Научная статья на тему 'Қазіргі кездегі хризотил-асбест өндірісіндегі жұмысшылардың еңбек жағдайындағы механикалық толқындарға гигиеналық баға беру'

Қазіргі кездегі хризотил-асбест өндірісіндегі жұмысшылардың еңбек жағдайындағы механикалық толқындарға гигиеналық баға беру Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
60
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Е. Ж. Отаров

In the paper presents the results of hygienic studies for measurement of mechanical vibrations in mobile machinery. The stage vibration effect to drivers of mobile machinery in mines were determined as a result.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HYGIENIC ESTIMATION OF THE MECHANICAL VIBRATION OF MODERN FABRICATION

В работе представлены результаты гигиенических исследований по оценке уровня механических колебаний в передвижных механизмах. В результате полученных данных определены стажевые вибрационные нагрузки на водителей передвижных механизмов в горнорудной промышленности.

Текст научной работы на тему «Қазіргі кездегі хризотил-асбест өндірісіндегі жұмысшылардың еңбек жағдайындағы механикалық толқындарға гигиеналық баға беру»

Н. Шидерхан, М. А. Сисембина, А. С. Турлыгулова, Г. А. Какимова, С. Т. Жанбырбаева СОН И ЕГО РОЛЬ

В статье приводятся размышления и взгляды авторов, касающиеся таких актуальных проблем, как нарушение сна и их связь с психическими расстройствами, также приведены способы их коррекции.

Е. Ж. Отаров

КАЗ1РГ1 КЕЗДЕГ1 ХРИЗОТИЛ-АСБЕСТ 6НД1Р1С1НДЕГ1 Ж¥МЫСШЫЛАРДЫЦ ЕЦБЕК ЖАРДАЙЫНДАРЫ МЕХАНИКАЛЫК ТОЛКЫНДАРРА ГИГИЕНАЛЫК БАГА БЕРУ

Караганды мемлекетпк медицина университет^ч санитарлык-гигиеналык рылыми-зерттеу лабораториясы

2000-2004 жж аралырында внеркэсiп вндЬ рiсiндегi ечбек жардайын зерттеу корытынды-лары бойынша зиянды жэне кауiптi ечбек жар-дайларында жумыс жасайтын 1,2 - 1,3 млн адам ^ркелш, олардыч арасынан санитарлык-гигиеналык талаптарра сай емес жардайларда жумыс жасайтындардыч Yлес салмары, тиесiнше 20%-ра дейiн Yнемi вап отырран, олардыч iшiнде шу мен дiрiлдiк шамадан тыс дечгей^ч эсершде жумыс iстейтiндердiч 5,2-6,8%-ра дейiн жеткен [1].

Сочры уакыттары тау-кен вндiрiсi жар-дайында шу мен дiрiл мэселесi взектi болып отыр. Себеб^ зерттеушiлер кен вндiрiсiндегi механизм-дердщ жумысы кезiнде жумыс аймарына каркын-ды шу мен дiрiл тарайтындырын кврсетсе [2], аталмыш экономика саласындары вздiгiнен жYре-тiн квлiктердiч машинистерi мен журпзушiлерi арасында кэсiби сыркаттанушылыкка талдау жYр-гiзгенде жалпы дiрiлдiк эсерiмен байланысты кэсiби закымдану кауп айтарлыктай екендiгiн жэне азаймай отыррандырын алра тартады [3].

Жумыстыч максаты - пайдалы казбаларды ашык эдкпен алу кезiндегi технологиялык Yрдiстерге сипаттама бере отыра, жумысшыларра дiрiл факторыныч эсер ету дечгейше байланысты жумыс ауысымы мен жумыс втiлдерi бойынша жYктеменi баралау.

ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН 8Д1СТЕР1

Квлiктердегi дiрiл тYзетiлген, эквивалент^ дечгей жэне мвлшерi аныкталынып, алынран мэлiметтер «Дiрiл квздерiмен жумыс жардайында санитарлык-эпидемиологиялык талап» кужатына сэйкес бараланды.

Дiрiлдi влшеу трактiсiнiк курамына «Брюль жэне Къер» шу влшегiш куралдары жэне 949 маркалы санды шу влшегiшi колданылды.

Дiрiлдiч эквивалент^ дечгей мен мвлшерiн есептеу Yшiн ечбек жардайыныч мынадай куры-лымдары: ечбек YPДiсiнiч операциялары, олардыч ауысымдылыры мен узактыры, дiрiл эсер ете-тiн уакытты хронометраждау, жумыс пен демалыс жэне Y3iлiс пен микроYЗiлiс арасындары интервалдар тiркелдi.

Ж¥МЫСТЫЦ Н6ТИЖЕС1

Кен орындарын ашык эдiспен алу кезiнде келесiдей жумыс этаптары орындалады: карьер алачы беткейiн дайындау, кен орнын кептiру мен беткейлi сулардан коршау, негiзгi тау жумыстары, аршу жэне алу жумыстары.

Тау жыныстарыныч YЧriмелерiне жарыл-рыш заттарды салу СБШ-250 шар тэрiздi кашау-лары бар айналмалы буррылау кондыррылары-ныч квмегiмен жасалады. Айналмалы буррылау кондыррысыныч Y4гiмелердi буррылау мYмкiншi-лИ кеч аукымды, буррылау кондыррысыныч мYм-кiншiлiгi тау жынысыныч берiктiгiне жэне буррылау куралыныч айналу жылдамдырына байла-нысты.

Буррылау кондыррысыныч машинистi мен машинист квме^а жумыс кYнi бойынша вндiрiс-тiк ортаныч жарымсыз факторларыныч эсерiнде болады. Ал кондыррыныч сыну кезшде немесе жвндеу жумыстары кезшде, коршаран ортаныч жарымсыз факторларына коса, айтарлыктай дене жYктемесi эсер етедк Буррылау YPДiсi кезiнде кондыррыныч машинист мен машинист квмекшiсiне эсер ететш вндiрiстiч жарымсыз факторларыныч дечгейк буррылаудыч жылдамдырына, тау жыны-сы мен руданыч берiктiгiне жэне буррылау кондыррысыныч техникалык жардайына байланысты болады. Карьердеп тау жыныстарын ашык эдк-пен казып алу жэне тиеу, пайдалы казбаларды ашык эдкпен вндiру технологиясында негiзгi YP-дiстердiч бiрi болып саналады. Казып алу жэне тиеу машиналарыныч тYрiн тачдау, машиналар-дан талап етiлетiн вымдтк дечгейi, карьердiч не-гiзгi техникалык-экономикалык кврсеткiштерiне байланысты. ЖiтiкарадаFы хризотил-асбест кен орнында внiмдi ашык эдiспен вндiретiн карьерде ЭКГ маркалы экскаваторлар квмепмен тау масса-ларын тиейдi. Экскаватордыч жумысына жердi ожаумен казу, экскаватор ожауыныч квлiк шана-Fыныч Yстiнде бурылуы, квлiкке ожаудаFы заттарды твгу жэне кендi кайтадан забойдан алу Yшiн экскаватордыч ожауымен бурылуы юредк Экскаватордыч жумысы кезiнде машинист вз^ч жумысын тиянакты кадаFалап отырады. Руданыч Yлкен бвлшектерi экскаватордыч ожауын сынды-рып жiберуi мYмкiн. Ожауды квтеру дечгейi мен экскаватордыч айналу жылдамды^ы взгергенде, квлiк бортын тш кетуi мYмкiн. Сондыктан да экскаватор жумысы кезшде машинислч квру мYшесi туракты тYPде кернеулiкте болады, эаресе тYнгi ауысымда. Кабинаныч YЗДiксiз 100-180° бурылуы экскаватор машинистi мен машинист квме^сше керi эсер етедг Экскаватор кабинасындаFы ал-дычFы немесе капталдаFы терезенiч ортачFы жар-масы квп жаFдайда ашык болады. ОртачFы жар-мактыч узак уакыт ашылып туруы салдарынан,

экскаватор кабинасына шакдану мен шу факторы-нык ену^ кабина iшiндегi жарымсыз фактор-лардык эсерiн еселейдi.

Экскаватордык машинист кемекшю жумыс ауысымынык жартысынан астам уакытында экскаватор кабинасынык машина белiмiндегi меха-низмдер жумысын кадаралайды. Машинист ке-мекшiсi косалкы жумыстармен де айналысады: экскаваторра келетiн кабельдi экскаватор таба-нынык астында калып коймауы Yшiн кабельдi реттеп отырады, механизмдердi майлайды, мотор жумысы мен аткарылып жаткан жумыстык дурыстырын кадаралайды, жендеу жумыстарын жYргiзуге катысады.

Казу кезiнде экскаватордык машинистi мен машинист кеме^сше эсер ететiн ендiрiстiк жа-рымсыз факторлары: тау массасын ожаумен алу кезшде, ожаудан транспорт куралдарына кендi аудару кезiнде, ожаудан тау массасын теккен мезплде, забойдан тиейтш жерге шейiн жыл-жыранда, забой куларанда эсер етедi. Оларра эсер ететш ендiрiстiк жарымсыз факторларынык декгей тау жынысы мен руданык берктИне, экскаватордык техникалык жардайына жэне экскаватор машинисп езiнiк мамандырын игеру дэре-жесiне де байланысты.

Карьерде тасымал келiгi ретiнде 80-110 тонналык БелАЗ маркалы келiгi колданылады. Машина жYрiсi кезiнде жYргiзушi Yнемi шайкалу кYЙiнде болады, себебi карьерге шейшп жэне карьердегi жолдар женделмеген. Келкт шектен тыс толтырып жiбергенде жэне машина жYксiз, жорары жылдамдыкта жYрiп келе жатканда шай-калудык жорары декгейi тiркеледi. ЖYрпзу-шiсi-нщ жумыс ерекшелiгiне байланысты, жуйке-бул-шык етi мен керу кызметi туракты кернеулiкте болады.

Карьерде кекiнен бульдозерлер мен жук тиепштер колданылады. Дiрiл мен шудык кезi

болып двигатель жумысы, бульдозердiк жумысы кезiнде байкалатын тербелктер мен соккылар, тау массалары мен жердi екдеу кезiндегi соккылар саналады. Ашык эдiспен кен ендiру кезшде Жткара кен орнында К-700, МТЗ-570, Т-40, Т-150, L-34 жэне т.б. бульдозерлер мен жYк тиепштер колданылады.

Келктердеп механикалык дiрiл кYPделi тербелiстi YPДiс болып табылады жэне де жYр-гiзушiлер мен жумысшыларра уакыт жарынан да, декгей жарынан да туракты тYPде эсер етпейдг Сондыктан да гигиеналык зерттеу жумыстарын жYргiзу кезiнде жумысшыларра белгiлi бiр уакыт аралырында каншалыкты дiрiл эсер еткенш бiлу максатында, механикалык тербелктердщ эквива-ленттi декгей тYCiнiгi енпзтген. Эквиваленттi декгей аркылы жумыс ауысымы бойынша, етiлi бойынша дiрiл жYктемесiн (кесте 1) алрандырын аныктаура болады. Кестеден керт отырраны-мыздай жумыс к^ бойы дiрiл факторын жYктеме ретiнде ек жорарры механикалык тербелiстердi (Z бiлiгiнде 115,3-111,4; Х жэне У бтктершде 121,1114,9 дБ) БелАЗ ауыр жYк келiгi жYргiзушiсi алса, жумыс етiлiндегi дiрiл жYктемесi Z бiлiгi бойынша

124-116 дБ кураса, Х жэне У бшктершде 129-120 дБ аралырында орналасты. Жумыс жасау уакыты бойынша дiрiлдiк ек жорарры ^ бiлiгiнде 114,6105,6; Х жэне У бшктершде 119,7-115,2 дБ) мелшерш жYк тиегiш машинисп алса, ^нделкт аткаратын жумыс барысында алатын жумыс ауысымындары дiрiл жуктемеа Z бiлiгi бойынша

125-114 дБ кураса, Х жэне У бшктершде 129-118 дБ аралырын курады.

Жумыс ауысымы бойынша теменп дiрiл жYктемесiн (Z бiлiгiнде 102,2-91,7; Х жэне У бшк -терiнде 95,2-87,6 дБ) буррылау кондыррысынык машинистi мен онык кемекшiсi алса, аталран топ-тары мамандык иелерiнiк жумыс етiлi бойынша жYктеме керсеткiшi Z бiлiгi бойынша 112-106 дБ

1 кесте.

Дiрiл факторынык эсер ету декгейiне байланысты жумыс ауысымы мен жумыс етiлдерi бойынша алатын жYктеменiк декгейi, дБ

Жумыс орны Жумыс ауысымындары жYктеме, дБ, бiлiктер Жумыс етiлiндегi жуктеме, дБ

БелАЗ ауыр жук келИ жургiзуiшiсi 115,3-111,4 (Z) 124-116

121,1-114,9 (Х,У) 129-120

Бульдозер машинисп 111,2-106,2 (Z) 122-119

118,7-107,8 (Х,У) 125-115

ЖYк тиегiш машинистi 114,6-105,6 (Z) 125-114

119,7-115,2 (Х,У) 129-118

Экскаватор машинисп мен онык кемекшю 109,8-99,7 И 119-92

110,3-94,5 (Х,У) 129-94

Буррылау кондыррысынык машинисп мен онык кеме^а 102,2-91,7 (Z) 112-106

95,2-87,6 (Х,У) 118-100

Темiр жол келiгiнiк мaшинистi мен онык кемекшю 107,7-106,4 (Z) 116-111

104,8-90,3 (Х,У) 112-109

Медицина и экология, 2011, 2

49

кураса, Х жэне У бшштершде 118-100 дБ аралы-рын курады. Бульдозер машинистшщ жумыс жа-саран жылдарда алран д1ршдщ болжамды жYктe-Meci Z 6miri бойынша 122-119 дБ кураса, Х жэне У бшштершде 125-115 дБ аралырында болса, кYндeлiктi езшщ жумысын аткару уакытында эсер eтушi дiрiл дечгей Z бiлiгiндe 111,2-106,2 дБ аралырында болса, Х жэне У бтктершде 118,7-107 дБ дечгейш курады. Экскаватор машиниcтi мен оныч кеме^сше экскаватордыч кYндeлiктi жумысынан эсер eтушi ауысымдык жуктеме Z бiлiгiндe 109,8-99, 7 дБ аралырында болса, Х жэне У бшштершде 110,3-94,5 дБ аралыктарын кураса, жумыс етiлi бойынша Z бшНнде 119-92 дБ аралырында болса, Х жэне У бтктершде 129-94 дБ дечгейн курады. Тeмiр жол мeкeмeciнe карасты ездiгiнeн жYрeтiн тeмiр жол келктер^ч машиниcтeрi мен олардыч кемeкшiлeрi жумыс кYнi бойы кeндi тасумен айналысу кeзiндe д1ршдщ жалпы дечгей Z бiлiгiндe 107,7-106,4 дБ аралы-рында болса, Х жэне У бшштершде 104,8-90,3 дБ дечгейш курады. Аталран кэciп мамандары ара-сында жумыс етiлi бойынша дiрiл жYктeмeci Z бi-лiгiндe 116-111 дБ аралырында болса, Х жэне У бтктершде 112-109 дБ дечгей аралырында.

КОРЫТЫНДЫ

Дiрiл санитарлык нормадан асатын дечгей-де узак жылдар эсер еткенде хризотил-асбест eндiрiсiндеri жумысшылардыч арасында жалпы жэне кэаби аурушачдылыктыч дамуына алып келетiн функционалдык кернеулк^ч туындауына себепкер болады. Ал, eндiрiстiк ортаныч баска-дай жайсыз факторларымен бiрлесiп эсер еткенде хризотил-асбест eндiрiсi жумысшылары арза-сыныч кызметтiк артык корларыныч жылдам жумсалуына жэне оларда жалпы жэне кэаби аурулардыч ерте дамуына ыкпал етедi.

6ДЕБИЕТТЕР

1. Сраубаев Е.Н. Основные проблемы гигиены труда в современных социально-экономических условиях. Медицина и экология 2002; 2: 2527.

2. Рукавишников В.С., Панкова В.А., Кулешова М.В., Лизарев А.В. и др. Итоги и перспективы научных исследований пр проблеме формирования сенсорного конфликта при воздействии шума и вибрации в условиях производства. Медицина труда и промышленная экология 2009; 1: 1-5.

3. Измеров Н.Ф., Суворов Г.А. Физические факторы. Эколого-гигиеническая оценка и кон-троль.М.; 1999; 2: 250 - 259.

Поступила 06.03.2011

E. Zh. Otarov

HYGIENIC ESTIMATION OF THE MECHANICAL VIBRATION OF MODERN FABRICATION

In the paper presents the results of hygienic studies for measurement of mechanical vibrations in mobile machinery. The stage vibration effect to drivers of mobile machinery in mines were determined as a result.

Е. Ж. Отаров

ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА УРОВНЯ МЕХАНИЧЕСКИХ КОЛЕБАНИЙ СОВРЕМЕННОГО ПРОИЗВОДСТВА

В работе представлены результаты гигиенических исследований по оценке уровня механических колебаний в передвижных механизмах. В результате полученных данных определены стажевые вибрационные нагрузки на водителей передвижных механизмов в горнорудной промышленности.

Р.Ж. Перекусихина

ОПЫТ ДИЕТИЧЕСКОЙ КОРРЕКЦИИ СРЫГИВАНИЙ У ДЕТЕЙ РАННЕГО ВОЗРАСТА

Поликлиника (Костанай)

В последние десятилетия наиболее частой патологией в детской гастроэнтерологической практике являются нарушения моторики желудочно-кишечного тракта (ЖКТ) [2]. Механизмы формирования патологии ЖКТ у детей раннего возраста сложны и многообразны. Многими отечественными и зарубежными специалистами признается ведущая роль нервной системы в развитии нарушений ЖКТ [1]. Патология ЦНС гипокси-ческого, травматического или инфекционного генеза считается наиболее частым фактором риска гастроинтестинальных расстройств у новорожденных и грудных детей [3, 4]. Предрасполагаю-

щим фактором для срыгиваний признается незрелость сфинктер-клапанного аппарата пищевода и желудка, их моторики и иннервации, недостаточность кардиального жома при хорошо выраженном пилорическом сфинктере, не закончившийся процесс опускания и поворота желудка, замедленное его опорожнение с гипокинетическим вариантом гипомоторики и легкостью возникновения дискоординации работы сфинктеров при самых разнообразных внешних влияниях [5, 6].

Спектр заболеваний, сопровождающихся нарушением моторики желудочно-кишечного тракта широк. В детском возрасте чаще встречаются сочетанные нарушения моторики различных отделов желудочно-кишечного тракта. Например, нарушение моторики желудка сочетается с нарушением моторики желчных путей и толстого кишечника, а гастроэзофагальная ре-флюксная болезнь у детей часто сочетается с функциональной диспепсией или синдромом раз-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.