CC BY
60
Низомидинова Р.А. Лексикаи хурокворй дар фархрнгхри асрхри XI - XV (дар мисоли «Донишномаи Крдархон»)
ББК 82.2 Р.А. НИЗОМИДИНОВА
ЛЕКСИКАИ ХУРОКВОРЇ ДАР ФАР^АНЩОИ АСР^ОИ XI - XV (ДАР МИСОЛИ «ДОНИШНОМАИ ЦАДАРХОН»)
«Донишномаи ^адархон» аз чумлаи фархангхои кам омухташуда мебошад ва дар байни дигар лугатномахои форсй-точикии дар мусити Х,индустон асрхои XI - XV таълифгардида дар фарогирии вожахо фарк хам дорад, ки дар бисёр шарх ёфтани истилохоти тиб ва номи рустанию гиёххо бештар зохир мешавад.
Х,ар фархангнигор дар мухити замони худ зиндагй карда, хох нохох тахти таъсири он карор мегирад ва дар таълифоташ онро мушохида кардан мумкин аст. Сохиби «Донишномаи ^адархон» - Ашраф ибни Шараф ал-Музаккир ал-Форукй аз ин коида истисно нест. Дар хар давру замон инсон гизо, хурок истеъмол мекард ва номи он гизохо дар осори адабй, илмй ва ё фахлавиёти мардум бокй мондааст. Як катор вожахое, ки ифодакунандаи номи гизохо аст, дар «Донишномаи ^адархон» рох ёфтаанд ва мавриди тафсири сохиби он карор гирифтааст. Аз байни наздик дуюним хазор калимаи дар ин лугатнома зикр-шуда ба гайр аз номи мева ва гиёххо 39 вожа марбут ба хурокворй аст. Ин калимахоро метавонем ба гуруххои зерин табакабандй намоем: номи навъхои нон, номи таомхо, номи навъхои халво, номи навъхои нушиданихо, номи мах-сулот ва вожахои ба гизо иртиботдошта. Мардуми точик аз замонхои бостонй ба галла ва нон таваччухи зиёд доштанд ва хатто дар «Авасто» шахсони гал-лакор ситоиш ёфтаанд. Дар таркиби лугавии мардум ва аз чумла дар фарханг-номахо бисёр калимахоеро дучор гаштан мумкин аст, ки ба нон иртибот доранд. Чанде аз ин гуна вожахо дар «Донишномаи Кддархон» зикр оварда шудааст.
ЗАГОРА - нони говарсин бувад. Абушакуррост:
Рафщони ман уама бо нозу неъмат,
Манам орзуманди якто загора [1, 179б].
Калимаи «загора» то хол дар забони точикй ва лахчахои он ба маънои нони дурушт ва ё нони чавин истифода бурда мешавад. Дар «Фарханги тафсирии забони точикй» ин калима дар шаклхои жагора [8, с.495], жагола [8, с.495] ва загора [ 8, с.502] ба маънои нон аз орди чуворй ё арзан шарх ёфтааст. Дар «Донишномаи ^адархон» барои шархи ин калима навъе аз галла - говарс истифода карда шудааст, ки бино бар маълумоти Деххудо «навъе аз галла» аст. Дар «Тухфат-ул-ахбоб»-и Х,офизи Убахй ин вожа чунин шарх дода шудааст: «нони арзан ва говарсро гуянд...» [7, с.67]. Аз чо маълум мешавад, ки загора номи навъе аз нони чавин аст. Аммо дар «Донишномаи ^адархон» калимаи дигаре хам айнан бо хамин маъно ва хамин шохиди шеърй оварда шудааст:
ЗАГОЗА - нони говарсин бувад, Абушакур фармояд:
Рафщони ман цумла бо нозу неъмат,
Манам орзуманди якто загоза [1,212а].
- 236 -
Nizomiddinova R.A. Food Vocabulary in Persian Dictionaries of the Xl-th - XV-th Centuries (on the example of “Donishname-i- Kadar-khan”)
Дар матни лугатнома ин модда бидуни забти нуктаи зои дуюм оварда шудааст ва дар байти овардашуда он загоза навишта шудааст, ки дар ибтидо касро ба иштибох водор мекунад, вале «Лугатномаи Деххудо» барои рафъи ин иштибох кумак мекунад. Дар он калимаи «загоза» нони арзан ва говарс шарх ёфтааст. Аз ин мебарояд, ки ин ду калима гунахои фонетикй мебошанд. Бино бар кавли В.А. Капранов гунахои зиёди фонетикй мушкилихои зиёдеро дар вакти тартиб додани «Фарханги забони точикй» низ ба миён оварда буданд [5, с.49]. Дар асри навишта шудани фарханги мавриди назари мо низ хамин гуна мушкилихо дар шинохти калимахо чой доштааст. Андешаи мо дар хусуси бо ду гунаи фонетикй забт гардидани ин калима чунин аст: калимаи загора дар замони муаллиф маъмул буд ва шакли дигари он - загоза камистеъмол буд, ки нуктаи харфи зои дуюмро нагузоштани муаллиф низ бар ин далолат мекунад. Бо тагйироти чузъй овардани байти як муаллиф низ ба он далолат мекунад, ки дар китобхои он замон маъмул ин калима бо ду тарз - загора ва загоза навишта мешуд ва бо мурури вакт загоза аз доираи истеъмол берун гашта, загора маъмул мешавад. Дар «Фарханги ^аввос», ки аз бисёр чихат сохиби «Дониш-номаи ^адархон» аз он суд чустааст, муаллифи он калимаи загозаро наовар-дааст, ал-Форукй хостааст, ки бо забти шакли дигари фотнетикии ин калима онро дар асараш чой дихад.
Сиколев - нони ба оташ пухта бувад [1, с. 165].
Калимаи «сиколев», ки дар «Фарханги ^аввос» чунин шарх ёфтааст: Сиколев - нони бо ангишт пухта [9, с. 150]. Дар харду лугатнома умумият чой дорад, аммо ин калима дар фархангхои дигар ба монанди «Сурмаи Сулай-монй», «Тухфат-ул-ахбоб», «Фарханги Вафой» ва дар «Лугатномаи Деххудо» зикр нагаштааст. Гумони голиб он аст, ки ин калима дар мухити Х,инд маъмул буда, дар дигар кишвархои форсигуй, ки аз Эрон то ^ошгару Х,инд тул мекашад, ноошно будааст.
Калимахои «калуч» [1, 34а] ва «кундак» [1,115а] дар «Донишномаи ^адар-хон» «нонреза» шарх дода шудааст ва дар «Фарханги ^аввос» бошад, хар ду калима якчоя шарх ёфтааст: Кулуч ва кундак - нонреза [9, 155]. Сабаби дар бобхои алохида шарх дода шудани ин калимахо дар «Донишномаи ^адархон» риояи принсипи фархангнависии худи муаллиф аст: вай танхо калимахоеро дар моддаи лугавй зикр мекунад, ки харфи охири калима ба харфи боб мутобикат кунад. Тарзи талаффузи дурусти ин калимаи на «кулуч», балки «калуч» аст [2, «калуч»].
Дигар кисмати вожахои фарханг марбут ба номи таомхоеанд, ки дар замони муаллиф ё пештар маъмул буданд ва ин калимахо инхоянд: сахно [1,13а], паткуб [1, 22а], хувор [1,52а], бор [1, 52а], гурунчи башир [1,58б], цариш [1, 84а], фарохок [1,112а], сикору [1,163б], сахну [1,164а], аскора [1,179а], кувоза [1,179а], тафшила [1,179б], чухудона [1,216а]. Сохиби «Донишномаи ^адархон» дар шархи номи таомхо аз ду рохи шархи калима: шархи синонимй ва тавзехи энсиклопедй истифода мебарад. Дар аксар маврид калимахои марбут ба таом бо як муродиф шарх меёбад. Он вожахое ки танхо бо як муродиф шарх меёбанд, шояд ба хамзамонони худи мусанниф фахмо буд ва минбаъд он калимахо ба катори калимахои архаистй ворид мешаванд. Нисбат ба дигар вожахои ифодакунандаи хурок ду калима бештар шарх ёфтаанд: паткуб ва тафшила.
- 237 -
Низомидинова Р.А. Лексикаи хуроквори дар фархрнгхри асрхри XI - XV (дар мисоли «Донишномаи Крдархон»)
ТАФШИЛА - гушту гандано ва чавзмагзу байза якчоя ба дег карда бипазанд, онро гуянд. Мунчикй гуяд:
Умр, эй нобакор, чун гулба,
Рафт чунон-к хурда тафшила [1, 179б].
Баъзе калимахое, ки барои шархи вожаи «тафшила» истифода гаштаанд -гандано, чавзмагз барои имрузиён нофахмо аст. Гандано номи рустание аст, чавзмагз, гавзмагз - чормагз мебошад. Яъне он таомест, ки бо истифодаи кабудихо ва магзу тухми мург пухта мешавад. Вожаи мазкур дар «Фахри Чаввос» чунин шарх меёбад: «Тафшила - гушту гандум ва чавзу магзу байза якчо кунанд, ба дег бипазанд...» [9, с. 151]. Байти шохид айнан як хел аст. Аммо дар шархи маънои ин калима дар фарханги «Сурмаи сулаймонй» ба галат рох дода шудааст: «Тафшила - хурдание аст, ки аз гушт ва тухми мург ва чавз ва гандно ва асал созанд» [4, с.118]. Аз лихози табий он нафаре, ки бо таббохй сарукор дорад, дар як дег кабудй, тухми мург ва чормагзу асалро чой намекунад ва чунин таоме, ки омехтаи гушту асал бошад, тановули он шояд гайриимкон бошад. Иллати ин кор дар чизи дигар аст, ки марбут аст ба надонистани маънои калима ва галатнависии котибон. Аслан ба чойи калимаи «асал» бояд калимаи «гасал» ва ё «гисал» навишта мешуд, ки маънои гули хатмй, гули хиру [2, «гасал»] (ба хиндй)-ро дорад. Дар ин маврид маъно комил мешавад ва гасал номи рустание ё кабудие мегардад, ки онро бо байзаву гушт якчоя ба дег андохта пухтан мумкин аст. Х,амин гуна иштибох дар «Тухфат-ул-ахбоб» низ рох ёфтааст: «Тафшила калияе бошад, ки гушту кашниз ва гандано ва чазар ва тухми мург ва ангубин созанд ва бихуранд» [7, с.175]. Иллати дигари ин иштибох сарфахм нарафтан ба маънохои дигари калимаи ангубин аст, ки хануз он дар тафсири ин калима дар «Лугати фурс»-и Асадии Тусй ёд гашта буд. «Тафшила - гушт ва гандано ва кашниз ва лавз ва магз ва хоя ва казар ва ангубин ба дег андар кунанд ва аз ин хама хурданй пазанд ва уро тафшила хонанд...» [6, с. 126]. Бино ба шархи Деххудо калимаи «ангубин», ба гайр аз маънии шахду асал боз маънии «хатм» ва «хатмй»-ро хам дорад, ки хамон гасал ва гули хатмй мебошад.
Дар «Лугатномаи Деххудо» дар такя ба «Фарханги Рашидй», «Фарханги Онандроч» ва «Анчуманоро» кайди ачибе аст: «Дар кутуби тиббй шй, ки аз сирка ва адас пазанд барои дафъи хумор. Тафшил (бо иткй - Р.Н) муарраби он» [2, «тафшила»] зикр гаштааст. Калимаи тафшила бо шакли мухаффафи тафшил ва шй хам чой доштааст. Дар ошхонахои замони мо хам хуроки «шй»-ро мепазанд ва аксар вакт кас гумон мекунад, ки он калимаи русй ва ё аврупой аст, аммо дар асл он калимаи точикй мебошад. Гарчанд ин хурок аз руйихати хурокхои миллии мо баромадааст, аммо дар матбахи миллатхои дигар бо номи точикияш - шй ворид гаштааст. Дар вожахои дигари марбут ба таомхо калимахоеро хам дучор шудан мумкин аст, ки дар шакли тагйирёфта ва ё колаби дигар дар лахчахои точикй мавчуданд.
ГУРУНЧИ БАШИР - ширбиринчро гуянд [1,58б].
Мардуми дехаи Гудози нохияи Ашт дар айёми Навруз барои духтарони душиза таоме мепазанд, ки он дар хамин колаб «чуворимаккаи башир» сохта шудааст. Аммо дар «Лугатномаи Деххудо» номи ин таом дар такя ба «Бурхони
- 238 -
Nizomiddinova R.A. Food Vocabulary in Persian Dictionaries of the Xl-th - XV-th Centuries (on the example of “Donishname-i- Kadar-khan”)
котеъ» ва «Фархднги Онандроч» «гурунчи бишир» хонда шудааст, ки ба гумони мо асах(х) «гурунчи башир» мебошад. Аз лихози он ки номи ба ин таом монанд дар Точикистон имруз хам мустаъмал аст, метавон хадс зад, ки баромади ин калима мовароуннахрй, яъне точикй аст. Дар «Сурмаи сулаймонй» номи ин таом ба гунаи «Гурунчи ба шир» [4, с.314] оварда шудааст, ки ба назари мо сахех нест. Башир ба мисли баакл, бафахм сифати сохта аст ва он якчоя навишта шуданаш сахех мебошад ва бар замми ин навишти ниёгон он якчоя зикр шудааст ва дар талаффузи лахча низ якчоя аст.
СИКОРУ - ангушту бувад [1, 163б].
Х,амин вожа дар «Фархднги ^аввос» чунин оварда шудааст: «Сакору, ангишту, чанголхуст - молида» [9, 150], дар «Сурмаи сулаймонй» бошад, чунин шарх ёфтааст: «Сакору - кумоч бувад» [4, с.227].
Муродифи ин калима, ки дар «Донишномаи ^адархон» истифода шудааст, ангушту аст, на ангишту, чунки он ба ангушти инсон далолат дорад. Дар дехаи Басмандаи нохияи Гончии вилояти Сугд таомеро мепазанд. Тарзи тайёр кардани ин таом чунин аст: нони гармро аз танур мекананд ва онро ба зарфи оханин ва ё сафолин майда карда мерезанд, ба болои он равгани маска рехта, бо ангуштонашон нонпораашро бо равган омезиш дода, зарфро болои лахчаи танур мегузоранд ва то дами равгани обшударо ба пуррагй ба худ чаббидани нонпорахо дар оташ нигох медоранд. Дар лахчаи дехаи Басманда он таомро «чанголу» меноманд. Калимаи «ангушт» ва «чангол» маънои ягона доранд ва дар лахча бокй мондани шакли чанголу ба чойи ангушту хеч чойи ачобат надорад, чунончи дар «Фарханги ^аввос» - чанголхуст ва дар «Донишномаи ^адархон» - «чанголхушт» [1, 24а] низ бо хамин маънй шарх ёфтааст.
Дар «Донишномаи ^адархон» дигар калимахои марбут ба исми таомхо бо синонимашон шарх ёфтаанд: «Фарохок - гуштобаро гуянд...» [1, 112а], «Сахну -угро бувад» [1, 164а], «Сахно - мохии оба бувад» [1, 13а] (мохии оба - мохии шури хушконида - Р.Н). Аз лихози баромади калима ба андешаи мо калимахои «сахну» ва «сахно» вожахои хиндй хастанд, ки дар замони муаллиф ба таркиби лугавии мардуми он сарзамин ворид гашта буданд.
^исмати дигари калимахои марбут ба хурокворй вобаста ба номи ширинихо аст. Калимахои кулонч [1, 36а], балодур [1, 64а], фарохок [1, 105а], фарахша [1, 180б], фалота [1, 212б] ва афруша [1, 212б] ифодакунандаи номи халвохо мебошанд. Вожахои фарохок, афруша, фалота ва афруша дар «Донишномаи ^адархон» бо ишорахои «халво бувад» [1, 105а], «навъе аз халво бувад» [1, 212б] шарх ёфтаанд. Калимаи балодур бошад, «пахловаро гуянд» [1, 64а] тавзех ёфтааст, ки он дар замони муаллиф калимахои оммафахм ва ниёз ба шархи бештар надошта будааст. Аммо номи ду навъи халво: кулонч ва фарахша васеътар шарх ёфтааст.
Кулонч - халвое бошад, ки онро лояр хонанд [1, 36а].
Ба назар мерасад, ки дар шархи калима ё носих вожаи лоярро хато навиштааст ва ё худи муаллиф онро галат фахмидааст. Тибки маълумоти Деххудо вожаи «лобарло» муродифи калимаи кулонч аст ва ишора хам дорад, ки кулончро «гулонч» ва «гулоч» хам овардаанд.
Фархаша - ба забони Мовароуннахр халвои катоифро гуянд [1, 180б].
- 239 -
Низомидинова Р.А. Лексикаи хуроквори дар фархрнгхри асрхри XI - XV (дар мисоли «Донишномаи Крдархон»)
Ин вожа дар «Фарханги ^аввос» низ бо хамин маънй шарх ёфтааст ва дар он низ ба мовароуннахрй буданаш ишорат хаст [9, с.151]. Калимаи фархаша ифодакунандаи нони ширин, кулчаканде аст, ки аз магзу мавиз таркиб ёфтааст. Дар «Лугатномаи Деххудо» ишора рафтааст, ки ин калимаро «фархишта» хам мегуянд. Дар шархи ин модда ишора ба Мовароуннахр рафтааст, ки он калимаи точикй аст. Умуман, дар фархангхои дар Х,индустон таълифгардида ба Мовароуннахр, Эрон ва Х,инд дар аксари маврид ишора меравад ва ин ифодагари он аст, ки ин калима аз кадом гуиши забони порсй аст, ба мисли мовароуннахрй - точикй, эронй - форсй ва хиндй - форсии Х,индустон.
Барои ифодаи нушокихо дар «Донишномаи ^адархон» калимахои сачир [1, 61а], расотун [1, 137а] ва ахсама [1,181а] истифода гаштаанд, ки гохе шархи мукаммалтар доранд. Дар таомул ва анъанахои мардуми ориёй шир ва ё лабаниёт аз замонхои кадим фаровон ба кор мерафт ва кисмати зиёди хурокхо дорои шир ва ё чургот буданд. Дар «Донишномаи ^адархон» вожахои мост [1,23а], кунч [1,36б], фаркомих [1, 86б], лур [1, 67а], сучак ва машкак [1,115а], шима [1, 213а] бо шир ва махсулоти ширй иртибот доранд.
Аз тахлили вожахои марбут ба хуроквории «Донишномаи ^адархон» ме-тавонем чунин натичабардорй кунем. Номи хурокхо дар фархангхои асрхои XI-XV гохо бо синоним ва гохе бо шархи муфассалтар баён мегардиданд. Гунахои фонетикии номи як хурок масалан, загора ва загоза хамчун вохидхои алохида шарх ёфтаанд. Лексикаи хурокворй, ки дар «Донишномаи ^адархон» ва дигар фархангхо зикр шудаанд, то андозае дар гуиш ва лахчахои забони точикй то хануз хастанд ва дар ин самт дар асоси маводи лахчахо ва фархангномахо тахкики мукоисавй гузаронидан мумкин аст ва ин амал, бешак, натичахои ачоиби илмй ба бор хохад овард. Аз тарафи дигар маълумоти фархангномахо оид ба хурокворй метавонад, то андозае тасаввуроти имрузиёнро оид ба вазъи ичтимоии давраи зиндагии муаллифонашон ва, алалхусус, фарханг ва тамадду-ни эшон дар рузгордориро равшан гардонад. Дар сурати эчодкорона ва дакик омухтани маводи фархангномахо оид ба хурокворихо чандин очор, гизо, халво ва шарбату нушокихое, ки дар асрхои миёна мавчуд буданд, метавонем аз нав баркарор ва ба руихати таомхои миллии муассисахои хуроки умум ворид шаванд.
Пайнавишт:
1. ал-Форуцй, Ашраф ибни Шараф ал-Музаккир. Донишномаи Цадархон матни факсимиле. Фароцамоварандагони матн, муаллифони муцаддима ва тавзецот Н.И.Гиёсов ва Р.А. Низомиддинова /Ашраф ибни Шараф ал-Музаккир ал-Форуцй - Хуцанд: Ношир, 2013. - 512 с.
2. Децхудо Алиакбар. Лугатнома. Лавци фишурда./ Алиакбари Децхудо -Тецрон: Донишгоци Тецрон.- 1397.
3. Баевский С.И. Ранняя персидская лексикография (XI-XV вв)./ С.И. Баевский- М.: Наука, 1989. - 168 с.
4. Балёнй, Тациуддин Авцадии. Сурмаи сулаймонй. Фароцамоварандаи матн, муал-лифи пешгуфтор, цавошй, тавзецот, фецрист ва мацола Ф. Гиёсова. /Тациуддин Авцадии Балёнй - Хуцанд: Нури маърифат, 2006. - 486 с.
5. Капранов В.А. Таджикско-персидская лексикография в Индии XVI - XIX вв. /В.А. Капранов - Душанбе: Дониш, 1987. -224 с.
- 240 -
Nizomiddinova R.A. Food Vocabulary in Persian Dictionaries of the Xl-th - XV-th Centuries (on the example of “Donishname-i- Kadar-khan”)
6. Тусй, Асадии. Лузати фурс. Ба кушиши Мууаммад Дабирсиёуй. / Асадии Тусй. -Теурон, 1332.
7. Убауй, Хофизи. Тууфат-ул-аубоб. Хозиркунандаи нашр ва муаллифи муцаддима, тавзеуот, илова ва феурастуо X. Рауфзода /X. Убауй - Душанбе: Ирфон, 1992. -288с.
8. Фаруанги тафсирии забони тоцикй. Цилди 1. Зери таурири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Султон. - Душанбе, 2008. -950с.
9. Фахруддин Муборакшоу Хаввоси Газнавй. Фаруанги Хаввос. Фароуамоваран-дагони матн, муаллифони пешгуфтор, тавзеуот ва феурастуо М. Хоцаева ва С. Саидов./ Ф. Газнавй - Хуцанд: Нури маърифат, 2003. -294с.
Reference Literature
1. Al-Faruki, Ashraf ibyi Sharaf al-Muzakkir. Donishname-i Kadar-khan (Kadar-khan's book of knowledge. Faxsimile text. Compilers, authors of the introduction and commentaries: N.I. Ghiyasov and R.A. Nizamiddinov / Ashraf ibn Sharaf al Muzakkir al-Faruki. - Khudjand: Noshir, 2013. - 512 pp.
2. Dekhuda, Aliakbar. Lugatnoma (dictionary). Tough disc / A. Dekhuda. -Tehran University, 1387
3. Bayevski S.I. Early Persian Lexicography (Xl-XVcc.) S.I. Bayevsky. -M.:Science, 1989. -
168 pp.
4. Balyani, Takiuddin Avhadi. Syrma-I Sulaymoni. Compiler, author of the introduction commentaries: F. Ghiyasova / Takiuddin Avhadi Balyani. - Khudjand: Light of Education, 2006. - 486 pp.
5. Kapranov V.A. Tajik-Persian Lexicography in India in the XVI-th - the XlX-th cc. / V.A. Kapranov. - Dushanbe: Donish, 1987. - 224pp.
6. Tusi Asadi. (Persian language dictionary). Critical analysis of the text written by Mukhammad Dabirsiyoki /Asadi Tusi. - Tehran, 1332. - 75+210pp.
7. Ubahi Hafiz. Present to Friends / Critical analysis of the text, introduction, commentary and catalogues of Kh. Raufzade /Hafiz Ubahi. - Dushanbe: Irfon, 1992. - 288pp.
8. Interpretation dictionary of the Tajik language. Volume 1 / Under the editorship of S.Nazarzoda, A. Sanghinov, S. Karimov, M. Sulton. - Dushanbe, 2008. - 950pp.
9. Fahruddin Muborakshokh Kavvas Gaznavi. (Cavvas' Dictionary) / Compilers of the text, authors of the introduction, commentaries and catalogue: M.Khodjayev and S.Saidov /
F. Gaznavi. - Khudjand: Light of Education, 2003. - 294pp.
Пищевая лексика в персидских словарях XI -XVee. (на примере «Данишнама-й-и Кадар-хан»)
Ключевые слова: пищевая лексика, персидская лексикография, «Донишнома»-и Кадар-хан», фонетические варианты, лепешки, блюда, сласти
В статье рассматривается пищевая лексика малоизученного таджикскоперсидского словаря XV века «Донишномаи Кадархон» Ашрафа ал-Фаруки. 39 вокабул данного словаря посвящены пищевой лексике, которую можно разделить на следующие группы: слова, обозначающие названия лепешек, кулинарных блюд и салатов, сластей и напитков. Некоторые из этих слов в настоящий момент в литературном таджикском языке стали архаизмами, но они активно используются в говорах и в диалектах. При комментировании пищевой лексики авторы
- 241 -
Низомидинова Р.А. Лексикаи хуроквори дар фархрнгхри асрхри XI - XV (дар мисоли «Донишномаи Крдархон»)
словарей XI-XV вв. иногда допускали ошибки, так как слова, распространенные в разных персоязычных районах, не были хорошо знакомы индийским лексикографам. Критический текстологический и лексикографический анализ материалов «Донишномаи Кадархон» поможет восстановлению и правильному пониманию пищевой лексики средних веков.
Food Vocabulary in Persian Dictionaries of the Xl-th - XV-th Centuries (on the example of “Donishname-i Kadаr-khan ”)
Key words: food vocabulary, Persian lexicography, Donishnomai Kadarkhon, phonetical variants, flatcakes, dishes, sweets
The article dwells on food vocabulary of the scantily studied Tajik-Persian dictionary of the XV-th century “Donishnomai Kadarkhon ” by Ashraf al-Faruki. 39 vocabulas of the dictionary in question are devoted to food vocabulary which is divided into the following groups: words denoting the names of flatcakes, culinary dishes and salads, sweets and drinks. Some of these words have become archaisms to the present in the literary Tajik language, but they are actively used in dialects and vernaculars. While commenting on food vocabulary the authors of the dictionaries of the period in the span of the Xl-th - the XV-th cc. sometimes admitted mistakes, as the words spread in different Persian-speaking regions weren't perfectly familiar to Indian lexicographers. Critical lexicolographic and textologic analyses of the material of “Donishnomai Kadarkhon” will promote a restoration of the mediaeval food vocabulary and its proper understanding.
Роцеъ ба муаллиф:
Низомидинова Рухсора Абдуцамиловна, сармуаллимаи кафедраи грамматикаи забони арабии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Бобоцон Гафуров (Чумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), e-mail: usmoni1979@mail.ru
Сведение об авторе:
Низомидинова Рухсора Абдуджамиловна, старший преподаватель кафедры грамматики арабского языка Худжандского государственного университета имени академика Бабаджана Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), e-mail: usmoni1979@mail.ru
Information about the author:
Nizomidinova Rukhsora Abdudjamilovna, senior teacher of the department of the Grammar of the Arabic Language under Khudjand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan, Khudjand), e-mail: usmoni1979@mail.ru
- 242 -
