Научная статья на тему 'Пайдалы қазбаны ашық әдіспен өндіру жағдайында негізгі кәсіп иелеріне әсер етуші шу деңгейін гигиеналық бағалау'

Пайдалы қазбаны ашық әдіспен өндіру жағдайында негізгі кәсіп иелеріне әсер етуші шу деңгейін гигиеналық бағалау Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
69
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — М. Н. Садықов

The hygienic estimation of industrial noise level is given in article. The classes of labor conditions on noise factor of main professions of miner vehicle enterprises in conditions of the extractiond minerals by open way are revealed.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НУGIЕNIС ESTIMATION OF NOISE LEVEL ACTING ON ORGANISM OF MAIN PROFESSION WORKERS WHILE EXTRACTIOND MINERALS BY OPEN WAY

В статье дана гигиеническая оценка уровню производственного шума. Выявлены классы условий труда по шумовому фактору у рабочих основных профессий горно-транспортных предприятий в условиях добычи полезных ископаемых открытым способом.

Текст научной работы на тему «Пайдалы қазбаны ашық әдіспен өндіру жағдайында негізгі кәсіп иелеріне әсер етуші шу деңгейін гигиеналық бағалау»

ЭКОЛОГИЯ И ГИГИЕНА

М. Н. Садьщов

ПАЙДАЛЫ КАЗБАНЫ АШЫК ЭД1СПЕН 0НД1РУ ЖАРДАЙЫНДА НЕГ1ЗГ1 К6С1П ИЕЛЕР1НЕ ЭСЕР ЕТУШ1 ШУ ДЕЦГЕЙ1Н ГИГИЕНАЛЫК БАРАЛАУ

КР ДСМ Караганды мемлекеттiк медицина уни-верситетi (Караганды)

Тау-кен eнеркэdбi жумысшылары кептеген технологиялык операцияларды аткару барысын-да дiрiл ауруы мен кэсiби сачыраулыкты жиi туындататын шу мен дiрiлдiч косар эсерке ушы-райды. Бiрак, кeбiнесе, жумысшылар eндiрiстiк жардайда зиянды факторлар кешеншщ (каркын-ды шу, шачныч жорары концентрациясы, дiрiл, ауыр дене жYктемесi, колайсыз микроклимат) эсерiнде болады [4, 5, 8].

Елiмiздегi тау-кен енеркэабшде жорары eнiмдi техникалар, машиналар, эртYрлi арнайы кондыррылар кечшен колданылады. Олар жорары дечгейдеп шудыч кeзi болып, жумысшыларра колайсыз эсерiн тигiзедi. Сондыктан, шудан туындататын патологиялардыч алдын алу ечбек гигиенасыныч кeкейтестi мэселелер^ч бiрi [6]. ЗЕРТТЕУДЩ ЭД1СТЕР1 МЕН МАТЕРИАЛДАРЫ Жумыс орындарындары шу дечгейлерi <^А^949» (Польша) фирмасыныч дэл eлшей-тiн, санды шу eлшегiшiмен eлшендi. Шудыч пара-метрлерi октавалык жиiлiк жолактарындары ды-быс кысымыныч дечгейi бойынша шудыч мeл-шерi аныкталып, «6ндiрiстiк шу. Гигиеналык нор-малау» №1.05.060.98. ИОТ РК-М-026-98. методи-калык нускау талаптарына сэйкес журпз^ жэне алынран мэлiметтер №139 «Жумыс орындарындары шу дечгей^ч гигиеналык нормативтер^> гигиеналык нормативiне сэйкес бараланды [1, 2].

ЗЕРТТЕУДЩ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ Пайдалы казбаны ашык эдiспен eндiру кезiнде непзп технологиялык YPДiстi тау жыны-старын буррылау, копару, оларды тиеу, кендi тасымалдау жэне пайдалы казбалар мен бос тау жыныстарын тYCiру курайды.

6лемдiк дардарыска карамастан елiмiздiч кен eндiрiсi каркынды дамып, eндiрiс ошактарын-

дары буррылау кондыррыларын, экскаваторлар-ды, жYк тиегiштер мен ауыр жYк тасырыш юлш-тердi кечiнен пайдаланып, казiргi заман талаптарына сай ечбек YPДiстерiнiч Yйымдастырылуымен ерекшеленедi.

Кен орнында негiзгi технологиялык проце-стерге жататын кендi буррылау, копару, тиеу, тасымалдау жэне тYCiру толырымен механика-ландырылран. Аталран eндiрiс ошарында куатты-лыры мен жылдамдыры жорары СБШ маркалы буррылау кондыррысы, eнiмдiлiгi жорары ЭКГ маркалы экскаватор, БелАЗ ауыр жYк машиналары мен eнiмдiлiгi жорары Т-330 жэне Т-170 маркалы бульдозерлер мен L-34 жYк тиепштер кечiнен колданылады.

Казiргi заманныч нарык талабына байла-нысты eнiмдiлiгi жорары ^лктер мен механизм-дердегi жумыс, баскаратын кондыррылардыч га-беюi, аткаратын жумыс галем^ч YЛFаюы жэне де жача жумыс жаFдайындаFы уакыттыч узаруы, непзп кэап иелерiне эсер ететш eндiрiстiк фактор-лар-дыч жаFымсыз эсер^ч каркындылыFын есе-лейдi.

Тау цехы мен автотранспорт цехы жумыс-шыларыныч жумыс орындарындаFы eндiрiстiк факторлардыч дечгейше талдау жасаFанда, атал-Fан зиянды факторлардыч дечгей тау цехы мен автотранспорт цехтарындаFы жылжымалы меха-низмдер мен кeлiктердiч маркасына жэне аткаратын технологиялык процеске ткелей байланыс-тылыFы аныкталынды. БурFылау конды^ылары-нан шь^атын шу сипаттамасына санитарлык-ги-гиеналык (1 сурет) баFа берiлдi.

СБШ-250 машинистiнiч жумыс орнындаFы шу дечгей октавалык жолактар жэне шудыч жалпы дечгейi бойынша да санитарлык ереже-лерге сэйкес келмейдi. 250-1000 Гц жишк ара-лыктарында шу санитарлык норма дечгешнен 1-3 дБ жоFарыласа, ал шудыч жалпы дечгейi норма-дан 2 дБа жоFарылады. Машина бeлiмiнде жиiлiк курамы бойынша барлык жолактарда нормадан жоFары, еч жоFарFы кeрсеткiш орташа жэне жоFары житктерде 16 дБ-Fа шейiн, ал шу-дыч жалпы дечгейi 93 дБА-ны курап, шектеулi дечгейден 13 дБА-Fа дейш жоFарылады. Осы жерде кeчiл аударатын жаFдай СБШ-250 бурFы-лау конды^ысыныч машинистi машина бeлiмiн-дегi кондырFылардыч жумысын бакылау Yшiн,

дБ

1 1 0 1 00 90 80 70 60

31,5 Гц 63 Гц 125 Гц 250 Гц 500 Гц 1 кГц 2 кГц 4 кГц

СБШ - 250

М ашина бмлiм i

Норма

8 кГц Жалпы ш у

1 сурет. БурFылау конды^ыларынан шы^атын шудыч гигиеналык сипаттамасы

Обзоры литературы

буррылау кезшде машина бeлiмiнiч есiгiн ашык устайды.

Осыдан кейш машинистщ кабинасындары шудыч жиiлiк жэне жалпы дечгей бойынша санитарлык норма дечгейшен жорарылайды. Соны-мен, буррылау кондыррыларынан шыратын шу дечгей нормадан 2 дБА жорарыласа, машина бeлiмiндегi шу санитарлык норма дечгейшен 13 дБА-ра дейiн жорарыларан.

Кен орнына карасты карьерде казу, алу жэне тиеу жумыстарында бiр ожаулы экскаватор-лар ке^нен колданылады. Экскаваторлардан шы-ратын транспорттык-технологиялык шу дечгешне гигиеналык бара берiлiп (2 сурет), эКг маркалы экскаваторларда шу нормадан жишш сипаттама-сы бойынша да, жалпы дечгей бойынша да жорары екендiгi аныкталынды.

ЭКГ-5 маркалы экскаватордыч негiзгi жу-мыс кезiнде, экскаватор машиниспнщ кабинасын-дары шудыч дечгей тeменгi жэне орташа жиiлiкте нормадан 3-4 дБ-ра жорарыларан. Ал, экскаватор-дыч машина бeлiмiндегi акустикалык ахуал гигиена-лык туррыдан зиянды деп саналады. Себебi, спекторлык жолактарра талдау жасайтын болсак, шу барлык житктерде 63-2000 Гц жиiлiк аралык-тарында 1-10 дБ аралырында нормадан жорары болса, ал жалпы шу нормадан 16 дБА-ра ауыткы-ран. ЭКГ-8 экскаваторы кабинасында жалпы шу нормадан 3 дБА жорарыласа, октавалардары шу ШРЕД 1-3 дБ ауыткыран. Ал, ЭКГ-8 экскаваторы-ныч машина бeлiмiндегi шу барлык спекторлык

жолактарда 10-21 дБ аралыктарында санитарлык нормадан жорарыласа, жалпы шу руксат етiлген дечгейден 25 дБа жорарыларан.

Сонымен, жорарыда келтiрiлген мэлiмет-тердi корыта келе, ЭКГ-5 маркалы экскаватор кабинасындары шу 63-250 Гц жишН аралырында нормадан 3-4 дБ жорарылараны аныкталынса, ал машина бeлiмiндегi шу жиiлiктер арасында нормадан 1-10 дБ-ра шейш ауыткыраны аныкталынса, жалпы шу нормадан 16 дБА жорарыларан. ЭКГ -5 маркалы экскаватор кабинасындары жалпы шу 3 дБА жорарыласа, машина бeлiмiндегi жалпы шу нормадан 25 дБА ауыткыран.

Ауыр жYк таситын кeлiктердегi шудыч жш-лiгiне талдау жасайтын болсак, спектор жиiлiгi бойынша кечжолакты, октавалар жиiлiктерi бойынша энергияныч жорары дечгей 125-1000 Гц аралырында ^ркелген. Транспорттык машина-ларра жататын БелАЗ маркалы ауыр жYк тасырыш кeлiгiндегi шудыч дечгей (3 сурет) eлшендi.

Суреттен кeрiп отырранымыздай транспорттык машиналардары шудыч дечгей барлык БелАЗ жYргiзушiлерiнiч жумыс орындарында рук-сат етiлген дечгейден жорары. ЖYк кeтергiштiгi 40 тонналык БелАЗ маркалы галк карьерден кендi бункерлерге алып келе жаткан мезгiлiнде, шудыч спекторлык курамы бойынша 125-500 Гц аралырында 4-6 дБ жорарыларанын байкаймыз, ал шу-дыч жалпы дечгей 10 дБА нормадан жорары. Бун-керге кендi тYCiрiп, жуказ карьерге кайта келе жаткандары БелАЗ галИнН кабинасындары шу

ДБ

110 100 90 80 70

31,5 Гц 63 Гц 125 Гц 250 Гц 500 Гц

1 кГц

2 кГц

4 кГц

8 кГц Ж алпы шу

ЭКГ-5

Машина б^м!

Машина б^лЫ —*— ЭКГ - 8 Норма_

2 сурет. Экскавторлардыч маркасына байланысты шу ^дерЫИ гигиеналык сипаттамасы

Д Б

1 1 0 1 0 0 9 0 8 0 7 0 6 0

31,5 Гц 63 Гц 125 Гц 250 Гц 500 Гц 1 кГц 2 кГц 4 кГц 8 кГц Жалпы

ш у

—•— БелАЗ - 4 0 т - Т и е л г е н —Б е л А З - 4 0 т - Ж %<к с 1 з

БелАЗ - 5 5 т - Т и е л г е н —ж— Б е л А З - 5 5 т - Ж %<к с 1 з

Норма

3 сурет. Ауыр жук тиепш галктер! шуыныч гигиеналык сипаттамасы

дечгей 125-500 Гц жишктерде 2-4 дБ-ра норма-дан жорарылады да, жалпы шудыч дечгей 87 дБА -ны курады. 55 тонна жYк кетере™ БелАЗ маркалы келк^ч тиелген кезiндегi шудыч дечгей бар-лык жиiлiк бойынша да нормадан 1-3 дБ-ра шешн, ал шудыч жалпы дечгейi ШРЕД-ден 5 дБА-ра жорары болды. Осы келк^ч жYксiз жYрiсi кезiнде 125-1000 Гц жишк аралырында шу шектелген дечгейден 1-2 дБ-ра ауыткыран. Жалпы шу 84 дБА -ны курап, ШРЕД-ден 4 дБА-ра жорары болды. БелАЗ келктер^ч кабинасындары шу деч-гейыч жорары керсеткiшке ие болу себеб^ авто-самосвалдыч кYPделi жендеуден еткен уакытына, техникалык жардайына жэне карердеп жолдыч сапасына байланысты болуы mym^k

Сонымен, ауыр жук тасырыш келiктердiч кабинасындары акустикалык жардайра гигиеналык бара бергенде, темендепдей мэлiметтер алынды. Машинаныч жук арту салмары арткан сайын шу параметрларыныч темендегенiн керуге болады. Шудыч мундай жорарры керсеткш машинаныч техникалык сипаттамасына, жолдыч сапасына, жендеу жумыстарыныч уакытылы жYр-гiзiлуiне жэне де келк жYргiзушiсiнiч кэсiби деч-гейiне байланысты болады. БелАЗ келктер^деп шудыч дечгей машинаныч тиелуiне (жYксiз, тиелген) жэне де машинаныч ез^ч салмары мен ти-елетiн жYктiч ауырлырына байланысты екендiгi аныкталынды.

ЖYк тиегiштер мен бульдозер машинис-терiнiч жумыс орындардары шудыч дечгейi бар-лык жишктерде санитарлык нормадан жорары екендiгiн 4 суреттен керуiмiзге болады.

Кестеде кел^ршген мэлiметтерден байка-ранымыздай барлык бульдозерлер мен жYк тие-гiштер маркаларындары шу ШРЕД жорары. Т-330 маркалы бульдозер кабинасындары шудыч спек-торлык курамы бойынша 250-2000 Гц жишш аралырында нормадан 2-4 дБ-ра ше^н, ал жалпы шудыч накты дечгейi 87 дБА-ны курады. Т-170 бульдозер кабинасындары акустикалык жардай 63-1000 Гц аралырындары шудыч дечгейi 1-4 дБ-ра дейш, ал жалпы шудыч ауыткуы 12 дБА-ны курады. ЖYк тиегiштер машинистерi кабинасындары шудыч сипаттамасы бiршама ауыткитынды байкатты. L-34 машинасы кабинасыныч акустикалык ластануы октавалык жолактарда да, жалпы дечгей бойынша да суретте бершген ма-шиналардыч арасында еч жорары керсетюшке

ие. Себебi, шу сипаттамасы L-34 бульдозер каби-насында барлык житктерде нормадан бiрнеше есе, ал жалпы шу нормадан 21 дБА-ра шейш жорарылады.

Сонымен, барлык бульдозерлер мен жYк тиегiштердегi шудыч машинистердiч жумыс орын-дарында (кабинада) жорары болу себеб^ салон-ныч нашар герметизациялануымен байланысты.

Бульдозер мен жYк тиегiштер кабинасындары шудыч дечгей машинаныч жачалану дэре-жесiне, тарту жэне CYЙреу, итеру, кетеру ^шше жэне де негiзгi технологиялык операцияларра кететiн уакыттыч узактырына байланысты екен-дiгi аныкталынды.

КОРЫТЫНДЫ

«6ндiрiстiк орта факторларыныч зиян-дылыры мен кауттшп керсеткiштерi бойынша, ечбек процеаыж ауырлыры мен кернеулiлiгi бойынша ечбек жардайларын баралаудыч гигиеналык критерийлерЬ> норматив™ кужатына сэйкес кен орнындары буррылау кондыррысы маши-нистiнiч, бульдозер мен жYк тиегiш машинисте-р^ч жэне ауыр жYк тасырыш келк жYргiзушiсiнiч ечбек жардайындары шу факторы бойынша кэа-би кaуiптiлiк 3 кластыч 2 дэрежесiне сэйкес кел-се, экскаватор мaшинистiнiч ечбек жардайы 3 кластыч 3 дэрежесiне сэйкес келедк 6ДЕБИЕТТЕР

1. Тэткеев Т. 6. Жер асты кен ендiру барысында жумысшыларра эсер ететiн жайсыз факторларды гигиеналык баралау //Kaзiргi нарыктык экономика жардайындары ечбек гигиенасыныч езект мэ-селелерi.: рылыми конф. матер. - Караганды, 2001. - 89 - 93 б.

2. Гребенева О. В. Влияние шума на организм горнорабочих //Астана медициналык журн. -2003. - №2. - С. 17 - 21.

3. Исмаилова А. А. Реальная дозная оценка пыли, шума и вибрации на рабочих местах горнорабочих угольных шахт //Медико-экологические проблемы здоровья населения: Сб. науч. стат. Респ. науч.-пр. конф. молодых ученых и специалистов. Раздел 1. - Караганда, 2000. - С. 14 - 16.

4. Тэткеев Т. 6. Ечбекпч ауысымдык сипаттамасы жардайындары шу жYктемесiн гигиеналык туррыда баралау /Т. 6. Тэткеев, I. А. Аманжол, Е. Ж. Отаров //Астана мед. журн.. - 2003. - №3. -35 - 38 б.

5. Отаров Е. Ж. 6ндiрiс жардайындары шу

д б

31,5 Гц 63 Гц 125 Гц 250 Гц 500 Гц 1 кГц 2 кГц 4 кГц 8 кГц Жалпы

L

"Норма ~|

4 сурет. ЖYк тиепштер мен бульдозерлерден шьтатын акустикалык толкындардыч гигиеналык сипаттамасы

110

1 0 0

9 0

80

7 0

60

ш у

L - 3 4

Т - 3 3 0

Т - 17 0

эсершен есту кызметшдеп физиологиялык eзге-рiстер //К,азакстан Республикасы Президентi 1с баскармасы медициналык орталырыныч жаршысы. - 2008. - №4. - 74 - 78 б.

6. ГОСТ 12.1.003-83 «Шум. Общие требования безопасности».

7. ГОСТ 12.1.050-86 «Шум. Методы измере-

ния шума на рабочих местах». 8. ГН №139 Приказ и.о. министра Здравоохранения РК №139 от 24.03.05 г. «Гигиенические нормативы допустимых уровней шума на рабочих местах».

Поступила 06.05.10

М. N.SadyKOV

HYGIENIC ESTIMATION OF NOISE LEVEL ACTING ON ORGANISM OF MAIN PROFESSION WORKERS WHILE EXTRACTIOND MINERALS BY OPEN WAY

The hygienic estimation of industrial noise level is given in article. The classes of labor conditions on noise factor of main professions of miner vehicle enterprises in conditions of the extractiond minerals by open way are revealed.

М. H. Садьщов

ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА УРОВНЯ ШУМА, ВОЗДЕЙСТВУЮЩЕГО НА ОРГАНИЗМ РАБОЧИХ ОСНОВНЫХ ПРОФЕССИЙ ПРИ ДОБЫЧЕ ПОЛЕЗНЫХ ИСКОПАЕМЫХ ОТКРЫТЫМ СПОСОБОМ

В статье дана гигиеническая оценка уровню производственного шума. Выявлены классы условий труда по шумовому фактору у рабочих основных профессий горно-транспортных предприятий в условиях добычи полезных ископаемых открытым способом.

Л. К. Хамитова

ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКАЯ СИТУАЦИЯ ПО ТУБЕРКУЛЕЗУ В КАРАГАНДИНСКОЙ ОБЛАСТИ

ОПТД (Караганда)

В последние годы в Карагандинской области наметилась тенденция стабилизации и снижения основных показателей заболеваемости и смертности от туберкулеза. Так, в 2009 г. показатель заболеваемости населения туберкулезом снизился на 18,1% и составил 97,0 против 118,5 в 2008 г. на 100 тыс. населения. За период с 2007 по 2009 г. показатель заболеваемости по области снизился и оставил 5,7% (2007 г. -136,8, 2008 г. - 118,5, 2009 г. - 97,0; по РК соответственно: 126,4; 125,5; 105,5).

Вместе с тем, высокая заболеваемость туберкулезом сохраняется в городах - Жезказган - 113,5, Сатпаев - 105,0, Балхаш - 101,2, Шах-тинск - 109,3 и районах: Бухаржырауском -135,4, Улытауском - 113,5, Шетском - 109,0 на

□ 2007 год

□ 2008 год

□ 2009 год

Карагандинская область Республика Казахстан

Рис. 1. Динамика заболеваемости туберкулезом по РК и Карагандинской области (на 100 тыс. населения)

100 тыс. Причиной высокой заболеваемости туберкулезом является недостаточное проведение мероприятий по раннему выявлению туберкулеза, неэффективные противоэпидемические и лечебно-оздоровительные мероприятия в очагах туберкулезной инфекции. Кроме того, определенную роль в развитии заболевания играет высокая инфицированность населения, связанная с наличием туберкулезной инфекции, которая поддерживается большим числом бациллярных больных, его удельный вес вырос с 55,2 до 58,5 в 2009 г. Наибольший удельный вес больных с БК+ прослеживается в городах Балхаш (66,7), Жез-казган (67,2), Сатпаев (66,1), Шахтинск (62,0), Улытауском (3,3), где и наблюдается высокая заболеваемость туберкулезом, снижение резистентности к туберкулезу определенных слоев населения с низким социально-экономическим уровнем жизни. Из года в год увеличивается число безработных (74%), лиц без определенного места жительства (14,7%), освобожденных из мест лишения свободы (5,2%), страдающих хроническим алкоголизмом и наркоманией (5,3%).

Одним из основных критериев, определяющих тяжесть эпидемиологической ситуации, является показатель смертности от туберкулеза. В Карагандинской области показатель смертности от туберкулеза имеет тенденцию к снижению.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Так, в 2009 г. смертность снизилась на 19,2% и составила 18,5 против 22,9 в 2008 г. За период с 2007 по 2009 г. смертность снизилась на 26,8% (2007 г. - 26,0; 2008 г. - 22,9; 2009 г. -18,5; по РК соответственно: 18,1; 17,2; 12,5 на 100 тыс. населения). По области высокий показатель смертности отмечается в городах Балхаш -35,9, Караганда - 20,9, Темиртау - 21,2, Улытауском районе - 15,1, Бухаржырауском - 10,0. Общее количество умерших больных составило 249,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.