Научная статья на тему 'Peculiarities of the usage of synonyms in Anvar Olim''s story referred as "Balogardon"'

Peculiarities of the usage of synonyms in Anvar Olim''s story referred as "Balogardon" Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
135
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОВРЕМЕННАЯ ТАДЖИКСКАЯ ПРОЗА / СТИЛЬ ТВОРЧЕСТВА АНВАРА ОЛИМА / ПОВЕСТЬ «БАЛОГАРДОН» / СИНОНИМИЯ / ПАРНЫЕ СИНОНИМЫ / MODERN TAJIK PROSE / ANVAR OLIM’S STYLE OF CREATIVITY / THE STORY CALLED "BALOGARDON" / SYNONYMY / PAIR SYNONYMS

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ходжаева Мукаддас Олимовна

Изложен анализ использования синонимов в повести современного таджикского писателя Анвара Олима «Балогардон» («Отвращающий беду»). Отмечается, что основную часть синонимов, использованных в произведении, составляют двухкомпонентные синонимы, хотя встречаются также трех и четырехкомпонентные синонимы. Особенностью повести можно считать многократное использование нескольких синонимических пар в одном предложении. В качестве синонимов писатель использует в основном исконно таджикские слова, а также заимствованную лексику, входящую в состав активной лексики современного таджикского языка. Особо подчеркивается практическое отсутствие тюркских слов среди синонимов, использованных в повести.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Особенности использования синонимов в повести Анвара Олима "Балогардон"

The article dwells on the usage of synonyms in the story of the modern Tajik writer Anvar Olim referred as "Balogardon" ("Disgusting Misfortune"). It is underscored that the main part of the synonyms resorted to in the literary production are two-component synonyms, although there are three-and four-component synonyms as well. A peculiarity of the story can be considered the multiple use of several synonymous pairs in one sentence. As a synonym, the writer uses mostly Tajik words borrowed vocabulary, including into the composition of active vocabulary in the modern Tajik language as well. Particularly, the author lays an emphasis upon the idea that the practical absence of Turkic words among the synonyms are used in the story.

Текст научной работы на тему «Peculiarities of the usage of synonyms in Anvar Olim''s story referred as "Balogardon"»

УДК 4.06

ББК 81.2 М. О. ХОЧДЕВА

ХУСУСИЯТ^ОИ КОРБУРДИ МУРОДИФОТ ДАР ПОВЕСТИ «БАЛОГАРДОН»-И АНВАР ОЛИМ

Муродифот кисмати мухими сарвати забон махсуб ёфта, гановати баёни суханварро бозгу менамояд. Х,усни баён ва сабку услуби гуянда махз аз теъдоди калимот ва мавридшиносона корбаст гардидани тобишхои маъноии онхо зохир мегардад. Баъзе мухаккикон аз хусуси бакоргирии микдори ками вожахо дар осори адабии замони муосир изгори нигаронй кардаанд. Аз чумла, пажухишгари шахири Эрон Парвиз Нотили Хонларй оид ба ин масъала чунин изгори назар намудааст: «Факри забонро аз маъдуд будани шумори луготе, ки дар он роич аст, метавон дарёфт. Агар намунаи навиштахои ин замонро... бардорем ва лугатхоеро, ки дар онхо ба кор меравад, берун кашем, лугатномае хохем дошт, ки шояд адади луготи он ба 5000 нарасад. Нависандагони имрузи мо ба ин мачмуи маъдуд хама чизро менависанд» (10, 215).

Хушбахтона, дар адабиёти муосири точик хастанд адибоне, ки микдори зиёди вожахои пурмаънои муродифиро аз адабиёти нафиса, фархангномахо, забони зиндаи халк дар хофизаи худ нигахдорй намуда, мавридшиносонаву мохирона дар осори хеш корбаст менамоянд ва бо ин васила сабку шеваи навиштахояшонро салису шево ва фасету таъсирбахш мегардонанд. Анвар Олим яке аз нависандагони тавонову дакикназари точик буда, хамчун донандаи хуби нозукихои забон дар корбурди вожахои хаммаъно махорати баланд нишон дода, дар рушду такомул ва пешрафти хаёти адабиву фархангии даврони хеш накши босазо гузошта истодааст. Дар иншои асар бо такя ба забони адабй имконоти онро вобаста ба хунару малакаи худ истеъмол намуда, аз анбухи калимахои хаммаъно, аз силсилаи муродифоти забон ва вожахои наздикмаъно вожахои мувофику муносибро истифода менамояд. Намунаи бехтарини исботи ин гуфта киссаи «Балогардон» аст, ки мавриди тахлилу омузиши мо карор гирифт.

Дар лахчаи Хучанд мисли аксари лахчахои шимоли Точикистон вожаи салкинро истифода мебаранд. Дар кисса баробари калимаи салкин вожаи серун низ истеъмол шудааст: «...гуё у чун хавои сернаму салкини фасли бахор... (2,9); ... ин хама олами поку намозии сабзкабои хоидан уро низ хамрохи хавои серуни сахаргохи нафас мекашанд» (2,9).

Дар киссаи мавриди назар муродифоти маишй низ бо максади амик сохтани мухтаво, ширину чозиб гардонидани салосату фасохати забони асар мавриди истифода карор гирифтаанд харчанд теъдоди онхо зиёд нестанд. Масалан, барои ифодаи мазмуни вожаи кабристон нависанда панч вожаро истифода бурдааст: «... дар рох мавчхояшро тофтаю бофта омада, худро ба кабристон мезад... (2,8); .аз дарди алим ба худ мепечад ва азоби гурхрро кашида (2,11); ... амаки Шодй ба кабри хамсараш, ки поёни пойи кабри Салимчон буд, нигох кард (2,32); .. .ана омадию манзилашро (яъне гурашро-ХМ) кахлов- кардй» (2,32).

Забони киссаи «Балогардон» хеле салис, фасех ва равон аст ва дар он калимахои арабии матруку мачхул умуман дучор намешаванд. Дар мавридхои истисной нависанда аз он вожахои арабие истифода мебарад, ки ба хонандаи мутавассит фахмоанд. Дар чумлаи зерин як лах,за бо калимаи турфатулайн хаммаъно гардидааст: «Он гох ин мардуми хирасар яке ба худ омаданд ва як лах,за, як лах,заи ночиз дар равшании турфатулайни барк чисми хамдигарро бе гушту рагу пай- искалети худро диданд» (2,17).

Лозим ба таъкид аст, ки сохтани таркибхои чуфт мувофики конуниятхои забон сурат мегирад ва хар як моддаи лугавй пахлуи хам омада, муродифоти чуфтро ташкил карда наметавонад. Бино ба таъкиди мухаккикон, барои ташкил гардидани таркибхои чуфти муродифй ба чуз сермаъной инчунин аз чихати маъной ба хам иртибот доштани вожахо низ шарти мухим ба шумор меояд ва заминае барои зич алокаманд гардидани вохидхои лугавй шаванд (4,18).

Тахлили киссаи «Балогардон» собит месозад, ки кисми асосии муродифоти асарро калимахои содаи ба хам муродиф, ки аз ду чузъ иборатанд, ташкил мекунанд. Мухаккики варзида Н. Маъсумй хангоми омузиши забони «Марги судхур» вазифаи истифода гардидани чуфтои муродифиро чунин таъкид медорад: «Х,иссаи дуюм хамеша бо максади аз чихати маъно кувват додани хиссаи аввал вокеъ мегардад» (5,54).

Хдмрох омадани муродифхо на танхо маънои калимаро таъкид ва пурра менамоянд, инчунин боиси салосату охднгнокии матн низ мегарданд. Аксари ин гуна муродифоти мавриди истеъмоли Анвар Олим ба лексикаи фаъоли забони хозираи точикй мансубанд: лучу урён (2,8), голу магол (2,9), шуру шарар (2,10) изтиробу фарёд (2,10), хаставу лакот (2, 1о), шуму бад (с,10), имдоду илтичо (2,11), обу арак (2,11), дарду алам (2,11), кувваю мадор (2,12) дарду шиканча (2,12) дуру дароз (2,12), гаму андух (2,12), дарду гусса (2,12), холу ахвол (2,14), канду курс (2,15), хую хислат (2,16), калону гарон (2,16), кулбаву ноза (2,16), гуру чуб (2,16), мурдаву лоша тарсу вахшат, рую рох, марзу бум, тобу тавон, сехру чоду, сокиту ором (2,17), гирду атроф, сабзу хуррам (2,18), хичолату шарм (2,19), хую хислат (2,20), савдою тичорат (2,21), гумону шубха (2,23), орзую хавас (2,24), хурсанду болида (2,20), сабру токат (2,25), хасрату дард (2,27), мехру окибат, суннату анъана (2,27), дуою фотеха, лобаю шела (2,30), шуру машгала, биму харос (2,31), орому осуда (2,30).

Муродифоти чуфти киссаи «Балогардон»-ро ба гуруххои зерин чудо кардан мумкин аст: 1. Муродифоти чуфте, ки чузъхои онхо дар алохидагй дар забон мавриди истифода карор мегиранд: лучу урён, дарду алам, кувваю мадор, гаму андух, дарду гусса, холу ахвол, хую хислат, марзу бум, сехру чоду, гирду атроф.

2. Муродифоти чуфте, ки яке аз чузъхои онхо дар алохидагй маънои пурраи чуфти синонимиро ифода намекунад: шуру шарар, обу арак, канду курс, калону гарон, гуру чуб, тобу тавон, мехру окибат, дуою фотеха, рую рах

^исми асосии муродифоти чуфти киссаи мазкурро калимахои баромадашон точикй ташкил мекунанд. Дар ин гурухи муродифот бештарашон калимахои содаанд: лучу урён, дарёю руд, тарсу харос, шуму бад, лахту пареш, офтобу хуршед, дуру дароз, гаму андуху дард, дарду гусса, чангу хок, хурду реза, калону гарон, кулбаю коза, дарду шиканча, мурдаву лоша. Дар байни муродифоти точикиасл вожахои сохтаю мураккаб низ вомехуранд: тофтаю бофта, кухнаву шурзада, нигорбиставу парандпеч, румолу сарбанд, орому осуда, лахту парешу дархамшуда,сархаму русиёх, зебову чашмрабо,мешуриду медамид, босару сомонй ва монанди инхо.

^исми дигари муродифотро чуфтхое ташкил мекунанд, ки як чузъашон точикию чузъи дигарашон арабй аст. Чузъи точикии ин муродифотро калимахои содаю сохтаю таркибй ташкил мекунанд. Чузъхои арабиасл низ аксаран бо пешванду пасвандхои точикй меоянд. Зимнан таъкид кардан бамаврид аст, ки дар байни вожахои арабиасли дар таркиби муродифот омада, калимахои матруку махчур тамоман ба назар нарасиданд: кухнаю кадима, хомушу бесадо, охистаю боэхтиёт андеша рафтан-фикр кардан, дарду алам, хурсандиву фараху ифтихор, бедарду беиллат, бардаму бокувват, хую хислат, тарсу вахшат, пасту кофи, сархаму маъюс, беёду мадхуш, гирду атроф, тозаву мусаффо, сархаму хичолатзада, савдою тичорат, бехудиву бемаксад, шармгину хичолатзада, мехру окубат, дарду хасрат, босару садо, кахру чахл.

Вожахои ишорашуда арабиасл буда, баъд аз вожахои аслан точикй карор гирифтаанд. Дар баъзе мисолхо баръакс чузъи аввалро калимоти арабиасл ташкил додаанд: касалманду бедимогу гирифта, бехаракату ночунбон, изтироб-фарёд, беилочиву нотавонй, кувваю мадор, хотирчамъу осуда, хулку ху, бенуру бехолу- хаста, сехру чоду, сокиту ором, хичолату шарм, сайру гашт, сохиру афсунгар, хафифу хирросй, эътимоду боварй, фараху шодй, ифтихору сарбаландй, камхолу каммадор.

Табиист, ки дар асар муродифоти хар ду чузъаш арабиасл низ мавриди корбаст карор гирифтаанд. Калимахои арабй хам дар шакли сода ва хам бо пасванду пешванди точикй омадаанд: берабту номавзун, завку нишот, шакку тардид, дуою фотиха, ахволу ахмар, хаёт-хавли, номубораку манхус, имдоду илтичо, азобу изтироб, холу ахвол, узру маъзарат, таассуфу надомат, бефарку беалока.

Чуфти синонимии «холу ахвол», ки дар кисса дар якчанд маврид корбаст гардидааст, маънои кайфият, вазъи саломатиро дорад. ^ол калимаи арабй буда, ба маънои «чигунагй, вазъият, холат, чи гунагии саломатй ва тандурустй» истифода мешавад (9, 751). Ахвол бошад, чамъи вожаи хол аст, ки ба усули шикастаи арабй чамъбандй шудааст. Чузъхои ин муродиф дар алохидагй низ ба хамин маъно васеъ корбаст мегарданд.

Чузъи дувуми чуфти синонимии гирду атроф низ калимаи арабй чамъи вожаи тараф мебошад, ки бо усули шикастаи арабй чамъбандй шудааст. Х,ам калимаи ахвол ва хам вожаи атроф дар забони хозираи точикй ба маънои танхо ба кор меравад ва точикон холхо ва тарафхо будани онхоро эхсос намекунанд. Чузъхои чуфти синонимии «дуою фотиха» аз мисолхои боло каме фарк дорад. Ин чуфти синонимй ба маънои «бо хондани ояте аз ^уръон

шод кардани рухи касе» истифода мешавад. Хдрчанд дар алохидагй «дуо кардан» ё «фотеха кардан»-ро истифода мебаранд, вале онхо бо маънои чуфти синонимии «дуою фотеха» айният надоранд. Чузъи дуюми ин синоним фотеха дар танхой маънои чуфти синонимии «дуою фотеха»-ро медихад. Масалан, вакте мегуем «Ба фотехаи фалонй рафтем» маъракаи баъди дафн дар назар аст.

Хеле ачиб аст, ки дар байни чузъхои муродифоти чуфти кисса калимахои туркиасл кариб ки вонамехуранд. Мо хамагй дар ду муродиф ба вожахои туркй дучор омадем: киву чув, сернаму салкин, салкину серун.

Дар забони точикй чуфтхои синонимие корбаст мегарданд, ки як чузъи онхо алхол маънои пурраи чуфти синонимиро ифода намекунанд, ба монанди канду курс, гуру чуб, калону гарон. Х,арчанд вожаи курс ба маънои канди макак дар лугатхо омадааст (8,310), вале алхол, дар забони хозираи точикй хеч кас «ман ба бозор рафта курс харидам» намегуяд. Чолиб он аст, ки дар алохидагй истифода шудани вожаи курс дар солхои 30-юми карни гузашта бо шохид собит гаштааст. Пайрав Сулаймонй дар яке аз шеърхои хачвиаш мегуяд: .. .Канфиту курси турш ту хурдй кумур-кумур (7,102).

Чузъи дувуми чуфти «гуру чуб» низ дар танхой ба маънои «дафн кардан» дучор намеояд. Мисли хамин чузъи дувуми чуфти синонимии калону гарон низ дар алохидагй, яъне «гарон» ба маънои «калон» мавриди истифода нест.

Дар байни синонимхои дучузъаи киссаи «Балогардон» «голу магол» диккатчалбкунанда аст. «Голу магол» дар фархангхои тафсирй ва дузабонаи дастрас ба рокими сутур, аз чумла «Бурхони котеъ», «Гиёс-ул-лугот», «Фарханги Низом», «Фарханги форсй»-и Мухаммад Муин, «Фарханги форсй ба русй»-и Рубинчик, «Лугати точикй-русй» (нашри соли 1954), «Фарханги точикй ба русй» (Душанбе, 2006) ба чашм нарасид. Гумон меравад, ки синоними «голу магол» ба забони Анвар Олим аз забони дарии Афгонистон ворид гардидааст, зеро у чанд муддат дар мамлакати хамсоя ба хайси тарчумон ифои вазифа кардааст. Дар «Фарханги точикй ба русй» (Душанбе, соли 2006) моддаи «галмагал» омадааст, ки мураттибон онро бидуни шарх оварда, ба моддаи «галогула» хавола додаанд (8,166). Моддаи «галмагал» дар «Лугати точикй-русй»-и соли 1954 наомадааст.

Рочеъ ба шархи ин вожа мо дар фарханги Садриддин Айнй ба шархи чолиб дучор омадем: «Галмагал» - бо овози баланд ва шавкун бо хам чанчол кардани ду кас ё якчанд кас (ин калима аз калимаи «колу макол» баромадааст, ки ба маънои гуфтугузор аст» (1, 499).

Дар киссаи «Балогардон» гайр аз муродифоти чуфти дучузъа боз муродифоти чуфти сечузъа низ ба мушохида расиданд, ки пахлуи хам силсилавор истифода шуда, барои равшантар тачассум ёфтани фикр мусоидат намудаанд. Дар намунахои поён се калимаи наздикмаъно дар як чумла ба кор рафтааст: кухнаю кадима ва матрук (2,8), касалманду бедимогу гирифта (2,8), лахту парешу дархамшуда (2,9), карахту бехаракату ночунбон (2,9) хулку ху ва хислат (2,11), хурсандиву фараху ифтихор(2,12), сархаму малулу дилшикаста (2,18), пушту панох, такягох (2,25), маъюсу уволаку бечорахол (2,25), бегаму бедарду беташвиш (2,31), бенуру бехолу хаста (2,34), хотирчамъ, орому осуда (2,36).

Яке аз вижагихои сабки иншои суханвар дар як чумла паси хам овардани якчанд муродиф ва ё ду чуфти муродифй аст. Пайдарпай омадани муродифот таъсири эхсосии матнро таквият мебахшанд: садову овозхо, голу магол (2,10), пахну пареш, бесару сомонй (2,17), сархаму русиёх, гаронбору шарманда (2,25), кахру чахл ва шуру машгала (31), узру маъзарат, таассуфу надомат (2,33), фараху шодй, ифтихору сарбаландй (2,35). Ба мисолхои зерин таваччух кунед:

- У ба андозае фарзандашро дуст медорад, ки аз чунин мухаббат ба тарсу харос меафтад ва дилашро пиндорхои шуму бад, андешахои номубораку манхус чун нохунхои касифи гургхо тилим- тилим мебурад» (2,10); ... хую хислати дигар дошт дарё, хую хислати деви хуношомро, балки худи дев буд ва ба ин мардум- занону мардон, калону гарон ва хурду резаи хамон айёми хамин махал гунахкор буданд (2,16); ... Окибат тобу тавон аз чисмаш рафт ва онхо беёду мадхуш ру-руи фарш болои хам чун гилхора- кирми лойхурак печидаву хазида ба дару девор часпиданд (2,17); ... ва танхо хафт руз баъд, гуё аз банди сехру чоду рахо ёфта, ба худ омаданд, ки атроф сокиту ором аст ва дар берун рашоша- борони реза бо садои чангвор махини чоннавоз мерезад. (2,17); Он го% мууити деуа хаёле ба худ меояд, гуё дар шоми сернаму сард хушк хурда бошад, бо баргуои нозуки сафедору бедуо ба ларза медарояд ва шамолаки ба^орй ба сари деуа нахуст румоли хокистари, сипас ба тадриц сарбанди сацичранг мекашад ва де% садову овозхо, голу маголи тифлакон, дуо^ои ростину нафрину дургини кампиракон - шуру шарар, ки аёми зиндагиро куча ба куча, хона ба хона фуру нишонда, домани

хирарушанашро аз домана^ои кух гундошта ва дар зери торикии гализи дарахтон, кучаву цинкучауо пинуон карда, ба хоби орому осудаи тифлона меравад.

Дар чумлаи охир нависанда дар тасвири деха махорати нотакрор зохир кардааст. Зебоию таъсирбахшии чумларо якчанд омилхо таъмин менамояд: аввалан, чуфтхои муродифот, ки паси хам меоянд ва муродифи оянда маънои муродифи каблиро таквият медихад: садову овозхр, голу магал; сониян, санъатхои бадеие, ки бисёр хам табий истифода шудаанд: ташхис - ба мухити деха чон бахшидан, онро ба хаёл кардан водор сохтан ё хунук хурдани деха; ташбех, - чунбиши баргхоро ба ларзидани одами хунукхурда монанд кардан; тачнис- доман -домана; сачъ: дуохои ростин - нафрини дуругин; кампиракон-дарахтон-пинхон.

Дар киссаи «Балогардон» Анвар Олим як тарзи хеле ачиби калимахои хаммаъноро ба кор бурдааст, ки то хол, ба гумони мо, он собика надошт. Дар чанд маврид нависанда як калимаро оварда, баъди аломати тире калимаи хаммаънои онро меорад, ки маъмулан яке аз ин муродифот нисбатан камистеъмоланд ва ба аксар хонандагон наву ноошно хастанд. Бинобар ин, муродифоти мазкур чанбаи маърифатию омузишии асарро боло мебардоранд: «.Он (яъне кабристон- МХ.) аз се тараф ба миёни одами миёнакад фалфанд -хорбаст шуда буд....» (2,8)*.

Калимаи фалганд дар ФЗТ ба маънои «похсаи девор» омадааст (9,408). Дар «Фарханги точикй ба русй» низ хамин маъно («глинобитная стена») мазкур аст (8,623). Дар хар ду фарханг гунаи «фалфанд» наёмадааст. Вожаи хорбаст /хорбанд дар ФЗТ чунин тавзех шудааст: девор, ки гирдогирди зироат ё бог аз чубу хор сохта шудааст; деворе, ки дар болои он хор шинонда шуда бошад» (9, 493).

Вожаи фалганд дар фархангхои куруни вусто низ омадааст. Аз чумла, сохиби «Бурхони котеъ» менависад: «Фалганд- ба гайни нуктадор бар вазни фарганд, порчае ва хорбастеро гуянд, ки бар даври девори бог ва зироат кунанд...» (3, ч.4, 1499).

Дар асоси гуфтаи боло, метавон ба натичае расид, ки «фалфанд» гунаи вожаи «фалганд» мебошад.

Мисоли дигар: «Гуё ин манзар дар мазраи вучудаш чун х,ароса- хусаи бадафти тангудоз буд, ки ба сузишхои хувайдои дилаш бо дахони калону бози бедандон тамасхур мезад» (2,11).

Вожаи х,ароса дар «ФЗТ» ва «ФТ ба Р» наомадааст. Муаллифи «Бурхони котеъ» калимаи мазкурро чунин тавзех додааст: «^нроса - он чй мардумро бад он тарсонанд; ва чуберо низ гуянд, ки дар миёни зироат бар пой кунанд ва суратхо ва чизхо бар он насб созанд, то чонварони зиёнкор ба чониби зироат наёянд «ва ба фатхи аввал (х,ароса) хам дуруст аст» (3, ч. 4,875). Дар «Фарханги форсй»-и М.Муин ин вожа хеле хуб маънидод шудааст: «^ароса (исм) (номутадовил)- матарсак» (6, 2879).

Вожаи «чифа» низ китобатй буда, дар аксари фархангхо ба маънои «хайвони мурдаро бу гирифта, табоху гандашуда (ФЗТ , 2 , са.782) мазкур аст: «Ч,ифа- чорвои хароммурда, лату лути кухнаву пусида, хоку хокрубаву фазла-хуллас.... хар-руз ба коми дарё мерафт» (2,16)

Хдмчунин вожаи гилхора ба маънои кирми лойхурак дар фархангхо шарх ёфта, дар забони гуфтугуй бештар вожаи «лойхурак» ё «кирми лойхурак» маъруф аст: «Окибат тобу тавон аз чисмашон рафт ва онхо бе ёду мадхуш ру-руи фарш болои хам чун гилхора- кирми лойхурак печидаву хазида, ба дару девор часпиданд...» (2,17).

Вожаи рашоша низ бо ишораи «китобатй» дар аксар фархангхо ба маънои боронреза омадааст: ...Атроф сокиту ором аст ва дар берун рашоша- боронреза бо садои чангвор махини чоннавоз мерезад» (2,17).

Калимаи давча хам дар забони адабии точикй ва хам дар баъзе лахчахои забони точикй ба маънои меваи норасида мавриди истеъмол аст: «Гуи гулхои олуча холу ахвол -гулхои сухтаву чазгиншудаи дарахтони зардолуву бодом, ки аз дил нав давча -гурачах,о медамонид...» (2,23).

Х,амин тарик, аз баррасии киссаи «Балогардон»-и нависандаи хушсалика Анвар Олим дар корбасти муродифоти чуфт махорату хунари арзанда доштани суханвар маълум мегардад. Пеш аз хама, вохидхои чуфти муродифй бо хам алокаи зичи маъной дошта, аксар яклухту устувор мебошанд. Муродифоти чуфтро асосан калимахои аслан точикй ва баъзан вожахои арабй ташкил додаанд. Роху усули зикри вожахои хаммаъно мухталиф буда, муносибати дакикназарона ва хунармандии хоси эчодкорро дар интихоб ва истифодаи калимахои хаммаъно ва муассириву фасохати баён собит менамояд.

* Нависанда Анвар Олим якчанд сол дар Афгонистон ба уайси тарцумаи кор кардааст.Дар сщбати хусуси бо муаллифи мацола у изуор карда буд, ки баъзе аз чунин вожауо, аз цумла фалфанд дар забони дари роиц

ПАЙНАВИШТ:

1. Айнй, С. Куллиёт, чилди 12./С.Айнй- Душанбе: Ирфон, 1976.-506с.

2. Анвар, Олим. Мохмомо/О.Анвар.- Хучанд: Точпринт, 2016.- 288с.

3. Бурхони Котеъ. Таълифи Мухдммад Хусайн ибн Халафи Табрезй, мутахаллис ба Бурбон. Бо эх,тимоми дуктур Мухдммад Муин.Дар 5 чилд Чопи 2. Техрон: Амири Кабир,1343

4. Васильев, Л.М. Проблема лексического значения и вопросы синонимии/ Л.М. Васильев // Лексическая синонимия (Материалы конференции). -Москва: Наука, 1967.- 215с.

5. Маъсумй, Н. Чахонбинй ва махорат/ Н.Маъсумй. - Душанбе: Ирфон, 1967.- 268с. Муин, Мухдммад Фарханги форсй. Ч,илдх,ои 1-4, чопи дахум/ Мухдммад Муин. - Техрон, .6

1375.

7. Сулаймонй, П. Куллиёт/ П.Сулаймонй.- Душанбе: Адиб,-2006.- 238с.

8. Фарханги точикй ба русй.-Душанбе: Сино, 2006.- 784с.

9. Фарханги забони точикй. ч.2. - М.: Сов.энсик., 1969.- 948с.

10.Хонларй, Парвиз Нотил. Забоншиносй ва забони форсй/ Парвиз Хонларй. -Чопи севум. -Техрон, 1347.- 301с.

REFERENCES:

1. Aini, S. Collection of Compositions. - V.12/ S.Aini. - Dushanbe: Cognition, 1976.

2. Anvar, Olim. Mohmomo. - Khujand: Tajik-Print, 2016.

3. Burhoni Qote\ Printed by Muhammad Husayn ibn Khalafi Tabrezi, entitled by Burhon. Under the editorship of Dr. Muhammad Muin. The 2-nd edition. - Tehran: Great Amir, 1343hijra.

4. Vasilyev, L.M. Problem of Lexical Meaning and Issues of Synonyms / L.M. Vasilyev // Lexical synonymy (Materials of Conference). - M.: Science, 1967.

5. Ma'sumi, N. Outlook and Mastership/ N.Ma'sumi. - Dushanbe: Cognition, 1967.

6. Muin, Muhammad. The Persian Dictionary. - V.V. 1- 4./ Muhammad Muin// The 2-nd edition. - Tehran, 1375.

7. Sulaimoni, P. Collection of Compositions/ P.Sulaimoni. - Dushanbe: Man-of-Letters, 2006.

8. Tajik-Russian Dictionary. - Dushanbe: Sino, 2006.

9. The Dictionary of Tajik Language. - V.2. - M.: Soviet Encyclopedia, 1969.

10.Khonlari, Parviz Notili. Linguistics and Persian Language. The 3-id edition/ Parviz Khonlari. -Tehran, 1347hijra.

Хусусият^ои корбурди муродифот дар повести «Балогардон»-и Анвар Олим

Вожахои калиди: насри муосири тоцик, сабки эцодиёти Анвар Олим, повести «Балогардон», муродифот, муродифоти цуфт

Дар мацола истифодаи муродифот дар повести "Балогардон "-и нависандаи муосири тоцик Анвар Олим барраси карда шудааст. Кайд мегардад, ки уарчанд муродифоти се ва чауорцузьа дар асар ба мушоуида мерасанд, аммо цисми зиёди муродифоти корбастгардида иборат аз ду цузь мебошанд. Хусусияти мууими сабкии асарро корбасти зиёди цуфтуои муродифи дар як цумла метавон маусуб донист. %амчун муродиф нависанда асосан калимауои аслии тоцикиро истеьмол намуда, баьзан аз калимауои ицтибосие, ки дар забони адабии уозираи тоцикр роиц мебошанд, ба кор гирифтааст. Таькид бояд кард, ки дар байни муродифоти дар асар истифодашуда вожауои турки цариб ба чашм намерасанд.

Особенности использования синонимов в повести Анвара Олима «Балогардон»

Ключевые слова: современная таджикская проза, стиль творчества Анвара Олима, повесть ««Балогардон», синонимия, парные синонимы Изложен анализ использования синонимов в повести современного таджикского писателя Анвара Олима ««Балогардон» («Отвращающий беду»). Отмечается, что основную часть синонимов, использованных в произведении, составляют двухкомпонентные синонимы, хотя встречаются также трех и четырехкомпонентные синонимы. Особенностью повести можно считать многократное использование нескольких синонимических пар в одном предложении. В качестве синонимов писатель использует в основном исконно таджикские слова, а также заимствованную лексику, входящую в состав активной лексики современного таджикского языка. Особо подчеркивается практическое отсутствие тюркских слов среди синонимов, использованных в повести.

Peculiarities of the Usage of Synonyms in Anvar Olim^s Story Referred as "Balogardon "

Key words: modern Tajik prose, Anvar Olim's style of creativity, the story called "Balogardon", synonymy, pair synonyms

The article dwells on the usage of synonyms in the story of the modern Tajik writer Anvar Olim referred as "Balogardon" ("Disgusting Misfortune"). It is underscored that the main part of the synonyms resorted to in the literary production are two-component synonyms, although there are three-and four-component synonyms as well. A peculiarity of the story can be considered the multiple use of several synonymous pairs in one sentence. As a synonym, the writer uses mostly Tajik words borrowed vocabulary, including into the composition of active vocabulary in the modern Tajik language as well. Particularly, the author lays an emphasis upon the idea that the practical absence of Turkic words among the synonyms are used in the story. Маълумот дар бораи муаллиф:

Хоцаева Муцаддас Олимовна, номзади илмуои филологи, дотсенти кафедраи забони тоцикии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Гафуров (Цумуурии Тоцикистн, ш. Хуцанд),Email: оИт173@таИ.ги Сведения об автора:

Ходжаева Мукаддас Олимовна, кандидат филологических наук, доцент кафедры таджикского языка Худжандского государственного университета имени академик Б. Гафурова(Республика Таджикистан, г. Худжанд), Email: оlimi73@mail.ru Information about the authors:

Khojaeva Mukaddas Olimovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of the Tajik language under Khujand State University named after academician B.Gafurov (Tajikistan Republic, Khujand), Email: оlimi73@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.