Научная статья на тему 'ПЕДАГОГ ШАХСИ ВА УНИНГ ҲАЁТИЙ ВАЗИЯТЛАРГА МОСЛАШИШ ТАЛАБЛАРИ'

ПЕДАГОГ ШАХСИ ВА УНИНГ ҲАЁТИЙ ВАЗИЯТЛАРГА МОСЛАШИШ ТАЛАБЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

271
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
физиология / педагогик такт / психика / ижтимоий психологик / шахс / мулоқот / қобилият. / физиология / педагогический такт / психика / социальная психология / личность / общение / способности

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мукаррамхон Ҳалимовна Каримова, Мадина Эргашева

Ушбу мақолада педагогик техника, педагогик ҳамкорлик (мулоқот), педагогик назокат, педагогик қобилият таркибий қисмлари, педагогик жараѐнда тарбиячи маҳорати, ўқув-тарбия жараѐнини бошқаришда педагогик маҳорат, педагогик одоб, педагогик ижод каби масалаларнинг психологик аспектлари тўғрисидаги билимлар тизими бўйича тушунча берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЛИЧНОСТЬ УЧИТЕЛЯ И ЕГО ТРЕБОВАНИЯ ДЛЯ АДАПТАЦИИ К ЖИЗНЕННЫМ СИТУАЦИЯМ

В данной статье дается понимание системы знаний о психологических аспектах педагогических приемов, педагогическом сотрудничестве, общении, педагогических навыках, компонентах, педагогических навыках в педагогическом процессе, педагогических навыках в управлении учебным процессом, педагогическом этикете, педагогическом творчестве.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГ ШАХСИ ВА УНИНГ ҲАЁТИЙ ВАЗИЯТЛАРГА МОСЛАШИШ ТАЛАБЛАРИ»

ПЕДАГОГ ШАХСИ ВА УНИНГ ХДЁТИЙ ВАЗИЯТЛАРГА МОСЛАШИШ ТАЛАБЛАРИ

Мукаррамхон Х,алимовна Каримова

Мукимий номидаги Кукон давлат педагогика институти "Масофавий таьлим" кафедраси укитувчиси

Мадина Эргашева

Мукимий номидаги Кукон давлат педагогика институти

Педагогика-психология йуналиши махсус сиртки 3-курс талабаси

Аннотация: Ушбу маколада педагогик техника, педагогик хамкорлик (мулокот), педагогик назокат, педагогик кобилият таркибий кисмлари, педагогик жараёнда тарбиячи махорати, укув-тарбия жараёнини бошкаришда педагогик махорат, педагогик одоб, педагогик ижод каби масалаларнинг психологик аспектлари тугрисидаги билимлар тизими буйича тушунча берилган.

Таянч сузлар: физиология, педагогик такт, психика, ижтимоий психологик, шахс, мулокот, кобилият.

ЛИЧНОСТЬ УЧИТЕЛЯ И ЕГО ТРЕБОВАНИЯ ДЛЯ АДАПТАЦИИ К

ЖИЗНЕННЫМ СИТУАЦИЯМ

Аннотация: В данной статье дается понимание системы знаний о психологических аспектах педагогических приемов, педагогическом сотрудничестве, общении, педагогических навыках, компонентах, педагогических навыках в педагогическом процессе, педагогических навыках в управлении учебным процессом, педагогическом этикете, педагогическом творчестве.

Ключевые слова: физиология, педагогический такт, психика, социальная психология, личность, общение, способности

TEACHER PERSONALITY AND ITS REQUIREMENTS FOR ADAPTATION TO LIFE SITUATIONS

Abstract: This article provides an understanding of the system of knowledge on the psychological aspects of pedagogical techniques, pedagogical cooperation,

communication, pedagogical skills, components, pedagogical skills in the pedagogical process, pedagogical skills in the management of the educational process, pedagogical etiquette, pedagogical creativity.

Keywords: physiology, pedagogical tact, psyche, social psychology, personality, communication, ability

Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг "Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз" асарида ёшларининг мафкуравий иммунитетини янада кучайтиришга, уларда ватанпарварлик, шукроналик хиссини камол топтиришга ва келажакка булган мустахкам ишончини янада орттиришга алохида этибор каратилган.[1;3]

Мамлакатимизда кадрлар тайёрлаш миллий дастурини хаётга татбик этиш жараёнида педагогнинг ёш авлодга таълим ва тарбия беришида жамият олдидаги жавобгарлиги янада ортиб бораверади. Педагогнинг урни ва унинг вазифалари усиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш ишига жамият ва жамоатчилик томонидан эътибор каралишининг накадар мухим ахамиятга эгалиги билан аникланади. Замонавий педагог ижтимоий психолог булмаслиги мумкин эмас. Чунки у болалар уртасидаги узаро ижобий муносабатларни йулга сола олиши, болалар жамоасида ижтимоий-психологик механизмлардан фойдаланишни билиши зарурдир. Маълумки, педагогик фаолият - киши мехнатининг энг мураккаб сохаларидан биридир. [2;20]. Педагог жамият томонидан куйилган талаблар билан бир каторда уз фаолиятида, теварак-атрофидаги кишилар, мактабгача таълим муассасаси маъмурияти, хамкасблари, болалар ва уларнинг ота-оналари ундан нималарни кутишини хам эсдан чикармаслиги лозим. Педагогнинг уз ишидан ниманидир кутаётганлигини билишининг узиёк мухим ахамиятга эгадир, мана шу тарика кутишлар, гарчанд жамият томонидан укитувчига куйиладиган талабларга мос келса-да, узига хос хусусиятларга эга булади. Лекин бу талаблар хамма вакт хам бир-бирига мос келмаслиги мумкин. Психологлар томонидан олиб борилган тадкикотларнинг курсатишича, халк таълими булимлари педагогнинг айрим хислатлари накадар мухимлигини хар хил бахолайдилар. Булажак педагог шахсига бир катор жиддий талаблар куйилади. Уларни асосий, яъни уни эгалламасдан туриб, юкори малакали укитувчи ёки педагог булиб етишиш мумкин булмаган ва иккинчи даражали, яъни бевосита педагогик фаолияти учун эмас балки унинг шахс сифатида шаклланиши ва шахсга таълим-тарбия беришида мухим булган талабларга ажратиш мумкин. Бош асосий талаблар сингари, иккинчи даражали талаблар

хам педагогнинг фаолияти психологиясига яъни унинг мулокоти, кобилияти, билими, малака ва куникмаси, махорати, болаларни тарбиялаш ва таълим бериш учун зарур булган сифатларга богликдир. Асосийлари орасида хам, кушимча психологик хоссалар ичида хам узгармас, яъни хар бир даврда, вакт ва халкларда доимо укитувчи ва педагоглар учун, малакали педагоглар учун зарур булган хамда узгарувчан, яъни муайян давр ижтимоий-иктисодий тараккиёти талабларидан келиб чикадиган, жамият карор топган шароитда яшайдиган ва педагог ишлайдиган мухит талабларидир. Педагогга куйиладиган асосий, бош ва узгармас талаблар болаларга булган мехр, педагогик фаолият, узи ишлайдиган соха буйича махсус билим, кенг фикрлай олиш, педагогик интуиция, юкори савияда ривожланган тафаккурга, чукур билимга, маданият ва яхши хулкка эга булиш, болаларни укитиш ва тарбиялашнинг турли услубларидан мохирона фойдалана олишни билишдан иборат. Юкорида келтирилган хислатларнинг бирортасисиз муваффакият билан педагогик иш олиб бориш мумкин эмас. Педагог учун кушимча, лекин нисбатан тургун талаблар каторига киришувчанлик, артистлик, шодон хулк, яхши дид-фаросат ва бошкаларни киритиш мумкин. Бу хусусиятлар энг асосий уринда турмаса-да, аммо укитувчи фаолияти учун катта ёрдам беради. Бу хамма хоссалар тугма кобилият эмас. Улар педагогнинг мунтазам мехнати, шунингдек, уз устида тинмай ишлаши натижасида эгалланади. Бош ва иккиламчи педагогик хоссалар жамланиб, педагогнинг шахсиятини аниклайди, шу жихатлар кучи билан хар бир укитувчи кайтарилмас ва узига хос шахс сифатида намоён булади.

Жамият томонидан куйиладиган талаблардан энг мухими укитувчининг шахси ва унинг касби билан боглик хислатларига каратилган. Жамиятнинг укитувчилик касбига куядиган асосий талаблари куйидагичадир:

- шахсни маънавий ва маърифий томондан тарбиялашнинг, миллий уйгониш мафкурасининг хамда умуминсоний бойликларнинг мохиятини, болаларни мустакиллик гояларига содиклик рухида тарбиялашни билиши, уз ватани, табиатга ва оиласига булган мухаббати;

- кенг билим савиясига эга булиши, турли билимлардан хабардор булиши;

- ёш, педагогик-психология, ижтимоий психология ва педагогика, ёш физиологияси хамда мактаб гигиенасидан чукур билимларга эга булиши;

- узи дарс берадиган фан буйича мустахкам билимга эга булиб, уз касби, сохасида жахон фанида эришилган янги ютук ва камчиликлардан хабардор булиши;

- таълим ва тарбия методикасини эгаллаши;

- уз ишига ижодий ёндошиши;

- бола психик тараккиётини, унинг ички дунёсини тушуна олиши;

- педагогик техникани (мантик, нутк, таълимнинг ифодали воситалари) ва педагогик тактга эга булиши;

-педагогик махоратини доимий равишда ошириб бориши.

Х,ар бир педагог ана шу талабларга энг юкори даражада мос келадиган булишга интилиши керак. Педагогга жамият томонидан куйиладиган талаблар, турли хилдаги укитувчининг энг мухим шахсий хислатлари уз юрти, она тили, уз халкининг тарихи ва унинг маданиятини севиши, давлатнинг мустакиллиги гоясида яшаши, ижтимоий жавобгарликни юксак даражада хис этиши, бундай хислатларни жамият хохиши буйича болаларга сингдириб бориши, узини кулга ола билиши, сабр-токатли, бардам, матонатлилигидир. Шунингдек, олижаноблиги, акл-фаросатли, маънавий пок, маънавият ва маърифат буйича юксак максадларга мос келиши хам мухимдир.

Укитувчининг уз Ватанига содиклиги, болаларни севиши, уларни инсонпарварлик рухида тарбиялаш истаги ижтимоий кутишлар, педагогнинг индивидуаллиги, унинг шу тарика талабларга жавоб беришга субъектив тайёрлиги муайян педагогнинг педагогик фаолиятга накадар тайёрлигидан далолат беради. [3;10] Жамиятнинг муайян тарихий даврида, белгиланган вакт ва белгиланган иш жойига хос булган педагогнинг асосий ва иккинчи даражали узгарувчан хусусиятлари хакидаги масалани хал килиш бир мунча мураккабдир. Жамиятда руй бераётган янги шарт-шароитлар, таълим ва тарбия сохасида янги максад ва вазифаларни куяди. Болани хозирги замон талабига жавоб берадиган, эркин фикрловчи шахс сифатида шакллантириш учун педагогнинг узи мустакил фикрловчи, юкори савиядаги билимли, дунёкараши кенг булмоги ва узида бу хусусиятларни мунтазам ривожлантириб бормоги лозим. Ота-оналар укитувчининг иш стажи ва ёши кандай булишидан катьий назар ундан фарзандларини тарбиялаш ва укитиш махоратини кутадилар. Болалар эса педагогларни уч хил хислатлари буйича характерлаб берадилар. Жумладан, биринчидан, педагогнинг одамгарчилиги, адолатлилиги, соф виждонлилиги, болаларни яхши куриш хислатлари; иккинчидан, педагогнинг сезгирлиги, талабчанлиги билан боглик ташки хислатлари ва хулк-атворига караб; учинчидан, педагогнинг уз фанини билиши, уни тушунтира олиши каби таълим жараёни билан боглик хислатларига караб характерлаб берадилар. Шуни таъкидлаб утиш керакки, тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга

куйиладиган талаблар билан бирга, педагог шахси ва унинг фаолиятига нисбатан куйиладиган ижтимоий талаблар хам усиб бормокда. Педагогга жамият томонидан куйиладиган талаблар, турли хилда ижтимоий кутишлар, педагогнинг индивидуаллиги, унинг шу тарика талабларга жавоб беришга субъектив тайёрлиги муайян укитувчининг педагогик фаолиятга накадар тайёрлигидан далолат беради.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. "Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз " "Узбекистон"-2017.

2. Сайидахмедов Н. Педагогик махорат ва педагогик технология. - Т.: ОПИ, 2003.

3. Султонова Г.А. Педагогик махорат. - Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2005.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.