CC BY
6
УДК 619:616.62-002.-07:636.4
РАСПАУСЮДЖВАННЕ, ПАТАЛАГААНАТАМ1ЧНАЯ I ЛАБАРАТОРНАЯ ДЫЯГНОСТЫКА УРАЦЫСТЫТУ У СВ1НАМАТАК
С. У. ПЯТРОУСК1, А. Л. ЛЯХ, Н. К. ХЛЕБУС, I. В. РУБАН1К
УА «Вщебская ордэна «Знак Пашаны» дзяржауная акадэмiя ветэрынарнай медыцыны», г. Вщебск, Беларусь, 210026
(Поступила в редакцию 17.01.2018)
Прыведзены рэзультаты доследау па вызначэнню распаусюджвання урацыстыту сярод свтаматак з выкарыстаннем паталагаанатамiчных i лабараторнай дыягностыю. Вызначана, што у мачавых пузырах 65 % свтаматак маюцца прыкметы катаральнага, гнойнага, фiбрынознага щ гемарагiчнага запалення. Мача ад свтаматак з наяунасцю запалення у мачавым пузыры была мутнай (у 60 % выпадкау), з павышанай адноснай вагой (у 57,5 выпадкау), утрымлiвала бялок (100 % выпадкау), кроу (90 °% выпадкау) i мела юслую рэакцыю (67,5 % выпадкау). Атрыманыя вынШ сведчаць аб неабходнасщ аргатзацьа дыягнастычных мерапрыемствау непасрэдна ва умовах вытворчасц з выкарыстаннем сродкау экспрэс-дыягностым.
Ключаеыя слоеы: свтаматю, урацыстыт, дыягностыка, г^тазрэзы, пратэтурыя, гематурыя, гтерстэнурыя, мслаярэакцыя мачы.
There are results of experiments of the research by urocystitis with using necroscopy, laboratory methods and these spreading among sows in this article. It was found that in 65 % sows' bladder there are signs of catarrhal, purulent or fibrinous, hemorrhagic inflammation. Sows' urine with the presence of inflammation in the urinary bladder was muddy (in 60% of cases), with a higher relative weight (in 57,5 °% of cases), contain protein (100 °% of cases), blood (90 %>) and had a sour reaction (67,5 °% of cases). The results indicate need to organize diagnostic procedures directly in the farms environment with the use of rapid diagnostic tools.
Key words: sows, urocystitis, diagnostics, proteinuria, hematuria, hyperstenuria, sour reaction of urine.
Уводзшы. Павял1чэнню прадуктыунасщ свшняу перешкаджае шэ-раг фактарау. З аднаго боку, гэта х1бы у кармленш i утрыманш жывёл, а з другога - розныя заразныя i незаразныя хваробы. Асаблiвую небяс-пеку маюць тыя хваробы, яшя не маюць нейшх адметных прыкмет (накшалт дыярэi щ насавых выцячэнняу). Адной з таких хвароб з'яуляецца i урацыстыт, яш рэпструецца найбольш часта у свшаматак. Прыжыццёва дыягназ «урацыстыт» жывёлам не ставщца. Не ставщца гэты дыягназ i пасля зарэзу з-за таго, што мачавыя пузыры спецыяльна не даследуюцца. Гэта прыводзщь да адсутнасщ лячэбных i прафшактычных мерапрыемствау, паветчэнню эканамiчнага урону i знгжэнню рэнтабельнасцi вядзення свшагадоул1 Эканамiчныя страты абумоулены тым, што урацыстыт суправаджаецца не только адмоуным уздзеяннем на самiх свшаматак (памяншэнне тэрмiну прадуктыунага выкарыстання, парушэння функцый узнаулення), але i негатыуным уплывам на гаспадарчыя паказчык1 атрыманых ад iх парсючкоу.
Аналiз крынiц. Дадзеныя па распаусюджванню урацыстыту сярод свiнаматак на тэрыторьп Рэспубл1к1 Беларусь недастаткова адлюстра-
ваны у працах айчынных навукоуцау [1]. У cyBH3i з гэтым вывучэнне дадзенай праблемы з'яуляецца актуальным шрункам у навуцы i прак-тыцы.
Запаленне слiзiстай абалонкi мачавых пузыроу у свiней неiнфекцыйнай этыялогп параунальна рэдка дыягнастуюцца на праця-гу жыцця i у перыяд ix гаспадарчага выкарыстання. Некаторыя замеж-ныя аутары паказваюць, што у буйных свшагадоучых гаспадарках распаусюджванне хвароб мочавыводзячых шляхоу вагаецца ад 10 да 34 % [4, 8]. Таксама адзначана, што пры наяунасщ захворванняу пала-вой сiстэмы у свiнаматак не тольш парушаецца рэпрадуктыуная функ-цыя, але i павялiчваецца шырыня распаусюджвання урацыстытау да 50-78 % [7].
Запаленчыя працэсы, як1я узнiкаюць у мачавым пузыры, могуць пераxодзiць з адной формы у iншyю, ix цячэнне можа ускладняцца цi наадварот, адбываецца рэгенерацыя пашкоджанняу, у залежнасщ ад працягласцi i алы уздзеяння этыялапчных фактарау. Марфалапчныя змены пры вострым урацыстыце звычайна абмяжоуваюцца ^зютай абалонкай мачавога пузыра, у якой выяуляюць паунакроунасць капiлярау, ацёчнасць, ачаговую лiмфаплазмацытарнyю шфшьтрацыю з наяунасцю сегментаядравых лейкацытау без парушэння эпiтэлiяльнага покрыва (катаральны урацыстыт). Пры прагрэсаваннi запаленчага пра-цэсу слiзiстая абалонка мачавога пузыра робщца складчатай з прычы-ны рэзкага ацёку.
Радзей працэс распаусюджваецца у глыб сценк1 пузыра з утварэн-нем значных лейкацытарных iнфiльтратау. Эпiтэлiй пры гэтым на не-каторых участках слiзiстай абалонш сыходзщь, з прычыны гэтага маг-чыма з'яуленне эрозiй i язвау. На разрыхленай, гiперамiраванай слiзiстай абалонцы у шэрагу выпадкау можна убачыць белаватыя, або цёмна-барвовыя фiбрынозныя плёнш - фiбрынозны урацыстыт [8].
Па дадзеных як айчынных, так i замежных даследчыкау, yзнiкненне урацыстыту у свшей абумоулена комплексным уздзеяннем наступных ввдау мiкраарганiзмау: Escherichia coli, Streptoсoccus spp., Actinobaculum suis, Staphyloсoccus (S. hyicus) [1, 3, 6]. Аднак на думку В. I. Плешаковай, вядучая этыялапчная роля ва узшкненш урацыстыту у свiней належыць бактэрьп Actinobaculum suis [2]. Такiя самыя меркаваннi былi выказаны навyкоУцамi з 1рландып, ЗША i Германй [9].
Варта таксама адзначыць, што наяунасць мiкраарганiзмау у мачавым пузыры не заусёды вядзе да развщця захворвання. Для узнiкнення урацыстыту часцяком патрэбна уздзеянне на аргашзм дадатковых фактарау: знiжэнне агульнай рэзютэнтнасщ, недастатковасцi мясцовых ахоуных меxанiзмау, неспрыяльныя фактары навакольнага асяроддзя.
Тое, што урацыстыт атрыв^вае шырокае распаусюджванне менавгга сярод свiнаматак, з'яуляецца лагiчным,бо адным з вядучых этыялапчных фактарау можа стаць развщцё запалення па працягу з
першасныш 3axBopBaHHHMi палавой сютэмы, яшя pa3BÎBa^^ пры абортах, пасляродавых ускладненнях, незахаванш ппены штучнага апладнення i родау [7]. Таксама спрыяе aнaтaмiчнaя будова урэтры у свiней (каротш мачавыпускальны канал у свiнaмaтaк), што прыводзщь першапачаткова да запалення вульвы, а потым урэтры i мачавога пу-зыра. У сваю чаргу захворванш мачавой сiстэмы (перш за усё, пiялaнефрыт i урацыстыт), могуць выклжаць зaпaленнi ужо у палавой сютэме [10]. У вынiку узшкае так званае «заганнае кола» (circulus vitiosus) [6].
Мэтай нашай работы стала вызначэнне ступенi распаусюджвання уроцыстыту у свiнaмaтaк i мaгчымaсцi укаранення яго дыягностыш у вытворчaсцi на выснове параунання вынiкaу пaтaлaгaaнaтaмiчных даследаванняу i вышкау лабараторных даследаванняу мачы.
Матэрыял i методыка даследаванняу. Навукова-даследчая работа выконвалася у студзенi - лютым 2017 года на базе НД1 прыкладной ветэрынарнай медыцыны i бiятэхнaлогii УА «Вiцебскaя дзяржауная aкaдэмiя ветэрынарнай медыцыны» i мясaкaмбiнaтa «Славянсш».
Матэрыялам для даследаванняу служыл мачавыя пузыры, як1я aтрымлiвaлi ад свшаматак падчас зарэзу (усяго было даследавана 100 штук). З агульнай колькасщ мачавых пузыроу былi вылучаны пузыры без мaрфaлaгiчных змяненняу i пузыры з рознай ступенню паражэння i рознай формай запалення.
Характар запаленчага працэсу i ступень яго распаусюджвання на паверхш органа вызнaчaлi з дапамогай вонкавага агляду i пaльпaцыi. З дапамогай дадзеных метадау вызнaчaлi таксама наяунасць бачных пашкоджанняу на слiзiстaй абалонцы (эрози, язвы). Для удакладнення пaтaлaгaaнaтaмiчнaгa дыягназу нaмi былi выкарыстаны гiстaлaгiчныя метады. Узоры ткaнiн мачавых пузыроу з прыкметaмi запалення i без гэтых прыкмет фiксaвaлi у 10 %-ым нейтральным растворы фaрмaлiну. Праводка тканак ажыццяулялася паслядоуна, праз сумесь «стрт-ксiлол» i пaрaфiн. Для ацэнш тканкавых структур выраблялюя парафшавыя зрэзы таушчынёй 6-10 мкм на санным мшратоме МПС-2 з наступнай афарбоукай гемaтaксiлiн-эaзiнaм па Эрлiху. Прыгатаваныя пстапрэпараты вывучaлiся пры дапамозе камп'ютарнай праграмы «Бiяскaн». З дапамогай гэтай праграмы былi атрыманы здымк1 гiстaпрэпaрaтaу. Падчас зарэзу свшаматак з мачавых пузыроу был атрыманы порцыi мачы (усяго 50 проб). У мачы вывучалюя фiзiчныя i мшраскашчныя якaсцi, а таксама хiмiчны склад (з дапамогай тэст-стужак Combina 11S).
Вмимк даследаванняу i ix абмеркаванне. Падчас вывучэння мaрфaлaгiчных якасцей мачавых пузыроу свшаматак прыкметы запалення был вызначаны у 65 % выпадкау. Пры вiзуaльным аглядзе шукал нaяунaсцi запалення, яшя мелi выгляд гiперэмii ^зютай
абалонш 1 патаушчэння сценк1 мачавога пузыра. У адным выпадку был1 вызначаны выяз'уленш сценк1.
Найбольш часта запаленне ахопл1вала вентральную вобласць мачавога пузыра 1 яго шыйку (мал. 1).
а б
Мал. 1. Стан сл1зютай абалоню мачавога пузыра у норме (а) 1 пры запаленш (б)
Запаленне у мачавым пузыры у большасщ выпадкау мела ката-ральны характар (72,3 %). Меньш было зарэпстравана запаленняу гнойнага (23,1 %), ф1брынознага (3,1 %) 1 гемаралчнага (1,5 %) харак-тару. Пры правядзенш псталалчных даследаванняу тканак у большасщ выпадкау адзначалюя пашкоджанш уах абалонак органау, шфшьтрацыя л1мфацыташ, наяунасць участкау злушчанага эштэл1я (дэсквамацы1) 1 яго некратызацьп, вакуял1зацыя у клетках (мал. 2).
Мал. 2. Структурныя змяненш у мачавым пузыры пры урацыстыце. М1крафота. Вакуольная дыстраф1я клетак 1 пачатак шфшьтрацыи л1мфацытам1, х 40
У некаторых выпадках запаленне мела гнойны або ф1брынозны характар (мал. 3).
а б
Мал. 3. Структурныя змяненш у мачавым пузыры пры урацыстыце. Мжрафота. а -вялжая колькасць нейтрафшау, кровазлщщ, запаленчы шфшьтрат (пры гнойным запаленш), х 40; б - сетка ф1брыну, вялгая колькасщ нейтрафшау, эрытрацытау 1 л1мфацытау ва уласнай пласцшцы сл1з1стай абалоню, х 40
Так1м чынам, макра- 1 мжраскашчныя доследванш цалкам пацвердз1л1 першапачатковае меркаванне аб значнай распаусюджанасц1 хваробы сярод св1наматак, як1я, згодна з суправаджальным1 дакументаш, был1 кттчна здаровыя. У гэтай
cyвязi пaтрэбнa yдacкaнaленне дыягностыш yрaцыcтытy вa yмовax прaмыcловыx комплекcay. У першую чaргy для гэтaгa пaвiнны выкaрыcтоyвaццa лaбaрaторныя методык1.
Для лaбaрaторныx доcледay з мaчaвыx пузыроу былa aтрымaнa мa-чa, y якой вызнaчaлicя фiзiчныя, xiмiчныя i мiкрacкaпiчныя ягасщ. Звестк1 прa фiзiчныя якacцi мaчы прыведзены y тaбл. 1.
Taблiцa l. ф1з1чныя якaeцi Ma4bi eвiнaмaтaк (А - MiaiiauMH пузыры без aдзнaк 'saiia.iciiiiu, n=10, Б - Ma'iaiíi.iii пузыры з auiiakaMii зaпaлeння, n=40)
Пaкaзчык A Б
Колер cветлa-жоyтaя (lOO %) cветлa-жоyтaя (65 %), дём^-жоyтaя (30 %), чырвонaя (5 %)
Прaзрыcтacць прaзрыcтaя (lOO %) прaзрыcтaя (40 %), yмерaнa мут-нaя (47,5 %), мyтнaя (l2,5 %)
Кaнcicтэнцыя вaдкaя (lOO %) вaдкaя (90 %), cлiзепaдобнaя (1G %)
Пax спецыф1чны (1GG %) спецыф1чны (95 %), зaпax aмiякy (5 %)
Aдноcнaя вaгa, г/см3 1,GG5-1,G25 (1GG%) 1,GG5-1,G25 (42,5 %), >1,G25 (57,5 %)
Вывyчэнне фiзiчныx ягасцей мaчы cвiнaмaтaк пaкaзaлa, што пры Узн^^ни уряцыстыту y большacцi выпaдкay aдбывaеццa яе пaмyт-ненне i швышэнне aдноcнaй вaгi. Acтaтнiя змяненш рэгicтрaвaлicя пaрayнaльнa рэдкa. Iнфaрмaцыя aб xiмiчныx якacцяx мaчы cвiнaмaтaк змешчaнa y тaбл. 2.
Taблiцa 2. Х1м1чныя ягасщ мaчы eвiнaмaтaк (А — Maiaum пузыры без aдзнaк зaпaлeння, n=10, Б - Miaiiam.iH пузыры з aдзнaкaмi зaпaлeння, n=40)
A Б
Бшрубш «-» (90 %), «+» (l0 %) «-» (57,5 %), «+» (З5 %) «++» (7,5 %)
Урaбiлiнaген 2 мг/л - l0 мг/л (lOO %) 2 мг/л - l0 мг/л (l00 %)
Кетонaвыя целы ^raray^ (lOO %) ^ra^iyEa (l00 %)
Глюкозa ^raray^ (lOO %) ^ra^iyEa (l00 %)
Бялок ^raray^ (70 %), сляды (3G %) З00 мг/л (47,5 %), l000 мг/л (35 %), З000 мг/л (l7,5 %)
КРОУ ^raray^ (lOO %) ^raray^ (l0 %), «+» (55 %), «++» (25 %), «+++» (l0 %)
rH «б» (З0 %), «7» (70 %) «5» (б7,5 %), «б» (17,5 %), «7» (12,5 %), «8» (2,5 %)
Hiтрыты ^raray^ (l00 %) ^ra^iyEa (90 %), Hasi^^ra (1G %)
Лейкaцыты «-» (l00 %) «-» (85 %), «+» (l2,5 %), «++» (2,5 %)
Як cведчaць aтрымaныя дaдзеныя, пры yрaцыcтыце y мaчы зaycёды з'яyляеццa бялок (прaтэiнyрыя), y большacцi выпaдкay клетк1 чырво-нaй крывi i яе тгменты (гемaтyрыя). У дacтaтковa вялiкaй колькacцi дacледвaныx проб мaчы вызнaчaны бiлiрyбiн (42,5 %). Гэтa сведчыць прa нaяyнacць y cвiнaмaтaк xвaроб, звязaныx з пaшкоджaннямi печaнi, што пaтрaбyе дaлейшaгa вывучэння. Acaблiвyю yвaгy звяртaе нa сябе
шслая pэaкцыя мачы свiнaмaтaк. Тaкiя змяненш pH мачы маюць сувязь з шфекцыйнай пpыpoдaй ypaцыстытy. Этыялапчным файлам y тaкiм выпаду выстyпaе шшэчная палачка (E.coli). npa мiкpoбныя этыялапчныя фaктapы пaвiннa сведчыць i нaяyнaсць y мачы m^rray, аднак y бoльшaсцi выпaдкay тэсты дaлi aдмoУнyю pэaкцыю. Гэта звя-зана aльбo з aдсyтнaсцю штaмay мiкpaapгaнiзмay, маючьк неaбxoдныя феpменты, aльбo з тым, штo мача, якая даследвалася, знaxoдзiлaся y мачавым пузыфы недaстaткoвa дoУгa. Акpaмя тaгo, тpэбa мець на Увaзе, штo кoлькaсць нiтpaтay, з я^ yтвapaюццa нiтpыты, y складзе кaмбiкopмa магла быць недaстaткoвaй.
Лейкацыты з дaпaмoгaй тэст-стyжaк былi вызначаны y 15 % выпaдкay, тaмy для пaцвяpджэння ix нaяyнaсцi y мачы экс^эс-дыягнoстыкy мэтaзгoднa дaпayняць мiкpaскaпiчнымi дoследaмi.
Падчас пpaвядзення мiкpaскaпii aсaдкy мачы выяyленa нaяyнaсць y iм клетак кpывi (лейкaцытay i эpытpaцытay), клетак злyшчaнaгa эпiтэлiя мaчaвoгa ^зыфа i кpыштaлi салей (мал. 3).
^лькасць клетак кpывi i эпiтэлiяльныx клетак падчас м^а^а^ныи дoследay складала на адш пoле зpoкy ад 5 да 20 (эpытpaцытay y некaтopыx выпaдкax i бoльш), штo значна пеpaвышaлa дaпyшчaльныя знaчэннi. Вызначаныя змяненнi мiкpaскaпiчныx якас-цей мачы xapaктэpны для запаленчага пpaцэсy y мачавым пузыфы.
Заключэнне. ^аведзеныя дaследвaннi сведчаць пpa нас^п^е:
1) ypaцыстыт зapэгiстpaвaны падчас зapэзy свiнaмaтaк y 65 % выпaдкay, штo сведчыць пpa ягo шьфoкaе paспayсюджвaнне;
2) ypaцыстыт y свiнaмaтaк мае y aснoУным кaтapaльны, гнoйны цi фiбpынoзны xapaктap;
3) пpы paзвiццi Уpaцытытy адбываецца пaшкoджaнне yсix aбaлo-нак мaчaвoгa ^зыфа, ^^arara^m i дэсквамацыя эпiтэлiя, ^фи^фа^и лейкaцытaмi;
4) запалення мaчaвoгa ^зыфа y свiнaмaтaк пpыжыццёвa клiнiчнa дыягнаставана не былo;
5) лaбapaтopныя дaследaвaннi мачы, aтpымaнaй з мачавык пyзьфoУ з пpыкметaмi запалення, пaкaзaлi змяненне яе фiзiчныx (пpaзpыстaсцi, кaнсiстэнцыi, aднoснaй вaгi), xiмiчныx (гемaтypыю, пpaтэiнypыю, кiслyю pэaкцыю мачы) i м^ас^^ч^к (нaяyнaсць клетак вдыт i эпiтэлiю мaчaвoгa ^зыфа);
6) aдсyтнaсць пpыжыццёвaй клiнiкa-лaбapaтopнaй дыягнoстыкi i адпаведнык лячэбнa-пpaфiлaктычныx меpaпpыемствay бyдзе с^ыя^ зн1жэнню пpaдyктыyнaсцi свiнaмaтaк i ix дaчaснaмy выбpaкoУвaнню;
7) меpaпpыемствы па дыягшстыцы Уpaцыстытy з выкapыстaннем тэст-стyжaк мoгyць быць yкapaнёны y томплекс меpaпpыемствay дыспaнсеpызaцыi свiнaмaтaк.
ЛГГАРАТУРА
1. Ананчиков, М. А. Инфекции мочевыводящих путей свиноматок на свиноводческих предприятиях республики / М. А. Ананчиков, Д. Л. Белянко, С. В. Дадашко // Современные технологии сельскохозяйственного производства. - Гродно:ГГАУ, 2015. Зоотехния. Ветеринария.- С.156-157.
2. Плешакова, В. И. Уроциститы и пиелонефриты свиноматок, обусловленные Actinobaculum suis : автореф. дис. ... доктора вет. наук, 16.00.03, 16.00.02 / В. И. Плешакова; Омский государственный аграрный университет. - Омск, 2002. - 24 с.
3. Alexander, T. J. L. Reproduction: Non-infectious infertility / T. J. L. Alexander, M. R. Muirhead // Managing pig health and the treatment of disease. A Reference for the Farm. 5M Enterprises. - Sheffield, 1997. - Р. 133-226.
4. Colzani, A. Il complesso cistite - pielonefrite / A. Colzani // Riv.Suinic. - 2001. - An. 42, № 7. - P. 51-56.
5. Pabst, T. Harnwegsinfekte: Gift für die Fruchtbarkeit / Torsten Pabst // Top agrar. -2013. - № 4. - S. 28-31. - Mode of access: http://www.topagrar.com/archiv/Harnwegsinfekte-Gift-fuer-die-Fruchtbarkeit-1114957.html. - Date of access: 1.12.2016.
6. Deen, J. Sow mortality in the US: an industry-wide perspective / J. Deen, J. Xue // Proceedings of the Allen D. Leman Swine Conference. - St. Paul, Minnesota, USA, 1999. - Р. 9194.
7. Muirhead, M. R. Reproductive failure in the sow / M. R. Muirhead // Pig refresher course, Fertility and infertility / The University of Liverpool, UK. - Liverpool,1991. - Р. 59.
8. Truszczynski, M. Urinary tract infections in pregnant sows / M. Truszczynski, Z. Pejsak // Med.weter. - 2013. - Vol. 69, № 6. - P. 328-332.
9. Wendt, M. Harnwegsinfektionen bei Sauen. / M. Wendt [u. a.] // Großtierpraxis. - 2008. - № 9. - S. 54-74. - Mode of access: www.pigpool.de/uploads/pdf/hwimai08.pdf. - Date of access: 29.11.2016.
10. White, M. Reproductive physiology of the pig - theory into practice / M. White // In Practice. - 1996. - Vol. 18. - P. 108-114.
