбекистан Республи-касида кабул килинган «Таълим туFрисида»ги Конунни бунга далил килиб келтириш мумкин. Мазкур конун асосида таълим сохасидаги давлат сиёсатининг асосий тамойиллари ишлаб чикилди.

Таълим-тарбия масаласи Узбекистан Респу-бликаси ижтимоий тараккиёти сохасида усту-вор вазифа, деб эълон килинди. Бу тамойиллар куйидагилардан иборат:

• таълим ва тарбия инсонпарвар, демократик характерга эга эканлиги;

• таълимнинг узлуксиз ва изчиллиги;

умумий урта, шунингдек, урта махсус, касб-

хунар таълимининг мажбурийлиги;

• урта махсус, касб-хунар таълими йуналишининг: академик лицейда ёки касб-хунар коллежида укишни танлашнинг ихтиёрийлиги;

• таълим тизимининг дунёвий характерга эга эканлиги;

• давлат таълим стандартлари доирасида таълим олишнинг хамма учун очиклиги;

• таълим дастурларини танлашга ягона ва табакалашган ёндашув;

• билимли булиш ва истеъдодни раFбатлантириш;

• таълим тизимида давлат ва жамоат бошкарувини уЙFунлаштириш кабилар.

Республикада таълимнинг куйидаги турла-ри мавжуд: мактабгача таълим; умумий урта таълим, урта махсус, касб-хунар таълими, олий таълим, олий укув юртидан кейинги таълим, кадрлар малакасини ошириш ва уларни кайта тайёрлаш; мактабдан ташкари таълим1.

1 Каримов И.А. Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. Т.: 1997. 20,22-бетлар.

Узбекистон Республикаси иктисодиётининг бозор талаблари асосида шаклланиши ишлаб чикариш субъектларини, жахон андозалари та-лабларига жавоб бера оладиган, юкори илмий салохиятга эга булган мутахассисларни ва профессионал ишлаб чикариш ходимларини тайёрлашни талаб этади. Бу хакда Республика-миз Президенти И.А.Каримов шундай деб таъ-кидлаган эди: «Бугунги куннинг энг мухим ва-зифаси - хаётимизнинг барча сохаларида, айникса, бошкарувда, республика микёсида, ви-лоят, шахар, туман, кишлок ва махаллаларни бошкаришда, тармок булимларини идора этиш-да янгича фикрлайдиган, кийин дамларда масъ-улиятни уз зиммасига ола биладиган, хаёт билан хамкадам юришга кодир, иймони пок, билимдон, ишбилармон одамларни топиш, уларга ишонч билдиришдан иборатдир»2.

Инсон ресурслари ахолининг мехнатга лаёкатли булган кисмини ифодалайди. Ишлаб чикариш корхоналари, давлат ва жами-ят манфаатдорлигидан келиб чиккан холда юкори малакали ишчи ходимларни жалб килиш максадида уларнинг илмий салохиятларини ва профессионал-касбий махоратларини ошириш-га эътибор бериш зарур. Ана шу нуктаи назардан олганда, ишлаб чикариш ва банк тизимида персонал билан ишлаш давомида уларнинг юкори профессионаллик даражасида хизмат килишлари кузда тутилиши зарур.

Банк рахбарларининг асосий максади - хизмат курсатиш фаолиятида ходимлар мехнат унумдор-лигини ошириш асосида банк фойдасининг усиб боришини таъминлашдан иборатдир.

Демак, банк бошкаруви субъектлари билан хизмат курсатиш фаолиятида банд булган пер-соналнинг кизикишлари ягона максадга умум-лашган - мехнат унумдорлигини ошириш, курсатилаётган хизмат турларининг сифатини ях-шилаш асосида уларнинг юкори самарадорлиги-га эришишдан иборат.

Банк томонидан курсатилаётган хизматлар умумий максадларининг узаро мос келиши-ни таъминлаш персонални бошкариш концеп-циясига боFликдир. Банк хизмати курсатиш жа-раёнида персонал ресурсларининг урнини хеч кандай ресурс боса олмайди. Персонал - бу ишчи кучи, узига хос хусусиятга эга булган махсус то-вардир. Банк персонали доимий булиб, улар билан банк рахбарлари уртасидаги муносабатлар-

2 Каримов И.А. Юксак малакали мутахассислар тараккиёт омили. Т.: "Узбекистон", 1995, 22-бет.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

ни иш хакини кутариш, мехнат килиш учун зару-рий шарт-шароитларни узгартириш асосидагина такомиллаштириш, улардан самарали фойдала-ниш мумкин.

Банк тизими муассасаларида персонални ишга кабул килишда, улар билан мехнат битими-ни тузишда келажакда сифат узгаришлари юз бе-ришини эътиборга олиш керак.

Банк сохасида банд булган персоналнинг мехнат бозори муносабатларига жалб килиниши факат олди-сотди битиминигина эмас, балки уларни такрор ишлаб чикариш жараёнини хам камраб олади.

Эркинлаштирилган бозор иктисодиёти шаро-итида банк персонали бошкаруви рахбарнинг кадрлар билан ишлаш, уларни ижтимоий химоялаш масалалари буйича муовини ва кадрлар булими томонидан амалга оширилади. Тад-биркорлик фаолиятининг ривожланиши жараё-нида банк, кичик бизнес, микрофирма ва кушма корхоналарда кадрлар персоналини бошкариш билан уларнинг рахбарлари шуFулланмокдалар.

Персонал бошкаруви хизмати бозор му-носабатлари шароитида ташкилий талаблар-га тулик жавоб бермайди. Уни янги тизим ша-роитларига мувофик такомиллаштириш зарур. Чунки иктисодий субъектлар персонал учун зарур мехнат шароитларини тулик яратиб бера ол-маяптилар. Бунинг объектив ва субъектив саба-блари мавжуд. Банк персоналининг ишлаш шароитларини яхшилаш учун куйидагиларга эъти-бор каратиш зарур (2-расм). Бозор муносабат-лари шароитида банк персонали бошкарувида шахснинг роли ошиб боради. Шахс бозор шаро-итлари талабларини урганиш асосида банкларда мехнат мотивациясини амалга ошириши, уз ман-фаатдорлигидан келиб чикиши зарур.

Персонал бошкаруви доимий равишда тако-миллашиб бораётган банк хизматларида банд булган хар бир персонал мехнат фаолиятининг ташки шароитга мослашувини эътиборга олиши зарур.

Жамоа мехнати якка тартибдаги мехнатга нис-батан ракобатга асосланган самарали персонал бошкарувини ифода этади. Собик тоталитар-бюрократик маъмурий тизимда банкларнинг ривожланиши, самарадорлигининг усиб бори-ши, асосан куйилган ва ишлаб чикаришга сарф-ланаётган капитал куйилмаларнинг усиб бори-шига, ишлаб чикариш жараёнида янги ишлаб чикариш технологияларини куллашга боFлик, деб хисобланган. Банк персонали мехнат фаолиятини

талаб даражасида ташкил этиш ва бошкариш ма-салаларига етарли даражада эътибор булмаган. Бунда персоналдан ишлаб чикариш жараёни-нинг бир мурувати сифатида юклатилган вазифа-ларнинг бажарилиши талаб килинган, холос.

Бозор иктисодиётининг асосий концепци-яси банкда банд булган персоналнинг хизмат курсатиш шароитларини ташкил этиш, уларнинг мехнатларини раFбатлантириш, хар бир персоналнинг банк хизматлари жараёнида фаол катнашувини таъминлайдиган банк хизмат курсатиш персоналининг бошкарувига асосла-ниши керак.

Банк персоналининг хизмат курсатиш жара-ёнида фаол катнашиш манфаатдорлигини оши-риб бориш уларнинг тажрибаларидан тулик фойдаланишни таъминлайди. Банк персонали бошкарувининг иктисодиёт тармокларидаги ишлаб чикариш персонали олдида турган вази-фаларни тушунган холда онгли равишда амалга оширилишининг таъминланиши нафакат банк -балки у билан хамкорлик килаётганларнинг хам самарадорлигини оширишнинг заминидир.

Персонал ресурсларининг бир кисми узларининг касбий махоратларига караб банк фаолиятининг муайян йуналишларида мехнат киладилар. Персонал ресурслари уз хусусиятла-рига эга, бу хусусиятлар куйидагилардан иборат:

• персонал ишлаб чикариш жараёнларига канчалик куп жалб килинса, уларнинг банк хизматлари ишидаги касбий профессионал фаоли-ятлари даражаси шунчалик усиб боради, натижа-да улар бажараётган хизмат турлари сифатли ва кам вакт талаб этади;

• банкларда банд булган персонал фаолиятини бошкариш нафакат иктисодий, балки ижтимоий бошкарувни хам такозо этади;

• банк персонали касбий профессионаллик даражасининг усиб бориши маълум капитал ха-ражатлар билан боFликдир;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• банк хизматида банд булган персонал касбий профессионал махоратини ошириб бориш персонал бошкаруви даражасига ва унинг иктисодий холатига боFлик.

Персонал бошкаруви асосан, учта талабга жавоб бериши керак: банк персоналини шакллан-тириш, унинг касбий-профессионал махоратини ошириш ва кобилиятидан тулик фойдаланиш хамда банк хамма булимларининг ягона умумий максадда ишлашини таъминлаши керак.

Бозор муносабатлари шароитида персонал бошкаруви хар бир персоналнинг мехнат

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

54 БАНКЛАР ВА МОЛИЯ БОЗОРЛАРИ / БАНКИ И ФИНАНСОВЫЕ РЫНКИ

Персонал бопщаруви

2-расм

Банк персонали учун зарур шарт-шароитлар омиллари1

■4

■4

■4

лаёкатини, касбий-профессионал махоратини эътиборга олган холда, ходимларни иш уринлари билан таъминлаш уларнинг умумий ва махсус иш бажариш кобилиятларининг узаро боFликликларини хисобга олиб, амалга ошири-лиши зарур.

Банкда банд булган персонал сони унинг фа-олиятига ва хизмат курсатиш даражасига таъсир этади. Шундай килиб, банк тизими персонали-ни бошкаришдан максад - фойдаланилмаётган зах,иралар даражасини иложи борича камайти-ришдан иборатдир.

Банк персоналини ижтимоий психологик урганиш

Банк хизматларини зфганиб бориш мавжуд буладиган низоларнинг олдини олиш

Персонал бопщарувини амалга ошириш уни тахдил килиш буш вакант жойларни тулдириш

Кадрлар маркетингига эътибор бериш

Банк персоналининг ишга

мослашувчанлигини урганиб бориш *

Банк персоналлари узаро муносабатларини урганиш

Банк персонали ижтимоий холатларини урганиб бориш мавжуд булган ижтимоий муаммоларни уз вактида бартараф этиш

Банк персонали бандлик холатларини тахдил килиб бориш

Бозор муносабатларидан келиб чиккан холда банк персонали мехиатларини мотивация килиш

Адабиётлар руйхати:

Каримов И.А. Юксак малакали мутахассислар тараккиёт омили. Т.: «Узбекистон», 1995, 22-бет.

Каримов И.А. Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. Т.: 1997. 20,22-бетлар.

Grant V, Smith G, Personnel administration and industrial relations., 1996. Персонални бошкариш. «Шарк» нашриёт-манбаа концерни бош тахририяти. Тош-кент, 1998.

Котечкова А.И. Психологические основы современного управления персоналом. «Зарцало», М.: 1999.

Гарри Десслер. Управление персоналом. «Бином». М.: 1997. Основы управления персоналом организации. Учебное пособие. Т.: 2000. Маслов Е.В. Управление персоналом предприятия. Москва-Новосибирск. 1999. И.А.Огонесян. Управление персоналом организации. «Амалфея», Минск. 2000. Журавлёв П.В., Карташов С.А., Маусов Н.К., Одегов Ю.Г. Технология управления персоналом. Экзамен. М. 2000, 575-стр.

Экономика предприятия. Центр экономики и маркетинга. М. 2000 с. 173, 307 стр. Анри Файоль. Общее и промышленное управление. 1916. Перевод на русский язык Б.В. Бабина-Кореня, 1923.1

1 Муаллиф чизмаси.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 1, 2013

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.