CC BY
9
УДК 619 : 616.33-002.4-091 : 636.4
ПАСМЯРОТНАЯ ДЫЯГНОСТЫКА ЯЗВАВАЙ ХВАРОБЫ СТРАУН1КА У СВ1НАМАТАК I ЯЕ 1НДЭКСНАЯ АЦЭНКА
С. У. ПЯТРОУСК1, А. М. ЦЯРЭШКА
УА «Вгцебская ордэна «Знак Пашаны» дзяржауная акадэмiя ветэрынарнай медицины», г. Вгцебск, Рэспублгка Беларусь, 210026
(Поступила в редакцию 09.03.2021)
Язвавая хвароба страушка широка распаусюджана ва умовах свтагадоучых гаспадарак з прамысловай тэхналогiяй вытворчасщ. Язвавая хвароба прыводзщь да значнъа эканамiчных страт. Узшкненне язвавай хваробы у свтей абумоулiваецца асаблiвасцяшi будовы iх страушка. Адсутнасць агульнапрынятай схемы паслязарэзнай дыягностыю абцяжарвае кантроль за распаусюджваннем язвавай хваробы, своечасовую распрацоуку i правядзенне лячэбна-прафшактычнъа мерапрыемствау. Даследавант па бальнай (тдэкснай) ацэнцы паражэнняу страушка пры язвавай хваробе праводзШся ва умовах мясаперапрацоучых прадпръемствау Мтскай вобласщ Рэспублiкi Беларусь. Усяго бъшо агледжана 350 страушкг свтаматак розных узростау i фiзiялагiчнъlх станау. Усталявана лакальзацыя язвавых паражэнняу у беззалозгстай страваводнай частцы страушка. Было вызначана, што 10-бальная шкала дазваляе выразна въшучыць паразы страушка рознай ступеш ттэнсунасщ. Нармальная структура страушка адпавядала тдэксу «0». 1ндэксы 1—3 характарызавалюя арагавеннем рознай ступет. Самае лёгкае арагавенне сл1з1зневай абалонк бъшо аднесена да шдэкса «1». Десквамацгя эпiтэлiя i утварэнне эрозш розных памерау. бъшо тытовыт для ндэксау 4—5.1ндэкс «5» характарызавауся дыяметрам эрози звыш 0,5 см. 1ндэксы паразы з iндэксамi 6-8 характарызавалiся адкръlтъшi дэфектамi <шзневай абалонк страушка (ран, язвау) розных памерау. НевялШя памеры язвау бъlлi характэрнъшi для шдэкса «6». Разрастанне злучальнай тканты у вобласщ ульцерацыг прыводзша да звужэння прасвету стрававода: умеранаму (тдэкс 9) i значнаму (тдэкс 10). Праведзеныя даследаванн nаказалi магчътасць выкарыстання 10-бальнай градацъи пашкоджанняу слзневай абалонк страушка для послязарэзай дыягностык язвавай хваробы ва умовах свшагадоучъа гаспадарак Рэспублт Беларусь. Улiчваючы, што 62,1 %> вызначанъа пашкоджанняу з'яуляюцца не уласна язвамi, а раннгмг стадыямi развгцця язвавай хваробы страушка, гснуе магчътасць перадухглення яе развгцця на раннгх стадыях.
Ключаеыя словы: язва страушка, пасмяротная дыягностыка, страваводная (беззалозгстая) часка страунгка, арагавенне (кератынгзацыя), эрозгя, гндэксы.
Yazvavaya khvaroba straynika shyroka raspaysyuzhana va ymovakh svinagadoychyh gaspadarak z prayslovay tehnalogiyay vytvorchastsi. Yazvavaya khvaroba pryvodzits da znachnykh ekanamichnykh strat. Uzniknenne yazvavay khvaroby y sviney abumoylivaetstsa asablivastsyami budovyh straynika. Adsutnasts agulnaprynyatay schemes paslyazareznay dyyagnostyki abtsyazharvaye kantrol for raspaysyujvannem yazvavay khvaroby, svoechasovuyu raspratsoyku i pravyadzenne lyachebna-prafilaktychnykh merapryemstvay. Dasledavanni pa balnai (indeksnai) acentsy parazhenniai straynika pry yazvavai khvarobe pravodzilisya va ymovakh myasapratsoychyh pradpryemstvay Minskay voblastsi Respubliki
Belarus. Usyago was aglezhana 350 strayniki svinamatak roznykh uzrostay i fiziyalagichnykh stanay. Ustyavana lakalizatsia yazvavykh parazhennyay u bezzalozistay stravavodnay chasttsy straynika. It was determined that the 10-point scale was dazvalyaye expressivny vyluchyts parazy straynika roznay stepi intensiynasci. The narmal structure of the straynik adpavyadala indexu "0". Indexy 1-3 charaktaryzavalisya aragavennem roznai stepeni. Samae legkae aragavenne sliziznevai abalonki was adnesena da indexa "1". Desquamacia epitelia i ytvarenne erosii roznykh pameray. it was typical for indexay 4—5. Index "5" charaktaryzavaysya dyametram erosii zvysh 0.5 cm. Indeksy parazy z indeksami 68 kharaktaryzavalisya adkrytymi defektami sliznevay abalonki straynika (ran, yazvay) roznykh pameray. Nevyalikiyapamery yazvay byli kharakternymi for indeks "6". Razrastane zluchalnay fabricyny voblastsi ulceratsi pryvodzila da zvuzhennya prasvetu stravavoda: umeranamu (index 9) i znachnamu (index 10). Pravozenyya dasledavanni pakazali magchymasts vykarystannya 10-balnai gradatsi pashkojannyai sliznevai abalonki straynika for poslyazarezai dyagnostyki yazvavai khvaroby va ymovakh svinagadoychyh gaspadarak Respubliki Belarus. Ulichvayuchy, shto 62,1 % vysnachanyh pashkojannyay z'aylyayutstsa not shlasna yazvami, and rannimi studyami razvitstsa yazvavay khvaroby straynika, isnue magchymast peradukhilennya yae razvitstsa on rannikh stadyakh.
Key words: ulcer straynika, pasmyarotnaya dyagnostyka, stravavodnaya (bezzalozistaya) chaska straynika, aragavenne (keratynizatsia), erosia, indeksy.
Уводзшы. За апошшя гады у айчыннай свшагадо^ адбылюя вялiкiя змены, звязаныя з штэнафжацыяй галшы праз новыя тэхналогй, iMrnpT жывёл i генетычнага матэрыялау, удасканальванне кармавой базы, сютэм i тэхналогш кармлення. Сучасныя высокапрадукцыйныя жывёлы адначасова з'яуляюцца i досыць патрабавальньЕШ да умоу кармлення i утрымання. Асноуная задача спецыялютау на месцах складаецца у тым, каб забяспечыць, выканаць i падтрымаць дадзеныя патрабаваннi, з мэтай забеспячэння максiмальнай прадукцыйнасцi жывёл. Невыконванне гэтых патрабаванняу - шлях да узшкнення хвароб свшняу. Гэтыя хваробы, у сваю чаргу, шлях да шзкай прадукцыйнасщ i рэнтабельнасцi жывёл.
Часцяком прафiлактыка хвароб жывёл ажыццяуляецца праз выкарастанне лекавых i бiялагiчных прэпаратау. Гэта у некаторай ступенi стрыЕ^вае iнфекцыйныя i швазшныя хваробы. Аднак ва умовах iнтэнсiфiкацыi галiны недастатковая увага спецыялiстамi надаецца менавiта прафшактыцы унутраных незаразных хвароб свiнняу, яшя значна стрымлiваюць прадуктыунасць i тым самым уплываюць на эканамiчную эфектыунасць прадпрыемствау.
Адна з так1х хвароб - язвавая хвароба страушка. Большасць навукоуцау i практычных працаУнiкоУ свiнагадоУлi мяркуюць, што павелiчэнне распаусюджвання страушкавай язвы з пачатку 1950-х гадоу было звязана з менавiта з штэнафжацыяй вытворчасцi свiнiны. Напрыклад, у тыя гады узнiкла «тонкае» драбненне зерня у камбiкармах i iх грануляванне, развiццё генетык1 на павялiчэнне
масавых паказчыкау, павялiчэнне шчыльнасцi пасадк1 жывёл у памяшканнях. Далейшы працяг штэнафжацьп на працягу апошнiх дзесящгоддзяу суправаджауся далейшым ростам праявы язвавай хваробы у статках свшняу [1, 2, 3].
Прыкметы язвавай хваробы страушка вызначаюцца у свшняу усiх узростау [3, 4, 5], але найбольшай ступенi у жывёл пасля шасщ тыдняу жыцця [4].
Язва страушка можа прывесщ да змяншэння спажывання кармоу, знiжэнне сутачнага прыбаулення масы цела, i нават раптоунай смерщ [6, 7, 8]. У сукупнасщ усё гэта вядзе да значных эканамiчных страт. З усiх тэхналапчных i полава-узроставых групп свiнняу свшаматш маюць больш высокую распаусюджанасць язвавай хваробы страушка, чым у групы адкорму, верагодна, з-за даужэйшай працягласщ жыцця, чым у забойных свшняу.
Нягледзячы на гэта, дагэтуль застаюцца недастаткова распрацаваным1 пытанш прыжыццёвай дыягностыш язвы страушка. Таму у практыцы часцяком мэтазгоднай можа быць пасмяротная (паслязарэзная) дыягностыка. Аднак разам з гэтым узшкае пытанне вызначэння ступеш цяжару 1 распаусюджанасщ хваробы у статку. Наяунасць такога вызначэння будзе спрыяць па-першае, абгрунтаванню неабходнасцi распрацоук цi прафшактычных, цi ужо лячэбных мерапрыемствау, а па-другое, пошуку эфектыуных сродкау, як1я будуць найбольш эфектыуныЕШ у дадзенай сiтуацыi.
Варта адзначыць, што на дадзены момант у практыкуючых ветэрынарных урачоу адсутнiчаюць яшя-небудзь рэкамендацын i iнструкцыi па паслязарэзнай дыягностыцы. Гэтыя iнструкцыi павiнны будавацца па прыкладзе паслязарэзнай дыягностык1 ацэнк1 стану парэнхiмы лёгк1х па метадзе Мадека або SPES i мець выразна выкрэсленыя крытэрыi з iх лiчбавай адзнакай.
Мэтай нашай працы стау пошук крытэрыяу паслязарэзнай дыягностыш язвавай хваробы страушка i лiчбавая (iндэксная) ацэнка ступеш цяжару хваробы, адаптацыя i ацэнка магчымасцi ужывання ва умовах свiнагадоУчых гаспадарак Рэспублш Беларусь iндэкснай методыш паслязарэзнай ацэнш страунiкау свiней.
Асноуная частка. Схшьнасць свiней да язвавай хваробы крыецца у тым лiку, у будынку iх страунiка. Страунiк у свшш - гэта мышачны орган, адказны за захоуванне змесцiва з наступным шщыяванне, распаду пажыуных рэчывау, i прапусканне змесцiва у 12-пястную шшку. Асноуная секреторная функцыя страунiка - гэта вытворчасць
салянай ислаты, неабходнай для пераварвання бялку у кiслай асяроддз^ Саляная ислата таксама выконвае ахоуную функцыю шляхам прадухшення росту бактэрый i шшых хваробатворных агентау.
Страунiк свiннi складаецца з чатырох асобных абласцей, як1я уключаюць у сябе страваводны (беззалоз1стая), сардэчную, фундальную i пшарычную (залозiстая) вобласщ. Страваводная вобласць размешчана ля уваходу у страунiк з боку стрававода i з'яуляецца яго незалез1стым пашырэннем. Гэтая вобласць страунiка не сэкратуе стрававальных ферментау. У свшняу, у адрозненш ад чалавека, язвы найчасцей утвараецца у больш неабароненай незалоз1стай вобласт1 страушка, якая утворана шматслойным плоским эштэл1ем, як1 знаходзiцца вакол адтулiны стрававода, 1 нашмат радзей у залозютых участках [9, 10].
Методыка паслязарэзнай ацэни страунiкау свiнняу можа грунтавацца на 10-бальнай iндэкснай ацэнцы паражэнняу у вобласцi яго страваводнай части: 0 - страушк у норме, 1-3 - наяунасць арагавення (кератышзацыГ), 4-5 - наяунасць эрозiй, 6-8 - выяуленне раневых пашкоджанняу (выязваулення) i / альбо шнарау ад ран, 9-10 -звужэнне (стрыкцыя) страваводнай части страушка.
Для апрабацын iндэкснай ацэнк1 i вызначэння ступеш распаусюджвання язвавай хваробы сярод свшаматак пасля iх зарэзу ва умовах мясаперапрацоучых прадпрыемствау Мiнскай вобласцi Рэспублш Беларусь быу праведзены агляд 350 страушкау свiнаматак розных узростау i фiзiялагiчных станау.
Ва усiх выпадках праводзiуся макраскапiчны агляд страунiкау, вызначэнне наяунасцi пашкоджанняу i iх вымярэнш.
Пасля агляду 350 страунiкау свшаматак язваввыя пашкоджаннi той цi шшай ступенi былi вызначаны у 272 органах (77,7 %). Ва уах страушках язвы, эрозi цi участи арагавення лакалiзавалiся у страваводнай вобласщ.
Пры в^IяУленнi дынамiкi развiцця язвавай хваробы страушка у свiнняу (страваводны части) i яе iндэкснай ацэни досыць в^1разна вызначалiся стадыi у развщщ язвавай хваробы, як1я былi пазначаны iндэксамi (лiчбамi) ад 0 да 10.
У страушку пры iндэксе «0» негатыуных зменау вызначана не было: страунiк у «норме», страваводная частка страушка светлая, глянцавая, гладкая i эластычная.
Нязтачныя пaшкoджaннi былi вызнaчaны пры iндэксе «1». Ha слiзневaй aбaлoнцы aдзнaчaлaся лёгкaе apaгaвенне стpaвaвoднaй чaсткi cipay^ra. Лoпacцевыя нaвaтвopы слiзневaй aбaлoнкi мелi дяужыню менш зa 1 мм.
Пры шдэксе «2» aдбывaлacя apaгaвенне cтpaвaвoднaй чacткi cтpayнiкa. У cлiзневaй aбaлoнцы ВЫЯУЛЯЛЮЯ лoпacцевыя yтвapэннi дayжынёй 1-3 мм. Пры гэтым ^зневяя aбaлoнкa cтpaвaвoднaй чacтцы cтaлa бoльш шныльняй i пaтoУшчaнaй, a тяксямя шурпятяй.
Moцнaе apaгaвенне cтpaвaвoднaй ЧЯСТК! cтpayнiкa былo тыпiчным для вдэкся «3» (мял. 1).
мял. 1. Apaгaвенне cтpaвaвoднaй qadRi cтpayнiкa (шдэкс «3») Велiчыня лoпacцевыx yтвapэнняy y ^зневяй aбaлoнцы быля бoльш чым 3 мм. Пры гэтым ^зневяя aбaлoнкa cтpaвaвoднaй чястцы paбiлacя яшчэ бoльш шчыльняй i пaтoУшчaнaй, шурпятяй. Эпiтэлiй ня мяжы пеpaxoдy cтpaвaвoдны чястк1 y зaлoзicтyю лёгкя aдcлoйвaУcя. Ha гэтыx меcцax вызнaчaлicя эpoзii, якiя cтaнoвяццa пеpaдyмoвaй yзгiкнення язвы.
Для iндэкca «4» былi xapaктэpныя эpoзii меньш зя 0,5 см y дыяметры. AxoУны ^знёвы пляст знiкaе, тым сямым зябяспечвяючы прямы дocтyп дя нiжэйлеглaй i aдчyвaльнaй ткaнiны. Для iндэкca «5» тышвьеш былi тяксямя эpoзii, яле ix пямер пеpaвышay 0,5 см y дыяметры. Эpoзii cлiзнёвaй aбaлoнкi yяyлялi caбoй пaвяpxoУны яе дэфект, яш pacпaycюджвaycя тольк1 y межax улясня cлiзicтaгa пляста без пярязы пaдcлiзicтaгa i мышячнягя cлaёy. Пямер ix вягяуся яд 25 мм дя некaлькix caнтыметpay (мял. 2).
Мал. 2. Эрози сл1зневай абалонга (шдэкс «5)»
Невялiкiя паверхневыя язвы (</ см) вызнaчaлiся пры iндэксе «6». Гэтыя утварэнш па сваёй сутнасщ уяуляюць мяккае рубцаванне. Дадзены дэфект прашкау да уласна мышачнага пласта ^знёвай абалонк1.
Язвы сярэднix памерау (0,5-2,0 см) былi xaрaктэрнымi для пашкоджванняу з iндэксaм «7». Гэтыя утварэнш y aдрозненнi ад эрозш мелi вялiкую глыбiню, рубцаванне, з наяунасцю мяккага фiбрознaгa кальца (неэластычная злучальная ткaнiнa). Дно вострых паверхневых ульцерaцiй было шурпатым, ад ружовага да чырвонага колеру, пакрыта ^знева^брынозным налётам. Пасля адрыньвання некратычных мас на дне язвы былi бачныя трaмбiрaвaныя або раскрытыя сасуды.
Пaшкоджaннi з шдэксам «8» xaрaктaрызaвaлiся вялiкiмi язвaмi (> 2 см) щ крыху меньшьеш рaнaмi, глыбокiмi або ужо рубцаваньеш з характэрным фiброзным кальцом (утварэнне няпругкай злучальнай ткaнiны). Дно вострых паверхневых ульцерацш не aдрознiвaлaся ад падобных, вызначаных для iндэксa «7».
Язвавая хвароба страушка, пaшкоджaннi пры якой былi пазначаны iндэксaм «9», характарызавалюя узшкненнем рубцовай ткaнiны, што y наступным прыводзiць да звужэння вусця страваводны частк1 страушка. Дыяметр страваводнай aдтулiны ва уах выпадках быу больш за / см у дыяметры (мал. 3).
Мял. 3. Утвapэнне рубцсвяМ ткaнкi i звужэнне вусця cтpayнiкa
Нярэшце, вдэкс «10» xapaктapызaвaycя yтвapэннем pyбцoвaй ткянш з мoцным звужэннем вусця cтpaвaвoдa пры yвaxoдзе y cтpayнiк. Дыяметр cтpaвaвoднaй aдтyлiны звужяуся i скля^У менш зя У см вя Уcix выпaдкax. Звужэнне (cтэнoз) зя кoшт pyбцoвaй тгашны былo неэляст^гчным i cцicкaлacя.
Koлькacць пaшкoджaнняy «paym^ y cвiнaмaтaк у зaлежнacцi яд iндэкcнaй aцэнкi прыведзены y тябл. 1.
Тaблiцa 1. 1мдэксы пашкоджаммяу страумшау у ашмматак
1ндэкс Кйлькясць св^^^як % яд яг^ь^й ксшь^^
1 46 16,9
2 54 19,9
3 25 9,2
4 29 10,7
5 15 5,5
6 27 9,9
7 26 9,6
S 19 7,0
9 17 6,3
10 14 5,1
Як сведнядь дядзен^хя тaблiцы, улясня язвя^и пaшкoджaннi ^нд-эксы 6-10) былi вызнячяны y 37,9 % выпдякяу. Acтaтнiя 62,1 % - керя-тынiзaцыя i эpoзii poзнaй cтyпенi цяжкясщ. Гэтя знячыць, што уздзе-
янне на раншя стадьп хваробы дазволщь эфектыуна прафiлактаваць язвавую хваробу страушка, перадухiлiць парушэннi стрававання, зменьшыць непрадукцыйнае выбыццё свiнаматак.
Заключэнне. Распрацаваная методыка iндэкснай ацэнк1 ступеш пашкоджанняу пры язвавай хваробе дазволiла высветлiць, што большая частка утварэнняу у страушку адносiцца да раннiх стадый развщця паталагiчнага працэсу. Улiчваючы адсутнасць у дадзены момант у ветэрынарных урачоу на вытворчасцi метадау прыжыццёвай дыягностыш язвавай хваробы страушка, прапанаваная намi адаптаванная методыка паслязарэзнай ацэнкi страушкау свшняу дазволiць спецыялютам весщ больш дакладны улiк прычш выбыцця i выбракоуш жывёл. У далейшым гэта дазволщь распрацаваць больш эфектыуныя схемы лячэбна-прафшактычных мерапрыемствау супраць язвавай хваробы страушка у свiнаматак.
Л1ТАРАТУРА
1. Kopinski, J. S. Oesophagogastric ulceration in pigs: a visual morphological scoring guide / J. S. Kopinski, R. A. McKenzie. - 2007. - Aust. Vet. J. - Vol.85. - P. 356-361.
2. Melnichouk, Sergey I. Mortality associated with gastric ulceration in swine / Sergey I. Melnichouk // Can Vet J. - 2002. - Vol. 43, № 3. - Р. 223-225.
3. Swaby, Н. A note on the frequency of gastric ulcers detected during post-mortem examination at a pig abattoir / H Swaby, N. G. Gregory // Meat Science. - 2011. - Vol. 90, N° 1. - Р. 269-271.
4. Курдеко, А. П. Болезни желудка у свиноматок / А. П. Курдеко // Ученые записки Витебской государственной академии ветеринарной медицины. - Витебск, 1995. -Т. 32. - C. 32-34.
5. Friendhip, R. M. Gastric ulcers / R. M. Friendhip // Pig News and Information. -2003. - Vol. 24, № 2. - Р. 45-48.
6. Eisemann, J. H. Effects of diet and housing density on growth and stomach morphology in pigs / J. H. Eisemann, R. A. Argenzio // Journal of Animal Science. - 1999. -Vol. 77, № 10. - Р. 2709-2714.
7. A study of associations between gastric ulcers and the behaviour of finisher pigs / Kenneth M D Rutherford [et al.] / Livestock Science. - 2018. - Vol. 212.- P.
8. Ayles, H. L. Effect of dietary particle size on gastric ulcers, assessed by endoscopic examination, and relationship between ulcer severity and growth performance of individual fed pigs // H. L. Ayles, R. M. Friendship, R.O. Ball // Swine Health Prod. - 1996.- Vol. 4. -P. 211-216.
9. Физиология сельскохозяйственных животных: учеб. пособие / Ю. И. Никитин [и др.]; под ред. Ю. И. Никитина. - Минск: Техноперспектива, 2006. - С. 122.
10. Акаевский, А. И. Анатомия домашних животных / А. И. Акаевский, Ю. Ф.Юдичев, С. Б. Селезнёв; под. ред. С. Б. Селезнёва. - М.: ООО «Аквариум-Принт», 2005. - С. 289.
