CC BY
10
УДК 636.4.053:612.015.3:616.36-008.64
РЭПРАДУКЦЫЙНЫЯ ЯКАСЦ1 CBIHAMATAK ПРЫ АБМЕННЫХ ПАРУШЭННЯХ I ПАШКОДЖАННЯХ ПЕЧАН1
Н. К. ХЛЕБУС
УА «Беларуская дзяржауная сельскагаспадарчая акадэм1я», г. Горю, Магшёуская вобл., Рэспублша Беларусь, 213407
С. У. ПЯГРОУСК1, М. А. МАКАРУК, T. A. ЗДАНОВ1Ч
УА «Вщебская дзяржауная акадэм1я ветэрынарнай медыцыны», г. Вщебск, РэспублшаБеларусь, 210026
(Паступта урэдакцыю 22.11.2013)
Рэзюме. Прыведзены еышю даследванняу функцыяналънага стану печаш у глыбокапаросных сетаматак. Вызначана, што падчас разещця у свгнаматак хвароб печат, яюя характарызуюцца цыталтычным i гепатадэпрэсгуным cmdpoMaMi, узткае ныркавая недастатковасцъ, энергадэфщыт i анемгчны сгндром. У свгнаматак пры гэтым сярод нованароджаных парсючкоу павялгчваецца колькасць фгзгялаггчна нясталых i мёртванароджаных жывёл, памяншаецца ix жывая маса.
Ключавыя словы: свтаматю, захворвант печат, энергадэфщыт, ныркавая недастатковасцъ, анемгя, парсючю-гтатрофж.
Summary. The paper presents the findings of research on the functional state of liver in sows at the advanced stage ofgestation. It is established that renal failure, energy shortages and anemic syndrome occur in sows during the development of liver disease characterized by cytolytic and hepato-depressive syndromes. With the development of these disorders in sows the number ofphysiologically immature and stillborn piglets with reduced body weight increases among the newborn pigs.
Keywords: sows, liver diseases, energy deficiency, renal failure, anemia, pigs with hypotrophy.
Уводзшы. Перавод свшагадоул1 на прамысловую аснову прывёу да таго, што самыя дробязныя парушэнш умоу утрымання свшняу суправаджаюцца досыць сур'ёзньиш пагаршэнням1 ix здароуя. Сшхрашзацыя працы ycix участкау свшагадоучага комплексу забяспечваецца атрыманнем патрэбнай колькасщ ктшчна здаровых з высоюм узроунем натуральнай рэзютэнтнасщ i iMyHHafi рэактыунасщ парсючкоу. На жаль, узгаданыя вышэй парушэнш у свшаматак суправаджаюцца пагаршэннем ix рэп-радукцыйных якасцей, што вядзе да парушэння цыктчнасщ тэхналапчных працэсау [1].
Ва умовах сельскагаспадарчых прадпрыемствау вялшая увага надаецца вывучэнню 61ях1м1чных паказчыкау Kpbrni жывёл розных тэхналапчных груп. Пры гэтым асобныя паказчыю метабатзму раз-глядаюцца часцяком без праследжвання y3aeMacyBfl3i пам1ж iMi. У вышку ствараецца спуацыя, у якой немагчыма распрацоука адпаведных прафшактычных мерапрыемствау у адносшах як да першасных, так i патагенетычна звязаных з iMi другасных хвароб [2].
Анал1з крынщ. Хваробы, яюя характарызуюцца пaшкoджaннямi ne4aHi, у свшняу, што утрым-л1ваюцца ва умовах прамысловых прадпыемствау, маюць шырокае распаусюджванне [3, 4]. Гэтыя хваробы у большасщ выпадкау не маюць вызначаных клшчных адзнак i для ix дыягностыю выкары-стоуваюцца пераважна 61ях1м1чныя метады. Б1ях1м1чныя адзнаю, яюя маюць дыягнастычнае значэн-не, аб'яднаны у чатыры сшдромы, вызначэнне каторых дае магчымасць рабщь высновы аб наяунасщ у свшняу той щ шшай хваробы ne4aHi [5, 6]. У той жа час трэба мець на увазе, што печань - тэта орган, у яюм перакрыжоуваюцца усе метабал1чныя шлях1, i яю ажыццяуляе шэраг важных функцый (сштэтычную, супрацьтакс1чную i iHm.) [7]. Гэта i абумаул1вае патагенетычную сувязь пам1ж унутра-HbiMi xBapo6aMi, што разв1ваюцца у свшняу, у тым л1ку i TbiMi, што уплываюць на рэпрадукцыйныя якасщ свшаматак.
Мэта працы - вывучэнне 61ях1м1чных паказчыкау крьта, характарызуючых анем1чны с1ндром, энергадэфщытны стан i ныркавую недастатковасць у свшаматак з napym3HHflMi функцыянальнай актыунасщ ne4aHi, а таксама паказчыкау рэпрадукцьп у гэтых свшаматак.
Матэрыял i методыка даследаванняу. Работа выканана на 24-тысячным свшагадоучым комплексе. Б1ях1м1чныя доел еды праводзшея у аддзеле клшчнай 61ях1м ii i iмyнaпaтaлoгii жывёл НД1 прыкладной ветэрынарнай медыцыны i б1ятэхналогп УА ВДАВМ i лабараторьп кафедры б1ятэхналогп i ветэрынарнай медыцыны УА БДСГА.
Ва умовах свшагадоучага комплексу была сфарм1раваная сукупнасць глыбокапаросных (перыяд пароснасщ - 90 дзён) умоуна (клична) здаровых свшаматак, маючых на момант доследау 2-3 пара-шэнш. У генеральную сукупнасць было уключана 25 свшаматак. Ва ycix жывёл сукупнасщ была ат-рымана кроу, у якой згодна з агульнавыкарыстоуваемым1 методыкам1 вызначауся шэраг паказчыкау, характарызуючых цыталпычны i гепатадэпрэс1уны сшдромы пашкоджанняу печаш.
Цыталпычны сшдром характарызавала утрыманне у крьта агульнага бшрубшу, актыунасщ амшатрансфераз (аспартат- i аланшамшатрансферазы), а гепатадэпрэс1уны - утрыманне у крьта альбумшу, агульнага халестэролу, актыунасць халшэстеразы [6, 8].
На падставе вывучэння дадзеных паказчыкау i ix параунання з pэфepэнтнымi Bflni4biHflMi 6bini сфарм1раваныя 2 групы свшаматак: з паказчыкам^ што знаходзшся у межах ф1з1ялапчных хютанняу (1-я група) i свшаматак, чый 61ях1м1чны статус сведчыу пра наяунасць дыстраф1чных змяненняу у парэнх1ме печаш (вызначаны адзнаю цыталпычнага i гепатадэпрэс1унага сшдромау) (2-я група) [9]. Трэба дадаць, што рознща пам1ж гэтым1 naKa34biKaMi характарызавалася высокай ступенню дaклaднacцi.
У свшаматак абедзвюх груп дадаткова Bbi3Ha4bini у KpbiBi утрыманне глюкозы i малочнай юслаты (сведчанне пра энергадэфщытны стан), мачавшы i крэатыншу (сведчанне пра ныркавую недастатко-васць), жалеза i гемаглабшу (сведчанне пра развщцё анем1чнага сшдрому).
Акрамя таго, пасля парашэння у свшаматак абедзвюх груп 6bini ацэнены колькасць нованароджа-ных парсючкой, а сярод ix - колькасць жывых i «слабых» (ф1з1ялапчна нясталых жывёл). Таксама HaMi была вызначана ix маса.
Усе магчымыя л1чбавыя паказчыю 6bini апрацаваны HaMi статыстычна з выкарыстаннем пакету праграм Microsoft Excel.
Bmhîkî даследаванняу i ix абмеркаванне. Рознща пам1ж rpynaMi свшаматак па утрыманню у крьта глюкозы i малочнай юслаты (МК) была досыць выразнай (мал. 1).
Мал. 1. Б1ямм1чныя паказчыю крыт, харакгарызуючыя энергадэфщытны стан у свшаматак (глюкоза, малочная юслата - ммоль/л)
Было вызначана, што у свшаматак 2-й групы у заключную трацшу пароснасщ разв1ваецца энергадэфщыт. Пра гэта сведчыць шзкая канцэнтрацыя глюкозы у крыв1 свшаматак 2-й групы (3,12±0,566 ммоль/л). Значэнне гэтага паказчыка было на 55,6 % шжэйшым у параунанш са свшаматкам1 1-й групы. Пра энергадэфщытны стан у жывёл другой группы сведчыць { высокае утрыманне у крыв1 малочнай юслаты (3,23±0,480 ммоль/л), што было на 92,3 % вышэй, чым у свшаматак 1-й групы.
Пашкоджанш парэнх1мы печаш, органа, у яюм адбываецца «перакрыжаванне» розных метабал1ч-ных шляхоу, непазбежна суправаджаецца прыгнечаннем працэсау забеспячэння аргашзму энерпяй { актывацыяй рэакцый анаэробнага аюслення. Гэта у сваю чаргу, суправаджаецца назапашваннем у аргашзме малочнай юслаты { развщцём сютэмнага ацыдозу. Трэба адзначыць, што аргашзм жывёлы (як мащ, так I пладоу) функцыянуе ва умовах нейтральнага асяроддзя. Таму зрушэнне рэакцьп асяро-оддзя у юслы бок непазбежна вядзе да узшкнення у тканях { органах (у тым л1ку { у яшчэ ненароджа-ных парсючкоу, у плодавых абалонках { шш.) дыстраф1чных змяненняу { адпаведных парушэнняу 1х функцый [10].
Пра развщцё падобных парушэнняу сведчаць { атрыманыя нам1 дадзеныя наконт утрымання у крьта свшаматак рэчывау, што характарызуюць развщцё ныркавай недастатковасщ (мал. 2).
Мал. 2. Паказчыю крыш, характарызуючыя ныркавую недастатковасць (мачавша - 0,1 х ммоль/л, крэатынш - мкмоль/л)
Утрыманне у Kpbrni свшаматак 2-й групы крэатыншу (105,31±8,117 мкмоль/л) перавышала адпа-ведны паказчык у жывёл 1-й групы на 43,5 %. Адначасова было вызначана, што канцэнтрацыя мачавшы у крьта свшаматак абедзвюх груп амаль не адрозшвалася (4,69±0,315 ммоль/л у крьта жывёл першай группы i 4,57±0,277 ммоль/л у крьта свшаматак 2-й групы). Паколью абясшкоджванне ам1яку i cíht33 мачавшы (арштынавы цыкл) адбываецца у печаш, гэта сведчыць аб парушэнш утварэння мачавшы у парэнх1ме печаш з прычыны пагаршэння яе сштэтычнай фyнкцыi. Ам1як у ар-гашзме свшаматак не абясшкоджваецца, вядзе да развщця эндагеннай штаксшацьп i другасных хва-роб. Высокае ж утрыманне у крьта свшаматак крэатыншу - таксама сведчанне штаксшацьп на фоне пагаршэння вывядзення крэатыншу HbipKaMi [11].
Вядома, што пры працэсы гемапаэзу ажыццяуляюцца у чырвоным косткавым мозге. Аднак гэтыя працэсы патрабуюць паступлення у аргашзм шэрагу б1ялапчна актыуных рэчывау: мшраэлементау i впамшау. Ix недастатковасць альбо адсутнасць актыуных формау вядуць да развщця у жывёл анемп. Дадзенае захворванне характарызуюць як тыповыя клшчныя с1мптомы (бледнасць скуры, тахшардыя i палшноэ), так i змяненш у марфалапчным i 61ях1м1чным складзе KpbiBi [12]. Некаторыя з паказчы-кау, што характарызуюць анем1чны сшдром, вызначалюя i падчас нашых доследау (мал. 3).
Мал. 3. Паказчыю крьш, харакгарызуючыя анем1чны сшдром у свшаматак (жалеза - ммоль/л, гемаглабш - г/л)
Утрыманне гемаглаб1ну у крьта свшаматак 2-й групы склала 85,31±2,968 г/л, што на 18,8 % шжэй у параунанш з 1-й групай жывёл. Б1ях1м1чны стан свшаматак 2-й групы характарызавауся таксама вышэйшай канцэнтрацыяй жалеза у крьта (31,43±2,836 ммоль/л). Гэты паказчык меу значэнне на 56,2 % вышэйшае за паказчык у 1-й групе свшняу.
Вызначаныя змяненш сведчаць пра развщцё у свшаматак анем1чнага сшдрому. Гэты сшдром мае цесную сувязь з пашкоджаннем пячоначных тканак, у яюх адбывецца парушэнне утварэння, у прыватнасщ тэтралдрафол1евай юслаты, актыунай формы вп-амшу В9. Недахоп дадзенанага вп-амшу -адна з прычын узшкнення гшапластычнай анемп жывёл, паколью у чырвоным косткавым мазгу пры недахопе фол1евай юслаты парушаюцца працэсы дзялення клетак [13].
Што тычыцца рэпрадукцыйных якасцей свшаматак, то ад жывёл 1-й групы было атрымана 48 пар-сючкоу, а ад жывёл 2-й - 46. 3 ix 4,2 % у 1-й групе i 10,9 % у 2-й нарадзЫся нежывым1, а 4,3 % у 1-й групе i 14,6 % у другой нарадзЫся ф1з1ялапчна няcпeлымi (прыроджаная гшатрафш). Сярэдняя маса парсючка у 1-й групе склала 1,03±0,045 кг, што на 21,4 % вышэй, чым у парасят, атрыманых у 2-й групе свшаматак, а сярэдняя маса гнязда у свшаматак 1-й групы складала 9,50±0,730 кг, што на 36,2 % вышэй, чым у свшаматак другой групы. Акрамя таго, трэба дадаць, што мёртванароджаныя i ф1зшлапчна нясталыя парсючю, атрыманыя ад свшаматак 2-й групы, мeлi клМчныя адзнаю гшапластычнай aHeMii (мал. 4).
Заключэнне. HaMi было вызначана, што у свшаматак з 6kxiMi4HbiMi адзнакам^ CBefl4a4biMi пра развщцё дыстраф1чных змяненняу у печаш, узнкаюць парушэнш крывеутварэння (анем1чны сшдром), вывядзення такЫчных метабалггау з аргашзму (ныркавая недастатковасць) i забеспясчэння аргашзму энергшй (энергадэфщытны стан). Гэта у сваю чаргу вядзе да пагаршэння рэпрадукцыйнай функцьи свшаматак з прычыны узшкнення у ix шэрагу другасных пашкоджанняу унутраных органау.
1. Кондрахин, И. П. Диагностика и терапия внутренних болезней животных / И. П. Кондрахин, В. И. Левченко. - М.: Аквариум-Принт, 2005. - 830 с.
2. Курдеко, А. П. Распространение поражений печени у свиней при промышленной технологии / А. П. Курдеко, А. В. Сенько // Проблеми нешфекцшной патологш тварин / Вюник Бшоцерковського державного аграрного ушверситету: Наук. CTaTTi II Млжнародн. конф. - Бша Церква, 1998. - Вип. 5. - Ч. 1. - С. 92-95.
3. Пломодьялов, Д. А. Болезни органов пищеварения у поросят в цехе воспроизводства промышленного комплекса / Д. А. Пломодьялов, А. П. Демидович, А. П. Курдеко // Ученые записки Витебской ордена «Знак Почета» государственной академии ветеринарной медицины. - Витебск, 2000. - Т. 36. - Ч. 2. - С. 105-107.
4. Рекомендации по клинико-биохимическому контролю состояния здоровья свиней / А. П. Курдеко [и др.]. - Витебск: УО ВГАВМ, 2003. - 56 с.
5. Телепнев, В. А. Основные симптомы и синдромы болезней животных: учебно-методическое пособие для студентов ФВМ / В. А. Телепнев. - Витебск: УО ВГАВМ. - 78 с.
6. Телепнев, В. А. Синдромная диагностика токсического гепатита, его осложнений и сопутствующих заболеваний у поросят-отъёмышей / В. А. Телепнев, В. В. Емельянов // Учёные записки УО ВГАВМ. - Витебск, 2002. - Т. 38. - Ч. 2. - С. 39-40.
7. Телепнев, В. А. Сывороточно-биохимические синдромы в диагностике гепатодистрофии у поросят / В. А. Телепнев, А. В. Сенько // Проблемы сельскохозяйственного производства в изменяющихся экономических и экологических условиях: Матер. Межд. науч.-практ. конф., посвящ. 25-летию Смоленского с.-х. института. - Смоленск, 1999. - С. 152-154.
8. Lindemann, M. D. Supplemental folic acid: a requirement for optimizing swine reproduction / M. D. Lindemann // J. Anim. Sci. - 1993. - Vol. 71. - № 1. - P. 239-246.
9. Treatment of congenital lactic acidosis with dichloroacetate / W. Peter [et al.]. // Arch. Dis. Child. - 1997. - Vol.77. - № 4. -P. 535-541.
10. Von Borell, E. Stereotypic behavior and productivity of sows / E. von Borell, J. F. Hurnik // Canadian Journal of Animal Science. - 1990. - Vol. 70. - № 3. - P. 953-956.
11. Vybrane biochemicke ukazovatele krvnej plazmy pohlavne nedospelych a pohlavne dospelych prasniciek / T. Filipejova [et al.]. // Acta fytotechnica et zootechnica - Mimoriadne cislo Nitra, Slovaca Universitas Agriculturae Nitriae, 2009. - S. 163-169.
12. Wolf, P. L. Biochemical diagnosis of liver disease / P. L. Wolf // Indian Journal of Clinical Biochemistry. - 1999. - Vol. 14, № 1. - P. 59-90.
13. Hepatorenal syndrome / C. K. Ng [et al.]. // Clin. Biochem. Rev. - 2007. - Vol. 28. - № 1. - P. 11-17.
Мал. 4. Знешш выгляд парсючкоу, атрыманых ад свшаматак 1-й (уверсе) i 2-о (ушзе) груп
Л1ТАРАТУРА
