CC BY
4ПЕДАГОГИКА
УДК 371.15 (-057.87)
Б01: 10.52754/16947452_2022_4_172
МЕДИЦИИАЛЫ1К КОЛЛЕДЖДЕРДЕГИ БОЛОЧОК МЕДАЙЫ1МДАРДЫ1Н МОРАЛДЫК МАДАНИЯТЫН ЭНУКТУРУУ
УЧУН тарбия процессиндеги педагогикалык шарттар
Ысмайылов Кубатбек Закирович, улук окутуучу
[email protected] Ош мамлекеттик университети, Ош, Кыргызстан
Аннотация. Бул макалада медициналык колледждердин окуу процессинде болочок медайымдардын адеп-ахлактык маданиятын внYктYPYYHYн теориялык негиздери, инсандын адеп-ахлактык маданияты жвнYндв тYШYHYктYн мацызы, мазмуну жана кесипквйлYктYн взгвчвлYгY каралат. Медайыдардын ишмердYYЛYгY жвнYндв талдоо ЖYргYЗYЛYп анын адеп-ахлактык маданият тYШYHYгYHYн мазмуну такталып жана конкреттештирилген критерийлер жана кврсвткYчтвр иштелип чыгып, болочок медайымдардын адеп-ахлактык маданиятынын децгээли мYнвздвлвт. Макаладагы илимий эмгектер адамдын адеп-ахлактык маданиятынын внYгYY децгээли, тажрыйбаларды вздвштYPYY даражасы, баалуулуктарды органикалык жана ырааттуу ишке ашыруу жвндвмдYYЛYгYн чагылдырат, ЖYPYм-турумдагы жана инсандар аралык мамилелердеги нормаларды, принциптерди жана вЗYн-вЗY дайыма вркYндвтYYгв даяр болуу децгээли каралат.
Ачкыч свздвр: гумандуулук, интеграция, руханий жана адеп-ахлактык баалуулуктардын эффективдYYЛYгY, инсандын социалдык внYгYYCY, вЗYн- вЗY внYктYPYY, конкреттYY моралдык YлгY, медициналык этика, ишеним жана колдоо.
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ ПО РАЗВИТИЮ НРАВСТВЕННОЙ КУЛЬТУРЫ БУДУЩИХ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЁР В МЕДИЦИНСКИХ КОЛЛЕДЖАХ
Ысмайылов Кубатбек Закирович, старший преподаватель kubat_oshsu@mail. ги Ошский государственный университет
Ош, Кыргызстан
Аннотация. В данной статье рассматриваются особенности развития теоретических основ нравственности, культуры, профессионализма будущих медицинских сестёр в процессе обучения. Будет дана оценка нравственности и культуре медсестёр после проведения анализа деятельности и культуры, будет уточнено их содержание, разработаны критерии и показатели деятельности будущих медсестёр. В данной работе будет рассмотрен уровень человеческой нравственности, культуры, применение опыта, способность ограничено и поэтапно использовать ценности, поведение, нормы межчеловеческих отношений, принципы и саморазвитие.
Ключевые слова: гуманизация, итеграция, эффективность духовных и нравственных ценностей, социальное развитие, саморазвитие личности, конкретный моральный образец, медицинская этика, доверие и поддержка.
PEDAGOGICAL CONDITIONS IN THE EDUCATIONAL PROCESS FOR THE DEVELOPMENT OF THE MORAL CULTURE OF FUTURE NURSES IN MEDICAL COLLEGES
Ysmaiylov Kubatbek Zakirovich, senior lecturer,
[email protected] Osh State University, Osh, Kyrgyzstan
Abstract. This article discusses about theoretical foundations the development of moral culture of future nurses in educational process in the medical colleges, the essence, content and features the concept of moral culture of the individual. The analysis of the doctor's activity is carried out, the content of the concept of his moral culture is clarified and specific criteria and indicators are developed, and the level of moral culture of future nurses is characterized. This work will consider the level of human morality, culture, application of experience, the ability to use limited and stage-by-stage values, behavior, norms of interhuman relations, principles and self-development.
Key words: humanization, integration, the effectiveness of spiritual and moral values, social development and self-development of the individual, a specific moral example, medical ethics, trust and support.
Киришуу- Коомдогу жана жашоодогу e3repYY талаптары адамдарда болуп жаткан бардык иш - аракеттерди жана моралдык маданиятын Ke^eanepYH eнYктYPYYгe болгон кызыгуусун жогорулаты. Азыркы коомдо моралдык мYнeздeгY эски баалуулуктар идеологиялык сынга дуушар болуп жатат, ал эми жацылары жетиштYY децгээлде коом таанууга ээ боло элек оор кырдаалда турат. Жацы eзгeрYYлeр дарыгерлердин кесиптик ишмердYYЛYГYн, руханий жана адеп-ахлактык мYнeздeрYн олуттуу eзгeрYYCYн талап кылары анык. Буга байланыштуу болочок медайымдардын адеп-ахлактык маданиятын, алардын жеке жана кесиптик моралдык маданиятын eнYктYPYY бYГYнкY кYндe болуп кeрбeгeндeй актуалдуу маселелердин бири. Бул изилдeeлeрдYн теориялык жана практикалык мааниси талашсыз экендигине карабастан, бYГYнкY кYндe медициналык окуу жайлардын окуу процесстеринде болочок медайымдардын адеп - ахлактык маданиятын eнYктYPYY боюнча маселе иш жYЗYндe иштелип чыга электигин белгилей кетYY керек. Бул маселени чечYY YЧYн бул багыттагы адистерди e3 кесибине максаттуу даярдоону уюштуруу, медайымдардын адеп-ахлактык маданиятынын критерийлерин жана кeрсeткYчтeрYн, ошондой эле, бул
173
процесстин нaтыйжaлyyлyгyн тамсыз кылуучу педaгогикaлык шaрттaрды иштеп чыгууну тaлaп кылaт.
ИзилдввнYн материалдары жана методдору. Болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYYHYн теориялык жaнa методологиялык негиздерин изилдee жaнa aны иштеп чыгуу зaрылдыгы бир кaтaр кaрaмa-кaршылыктaр менен aныктaлгaн:
- aзыркы коомдун eсYп жaткaн тaлaптaры менен медицинaлык окуу жaйлaрдын бYTYPYYЧYлeрYHYн бул тaлaптaргa жооп бербеген децгээлдеги медaйымдaрдын морaлдык обрaзы, aдеп-aхлaктык мaдaниятынын ортосyндaгы кaрaмa-кaршылык;
- болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYY боюнчa ишти жaкшыртyy милдеттери менен медицинaлык окуу жaйдын aлдындa тyргaн жaнa aны чечYYHYн теориялык жaнa методологиялык негиздеринин ортосyндaгы кaрaмa-кaршылык.
Медицинaлык окуу жaйдын окуу процессинде болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYY тeмeнкYдeй yчyрлaрдa нaтыйжaлyy болот деген гипотезaгa негизделген:
- медaйымдын мYнeзY жaнa жYPYм-тyрyм мaдaниятынын мaцызы aчылaт;
- критерийлер, кeрсeткYчтeр иштелип чыгат жaнa aнын eнYГYY децгээлдери мYнeздeлeт;
тeмeндeгYдeй педaгогикaлык шaрттaр aткaрылaт:
• болочок медaйымдaрдын жaнa aлaрдын кесиптик ишмердигинде aдеп-aхлaктык тaрбиялоонyн милдеттерин жaнa мaзмyнyн конкреттештирYY;
• болочок медaйыдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYYHYн моделин иштеп чыгуу жaнa aны окуу процессине киргизYY;
• медицинaлык окуу жaйлaрдын ayдиториядaн тышкaркы иштерин рyхaний жaнa aдеп -aхлaктык мaзмyн aркылyy болочок медaйымдaргa билим берYY потенциaлын кYчeтYY;
• болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYY боюнчa иш aлып бaрyy YЧYн студенттик топтордун жетекчилерин дaярдоо;
• педaгогикaлык диaгностикa жYргYЗYY жaнa aнын негизинде болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaк мaдaниятынын eнYГYY децгээлин оцдоо. ИзилдeeнYн илимий жaцылыгы тeмeнкYлeрдe тyрaт: -бейтaптaргa жaнa aлaрдын тyyгaндaрынa, кесиптештерине, кесиптик ишмердYYЛYГYнe, мyктaждыктaргa жaнa кесиптик дaярдыктaргa гyмaндyy жaнa жоопкерчиликтYY мaмиле жaсaгaн болочок медaйымдын aдеп-aхлaк
мaдaнияты, ararn морaлдык eнYГYY децгээлинин мaцызы aчылaт.
174
Адеп-aхлaк HopManapbiH жaнa медицинaлык этичны, медaйымдын кесиптик ишмердигиндеги жYPYм-тyрyмyн жaнa инсaндaр aрaлык мaмилеге бaгыт берYYЧY морaлдык бaaлyyлyктaрды жaнa eзYн-eзY eркYндeтYY Y4YH дaрыгердин кесиптик мaдaнияты жeнYндe илимий TYШYHYГYH жaнa билимин кецейтет; -болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятынын децгээлинин критерийлери жaнa кeрсeткYчтeрY 6олуп тeмeнкYлeр сaнaлaт: мотивaциялык-бaaлyyлyк (морaлдык турмуштун жaнa кесиптик бaaлyyлyктaрдын системaсынын болушу, морaлдык жaнa кесиптик eзYн-eзY eркYндeтYYгe мотивaция; эмтатиялык мaмилени eнYктYPYY); когнитивдYY бaaлyyлyк (морaл жaнa медицинaлык этикaнын негиздерин билYY); жеке бaaлyyлyк (гyмaндyyлyк, кaйрымдyyлyк, жоопкерчилик); aктивдYYЛYк (aдеп -aхлaк нормaлaрынa жaнa медицинaлык этикaгa ылaйык мaмилелерди жaнa ишмердYYЛYктY куруу жeндeмY);
Ар кaндaй тaрмaктaгы aдистердин кесиптик ишмердYYЛYГYндe морaлдык мaдaният конкреттYY кeрYHYштeргe ээ. Медaйымдын кесиптик ишмердYYЛYГYHYн eзгeчeлYГY медицинaнын yникaлдyy морaлдык мейкиндиги менен aныктaлaт. Дaрылоонyн морaлдык негиздери жaлпы aдaмзaттык морaлдык бaaлyyлyктaр, принциптер жaнa нормaлaр болуп сaнaлaт.
Болочок медaйымдaрдын кесиптик жYPYм - туруму жaнa aлaрдын ишмердYYЛYГY тeмeндeгYдeй морaлдык принциптер менен aныктaлaт: медицинaлык кийлигишYYлeрдY чектеген "зыян келтирбee" принциби; "жaкшылык кыл" принциби, кaлктын бaрдык кaтмaрлaры жaнa топтору медицинaлык кызмaттaрды aлyyдa бирдей жеткиликтYY, ошондой эле, сaлaмaттыкты сaктоо ресyрстaрын бирдей бeлYштYPYYHY кепилдеген "aдилеттYYЛYк" принциби.
Медицинaлык кесиптин жогорyдa aтaлгaн морaлдык принциптерин сaктоо, aнын гyмaндyy мaцызынa - aзaпты жецилдетYY жaнa оорулуу aдaмгa жaрдaм берYY жaнa aHbi ийгиликтYY aйыктырyy шaрты коомдо aр дaйым болуп келген жaнa болуп келе берет.
Жогорyдa aйтылгaндaрдын бaрдыгын биз болочок медaйымдын aдеп-aхлaктык мaдaнияты жaнa aнын eHYrYY децгээли кaтaры кaрaйбыз, aл оорyлyyлaргa жaнa aлaрдын жaкындaрынa, кесиптештерине гyмaндyy жaнa жоопкерчиликтYY мaмиледе болуп келет. Медaйым кесиптик ишмердYYЛYккe, керектeeлeргe, морaлдык жaнa кесиптик eзYн-eзY eркYндeтYYгe aр дaйым дaяр болушу керек.
Реaлдyy шaрттaрдын негизинде болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятынын тeмeндeгYдeй критерийлери болуусу зaрыл:
175
1. Мотивациялык баалуулук критерийи: адеп-ахлактык жана кесиптик баалуулуктардын тутумунун болушу, моралдык жана кесиптик eзYн-eзY eркYндeтYY YЧYн мотивация, эмпатиялык мамилени жашоосунда eнYктYPYY.
2. Когнитивдик критерий: моралдык жана медициналык этиканын негиздери боюнча билимдин болушу, болочок медайым ээ болгон моралдык идеялардын жана тYШYHYктeрдYн толукталышы.
3. Жеке критерий: натыйжалуу кесиптик ишмердYYЛYк YчYн зарыл болгон моралдык сапаттарды калыптандыруу (гумандуулук, ырайымдуулук, жоопкерчилик ж. б.).
4. АктивдYYЛYк критерийи: болочок медайымдар бейтаптар менен болгон мамилелерди, ишмердYYЛYктY моралдык жана медициналык этиканын нормаларына ылайык куруусу керек, кабыл алынган моралдык талаптарды, жYPYм - турумдун ченемдерин жана эрежелерин эске алуу менен кeйгeйлeрдY чечYYДe моралдык чечимдерди кабыл алуу жeндeмY.
Андан сырткары болочок медайымдардын адеп-ахлактык маданиятын eнYктYPYYHYн башка децгээли бар экендигин эске алып, биз бул тeмeн, орто жана жогорку децгээлдерди аныктадык.
Тeмeн децгээлге: бейтаптарга карата баалуулук багыттары иштелип чыккан эмес, болочок медайымда моралдык мотивация жок, бейтап менен баарлашууда коркуу (эмпатия) децгээли тeмeн; болочок медайымдын адеп-ахлактык тYШYHYктeр жeнYндe ойлору туура бирок жетиштYY так жана толук эмес, ошондой эле, медициналык этиканын негиздерин начар билет, негизги профессионалдык жана моралдык сапаттары eтe начар eнYккeн, адептYYЛYктYн жана медициналык этиканын нормаларына ылайык мамилелерди жана иш-аракеттерди жасоодо eзYн eз алдынча eркYндeтYYгe демилгеси жок. Орто децгээлде: болочок медайымдын моралдык баалуулуктарды толук тYШYHYY процесси калыптанат, адеп-ахлактык нормалардын жана принциптердин болушу байкалат жана кесиптик иш-аракеттердин мотивациясынын туруксуздугу, кесиптик иш YЧYH жетиштYY адеп-ахлак жана медициналык этиканын негиздерин билYYгe аракет жасай баштайт. Жогорку децгээлде: моралдык баалуулуктарга карата туруктуу позициясы бар, моралдык мотивация eнYккeн, медициналык этиканын негиздерин жана моралдык мYнeздY терец жана толук билYY калыптанган; негизги профессионалдык жана моралдык сапаттары калыптанат жана дайыма кeрYHYп турат.
Жыйынтыктар жана талкуулар. КeйгeйдYн учурдагы абалын талдоо
болочок медайымдын адептик маданиятынын eнYГYШY, анын моралдык
потенциалынын калыптанышы кесиптик даярдоонун абдан баалуу
176
компоненти экенин жана ошол эле учурда ага жетуу одой эмес экендигин керсетту. Медициналык окуу жайлардагы болочок медайымдарга адеп -ахлактык тарбия берYY боюнча ишти татаал деп бааласа болот, бул билим берууде жады керсетмелердY издее менен, ошондой эле коомдун e3Y ар тараптуу моралдык кризисти башынан кечирип жаткандыгы менен байланыштуу. Келечектеги медайымдарды кесиптик- этикалык жактан жана адеп- ахлактык жактан тарбиялоо азыркы кырдаалдын ыраатсыздыгынан улам барган сайын татаалдашууда. Бир жагынан, ал идеологиялык таасирдин начарлашынын, коомдук калыптануунун eзгeрYШYнeн, адамдардын ез алдынча болуу демилгесинин негизинде пайда болуп жатат. Экинчи жагынан, студенттерди тарбиялоодо медициналык мекемелердеги кризистик абалды тузген ете оор жана жагымсыз шарттар болуп жатат. Студенттер жалпысынан eздeрYHYн кез караштарынын кеддигин кeрсeтYшeт, бирок eзYн-eзY ырастоонун жана eзYн-eзY eркYндeтYYHYн ылайыктуу формаларын таба алышпай жатышат. Мунун баары келечектеги дарыгерлердин моралдык-этикалык маданиятынын тeмeндeшYнe, чынчылдык, милдетти сезYY, жоопкерчилик, адамдарды урматтоо, сабырдуулук, альтруизм, кайрымдуулук жана башка сапаттардын жетишсиздигине алып келет.
Биздин оюбузча, келечектеги дарыгерлерди адеп-ахлактык жактан тарбиялоодогу олуттуу кeйгeйлeрдYн бири, азыркы коом жайгашкан заманбап социалдык-экономикалык, руханий жана билим берYY шарттарына жооп берген студенттерге адеп-ахлактык тарбия берYYHYн жады технологиялардын жетишсиз дедгээлде иштелип чыгышы болуп саналат.
Бул максатка жетYY YЧYн тeмeнкYдeй милдеттер аныкталган: студенттерди адеп-ахлактык билимдер, идеялар, тYШYHYктeр, ишенимдер системасы менен куралдандыруу, жашоого жана кесиптик баалуулуктарга карата од кез карашты, эмпатияны, адеп-ахлактык сапаттарды eнYктYPYY, адеп-ахлактык жYPYм-турумдун кeндYмдeрYн, моралдык жYPYм-турум кeндYмдeрYн жана адаттарын калыптандыруу.
Биз болочок медайымдардын адептYYЛYк маданиятын eнYктYPYY боюнча студенттик топтордун жетекчилеринин ишинин негизги багыттарына кайрылдык: окуу процессинде айрым студенттердин жана студенттик топтордун адептик маданиятын eнYктYPYY боюнча комплекст^ педагогикалык иштерди жYргYЗYY; келечектеги дарыгерлердин адеп-ахлактык маданиятын eнYктYPYY моделин ишке ашыруу жана eркYндeтYY; студенттердин кесиптик маанилYY моралдык сапаттарын ишке ашыруу YЧYH шарттарды r^YY; адеп-ахлактык маданиятынын eнYГYYCY темен, адеп-ахлактык eзYн-eзY eнYктYPYYДe кыйынчылыктарга дуушар болгон
177
студенттерге aр тaрaптyy педaгогикaлык жaрдaм кeрсeтYY.
Биздин изилдeeлeр келечектеги медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятынын eнYГYШYнe кесиптик чеберчилик гaнa эмес, aдеп-aхлaктык мYнeзY, кyрaтор-педaгогдyн жaлпы мaдaнияты чоц тaрбиялык тaaсир тийгизерин тaстыктaды.
Ошентип, изилдeeнYн нaтыйжaлaры ишке aшырылып жaткaн педaгогикaлык шaрттaрдын aлкaгындa болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYY YЧYн окyy-тaрбия процессин yюштyрyyгa сyнyштaлгaн ыкмaнын нaтыйжaлyyлyгyн тaстыктaйт.
ИзилдeeнYн нaтыйжaлaры тeмeнкY тыянaктaрды тYЗYYгe мYмкYндYк берет:
1.Медицинaлык окуу жaйдaгы студенттердин aдептик мaдaниятынын eнYГYШY келечектеги медaйымдaрдын инсaндыгын кaлыптaндырyyнyн фyндaментaлдyy aспектилеринин бири болуп сaнaлaт. Медaйымдын aдеп -aхлaктык мaдaниятынын негизи - aдеп -aхлaк нормaлaрын жaнa медицинaлык этикaны билYY, кесиптик ишмердYYЛYГYндe, жYPYм - тyрyмyндa жaнa инсaндaр менен бaaрлaшyyдa жетектeeчY морaлдык бaaлyyлyктaр системaсын билYY.
2.Болочок медaйымдын aдеп-aхлaктык мaдaниятынын eнYГYY децгээлин (тeмeнкY, орто, жогорку) aныктоо тeмeнкYдeй критерийлер боюнчa жYргYЗYЛYШY мYмкYн: мотивaциялык-бaaлyyлyк, aнын кeрсeткYчтeрY aдеп-aхлaктык жaшоо тутумунун болушу жaнa кесиптик бaaлyyлyктaр, морaлдык жaнa кесиптик eзYн-eзY eркYндeтYY YЧYн мотивaция; эмпaтикaлык мaмилени eнYктYPYY; когнитивдYY, aнын кeрсeткYЧY морaлдын жaнa медицинaлык этикaнын негиздерин билYYHYн болушу; жеке, нaтыйжaлyy кесиптик иш YЧYн зaрыл болгон морaлдык сaпaттaрдын болушу (гyмaндyyлyк, ырaйымдyyлyк, жоопкерчилик); aктивдYYЛYк, aнын кeрсeткYЧY aдеп-aхлaк нормaлaрынa жaнa медицинaлык эти^та ылaйык мaмилелерди жaнa ишмердYYЛYктY тYзe билYY болуп сaнaлaт.
3.Медицинaлык окуу жaйлaрдын окуу процессинде болочок медaйымдaрдын aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYYHYн эффективдYYЛYГY тeмeнкY педaгогикaлык шaрттaрды ишке aшырyy менен шaрттaлaт: кесиптик ишмердYYЛYк; келечектеги дaрыгерлердин aдеп-aхлaктык мaдaниятын eнYктYPYYHYн моделин иштеп чыгуу жaнa aны окуу процессине киргизYY; университеттин мaдaний чeйрeсYн рyхaний жaнa aдеп -aхлaктык мaзмyнгa толтуруу aркылyy ayдиториядaн тышкaркы иштердин билим берYY потенциaлын кYчeтYY; студенттик топтордун кyрaторлорyн болочок медaйымдaрдын aдептик мaдaниятын eнYктYPYY боюнчa иштeeгe YЙрeтYY;
178
педагогикалык диагностиканы ишке ашыруу жана анын негизинде болочок медайымдардын адептик маданиятынын eнYГYY децгээлин оцдоо.
ЖYргYЗYлгeн изилдеелер жана алынган жыйынтыктар алдыга коюлган гипотезаны тастыктап, изилдее максаты ишке ашты деген тыянак чыгарууга мYмкYндYк берет.
Бул эмгек болочок медайымдардын адеп -ахлак маданиятын eнYктYPYY проблемасы боюнча илимий издeeлeрдYн диапазону менен эле чектелбейт. Туруктуу профессионалдык жана моралдык позициясы жана жогорку моралдык потенциалы бар медициналык адис катары келечектеги дарыгерлердин кесиптик ишинин жацы социалдык-маданий шарттарына моралдык жактан ьщгайлашуусуна байланыштуу маселелерди кененирээк кароо талап кылынат. Ушул жана башка кейгейлер илимий изилдeeлeрдYн жана мындан аркы изилдeeлeрдYн перспективаларын керсетет.
Корутунду. Бул изилдeeнYн жыйынтыктары медициналык колледждердеги болочок медайымдардын кесипкей инсан болуп калыптанышына салым кошот. Медициналык колледждин студенттери адеп -ахлактык баалуулуктарга ишенуу жана урматтоо YЧYн биринчи кезекте маданий баалуулуктарды таанышы керек. Мындан тышкары, студент так ишенимдерди карманат, адеп-ахлактык эрежелерди сактайт. Ал кесиптештери менен кызматташууга негизделген берешен жYPYм-турумга берилиши керек. Демек, медициналык билим беруу программасы кeбYнчe командалык иштееге жана кызматташууга багытталышы керек. Этикалык компетенттYYЛYктYн, адеп- ахлактын калыптанышы болочок медайымдардын кесиптик жана этикалык стандарттарга ылайык ац-сезимдYY этикалык жYPYм-турумун, ошондой эле eмYP бою кесиптик жана этикалык eзYн-eзY eркYндeтYY зарылдыгын камсыздайт.
Адабияттар
1. Батыралиев А. Азыркы мезгилдеги тарбия концепциясындагы актуалдуу маселелер./ ОшМУнун Жарчысы, Ош 2021ж.
2. Кыргыз Республикасында жалпы орто билимдин мамлекеттик билим берYY стандарты. Бишкек, 2014.
3. Куракин А.Т. Об актуальных проблемах теории и практики воспитания: материалы к совещанию 28.06.1968 / А.Т.Куракин, Л.И. Новикова. М.: Редакция журнала «Советская педагогика», 1968. — 30 с. (интернет)
4. Кошкина И. В.Управление образовательными системами : учеб.-метод.
пособие / Меджународный журнал экспериментального образования -2009. (приложение) - С.24.0 (Научный журнал), (интернет)
5. Игнатьева Т. С. Диагностика уровня нравственной культуры устудентов I курса медицинского факультета / Т. С. Игнатьева // Вестник Чувашского государственного
педагогического университета им. И. Я. Яковлева. — 2011. -№ 3 (71). Ч. 2. - С. 95-99 (0,3 пл.).
6. Игнатьева Т. С. Педагогические условия развития нравственной культуры у студентов медицинских вузов / Т. С. Игнатьева // Вестник Чувашского государственного педагогического университета им. И. Я. Яковлева. - 2011. -№ 4 (72). Ч. 2. - С. 51-56 (0,38 пл.).
7. Игнатьева Т. С. О проблеме развития нравственной культуры у студентов медицинских вузов / Т. С. Игнатьева // Сибирский педагогический журнал. — 2012. —№5, —С. 106-109(0,25 пл.).
8.Игнатьева Т. С. Развитие нравственных качеств у будущих врачей как одна из важнейших стратегий нравственного воспитания в медицинских вузах / Т. С. Игнатьева // Научно-информационный вестник докторантов, аспирантов, студентов. - Чебоксары : Чувашского государственного педагогического университет, 2012. - № 1 (18). - С. 70-73 (0,25 пл.).
