CC BY
12
УДК 619:636.2.053:611.3(476.6)
СТРУКТУРНА-ФУНКЦЫЯНАЛЬНАЯ АРГАШЗАЦЫЯ СЛ1З1СТАЙ АБАЛОНК1 ТОНКАГА К1ШЭЧН1КА ЦЯЛЯТ НА ФОНЕ ПРЫМЯНЕННЯ АКТЫВАТАРАУ
МЕТАБАЛ1ЗМУ
Г. А. ТУМ1ЛОВ1Ч, Д. М. ХАРЫТОНЖ
УА «Гродзенсю дзяржауны аграрны ушверсггэт», г. Гродна, Рэспублiка Беларусь, 230008
(Паступыа у рэдакцыю 11.03.2016)
Рэзюмэ. Устаноулена, што прымяненне тзкаттэнаунага лазернага выпраменьвання i iмунамадулюючага прэпарата «Гамавт» у цялят-гтатрофжау месячнага узросту з nрыкметамi прыроджанага недаразвщця спрыяе больш хуткай дыферэнцыяцын тканкавых кампанентау эпiтэлiяльнага пласта слЫстай абалонк тонкага юшэчшка. У месячных цялят доследнай групы адзначаецца аднауленне паверхневых слаеу варанак худой юшю за кошт зняцця запаленчай рэакцын i нармалiзацыi кровазвароту, залозы ляжаць кампактна i выяуляюцца шматлтя клеткавыя элементы, а у цялят кантрольнай групы у слЫстай абалонцы тонкай к!шк! на месцы разбураных залоз у выглядзе зноу сфармаваных крыпт з невыразнъlмi абрысамi прасвету выяуляюцца залозы рознай велiчынi, прасветы у яюх маюць розны дыяметр з фармiраваннем юстозных паражнт.
Ключавыя словы: тонш к!шэчн!к, дванаццацтерсная юшка, худая мшка, падуздышная кшка, слiзiстая абалонка.
Summary. It is established that the use of low-intensity laser radiation and the immunomodulatory preparation "Gamavit" for one-month-old hypotrophic calves with signs of antenatal underdevelopment contributes to faster differentiation of tissue components in the epithelium layer of the mucous membrane of the small intestine. In one-month-old calves of the study group restoration of villous epithelium in small intestine due to removal of inflammatory reaction and normalization of blood circulation are noted, glands lie densely and numerous cell elements are revealed, but in calves of the control group in a mucous membrane of small intestine, in place of the destroyed glands in the form of neoformed crypts with indistinct lumen outlines glands of different size are revealed with various luminal diameters and formation of cyst cavities.
Keywords: small intestine, duodenum, jejunum, ileum, mucous membrane, dyspepsia.
Уводзшы. На сучасным этапе развщця ветэрынарнай марфалогп адной з вядучых задач з'яуляецца авалоданне i юраванне жьщцевьшi працэсамi у клетках i органах для атрымання здаровых жывел з BbiTOKiMi адаптацыйнымi здольнасцямi [7, 12, 14]. Асаблiвасцi марфагенеза тонкага юшэчшка нованароджаных цялят з рознай ступенню фiзiялагiчнай сталасщ у раншм постнатальным антагенезе з'яуляецца часткай дадзенай праблемы. Гэта неабходна для разумення адаптацыйна-прыстасавальных працэсау, яюя адбываюцца у нованароджаных жывел, што немагчыма без ведау марфафункцыянальнай аргашзацып стрававальнай сютэмы [2, 4, 5, 11, 13, 14].
Аналiз крышц. Прамысловае i штэншунае вядзенне малочнай жывелагадоулi ставщь усе больш складаныя i амбщыйныя задачы перад марфолагамi. Умовы утрымання i кармлення цельных жывел не зауседы адпавядаюць фiзiялагiчным патрэбам, i адмоуна адбiваецца на марфафункцыянальным статусе мацярынскага арганiзма i плоду, што абумоУлiвае няспеласць органау i сютэм арганiзма як у марфалагiчным, так i у функцыянальным плане [1, 5, 6, 12, 13]. Органы стрававальнай сютэмы нованароджаных жывел першымi уступаюць у кантакт з рознага роду фактарамi знешняга асяроддзя [1, 9, 16]. Для папярэджання захворвання, павышэння супращуляльнасщ, карэкцыi, стымуляцыi росту i развiцця жывел розных вщау з прыкметамi прыроджанага недаразвiцця прымяняюцца рэчывы рознага паходжання. Перспектыуным у гэтым плане з'яуляецца выкарыстанне актыватарау метабалiзму i сродкау, якiя выкарыстоуваюцца для карэкцыi прыроджанага недаразвiцця, да яюх можна аднесщ нiзкаiнтэнсiунае лазернае выпраменьванне (Н1ЛВ) i iмунамадулюючы прэпарат «Гамавгг» [3, 8, 10, 15].
Марфагенез тканкавых кампанентау тонкага юшэчшка месячных цялят з прыкметамi прыроджанага недаразвщця практычна не вывучаны. Дадзеныя, якiя есць па гэтаму пытанню, адзiнкавыя, няпоуныя, супярэчлiвыя i не даюць агульнага уяулення аб важнай бiялагiчнай праблеме.
Мэта працы - вывучыць асаблiвасцi структурна-функцыянальнай арганiзацыi ^зютай абалонкi тонкага кiшэчнiка месячных цялят з прыкметамi прыроджанага недаразвiцця на фоне прымянення нiзкаiнтэнсiунага лазернага выпраменьвання i прэпарата «Гамавiт».
Матэрыялы i метады даследаванняу. Навукова-вытворчыя даследаваннi праводзшся у 20132015 гг. на базе УА СВК «Путрышю» i СВК «Прагрэс-Верцялiшкi» Гродзенскага раена i НДЛ УА «ГДАУ». Клiнiчныя даследаванш нованароджаных цялят праводзiлi згодна з агульнапрынятым у
ветэрынарып планам, а таксама зыходзячы з распрацаванай HaMi методыю вызначэння марфафункцыянальнай стaлaсцi нованароджаных цялят.
Нaмi быу праведзены вопыт на цялятах з прыкметaмi прыроджанага недaрaзвiцця з жывой масай пры нaрaджэннi 23,8±0,93 кг да месячнага узросту. Пры гэтым былi сфармаваны 2 групы: доследная i кантрольная па 15 галоу у кожнай. Жывелы доследнай групы знаходзшся пад уздеяннем двухбаковага шзкаштэншунага лазернага выпраменьвання у воблaсцi галоднай ямкi i вентральнай чaсткi брушной сценкi злева i справа у месцы прaекцыi мнагакамернага страушка i тонкага кiшэчнiкa на скуры цялят, а таксама бiялaгiчнa актыуныя кропи (БАК), размешчаныя на дарсальнай лши пaяснiцы i крыжа i паравертэбральна справа i злева на адлегласщ 2-3 пальцау ад яе. Курс склау 8 дзен з двухдзенным перапынкам пасля чатырох сеансау з экспазщыяй 3 мiн. У якасщ лазернай крынiцы выкaрыстоувaлi лазерны апарат «Люзар-МП». 1мунамадулюючы прэпарат «Гамавт> уводзiуся унутрымышачна у дозе 0,1 мл/кг жывой масы 2 разы у тыдзень на працягу трох тыдняу.
Матэрыялам для гiстaлaгiчных даследванняу былi узяты узоры сценак двaнaццaцiперснaй, худой, падуздышнай кiшкi тонкага аддзела юшэчшка месячных цялят. Нaмi былi адабраны наступныя узоры ткaнкi з дванаццацшерснай кiшкi у сярэднiм участку; у худой - з крашальнага, сярэдняга i каудальнага участкау; падуздышнай юшцы - з крaнiaльнaгa, сярэдняга i каудальнага участкау. Пры адборы матэрыялу iмкнулiся да мaксiмaльнaй стaндaртызaцыi прэпаратыуных працэдур пры фiксaцыi, праводцы, зaлiвaннi, падрыхтоуцы пaрaфiнaвых i крыястатных зрэзау. Адбор проб тонкага кiшэчнiкa праводзш не пазней 10-15 мiн. пасля ускрыцця брушной полaсцi жывёл. Матэрыял фiксaвaуся у 10 %-м растворы нейтральнага фaрмaлiну i вaдкaсцi Карнуа. Для правядзення мaрфaлaгiчных даследаванняу ужывaлi афарбоуку гiстaлaгiчных зрэзау гемaтaксiлiн-эaзiнaм па Эрлiху, трывалым зяленым па Ван Пзану, эaзiнaм-мецiленaвым сiнiм па Лейшману, aльцiнaвым сiнiм з дафарбоукай ядрау гемaтaксiлiнaм. Вызначэнне плазмацытау прaводзiлi метадам Браше. Для aпрaцоУкi дадзеных выкaрыстоУвaлi сiстэму мiкрaскaпii з камп'ютарнай апрацоукай праграмай «Бiяскaн», якая уключае мшраскоп ЛАМА М1КМЕД-2, каляровую фотакамеру DSP 78/73 SERIES.
Вышю даследаванняу i ix абмеркаванне. На падставе праведзеных даследаванняу нaмi устаноулена, што прэпарат «Гамавт> у спaлучэннi з Н1ЛВ можа выступаць як актыватар метaбaлiзму i валодае ростастымулюючым дзеяннем.
Устаноулена, што кiшэчныя зморшчыны дванаццацшерснай юшю у месячных цялят размяшчаюцца рэдка, яны выгнутыя i анастамазуюць пaмiж сабой. У цялят--гшатрофшау кантрольнай групы месячнага узросту вышыня iх складае - 728,6±36,1 мкм, а у цялят-гiпaтрофiкaУ доследнай групы 937,8±42,8 мкм (табл. 1).
Т а б л i ц а 1. Марфаметрыя тканкавых кампанентау сл1з1стай абалонкi дванаццацiперснай кишк месячных цялят, мкм
Паказчыю Групы
кантроль вопыт
Таушчыня МПСА 29,8±0,9 28,6±1,1
Дыяметр залоз 61,7±1,1 65,1±1,2*
Дыяметр пратока залоз 17,3±0,8 18,4±0,7
Вышыня варсшак 567,8±30,7 595,3±29,4
Шырыня варсшак 124,3±5,3 119,7±4,7
Глыбшя крыпт 459,2±53,8 375,2±36,8
Шырыня крыпт 54,3±4,2 59,6±5,9
Заувага: МПСА - тжмышачная пласцшка сл1з1стай абалоню; *P<0,05 - у адносшах да кантрольнай групы.
У цялят доследнай групы пры пстамарфалапчных даследаваннях устаноулена у двaнaццaцiперснaй кiшцы умеранае напауненне крывяносных сасудау. Разрыхлення, развалакнення i ацек валакшстых структур стромы не адзначал^ Выяулена вытанчэнне слiзiстaй абалоню за кошт зняцця запаленчай рэaкцыi, нaрмaлiзaцыi кровазвароту, а таксама аднауленне колькасщ вaрсiнaк.
а - дэсквамацыя эттэлш варсшак дванаццацшерснай кшю цялят-гшатрофжау кантрольнай групы, разбурэнне дарсальных аддзелау залоз; б - варсшй дванаццацшерснай кшю цялят-нарматрофжау, варсшй i крыпты добра сфармаваныя, па памерах вышыт i глыбiнi адзначаецца перавага крыпт. Узрост - адзш месяц. Гематаксiлiн-эазiн. Мжрафота. Бiяскан. Пав.: 28
М а л. 1. Структурная аргашзацыя слшстай абалоню дванаццацшерснай кшю месячных цялят
а - дуадэнальныя залозы цялят-гшатрофжау кантрольнай групы, выяуляецца дэфармацыя, звужэнне прасвету залоз, шфшьтрацыя сярозным эксудатам i клеткавым1 элементам; б - дуадэнальныя залозы цялят-гшатрофжау доследнай групы, добра сфармаваныя, шчыльна прылягаюць. Узрост - адзш месяц. Гематаксшш-эазш. Мжрафота. Б1яскан. Пав.: 70
М а л. 2. Ступень развщця дуадэнальных залоз месячных цялят
Пры псталапчным даследаванш тонкага аддзела юшэчшка цялят-гшатрофшау кантрольнай групы был1 выяулены змены, яюя насш ачаговы або дыфузны характар. У покрыуным i жалезютым эштэлн наз1раецца крупчастая i сл1зютая дыстраф1я, а у сасудзюта-страмальнай тканше на фоне мшрагемацыркуляторных парушэнняу - ацекласць, паунакроуе сасудау i кровазлщця (мал. 2 б).
Пры цяжкай клшчнай праяве хваробы у цялят кантрольнай групы выяуляецца карцша дэскваматыунага катара або сярозна-гемарапчнага гастраэнтэрыту, часта з слаба выяуленай шфшьтрацыяй сл1зютай абалоню i падсл1зютай асновы л1мфацытам1, пстыяцытам1, манацытам1, плазматычным1 клеткам1 i адзшкавым1 лейкацытамь У некаторых участках адзначал1 ачаговы павярхоуны некроз сл1зютай абалонкi з наступным фарм1раваннем эрозш i язвау.
У цялят доследнай групы месячнага узросту добра пазначаныя варсшю i крыпты, дно яюх ляжыць на уласным злучальна-тканкавым пласце, яю змяняецца мышачнай пласцшкай сл1зютай абалоню тонкага юшэчшка, якая размяжоувае сл1зютую абалонку ад падсл1зютага пласта. Рэльеф варсшак зубчасты, няроуны. Форма варсшак дванаццацшерснай юшю языкавщная (мал. 1). Варсшю i крыпты тонкага аддзела юшэчшка цялят кантрольнай групы высланы цыл1ндрычным каёмчатым эштэл1ем з уключэннем вялшай колькасщ сл1зеутвараючых клетак. Выяулены множныя л1мфацыты унутры эштэл1яльнага пласта. Цылшдрычны каемчаты эштэлш на канцах варсшак злушчваецца, у прасвеце -сакрэт з вялшай колькасцю злушчаных клетак.
Глы^ня залягання крыпт у жывел доследнай групы склала 375,2±36,8 мкм, што на 18,9 % менш, чым у цялят кантрольнай групы. Дыяметр залоз папярочнага перасеку у жывел абедзвюх груп змяняецца нязначна. Колькасць канцавых аддзелау дуадэнальных залоз на 550 мкм ^зютай абалонкi у жывел абедзвюх груп вар'iруе ад 27 да 41 шт. Стауленне колькасщ крыпт да колькасцi варсшак на 550 мкм слiзiстай дванаццацшерстнай кiшкi цялят доследнай групы склау 11,6 : 5,5, а у кантрольнай групы 10,6 : 4,8. Каэфщыент суадносш варсiнка : крыпта (вышыня варсiнкi : глыбiня крыпты) у цялят-гшатрофшау кантрольнай i доследнай груп склау 1,24 i 1,59, што адлюстроувае архiтэктонiку сценкi аддзелау тонкага юшэчшка i характарызуе марфафункцыянальны статус.
Патамарфалагiчныя змены у цялят-гшатрофшау загшуушых на фоне гастраэнтэральнай паталогп, былi выяулены ва усiх аддзелах тонкага юшэчшка. У дванаццацiперснай юшцы у большасцi выпадкау адзначалi укарачэнне кiшэчных варсiнак. У асобных выпадках назiралi ачаговы некроз варсiнак i залоз паблiзу уласнай пласцiнкi ^зютай абалонкi. У прасвеце часткова пашкоджаных залоз выяулялi нешматлiкiя клеткi на этапе дзялення. Памiж жалезiстымi структурамi месцамi выразна вымалеуваецца iнфiльтрацыя сярозным эксудатам i клеткавымi элементамi, сярод яюх адзiнкавыя эазiнафiлы, плазмабласты i плазматычныя клеткi.
У глыбока ляжачых дуадэнальных залозах адзначалi цалкам захаваны эпiтэлiяльны пласт, а у iх паражнiнах выяулялi нераунамерна афарбаваны сакрэт. Вакол жалезютых структур выяуляюцца пралiфераты, якiя прадстаулены макрафагамi, плазмацытамi, пстыяцытам^ лiмфацытамi. У мышачнай абалонцы кальцавыя i падоужаныя мышачныя валокны не маюць дакладных межау, таму нераунамерна афарбаваныя ядры мiяцытау выцягнутай формы размяшчаюцца у выглядзе ланцужка. Сярозная абалонка патоушчана, пакрыта выцягнутымi клеткамi мезатэлiя, частка з якiх падвяргаецца адрыванню.
Т а б л 1 ц а 2. Марфаметрыя тканкавых кампанентау слiзiстай абалонк1 худой тшга месячных цялят, мкм
Паказчыю Групы
кантроль вопыт
Таушчыня МПСА 30,1±0,9 28,7±0,7
Дыяметр залоз 55,7±1,3 59,1±0,9*
Дыяметр пратока залоз 16,7±0,9 21,3±1,1*
Вышыня варсшак 702,8±14,2 927,7±17,3***
Шырыня варсшак 84,8±5,1 102,1±6,7*
Глыбшя крыпт 397,2±41,5 325,9±38,7
Шырыня крыпт 52,1±3,9 57,3±4,8
Заувага: МПСА - м1жмышачная пласцшка сл1з1стай абалоню; *Р<0,05; ** Р<0,01; *** Р<0,001 - у адносшах да кантрольнай групы.
У худой юшцы вышыня юшэчных зморшчын у цялят доследнай групы месячнага узросту склала 929,2±59,8 мкм, а у цялятау кантрольнай групы 857,9±63,4 мкм. Анастамазуючы памiж сабой кiшэчныя зморшчыны у худой кiшцы размяшчаюцца блiжэй адна да адной. Вышыня i шырыня варсiнак тонкай кiшкi больш, чым у дванаццацiперснай кiшцы (мал. 3). Яны маюць выцягнутую лютавщную форму з няроУнымi зубчастымi баками
Аналiз табл. 2 паказвае, што глыбшя крыпт у худой юшцы цялят кантрольнай групы склала 397,2±41,5 мкм, што на 17,9 % больш, чым у жывел доследнай групы. Дыяметр папярочнага перасеку залоз склау у цялят доследнай групы 59,1±0,9 мкм, што на 3,4 мкм менш, чым у жывел кантрольнай групы. Дыяметр пратою залоз у некаторых выпадках не вызначаецца, паколью прасвет апошшх мае выгляд вузкай шчылшы або зушм не выяуляецца.
Асаблiвую цiкавасць для параунальнага аналiзу маюць суадносiны колькасцi крыпт да колькасщ варсшак на 550 мкм сценю худой юшю. У цялят доследнай групы гэты паказчык складае 15,6 : 6,8, а у цялят кантрольнай групы 13,3 : 5,0. Каэфщыент суадносш варсшка : крыпта (вышыня варсшю : глыбшя крыпты) у цялят-гшатрофшау кантрольнай групы склау 1,77, а у цялят-гшатрофшау доследнай групы 2,84. Памяншэнне суадносш варсшак i крыпт паказвае на больш шзкую хуткасць абнаулення энтэрацытау i узровень iх дыферэнцыяцын, такiм чынам, парушэнне працэсау рэгенерацыи
i рэзкае падаужэнне крыпт, асаблiва ix рэгенератыуных зон, гэта можа прывесщ да атрафп слiзiстай абалонкi худой юшю.
а - слiзiстая абалонка худой Kimxi цялят-ппатрофжау кантрольнай групы, у дыстальных аддзелах на месцы разбураных залоз, выяуляюцца рознай велiчыш залозы, прасветы у якix маюць адпаведна розны дыяметр з фармiраваннем юстозных паражнш; б - варсшю худой кimкi цялят-ппатрофжау доследнай групы, адзначаецца шчыльнае прыляжанне i значнае павелiчэнне даужыш варсiнак. Узрост - адзш месяц. Гематаксiлiн-эазiн. Мжрафота. Бшскан. Пав.: 28
М а л. 3. Структурная аргашзацыя слiзiстай абалоню худой кimкi месячных цялят
а - залозы худой юшю цялят-гшатрофжау кантрольнай групы, адзначаецца разбурэнне структуры залозы i участи пралiферацыi; б - залозы худой юшю цялят-гшатрофжау доследнай групы, ляжаць кампактна, выяуляюцца клеткавыя элементы. Узрост - адзш месяц. Гематаксшш-эазш. Мжрафота. Б1яскан. Пав.: 70
М а л. 4. Ступень развщця залоз худой кшю месячных цялят
У худой юшцы цялят кантрольнай групы найбольшыя патамарфалапчныя змены наз1рал1 па выступах цыркулярных зморшчын, на канцах яюх выразна вщаць разбурэнш адной трацшы юшэчных залоз. У захаваушыхся участках стзютай абалоню крыпты утрымл1ваюць сл1зь i дэсквамаваныя эп1тэл1яцыты у выглядзе бакалавщных экзакрынацытау. У таюх месцах пам1ж жалез1стым1 структурам1 вызначаюцца прал1фераты, на месцы разбураных залоз у выглядзе зноу сфармаваных крыпт з невыразным1 абрысам1 прасвету. У глыбш стзютай абалоню знаходзш залозы рознай вел1чыш, прасветы у яюх мел1 адпаведна розны дыяметр з фарм1раваннем юстозных паражнш. Унутраная сценка 1х выслана плосюм эп1тэл1ем (мал. 4 б). Сасуды м1крагемацыркуляторнага рэчышча рэзка пашыраныя i запоуненыя эрытрацытамi, што сведчыць аб з'явах застойнай гiперэмii i стаза.
У xyдой юшцы цялят доследнай групы нaзiрaлiся aднayленчыя працэсы на выстyпax цыркyлярныx зморшчын кiшэчныx залоз. Крывяносныя сaсyды умеранага нaпayнення.
Бышыня варсшак сценкi пaдyздышнaй кiшкi y цялят доследнай групы складае 833,9±32,7 мкм, што на 167,2 мкм менш, чым у жывел кантрольнай групы. Шырыня вaрсiнaк у доследнай групе роуная 102,3±5,6 мкм, што на 7,9 мкм больш, чым у жывел кантрольнай групы. Барсшю маюць выцягнутую лiстaвiднyю форму, як i y xyдой кiшцы. У вобласщ зморшчын i па-за ix, варсшю вышэй чым на бaкaвыx пaверxняx i вяршынi зморшчын, бакавыя пaверxнi вaрсiнaк маюць зубчастаую будову. Гэтая канфшурацыя yлaсцiвaя часцей за усе сфaрмiрaвaным вaрсiнкaм. Ад вaрсiнкi адькодзяць некaлькi крыпт, глыбiня залягання якix у цялят доследнай групы 387,4±26,2 мкм, што на 14,3 мкм менш, чым у жывел кантрольнай групы. Дыяметр залоз крыпт у падуздышнай юшцы вагаецца ад 42,9 да 55,3 мкм.
Т а б л i ц а 3. Маpфаметpыя тканкавых кампанентау сщзктай абалонк1 падуздышнай кiшкi месячных цялят, мкм
Паказчыю Груп^1
кантроль воп^1т
Таушчыня MПСA 28,6±0,9 29,4±1,2
Д^1яметр залоз 49,2±0,9 55,3±1,4**
Д^1яметр пратока залоз 12,8±0,4 18,8±0,5***
Вышыня вaрсiнaк 666,7±23,5 833,9±32,7**
Ш^1р^1ня вaрсiнaк 110,2±6,8 102,3±5,6
Глыбшя кр^1пт 401,7±13,6 387,4±26,2
52,7±4,2 58,6±3,9
Заувага: MПСA - м1жмышачная нлaсцiнкa сл1з1стай абалоню; *P<0,05; ** Р<0,01; *** Р<0,001 - у aA^o^x да кантрольнай групы.
Стayленне колькaсцi крыпт да колькасщ вaрсiнaк на 550 мкм ^зютай aбaлонкi y жывел доследнай групы складае 14,8 : 5,1, a y цялят кантрольнай групы - 15,4 : 4,9. Каэфщыент суадносш вышыш вaрсiнкi : даужыш крыпты y цялят-гiпaтрофiкaУ доследнай i кантрольнай груп склау ад 1,66 да 2,15.
У падуздышнай юшцы цялят кантрольнай групы адзначаецца xaрaктэрнaя карцша скарачэння i разбурэння пaверxневыx слaеy вaрсiнaк з дэсквамацыяй покрыyнaгa i жалезютага эпiтэлiя, кровaзлiццямi y тканшы слiзiстaй aбaлонкi i пaдслiзiстaгa пласта, разрэджанасцю лiмфоiдныx клетак у пейеравык бляшкax, iнфiльтрaцыяй yсix слaеy сценю кiшкi лейкaцытaмi, нешмaтлiкiмi мaкрaфaгaмi i плaзмaтычнымi клеткaмi. У падуздышнай юшцы цялят доследнай групы адбывалася aднayленне пaверxневыx слaеy вaрсiнaк за кошт зняцця запаленчай рэaкцыi i нaрмaлiзaцыi кровазвароту. Iнфiльтрaцыя yсix слaеy сценю кiшкi лейкaцытaмi, мaкрaфaгaмi i плaзмaцытaмi не адзначаецца (мал. 5 а).
У мезентерaльныx лiмфaтычныx вyзлax цялят-гiпaтрофiкaУ выяyлялi як гiпертрaфiрaвaныя лiмфaтычныя фaлiкyлы з пaшырaнымi гермiнaтыyнымi цэнтрaмi, так i рэдукаваныя лiмфaтычныя фaлiкyлы з невялiкiмi гермiнaтыyнымi цэнтрaмi або з поуный ix адсутнасцю. Быяyлялi пашырэнне i кровaнaпayненне сасудау, i сiнyсay. У сaсyдax капшярнага рэчышча нaзiрaлaся вялiкaя колькасць эрытрацытау, пры гэтым сiнyсы, як правша, былi пашыраны i yтрымлiвaлi значную колькасць блaсныx формау клетак. У некоторый выпaдкax знaxодзiлi трамбоз крывяноснык сасудау, плазматычнае насычэнне цэнтрау лiмфaтычныx фaлiкyлay i рэдукцыю дрyгaсныx фалшулау. Быяулены дэфiцыт лiмфоiдныx клетак у raa^^x лiмфaтычнaгa вузла да ступеш агалення стромы вузла.
Гiстaxiмiчныя даследаванш у xворыx жывел выявiлi значнае зшжэнне aктыyнaсцi шчолачнай фасфатазы у слiзiстaй абалонцы тонкага кiшэчнiкa, aсaблiвa двaнaццaцiперснaй i пачатковай чaсткi xyдой кiшкi, дзе у здaровыx цялят-гшатрофшау яе актыунасць была найвышэйшай. Зшжэнне было звязана, на нашу думку, перш за усе з дыстрaфiяй i рэзкай дэсквамацыяй варсшак эпiтэлiя, яюя
валодаюць макс1мальнай актыунасцю шчолачнай фасфатазы. Зшжэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы у сл1зютай абалонцы тонюх юшак сведчыць пра паслабленне ферментатыунай функцьп 1х эштэл1я, што, несумненна, прыводзша да значнага парушэння складаных працэсау стрававання, а асабл1ва прысценачнага, яюя праходзяць пры яе непасрэдным удзеле.
а - у ^зютай абалонцы цялят-гшатрофжау кантрольнай групы адзначаецца характэрная карцiна скарочання i разбурэння паверхневых слаеу варсшак з дэсквамацыяй покрыунага i жалезютага эпiтэлiя; б - у цялят-гшатрофжау доследнай групы адзначаецца аднауленне паверхневых слаеу варсiнак за кошт зняцця запаленчай рэакцьп i нармалiзацыi кровазвароту. Узрост - адзш месяц. Гематаксшш-эазш. Мгкрафота. Бiяскан. Пав.: 28
М а л. 5. Структурная аргашзацыя ^зютай абалонкi падуздышнай кiшкi месячных цялят
а - пракамальныя аддзелы залоз падуздышнай кiшкi цялят-ппатрофжау кантрольнай группы разбураныя, адзначаецца
дэсквамацыя пакрыунага эпiтэлiя варсiнак i крыпт, клеткавая пралiферацыя; б - залозы падуздышнай кшю цялят-гшатрофжау доследнай групы, шчыльна прылягаюць i добра сфармаваныя. Узрост - адзш месяц. Гематаксшш-эазш.
Мжрафота. Б1яскан. Пав.: 70
М а л. 6. Ступень развшця залоз падуздышнай юшю месячных цялят
Заключэнне. Вынш даследаванняу паказваюць, што найбольшыя патамарфалапчныя змены адзначаюцца у худой юшцы цялят кантрольнай групы па выступах цыркулярных зморшчын, на канцах яюх выразна вщаць разбурэнш адной трацшы юшэчных залоз сл1зютай абалоню. Крыпты утрымл1ваюць сл1зь i дэсквам1раваныя эштэл1яцыты у выглядзе бакалавщных экзакрынацытау. У таюх месцах пам1ж жалезютым1 структурам1 вызначаюцца прал1фераты, на месцы разбураных залоз у выглядзе зноу сфармаваных крыпт з невыразным1 абрысам1 прасвету, а у глыбш1 сл1зютай абалоню
залозы выяуляюцца рознай велiчыш, прасветы у якiх маюць адпаведна розны дыяметр з фармiраваннем кiстозных паражнiн.
Таюм чынам, у месячных цялят з прыкметамi прыроджанага недаразвiцця марфагенез тканкавых кампанентау слiзiстай абалонкi кiшэчнiка абумоутваецца умова1Ш утрымання, кармлення, наяунасцю страушкава-юшэчнай паталогii i ступенню фiзiялагiчнай сталасщ пры нараджэннi. Таму для павелiчэння захаванасцi i знiжэння захворвання жывел дадзенай катэгорыi неабходна ужываць комплексныя падыходы у прафiлактыцы i лячэнт прыроджанай гiпатрафii цялят з выкарыстаннем Н1ЛВ i прэпарата «Гамавт>, яюя аказалi, на нашу думку, прамое i ускоснае уздзеянне на карэкцыю i лiквiдацыю прыкмет прыроджанага недаразвщця.
Праца выканана пры падтрымцы БРФФД НАН Беларусi гранд № Б13М-049.
Л I Т А Р А Т У Р А
1. Алвердыеу, Г. Р. Клеткавы [ гумаральны 1муттэт у цялят рознай ступеш ф1з1ялапчнай сталасщ [ карэкцыя яго пептыдным1 б1ярэгулятарамг аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / Г. Р. Алвердыеу; СПб. вет. ш-т. - СПб, 1992. - 18 с.
2. Антошына, Л. П. Функцыянальная марфалог1я сл1згстай абалоню сценю тонкай кшю нованароджаных цялят чорна-пярэстай пароды: аутарэф. дыс. ... канд. б1ял. навук: 16.00.02 / Л. П. Антошына; Мардоускага дзярж. ун-т 1м. Н. П. Агарава. -Саранск, 1996. - 20 с.
3. Галубцоу, А. В. Ужыванне шзкаштэнс1унага лазернага выпраменьвання для павышэння натуральнай рэзютэнтнасщ цялят-гшатрофжау / А. В. Галубцоу, В. В. Васшсш // Весшк Варонежскага дзярж. аграр. ун-ту. - Варонеж, 2010. - Вып. 2(25). - С. 51-59.
4. Катаранау, А. А. Кшшка-1муналапчная характарыстыка нованароджаных цялят [ немедыкаментозные метады карэкцып у 1х 1мунадэфщыту: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.07 / А. А. Катаранау; Сарат. дзярж. аграр. ун-т 1м. Н. I. Вавшава. - Саратау, 2005. - 29 с.
5. Кашавы, Г. I. Марфафункцыянальная характарыстыка сакраторных элементау страунжава-юшэчнага тракта у норме [ пры дыспепси цялят: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / Г. I. Кашавы; Харкаусю клшчны ш-т. - Харкау, 1973. -19 с.
6. Крауцоу, I. Л. Параунальныя псталапчныя [ пстах1м1чныя даследавант органау стрававання у пладоу [ цялят, атрыманых ад кароу з розным узроунем кармлення: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / I. Л. Крауцоу; Омсю вет. ш-т. -Омск, 1976. - 18 с.
7. Крыштафорава, Б. У. Канцэпцыя этыялоги недаразвщця нованароджаных цялят [ 1х ранняй пбел1 / Б. У. Крыштафорава, I. У. Хрусталева // Аграрная навука. - 2000. - № 5.- С. 23-24.
8. Лшык, I. П. Мехашзмы неаваскулагенеза у шкшетных цяглщах цялят [ яго рэгуляцыя з дапамогай актыватарау метабал1зму [ лазернага выпраменьвання / I. П. Шшык, В. В. Малашка, Д. В. Малашка // Сел. гаспадарка - праблемы [ перспектывы / Гродн. дзярж. аграр. ун-т. - Гродна, 2011. - Т. 1. - С. 327-338.
9. Мжул1ч, Я. Л. Марфалог1я структур сычуга цялят-малочшкау у норме [ паталоги: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / Я. Л. Мжул1ч; Вщеб. дзярж. акад. вет. мед. - Вщебск, 2001. - С. 20.
10. Пайтэрава, В. В. Прафшактыка абамазаэнтэрытау у цялят з выкарыстаннем шзкаштэнаунага лазернага выпраменьвання / В. В. Пайтэрава, В. I. Макамау, А. М. Казлоусю // Навуковыя зап. Казан. дзярж. акад. ветэрынар. медыцыны 1м. Н. Э. Баумана. - Казань, 2010. - Т. 203. - С. 200-207.
11. Саурасау, Д. А. Уплыу тэнторыума плюс, ганасупервгга, седатша на клшжа-гематалапчныя паказчыю цялят пры антэнатальнай ппатрафи: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.01. / Д. А. Саурасау; Усерас. навук.-дасл. вет. ш-т паталоги, фармакалоги [ тэрапи. - Варонеж, 2003. - 20 с.
12. Самохш, В. Г. Аптым1зацыя метабал1чнага статусу кароу - мащ - аснова прафшактыю неанатальных хвароб цялят / В. Г. Самохш, М. I. Рецкш, В. I. Шушлебш // Актуальныя праблемы хвароб маладняку у сучасных умовах: матэрыялы М!жнар. навук.-практ. канф. / Варонеж. дзярж. ун-т. - Варонеж, 2002. - С. 37-38.
13. Саракавы, В. С. Пстах1м1я сл1з1стай абалоню страунжа, юшэчшка [ клшжа-гематалапчныя паказчыю у нованароджаных цялят пры гшатрафи: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.01 / В. С. Саракавы; Омск. дзярж. вет. ш-т. -Омск, 1975. - 22 с.
14. Сулейманау, С. М. Функцыянальная марфалопя органау стрававання [ эндакрынных залоз у норме [ пры дыспепси: аутарэф. ... дыс. д-ра вет. навук: 16.00.02 / С. М. Сулейманау; Казан. вет. ш-т 1м. Н. Э. Баумана. - Казань, 1981. - 46 с.
15. Траф1мау, А. Ф. Спалучаны уплыу шзкаштэнаунага лазернага выпраменьвання [ 1мунастымулятара «Эраконд» на 1мунаб1ялапчную паунавартаснасць малодз1ва [ характар 1муналапчных рэакцый аргашзма цялят / А. Ф. Траф1мау, В. М. Щмашэнка, А. А. Музыка // Навуковыя зап. установы адукацьп «Вщеб. ордэна «Знак Пашаны» дзярж. акад. ветэрынар. медыцыны». - Вщебск, 2010. - Т. 46, вып. 1, ч. 2. - С. 88-91.
16. Ульянау, У. Г. Узроставыя [ патоморфологические змены пры дыспенси: автореф. дыс. ... канд. вет. навук: 801 / У. Г. Ульянау; Сарат. заавет. ш-т. - Саратау, 1969. - 17 с.
