Научная статья на тему 'Малака ошириш таълим муассасаларида ҳамкорликда бошқарув'

Малака ошириш таълим муассасаларида ҳамкорликда бошқарув Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
548
67
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
малака ошириш таълим муассасалари / ҳамкорлик / бошқарув / ўқувметодик ишларга раҳбарлик / ўқув-методик ишларни ташкил қилиш. / collaborative management of training institutions / management / management of teaching and methodological activities / the organization of teaching and methodical activity.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаев С. Х.

Мақолада малака ошириш таълим муассасасидаги ўқув-методик ишларни таълим муассасаси раҳбарияти ва тингловчи-ўқитувчилар ҳамкорликда бошқариш, ўқув-методик ишларда раҳбарликни ташкил қилиш ҳамда амалга ошириш каби масалалар кўриб чиқилган. Шунингдек ҳамкорликдаги бошқарув фаолияти, ўзаро таъсир жараёнини вужудга келтириш асосидаги муносабатлар, ташқи муҳит билан муносабатлари, тарбиявий муносабатларни ўрганишга бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COLLABORATIVE INSTITUTIONS GUIDELINES FOR TRAINING

The article deals with the organization of collaborative management of training institutions in cooperation of the institution administration and Council of trainees, leadership training and methodological activities, the organization of its management. In addition, the article describes the main factors, the relationship with the external environment, educational relations, affecting the organization of collaborative leadership.

Текст научной работы на тему «Малака ошириш таълим муассасаларида ҳамкорликда бошқарув»

Абдуллаев С.Х.,

Наманган вилояти халк, таълими ходимларини к,айта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти ректори, педагогика фанлари номзоди, доцент

МАЛАКА ОШИРИШ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ДОМКОРЛИКДА БОШКАРУВ

АБДУЛЛАЕВ С.Х. МАЛАКА ОШИРИШ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ЦАМКОРЛИКДА БОШКАРУВ

Маколада малака ошириш таълим муассасасидаги укув-методик ишларни таълим муасса-саси рах,барияти ва тингловчи-укитувчилар х,амкорликда бошкариш, укув-методик ишларда рах,барликни ташкил килиш х,амда амалга ошириш каби масалалар куриб чикилган. Шунинг-дек х,амкорликдаги бошкарув фаолияти, узаро таъсир жараёнини вужудга келтириш асосида-ги муносабатлар, ташки мух,ит билан муносабатлари, тарбиявий муносабатларни урганишга баFишланган.

Таянч суз ва тушунчалар: малака ошириш таълим муассасалари, х,амкорлик, бошкарув, укув-методик ишларга рах,барлик, укув-методик ишларни ташкил килиш.

АБДУЛЛАЕВ С.Х. СОВМЕСТНОЕ УПРАВЛЕНИЕ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

В статье рассматриваются вопросы организации, управления и реализации учебно-методической деятельности в условиях совместного управления образовательными учреждениями повышения квалификации администрацией учебного заведения и советом слушателей. Также статья посвящается изучению взаимоотношений с внешней средой и воспитательных отношений, влияющих на организацию совместной управленческой деятельности на основе сотрудничества.

Ключевые слова: совместное управление, образовательные учреждения повышения квалификации, сотрудничество, управление, руководство учебно-методической деятельностью, организация учебно-методической деятельности.

ABDULLAYEV S.H. COLLABORATIVE INSTITUTIONS GUIDELINES FOR TRAINING

The article deals with the organization of collaborative management of training institutions in cooperation of the institution administration and Council of trainees, leadership training and methodological activities, the organization of its management. In addition, the article describes the main factors, the relationship with the external environment, educational relations, affecting the organization of collaborative leadership.

Keywords: collaborative management of training institutions, management, management of teaching and methodological activities, the organization of teaching and methodical activity.

Хамкорликдаги бошкарувни ташкил этиш-дан асосий максад таълим муассасаси ол-дига куйилган максадларга эришишда му-ассасанинг х,аётий фаолиятини таъминлаш ва такомиллаштириш йуналишидаги маса-лаларни х,ал этиш, муаммоларнинг ижобий ечимини топиш, инновацион жараёнларни ташкил этиш ва ривожлантириш, турли хил масалалар юзасидан карорлар кабул килиш жараёнларида жамоа аъзоларининг барчаси иштирокини таъминлаш х,амда белгиланган максадларга эришишда уларнинг фаолиятини мувофиклаштириш х.исобланади1.

Хамкорликдаги бошкарув фаолияти узаро таъсир жараёнини вужудга келтириш асоси-да инсон-инсон муносабатлари, шунингдек, инсоннинг ташки мух,ит билан муносабатлари, тарбиявий муносабатлар шаклида, яъни таълим муассасасининг максади ва жамоа аъзоларининг эх,тиёжлари талабларидан ке-либ чикиб, кузланган максадни амалга оши-ришдаги узаро алокалар шаклида ташкил этилади. Хамкорликдаги бошкарув фаолия-тининг максади объектив булиб, уз урнида барча иштирокчилар томонидан белгилана-ди ва унинг натижаларига барчада кизикиш шаклланади.

Хамкорликдаги бошкарув фаолияти субъ-ектлар томонидан лавозими йуналишидаги функцияларини бажаришларини амалга оши-риш жараёнида олиб борилади, яъни маз-кур фаолият олдиндан белгиланган максадга эришиш йуналишида амалга оширилаёт-ган хатти-х,аракатлар мажмуи, шунингдек, бошкарув жараёни боскичлари сифатида таълим муассасаси рах,бар-ходимларининг максадга йуналтирилган фаолияти оркали белгиланади.

Малака ошириш таълим муассасасига бе-восита рах,барлик Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2014 йил 15 ав-густдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 234-сон карори

1 Абдуллаев С.Х., ТурFунов С.Т. Таълим муассасалари рахбарлари бошкарув фаолияти самарадорлигининг на-зарий асослари. // «Касб-хунар таълими» журнали. Т., 2006, 1-сон.

билан тасдикланган Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисидаги Низом х,амда уставга мувофик фаолият курсатадиган ректор томонидан амалга оширилади.

Малака ошириш таълим муассасаси фао-лиятига умумий рах,барлик килишда ректор: Узбекистон Республикасининг Конституциям ва конунлари, Узбекистон Республикаси Президенти фармони, карори ва фар-мойиши, Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камаси карорлари, Халк таълими вазир-лиги х,айъат карорлари ва буйруклари, малака ошириш таълим муассасасининг устави асосида малака ошириш таълим муассаса-сидаги укув-тарбия, илмий-тадкикот жараёни, маънавий-маърифий ишларни самарали ташкил этиш;

корхона, муассаса ва ташкилотлар билан хужалик шартномалари тузишда малака ошириш таълим муассасаси номидан фаолият юритиш, унинг манфаатларини х,имоя килиш, ишончномалар ва уз иш фаолияти буйича Халк таълими вазирлигига х,исоботлар бе-риш;

малака ошириш таълим муассасаси Ил-мий кенгаши тавсиялари асосида укув-мавзу режалар, дастурлар, илмий-услубий ишлар режасини тасдиклаш ва маърузалар, лаборатория машFулотлари, илмий-амалий ишлар-нинг бажарилиши устидан назорат килиш;

малака ошириш таълим муассасасига аж-ратилган бюджет маблаFларининг белгиланган харажатлар йуналишлари буйича ишла-тилишини таъминлаш;

уз ваколатлари доирасида буйруклар чикариш, ишончномалар бериш;

Fазначилик булинмаларида х,исоб ракам-лари ва бошка банк х,исоб ракамлари очиш;

самарали мех,нат килган ходимларни раFбатлантириш, уз ишига масъулиятсизлик билан ёндашган, узига топширилган вазифа-ларни уз вактида бажармаган ходимларни интизомий жавобгарликка тортиш масалала-рини х,ал этиш;

малака ошириш таълим муассасасида олиб борилаётган илмий тадкикотлар ва илмий-услубий ишларни мувофиклаштириш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

тингловчиларга маиший хизмат курсатиш, малака ошириш таълим муассасаси укув-методик ва моддий-техник базасини мустах,-камлаш ва ривожлантириш ишларини амалга ошириш;

малака ошириш таълим муассасасининг ички тартиб-коидаларини ишлаб чикиш ва тасдиклаш, унга ходимлар ва тингловчилар томонидан риоя этилишини тегишли масъ-ул ходимлар билан хамкорликда назорат килиш;

малака ошириш таълим муассасаси мех-нат жамоасида соFлом маънавий-ижодий мухитни шакллантириш;

малака ошириш таълим муассасаси фао-лиятига куйилган санитария-гигиена тала-бларига, мехнатни мухофаза килиш, техника ва ёнFин хавфсизлиги коидаларига риоя килинишини таъминлаш каби вазифаларни амалга оширади.

Халк таълими ходимларини кайта тай-ёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисидаги Низом хамда уставга мувофик малака ошириш таълим муассасаси фао-лиятига тегишли асосий масалаларни куриб чикиш учун ректор раислигида Илмий кен-гаш ташкил этилади.

Илмий кенгаш таркиби малака ошириш таълим муассасаси ректорининг буйруги билан тасдикланади.

Илмий кенгаш таркибига проректорлар, кафедра, марказ ва булим рахбарлари, етак-чи профессор-укитувчилар, жамоат ташки-лотлари вакиллари киритилади.

Илмий кенгаш куйидаги вазифаларни амалга оширади:

малака ошириш таълим муассасаси, унинг кафедралари, марказлари хамда булимларининг режа ва хисоботларини куриб чикади, курсларнинг ишчи укув режа ва дастурларини, малака ошириш таълим муассасаси фаолиятини такомиллаштириш буйича тавсияларни мухокама килади;

кайта тайёрлаш ва малака ошириш са-марадорлигини илмий-услубий ва таш-килий жихатдан таъминлаш, илмий-тадкикот ишларини тахлил килиш ва уларни мувофиклаштириш масалаларини хал этади

хамда маънавий-маърифий ишларни бугунги кун талаблари даражасига кутаришнинг асосий йуналишларини белгилаб беради;

«Таълим туFрисида»ги Конун, Кадрлар тайёрлаш миллий дастурига мувофик дав-лат талаблари, укув режа ва дастурларнинг катъий бажарилишини куриб чикади;

кафедра, марказ ва булимларни очиш, узгартириш ва тугатишга боFлик масалалар буйича тавсиялар ишлаб чикади;

дарслик, укув кулланма, илмий, укув-методик адабиётларни тайёрлаш ва нашр килишга тавсия этиш масалаларини хал килади;

буш (вакант) профессор-укитувчилар ла-возимларига танлов эълон килади ва уни утказади;

илмий даража ва илмий унвон олиш учун талабгорларга илмий-услубий кумак беради;

малака ошириш таълим муассасаси-ни ривожлантиришнинг жорий (йиллик) ва истикбол режаларини тасдиклайди.

Илмий кенгаш раиси мунтазам равишда кенгаш карорларининг бажарилиши буйича назорат олиб боради ва кенгаш аъзоларига кабул килинган карорларнинг бажарилиши туFрисида белгиланган тартибда хисобот бе-ради.

Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш туFрисидаги Низом хамда уставга мувофик малака ошириш таълим муассасасидаги укув-методик ишларга рахбарлик укув-методик ишлар буйича проректор, маънавий-маърифий ва илмий ишларга рахбарлик маънавий-маърифий, илмий ишлар буйича проректор томонидан амалга оширилади.

Малака ошириш таълим муассасасининг укув ва методик ишларига рахбарликни амалга оширишда:

Халк таълими вазирлиги билан келишил-ган холда малака ошириш таълим муассасасининг кайта тайёрлаш ва малака ошириш буйича йиллик режасини тузиш ва унинг ба-жарилишини таъминлаш;

ишчи укув-мавзу режаларни, дастурларни тайёрлаш, тузиш, уларга тегишли узгартириш ва янгиликларни киритиб бориш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

дарсларни тах,лил килиш ва унинг натижа-ларини мух,окама килиш х,амда профессор-укитувчиларга методик ёрдам бериш;

кафедраларга бириктирилган укув хо-наларини замонавий талабларга биноан жих,озлашга методик ёрдам бериш ва назо-рат килиш;

укув жараёнида илFор тажрибаларни куллаш буйича хорижий х,амда нодавлат ташкилотлар билан х,амкорлик килиш;

таълим жараёнида илFор педагогик ва ах-борот технологияларини, инновацион ва ин-терфаол усулларни куллашни ташкил этиш;

укув машFулотлари жадваллари х,амда укув режа ва дастурларининг тулик бажари-лишини назорат килиш;

илFор ижодкор педагоглар ва халк таъ-лими ходимлари билан методик ишлар олиб бориш, уларнинг иш тажрибаларини урганиш, умумлаштириш ва оммалаштириш ишларига рах,барлик килиш;

малака ошириш таълим муассаса-си профессор-укитувчиларининг педагогик юкламалари бажарилишини назорат ва тах,лил килиш;

малака ошириш таълим муассасасининг укув жараёни буйича х,исоботлари ва ахбо-ротлари мониторингини олиб бориш, юкори ташкилотлардан олинган х,ужжатларнинг бажарилишини таъминлаш, шу х,акда юкори ташкилотларга х,исоботлар тайёрлаш ишлари амалга оширилади.

Малака ошириш таълим муассасасининг маънавий-маърифий ва илмий ишларига рах,барликни амалга оширишда:

малака ошириш таълим муассаса-си профессор-укитувчилари учун доимий х,аракатдаги укув семинарлари ишини ташкил килиш;

малака ошириш таълим муассасасининг кайта тайёрлаш ва малака ошириш буйича илмий-тадкикот ишларининг стратегиясини белгилаш ва йуналтириш;

маънавий-маърифий ва илмий ишларнинг мавзу режасини тузиш, кайта тайёрлаш ва малака ошириш муаммолари, изланишлар ва ечимларига баFишланган илмий-назарий,

амалий конференцияларни утказиш, илмий-услубий тупламларни нашр этиш;

кафедра, марказ ва булимларнинг маънавий-маърифий х,амда илмий-тадкикот ишларини мувофиклаштириб бориш, кафедра, марказ ва булимлар билан биргаликда маънавий-маърифий, илмий, маданий тад-бирлар ва анжуманлар утказиш;

малака ошириш таълим муассасасининг Узбекистон Республикаси Фан ва технологи-ялар маркази, Олий Аттестация Комиссияси, мамлакатимиз ва чет эл илмий муассасалари билан алокалари ва х,амкорлигини таъмин-лаш;

илмий кенгаш материалларини тайёрлаш, малака ошириш таълим муассасасининг маънавий-маърифий х,амда илмий-тадкикот ишлари буйича х,исоботларини тайёрлаш;

малака ошириш таълим муассасаси-да илFор педагогик технологияларни ва тажрибаларни жорий этиш ишларини мувофиклаштириш;

малака ошириш таълим муассасасида ахборот-ресурс маркази фаолиятини мувофиклаштириш, ахборот-кутубхона фондини бойитиш;

малака ошириш таълим муассасаси фао-лиятига куйилган санитария-гигиена тала-блари, мех,натни мух,офаза килиш, техника ва ёнFин хавфсизлиги коидаларига риоя килинишини таъминлаш каби вазифалар амалга оширилади.

Малака ошириш таълим муассасаси ка-саба уюшмаси кумитаси жамоат ташки-лоти х,исобланиб, унинг фаолияти конун х,ужжатларига мувофик ташкил этилади. Касаба уюшмаси кумитаси укув, илмий-методик, маънавий-маърифий ишларни ях-шилаш, жамоада ижтимоий-психологик му-х,итни соFломлаштириш, ходимлар х,укук~ ларини ^имоя килиш, уларнинг иш шаро-итларини яхшилаш ва мех,нат интизомини муста^камлаш каби масалаларни х,ал этади.

Хотин кизлар кумитаси профессор-уки-тувчилар ва тингловчилар жамоасида ижти-моий-психологик му^итни соFломлаштириш, аёллар х,укукларини ^имоя килиш, уларнинг иш шароитларини яхшилаш ва мех,нат инти-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

зомини мустах,камлаш каби масалаларни х,ал этади.

Тингловчилар сардорлари кенгаши тин-гловчиларга ташкил этилган укув, илмий-методик, маънавий-маърифий ишларни такомиллаштириш, жамоада ижтимоий-психологик мух,итни янада соFломлаштириш, тингловчилар х,укукларини х,имоя килиш, уларнинг таълим олиш шароитларини яхши-лаш ва малака ошириш таълим муассасаси ички тартиб коидаларига тингловчиларнинг амал килиш интизомини мустах,камлаш каби масалаларни х,ал этади.

Белгиланган максадларга эришишда ташкил этиладиган х,амкорликдаги бошкарув фаолиятининг самарадорлиги жамоадаги кулай психологик мух,ит, жамоа аъзолари учун яратилган шарт-шароитлар, шунингдек, рах,барлар, мутахассислар ва ижрочиларнинг билими, касбий куникма ва малакалари да-ражасига боFлик1.

Малака ошириш таълим муассасасида узига ва уз ишига нисбатан талабчан, уз иши-ни устаси булган, уз сох,асининг сирларини х,ар томонлама чукур билган, узини-узи ри-вожлантирувчи х,амда уз кобилияти ва имко-ниятларини тула ишга сола биладиган, таълим муассасаси ва тингловчи-укитувчилар х,амкорлигини йулга куя оладиган, рах,бар-ходимларни фаолият курсатишини талаб килиши билан бир каторда:

- х,амкорликдаги бошкарувни таълим му-ассасасининг фаолиятини ривожлантириш ва такомиллаштиришга йуналтириш;

- мазкур жараён иштирокчилари учун бошкарув фаолияти ва унинг х,укукий асос-ларини, иш вактини таксимлаш ва ундан са-марали фойдаланиш, карор кабул килиш, карорларни ижросини таъминлаш шаклла-рини, стратегия ва стратегик бошкарув сирларини, мотивлаштириш назариялари ва хо-димлар фаолиятини бах,олаш турларини би-лиш;

- муассасанинг ривожланишидаги уму-мий конуниятларни, инсон ресурсларини

1 ТурFунов С.Т., Абдуллаев С.Х. Таълим муассасаларида бошкарув фаолиятини лойихалаштириш. - «Халк таъли-ми» журнали. Тошкент, 2008 йил. № 6.

бошкариш сирларини билиш ва стратегик тафаккурга эга булиш;

- бошкарувнинг функционал жих,атларини узлаштириш ва мотивлар билан боFлик омилларни бошкариш (моддий ва ижтимоий-психологик раFбатлантириш тизимини яра-тиш);

- самарали мех,натни, ишга булган ташаб-бускорлик-ижодий муносабатни шакллан-тириш, максадга эришишда жамоа ва шахс эх,тиёжларини х,исобга олиш, дам олиш вактидан унумли фойдаланиш имкониятла-рини яратиш;

- муассасада соFлом ижтимоий-психо-логик вазиятни, шахслараро ва гурух,лараро энг макбул алокаларни вужудга келтириш ва куллаб-кувватлаш, ходимларнинг батар-тиб ва дустона ишлашига, х,ар бир шахснинг аклий ва ахлокий салох,иятини намоён эти-шига шароитлар яратиш;

- педагоглар ва бошка ходимларни бир-галикда амалга оширадиган мех,нат натижа-ларидан уларнинг тенг даражада коникиш х,осил килишларига эришиш;

- рах,барлик услубларини вазиятга боFлай билиш ва улардан окилона фойдаланиш, таълим муассасаси бошкарувини ички ва ташки узгаришларга мослаштириш;

- инновацион жараёнларни ташкил этиш ва такомиллаштириш йуналишидаги зарурий билим, куникма ва малакаларга эга булиш каби талабларни белгилайди.

Хамкорликдаги бошкарув узига хос хусу-сиятларга эга булиб, улар максадга эришишда х,аракатлар изчиллиги билан белгиланади, яъни бу жих,атлар уз-узидан максадга кура аникланмайди, балки максадга эришишда-ги узаро х,амкорлик, узаро тушуниш, узаро таъсир жараёнининг самараси, жамоадаги кулай психологик мух,ит, жамоа аъзолари учун яратилган шарт-шароитлар оркали белгиланади, чунки таълим муассасасининг асо-сий максади умумий булиб, у узгармаса-да, мазкур максад белгиланган вактдаги шарт-шароитлар х,амда жамоа аъзоларининг тар-киби узгариши натижасида хамкорликдаги фаолиятнинг самарадорлиги узгариши мум-кин.

Адабиётлар:

1. Узбeкистон Рeспyбликаси Вазиpлаp Мах,камасининг 2014 йил 15 августдаги <^алк таълими xодимлаpини кайта тайёpлаш ва yлаpнинг малакасини ошиpиш тизими-ни янада такомиллаштиpиш чоpа-тадбиpлаpи тyFpисида»ги 234-сонли каpоpи билан тасдикланган Xалк1 таълими xодимлаpини кайта тайёpлаш ва yлаpнинг малакасини ошиpиш тyFpисидаги Низом. II Узбeкистон Рeспyбликаси конун x1yжжатлаpи тyплами, 2014 й., 34-сон, 433-модда; 2015 й., 52-сон, 646-модда.

2. Aбдyллаeв C.X., TypFyнов C.T. Tаълим мyассасалаpи pаx1баpлаpи бошкаpyв фаоли-яти самаpадоpлигининг назаpий асослаpи. II «Касб-xyнаp таълими» жypнали, T., 2006 йил, 1-сон.

3. Джypаeв Р.X., TypFyнов C.T. Tаълим мeнeжмeнти. Укув ^лланма. - T.: «Воpис», 2006.

4. TypFyнов C.T., Aбдyллаeв C.X. Tаълим мyассасалаpида бошкаpyв фаолиятини лойиx1алаштиpиш. II <^алк таълими» жypнали, T., 2008, 6-сон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.