Научная статья на тему 'Мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларида педагогик маҳоратни шакллантиришнинг ўзига хос жиҳатлари'

Мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларида педагогик маҳоратни шакллантиришнинг ўзига хос жиҳатлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
6975
675
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
санъат / маҳорат / педагогик маҳорат / креатив / мезон / оптимист / интегратив / модель / искусство / мастерство / педагогическое мастерство / креатив- ность / критерий / оптимизм / интеграция / модель

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гайназарова Гулбаҳор Абдуллаевна

Мақолада педагогик маҳорат тушунчаси, олимларнинг педагогик маҳорат бўйича илмий ғоялари, педагогик маҳорат мезонлари ҳақида фикр-мулоҳаза юритилган. Шунингдек, мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларида педагогик маҳоратни шакллантиришнинг педагогик жиҳатлари асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА У ВОСПИТАТЕЛЕЙ ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ

В статье освещены вопросы понятия педагогического мастерства, научные идеи учёных по педагогическому мастерству, критерии педагогического мастерства. Также обоснованы педагогические аспекты формирования педагогического мастерства у воспитателей дошкольных образовательных учреждений.

Текст научной работы на тему «Мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларида педагогик маҳоратни шакллантиришнинг ўзига хос жиҳатлари»

V_/

Гайназарова Гулбах,ор Абдуллаевна,

Андижон вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология ва таълим менежменти» кафедраси катта укитувчиси

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАРБИЯЧИЛАРИДА ПЕДАГОГИК МАДОРАТНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ УЗИГА ХОС ЖИ^АТЛАРИ

ГАЙНАЗАРОВА Г.А. МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАРБИЯЧИЛАРИДА ПЕДАГОГИК МАЦОРАТНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ УЗИГА ХОС ЖИЦАТЛАРИ

Маколада педагогик майорат тушунчаси, олимларнинг педагогик майорат буйича илмий Fоялари, педагогик майорат мезонлари х,акида фикр-мулох,аза юритилган. Шунингдек, мактаб-гача таълим муассасаси тарбиячиларида педагогик мах,оратни шакллантиришнинг педагогик жих,атлари асослаб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: санъат, майорат, педагогик майорат, креатив, мезон, оптимист, интегратив, модель.

ГАЙНАЗАРОВА Г.А. ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА У ВОСПИТАТЕЛЕЙ ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ

В статье освещены вопросы понятия педагогического мастерства, научные идеи учёных по педагогическому мастерству, критерии педагогического мастерства. Также обоснованы педагогические аспекты формирования педагогического мастерства у воспитателей дошкольных образовательных учреждений.

Ключевые слова и понятия: искусство, мастерство, педагогическое мастерство, креативность, критерий, оптимизм, интеграция, модель.

GAYNAZAROVA G.A. SPECIAL SIDES OF PEDAGOGICAL SKILL FORMING AMONG EDUCATIONAL PRESCHOOL INSTUTIONS EDUCATORS

The article is devoted to discussing the view points of scientists on pedagogical masteree. Furthere more pedagogical ways of improving knowledge of educators in kindergartens are considered.

Keywords: masters, creativeness, culture, optimist, integration, model.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

Мактабгача таълим бола шахсини соплом, етук ва шу билан бирга мактабга тайёрлаган цолда шакллантириш мацсадини кузлайди.

Узбекистон Республикасининг «Таълим т^рисида»ги Конунининг 11-моддасида: «Мактабгача таълим бола шахсини соFлом ва етук, мактабда укишга тайёрланган тарзда шакллантириш максадини кузлайди. Бу таълим олти-етти ёшгача оилада, бола-лар боFчасида ва мулк шаклидан катъий назар, бошка таълим муассасаларида олиб борилади»1, деб таъкидланган.

Дарх,акикат, мактабгача таълим тизимини такомиллаштириш, баркамол авлод таълим-тарбия жараёнининг тарбиячилар томонидан туFри ташкил этилишини таъминлашда тар-биячиларнинг касбий мах,орати х,амда улар-нинг малакасини ошириш жараёнини сама-рали ташкил этиш мух,им х,исобланади.

Глобаллашув даврида мактабгача таълим сох,асидаги мух,им вазифаларни куйидагича талкин этиш мумкин:

- миллий иктисодиёт тараккиётига мос ва тараккиётни раFбарлантирувчи даражадаги таълимни жорий этиш;

- таълим муассасалари ва таълимий хиз-мат истеъмолчилари уртасидаги х,амкорликни кучайтириш;

- истеъмолчи ва таълим муассасаси уртасидаги ракобатбардошликни янада кучайтириш;

- бола тарбиясига ижтимоий жамоатчи-ликни жалб этиш.

Юкоридаги вазифаларни х,ал этишда албатта миллий таълим моделининг мух,им таркибий кисми булган педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизими алох,ида урин тутади. Педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизими педагог кадрлар томонидан янги маълумотларни узлаштириш, билим, куникма ва малака-лар олишнинг бош манбаи х,исобланади. Шунинг учун х,ам, айнан мазкур тизим, маъ-лум маънода, таълим тизими ходимларининг сох,ада амалга оширилаётган модернизация

1 Узбекистон Республикасининг 1997 йил 29 августдаги «Таълим туFрисида»ги 464-1-сонли Конуни.

жараёнларига тайёрлиги учун масъул ва шу боис унга алох,ида эътибор каратилмокда. Дарх,акикат фикримизнинг давоми сифатида 2017-2021 йилларда Узбекистон Республи-касини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича х,аракатлар стратегиясини келтиришимиз мумкин. Мазкур стратегиянинг «Таълим ва фан сох,асини ривожлантириш» йуналишида узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштириш, мактабгача таълим муассасалари тармоFини кенгайтириш ва ушбу муассасаларда болаларнинг х,ар томонлама интеллектуал, эстетик ва жисмоний ривожла-ниши учун шарт-шароитларни тубдан яхши-лаш, педагог ва мутахассисларнинг малака даражасини юксалтириш каби вазифалар белгилаб берилган2.

Тезкор ривожланаётган даврда таълимни инсонпарварлаштириш педагог ва мураб-бийлар олдига улкан вазифаларни юклайди, яъни улар ахлокий-маънавий жих,атдан етук, ижтимоий фаол, ижодий фаолиятга мойил-лик янгича касбий дунёкараш шунингдек, узгараётган замон талабларига мослаша олиш кобилиятига эга булишлари талаб эти-лади. Ушбу вазифаларни амалга оширишда узлуксиз таълимнинг илк буFини булган мактабгача таълим муассасасида фаолият юритаётган тарбиячиларга улкан масъулият юкланади. Бугунги кун тарбиячиси бола-ларга таълим-тарбия беришнинг энг сама-рали йулларини танлай олиш мах,оратига эга булиши керак.

Тарбия бериш жараёнида болаларда нафакат коида ва хулк-атвор меъёрлари, балки барча ижобий фазилатлар шаклланти-рилади. Бунинг учун тарбиячида педагогик майорат шаклланган булиши лозим. Педагогик майорат инсон тарбиясини амалга оши-рувчи укув-тарбия ишларининг самарали булишига таъсир этувчи мух,им омиллардан

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сонли Фармони.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

хисобланади. Бола шахсининг шаклланиши тарбия жараёни билан боFлик1 булиб, уни хеч кайси жараён билан таккослаб булмайди. Хар кандай амалий фаолият, инсоннинг энг юкори маънавий ва рухий эхтиёжларини кондиради. Эхтиёжлар инсонга тегишли булиб, узига хос хусусиятларни ташкил этади ва у албатта санъатга айланади. Бунда педагогика асосий уринда туради, чунки у инсоннинг энг мухим эхтиёжларидан бирини кондиришга харакат килади. Педагогика инсон ва унинг табиати яъни унинг калбини такомиллаштиришга хизмат килади. Бу фаннинг асосий максади мукаммал шахсни шакллантиришдан иборат. Педагогик майорат педагогик санъат билан узвий боFл и к булиб, педагогик махоратнинг энг юкори даражада намоён булишидир. Улар уртасидаги узаро боFликлик нафакат туFридан-туFри, балки диалектик жихатдан хам боFл и к.

Санъат барча амалий фаолиятнинг турла-рига дахлдор булиб, у мохирона ва майорат билан амалга оширилади. Санъат харакатнинг ижодий ифодаси булиб, у ижодий-бадиий фаолият натижасидир. Яъни, бирор иш ёки касбни мохирона амалга оширишдир. Санъат ижодни намоён булиши, амалий фаолиятнинг хар кандай шакли хисобланади. Майорат барча касб эгаларининг фаолиятида намоён булади, масалан, актёр, ёзувчи, педагог, шифокор, дурадгор ва бошкалар. Аввало, майорат педагог шахсининг ижодкорлиги билан боFл и к равишда ривожланади. Педагогик фаолиятда эса креатив ёндашув асосий омил хисобланади. Креативлик (ижодийлик) - кандайдир янги, бетакрор нарса ярата олиш лаёкати, бадиий шакл яратиш, фикрлаш, Fоя ва ечимга олиб келувчи аклий жараён1.

Педагогик майорат назарий билимларни эмас, балки аник фаолиятни курсатади. Педагогик адабиётларда педагогик майорат тур-лича талкин килинади. Педагогик майорат касбий куникмаларнинг юксак даражада ривожланиши, шахснинг касбий сифатлари, санъат даражасидаги майорат, педагогик

1 Азизходжаева. Н. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат. - Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2003. -64-б.

мохирлик, санъат ва билимдонлик деб таъ-рифланади2.

Педагогик махорат педагогик жараённи билиш, уни ташкил эта олиш, харакатга кел-тира олиш (А.С.Макаренко), педагогик жара-ённинг юкори самарадорлигини белгиловчи шахснинг иш сифати ва хусусиятларининг синтезидир3.

Демак, педагогик махоратни доимий равишда мукаммалашиб борувчи, хар бир педагог учун кулай булган таълим-тарбия бериш санъати, дейишимиз мумкин. Шунинг-дек, педагогик махорат педагогик фаолиятнинг энг юкори даражаси, деб тавсифланади. Махорат педагогик фаолиятнинг энг юкори чуккиси булиб, муайян вакт мобайнида сама-рага эришишдир.

Педагогик махорат тарбиячи шахсининг узига хос хусусиятлар мажмуи булиб, касбий фаолиятнинг мустакил ташкил этишни таъ-минловчи, рефлекс асосида амалга оширувчи жараён хисобланади. Педагогик махорат тар-биячининг мукаммал ижодий касбий вазифа-сини бажариш санъатидир. Хар бир таълим олувчига шахс сифатида шаклланиши учун ижтимоий-психологик шароит яратиш, аклий ривожланишини юкори даражада таъмин-лаш, уларда одоб-ахлок сифатларини тар-биялаш ва маънавий жихатдан бойитишдан иборат. Махорат ва санъат педагогнинг таъ-лим олувчини шахс сифатида хар томонлама тарбиялаш куникмаси хисобланади.

Педагогик махорат хар бир шахснинг ривожланишидаги маънавий мухит, унинг чуккиларни забт этиш рухини узида мужас-самлаштириб, узининг «МЕН»лигини курса-тиб, инсоният кадриятидаги кучларни йиFиб, узининг ёлFиз эмаслигини хис килибгина колмасдан, маънавий бой булишни хам таъ-минлайди.

Педагог олимлар педагогик махорат ту-шунчасини тавсифлар эканлар, педагогик назария асосини дастлаб махорат, тарбиячи-педагоглар тайёрлашда эса куникма ва

2 Джураев Р.,Толипов У. ва бошкалар. Педагогик атама-лар луFати. - Узбекистон Республикаси ФА «Фан» наш-риёти, 2008. 96-б.

3 Азизходжаева. Н. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат.- Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2003. -166-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

малака тизимини катъий равишда шакллан-тиришни тавсия этадилар. Тарбия бериш жараёнини педагогик майорат даражасида амалга ошириш лозим.

В.И.Андреев фикрича, майорат инсон фао-лиятининг бир тури сифатида намоён булади. У педагогик майорат белгиларини куйидагича таснифлайди:

• муаммоли вазиятларни бартараф эта олиш ва ижодий ёндашув;

• жамият ва шахс ривожланишига ижти-моий ва шахсий жих,атдан таъсир курсатиш;

• шахсий сифатларини намоён этиш, билим, куникма, малака, айникса ижобий мотивациялар, тарбиячининг ижодий кобилияти;

• янгиликни таълим жараёнига самарали татбик этиш ва натижага эришиш1.

Педагогик майорат мураккаб жараён булиб, таълим тизимида интегратив харак-терга эга х,исобланади. Бунинг мох,ияти шун-даки, авваламбор, педагогнинг ташкилотчи-лиги, унинг хулк-атвори, кейингина махсус билим ва куникмалари туради. Буларсиз х,еч бир педагог яхши тарбиячи булиши мумкин эмас. Агарда педагог нутки равон булмаса, бола билан х,ар кандай вазиятда мулокот килишда кийинчилик туFилади. Агарда кас-бига хос малака ва куникмага эга булмаса, талаб даражасидаги тарбиячи була олмайди. Бунинг учун тарбиячи педагогик техникага эга булиши, овоз тони, мимика, юз караш-ларини ифода эта олиши х,амда кайфияти х,ам х,амох,анг булиши талаб этилади. Тарбиячи ташкилотчи, х,азил мутойибага мойил, кувнок, зукко, шу билан бирга талабчан х,ам булиши лозим. Тарбиячи узини шундай тутиши керакки, х,ар бир х,атти-х,аракати тарбияга боFланган булиб, х,ар бир х,олатдан нима олиш зарур ва нима олиш зарур эмаслигини англай олиши лозим.

Андижон вилояти халк таълими ходимла-рини кайта тайёрлаш ва уларнинг малака-сини ошириш институтида мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг малака ошириш курсида бир неча йиллар (2010-2017

1 Андреев В.И. Педагогика. Учебный курс для творческого саморазвития. 2-е изд. - Казань, 2000. -С. 107.

йиллар)дан буён олиб бораётган тажрибала-римиздан, тарбиячиларнинг укув фаолияти-даги иштироки ва хатти-х,аракатларини куза-тиш натижаларидан келиб чикиб, айнан педагогика коллежларида булFуси тарбиячи-ларда педагогик майорат, педагогик техноло-гияни самарали ургатиш, шунингдек, педагогик техникани (нутки ва гавда х,аракати, киёфаси, мимика) намоён этиш буйича куникма ва малакаларни шакллантириш лозим.

Педагогик ижодкорлик муаммоси психолог-педагог олимлар В.Н.Дружинин, В.И.Загвязинский, И.П.Иванов, А.М.Коршунов, А.М.Матюшкин, В.С.Юркевич, В.А.Сластенин, К.М.Коджаспирова, Л.И.Шестов, Н.А.Бердяев, Э.Кант, С.Д.Якушева ишларида куриб чикилган.

Тадкикотчи олимлар А.Зязюн, И.Кривонос, О.Мирошник, В.А.Семченко, Б.Зиёмухаммедов, Н.Азизходжаева ва бошкалар педагогик майорат, педагогларга куйилган талаблар буйича педагогик Fояларни тавсия этадилар.

Ш.А.Амонашвили узининг карашларида болаларга таълим-тарбия бериш самараси педагог шахсига боFлик эканлигини таъкид-лайди. Унинг фикрича, педагогнинг шахсий сифатлари, яъни болаларга мух,аббат, уларни тушуна олиш кобилияти, оптимист булиш ва тарбиянинг таъсир кучига эга эканлигига ишонишдан иборат булади. Педагогдаги мав-жуд сифатлар, табассум килиш, катъиятли булиш, жиддийлик, акллилик, мулокотчанлик, самимийлик ва х,аётни севиши ^аммага ёкишини асослайди2.

С.Д.Якушеванинг таъкидлашича, педагогнинг энг зарур шахсий сифатларидан бири касбий кадриятга эгалигидир. Олима касбий мах,оратнинг категориялари билимли булиш, талабчанлик, ижодкорлик, инсонпарварлик, педагогнинг фаоллиги билан намоён булишида, деб асослайди3. Демак, тарбиячи-нинг мах,орати шахсий фазилатлар билан

2 Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. - Минск: «Университетское», 2000. -С. 154.

3 Якушева С.Д. Основы педагогического мастерства: Учебник. 3-е изд. - М.: Издательский центр «Академия», 2010. -С. 256.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

бевосита боFлик. Бу эса бир канча вазифа-ларни амалга оширишга ёрдам беради. Яъни улар: педагогик узаро таъсир курсатиш; укув жараёнида ижодий ва хамкорлик мухитини яратиш; юкори даражада тарбиячи ва тарбия-ланувчиларни ижодий имкониятларини курсатишдан иборат. Тарбиячи узининг хулк-атвори, хиссиётлари, кайфияти, ижтимоий-перцептив кобилияти, нутк маданиятини бошкара олиши зарур.

Г.М.Коджаспирова педагогик махоратни педагогик фаолиятни мукаммал узлаштирган-лик даражаси, деб бахолайди. Педагогик махоратнинг мохияти педагогнинг шахсий сифатлари билан белгиланиб, у уз фаолиятини муваффакиятли ташкил эта олади1.

Б.Т.Лихачев фикрича, педагогик махорат педагогик санъатнинг бир кисми булиб, педагог замонавий усул ва шаклларни бола шах-сини шакллантиришга каратилган бутун педагогик фаолияти жараёнида куллай олади2.

Ю.П.Азаров педагогик махорат болаларни тарбиялаш конуниятларини билиш, деб таъ-рифлайди3.

И.П.Андриади эса педагогик махоратга шахс сифатларидан бири, деб карайди, шунингдек, педагогнинг маънавий-ахлокий ва интеллектуал жихатдан тайёрлиги, ижодий фикрлаш ва ижтимоий маданий кадриятга эга булишини асослайди4.

Педагогик махоратга эга булиш хар бир педагогдан уз устида ишлашнинг максадга каратилганлиги билан намоён булади. У ама-лий тажриба асосида шаклланади. Бирок хар кандай тажриба хам педагогик махорат ман-баи була олмайди. Педагогик махорат асоси назарий билим, куникма ва малака, мехнат, фаолиятни аник максадга йуналганлиги ва технологик жараённи яратишдан иборат.

1 Коджаспирова Г.М. Педагогика: учебник.- М.: «Гарда-рики», 2004. -С. 137.

2 Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: учеб. Пособие. - М.: «Юрайт», 2001. -С. 284.

3 Азаров Ю.П. Мастерство воспитателя. - М.: «Просве-щение»,1971. -С. 108.

4 Андриади И.П. Основы педагогического мастерства: Учеб. пособие для студ. сред. пед. учеб. заведений. - М.:

«Академия», 1999. -С. 4.

Педагогик махорат тарбиячи-педагогнинг касбий компетентлиги, шахсий ва касбий сифатларида намоён булади.

Махоратли тарбиячи тарбияланувчиларда конструктив кобилиятни ривожлантира олиши, шунингдек, машFулот жараёнида тар-бияланувчилардаги мавжуд билимларни кел-гусида оладиган билимлар билан уЙFунлаш-тиришга эришиши лозим.

Купчилик тарбиячилар ташкилий ва ком-муникатив фаолият жараёнида кийинчилик-ларга дуч келадилар. Бу эса таълим жараё-нини самарали ташкил этишга халал беради. Тарбиячининг бундай кийинчиликка учраши-нинг асосий сабаби яратувчанлик куникма-сини етарли эмаслиги хамда олдиндан машFулот жараёнини лойихалаштира олмас-ликдир. Тарбиячилар мунтазам равишда болалар психологияси ва мактабгача таълим сохасига оид маълумотлардан хабардор булиш ва уларни амалиётга куллаш малака-сига эга булишлари лозим. Педагогик махоратнинг юзага келиш хусусиятлари касбий компетентлик даражаси билан узвий боFлик.

Педагогик махорат, билим ва куникмага боFл и к булиб, тарбия жараёнини билиш, уни ярата олиш ва харакатга келтириш билан куринади. Махорат педагогик техникага эга булиш куникма ва малакасидан келиб чикиб, тарбиячи машFулот жараёнида уз урнида ундан фойдалана олиши талаб этилади5.

Н.Азизходжаева педагогик махорат юксак даражадаги педагогик фаолиятнинг тараккий этишини, педагогик техникани эгаллашни, шунингдек, педагог шахси, унинг тажрибаси, фукаролик ва касбий мавкеини ифодалашини асослайди. Олима томонидан педагогик махорат компонентларини хосил киладиган куйидаги малака гурухлари фаркланади:

• лойихалаш;

• конструкциялаш;

• ташкилотчилик;

• мулокот;

• билиш ва рефлексивлик.

Педагогик махорат асослари касбий педагогик билимлар, инсонпарварликка йуналган-

5 Сластенин В., Исаев И. и др. Педагогика: учебное пособие. - М.: «Школа-Пресс», 2007. -С. 142-143.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

1-расм. Педагогик майорат модели.

Педагогик майорат

1 1 Г

Маънавий-

рух,ий кадриятга эгалик

Касбий билимлар

Педагогик техника. Педагогик цобилият

Ижтимоий-педагогик сифатлар

лик, педагогик техника, касбий педагогик фаолиятни амалга ошириш тажрибасидан иборат. Педагогик майорат педагог шахсига бевосита тааллуклидир.

Махоратнинг шаклланиши бир неча бос-кич асосида юзага келади:

1. Репродуктивлик.

2. Ижодийлик.

3. Ижодий-новаторлик.

Педагогик майорат даражалари педагог иш даражасининг давоми хисобланиб, репро-дуктив, мослашувчан, локал (чегараланган) моделлаштиришни уз ичига олади. Бу даража талабалар билан буладиган укув-тарбиявий ишларнинг айрим йуналишларида юкори сифати билан характерланади1.

Замонавий тарбиячи узини идрок этиш,уз фаолиятини режалаштириш, узини бошкариш, нуткини тарбиялаш, методик ва коммуника-тив тайёргарлик ва педагогик узаро муноса-батларда узини намоён этиш махоратини эгаллаган булиши керак. Буларнинг барчаси тарбиячига касбий фаолиятида аклий, эмо-ционал, маънавий ва жисмоний кийинчи-ликларни бемалол енгишга имкон беради.

Юкори даражали педагогик майорат тар-бияланувчиларнинг фикрлаш кобилиятини ривожлантиради, улардаги миссий етишмов-

1 Азизходжаева. Н. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат. - Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2003. -139-141-б.

чиликларни бартараф этади. Махоратли тарбиячи мураккаб педагогик вазиятларда уз билимлари, педагогик масалаларни хал этишда тарбияланувчиларга таъсир этиш усуллари, услублари ва воситаларини мохи-рона куллай олади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Юкорида келтирилган фикрлардан келиб чикиб, тарбиячи педагогик махоратининг узига хос жихатларини тизимлаштирамиз:

• тарбиячи томонидан укув жараёнининг максадга йуналтирилиши;

• таълим натижаларига кура яратувчан-лик кобилиятига эга булиш;

• мулокотчанлик малакасига эга булиш;

• энг кулай самарали укитиш усуллари ва воситаларини танлай билиш;

• укув фаолияти натижасига кура булFуси машFулотга ижодий ёндашган холда тайёргарлик куриш.

Урганилган илмий-назарий манбалар ва тажрибаларимиз асосида тарбиячининг педагогик махорат моделини ишлаб чикдик (1-расм).

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, мак-табгача таълим муассасаси тарбиячиси педагогик махоратни мунтазам равишда ошириб бориши зарур. Чунки улар олдида баркамол авлодни тарбиялашдек улкан вазифа туради.

Шунингдек, махоратли тарбиячида ташаб-бускорлик, мустакиллик, масъулиятлилик, хар кандай муаммоли вазиятга тайёр туриш ва

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

уни хал эта олиш, мустакил равишда хулоса чикариш каби шахсий сифатлар булиши талаб этилади.

Педагогик махорат бу ижодий мухит яра-тиш булиб, тарбиячидан педагогик коби-лиятни амалиётга татбик этишни такозо килади.

Педагогик махорат асосини педагогик кадрият ташкил килиб, тарбиячи ахлокий, аклий, хукукий, эстетик ва бошка сифатларга эга булиши, тарбияланувчиларга таъсир курсатиш, узининг шахсий карашларини ривожлантириши талаб этилади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сонли Фармони.

2. Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. -Минск: «Университетское», 2000. -С. 154.

3. Андриади И.П. Основы педагогического мастерства: Учеб. пособие для студ. сред. пед. учеб. заведений. - М.: «Академия», 1999. -С. 160.

4. Андреев В.И. Педагогика. Учебный курс для творческого саморазвития. 2-е изд. -Казань: 2000.

5. Азаров Ю.П. Мастерство воспитателя. - М.: «Просвещение»,1971.-С. 126.

6. Азизходжаева. Н. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат. - Т.: Низомий номидаги тДпУ, 2003. -175-б.

7. Джураев Р.,Толипов У. ва бошкалар. Педагогик атамалар луFати. - «Фан», 2008. -196-б.

8. Зиёмухаммадов Б. Педагогика: Олий укув юртлари учун укув кулланма. - Т.: «Турон-Икбол», 2006. -58-68-б.

9. Коджаспирова Г.М. Педагогика: учебник. - М.: «Гардарики», 2004. -С. 528.

10. Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: учебное пособие. - М.: «Юрайт», 2001.

11. Сластенин В., Исаев И. и др. Педагогика: учебное пособие. - М.: «Школа-Пресс», 2007.

12. Якушева С.Д. Основы педагогического мастерства: Учебник. 3-е изд. - М.: «Академия», 2010. -С. 256.

13. Якушева С.Д., Мельникова В.Н. Теоретические аспекты педагогического творчества как основы профессионального мастерства воспитателя детского сада. // «Личность, семья и общество: вопросы педагогики и психологии». Сб. ст. по матер. IV меж-дунар. науч.-практ. конф. № 4. Часть I. - Новосибирск: СибАК, 2011.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.