CC BY
12
УДК 636.22/.28:611:619:616-053.3
МАРФАФУНКЦЫЯНАЛЬНАЯ АРГАН1ЗАЦЫЯ МЖРАЦЫРКУЛЯТОРНАГА РЭЧЫШЧА
ТОНКАГА К1ШАЧН1КА ЦЯЛЯТ НА ФОНЕ ПРЫМЯНЕННЯ ШЗКАШТЭНСГУНАГА ЛАЗЕРНАГА ВЫПРАМЕНЬВАННЯ I ПРЭПАРАТА «ГАМАВ1Т»
Г. А. ТУМ1ЛОВ1Ч, Дз. М. ХАРЫТОН1К, А. В. БАШУРА
УА «Гродзенсш дзяржауны аграрны ушверсггэт», г. Гродна, Рэспублжа Беларусь, 230008
(Поступила в редакцию 06.09.2016)
Рэзюмэ. Вывучана структурна-функцыянальная аргатзацыя мжрацыркуляторнага рэчышча тонкага тшачтка цялят-гтатрофжау месячнага узросту. У цялят-гтатрофжау кантрольнай групы выяулены шэраг асаблiвасцяy у аргатзацын мжрацыркуляторнага рэчышча: памяншэнне колькасц сапраудных капыярау, пераутварэнне сапраудных капыярау у емiстыя (дэпашруючыя) сасуды, цэнтралiзацыя мжрагемадынамт i зтжэнне актыунасц шчолачнай фасфатазы у слЫстай абалонцы. Прымяненне iмунамадулюючага прэпарата «Гамавт» i шзкаттэнЫунага лазернага выпраменьвання дазволыа лiквiдаваць прыкметы антэнатальнага недаразвщця мжрацыркуляторнага рэчышча у цялят-гтатрофжау до-следнай групы, што праявыася у павелiчэннi колькасць сапраудных капыярау, шчыыьнасщ капыярнага рэчышча i фармiра-ванем вялжай колькасц капыярных парасткау.
Ключавыя словы: цяляты, гiпатрафiя, марфалогiя, дыспепая, гастраэнтэральная паталогiя, тоню юшачнж, слЫстая абалонка, мжрацыркуляторнае рэчышча, катляры, гiстахiмiя.
Summary. We studied structural-functional organization of the microcirculatory bloodstream of the small intestine in hypo-trophic calves aged 1 month. In hypotrophic calves of the control group a number of special features in the organization of the mi-crocirculatory bloodstream were revealed: reduction in numbers of true capillaries, transformation of true capillaries into the capacitance (uptake) vessels, centralization of microhaemodynamics and decrease in the activity of alkaline phosphatase in the mucous membrane. Application of the immunomodulating preparation «Gamavit» and low-intensive laser radiation has allowed to eliminate signs of the antenatal underdevelopment of the microcirculatory bloodstream in hypotrophic calves of the experimental group, which resulted in the increased number of true capillaries, density of the capillary stream and multiple formation of capillary sprouts.
Key words: calves, hypotrophy, dyspepsia, morphology. gastroenteralpathology, small intestine, mucous membrane, microcircu-lator course, capillary, gistochemistry.
Уводзшы i аналп крынщ. Вывучэнне асабл1васцяу кровазабеспячэння у мшрацыркуляторным рэчышчы розных органау з'яуляецца важнай марфалапчнай задачай, так як на узроуш мшрацыркуля-цьп рэал1зуецца транспартная функцыя сардэчна-сасудзютай сютэмы, ажыццяуляецца абмен рэчывау пам1ж крывей i тканкам1 [4]. У сувяз1 з разнастайнасцю патагенетычных фактарау развщця гастра-энтэральнай паталоги у апошш час лiчаць, што вялшую ролю адыгрывае сасудзюты фактар, як за-бяспечвае харчаванне, фiзiялагiчную рэгенерацыю i абарону ^зютай абалоню стрававальнага тракта [7]. Вырашальнае значэнне у забеспячэнш трофiкi тонкага юшачшка маюць яго кровазабеспячэнне, стан мшрацыркуляцып i агульнага кровазвароту [8].
У вышку змены гемацыркуляцыi узшкае дыскарыляцыя кровазабеспячэння, метабалiзму рэчывау, функцый страунiка i кiшачнiка [4]. Парушэнне артэрыяльнага кровазабеспячэння з прычыны заку-паркi мезентэральных сасудау, па дадзеных М. I. Шкадзiускага [10], складае ад 0,7-7,6 % ад усiх вы-падкау кiшачнай паталогii. Даследаванш, праведзеныя А. I. Брыльянтавай [2], пры гастраэнтэральнай паталогii паказалi, што артэрыёлы, венулы i больш буйныя сасуды мелi рэзкiя звужэння, яюя на працягу аднаго i таго ж сасуда магт сустракацца некалью разоу, чаргуючыся са значнымi пашырэн-нямi. У многiх дробных сасудах назiраецца нераунамернасць калiбра i сточаныя контуры. Фармава-лiся шматлiкiя як буйныя артэрыя-вянозныя анастамозы, так i прэкапiлярныя, што, магчыма, звязана з працяглымi перыядамi спазму сасудау.
Рабочая емютасць сасудзiстага рэчышча у некалью разоу перавышае аб'ём цыркулявалай крыв^ таму у звычайных умовах цыркуляцып усе шляхi крывацеку не могуць быць выкарыстаны з поунай функцыянальнай нагрузкай. Велiзарная роля сасудау мжрацыркуляторнага рэчышча у дэпанiраваннi крывi сведчыць аб тым, што яно з'яуляецца адным з асноуных звеньеу рэгуляцып функцыянальнай адпаведнасцi памiж аб'ёмамi паказчыкау цыркулявалай крывi i сасудзiстага рэчышча [9].
Для забеспячэння пастаянна змяняючыхся метабалiчных патрэбау тонкага юшачшка i арганiзма цялят у цэлым, структурна-функцыянальныя асаблiвасцi мiкрацыркуляторнага рэчышча павшны ажыццяуляць адэкватнае кровазабеспячэнне. Апошняе дзесящгоддзе характарызуецца укараненнем тэарэтычных дадзеных аб аргашзацыи i функцыi мiкрацыркуляторнага рэчышча у ветэрынарную
практыку. I гэта зразумела, паколью кожнае захворванне i нават любыя змены функцыянальнага стану аргашзма суправаджаюцца адэкватнай перабудовай мiкрацыркуляцыi [7].
Мэта працы - вывучыць асаблiвасцi структурна-функцыянальнай арганiзацыi мшрацыркулятор-нага рэчышча тонкага кiшачнiка месячных цялят з прыкметамi прыроджанага недаразвiцця на фоне прымянення шзкаштэншунага лазернага выпраменьвання i прэпарата «Гамавт>.
Матэрыялы i метады даследаванняу. Навукова-вытворчыя даследаваннi праводзiлiся y 20132015 гг. на базе УА СВК «Путрышю», СВК «Прагрэс-Верцялшю» Гродзенскага раёна i Н1Л УА ГДзАУ. Клiнiчныя даследаваннi нованароджаных цялят праводзш адпаведна агульнапрынятаму y ветэрынарьп плану па А. М. Смiрнову [6], а таксама зыходзячы з распрацаванай методыю вызначэння марфафункцыянальнай сталасщ нованароджаных цялят па Г. А. Тумiловiчу [8].
Намi быу праведзены вопыт на цялятах з прыкметамi прыроджанага недаразвiцця з жывой масай пры нараджэннi 23,8±0,93 кг да месячнага узросту. Пры гэтым былi сфармаваныя 2 групы: доследная i кантрольная па 15 галоу у кожнай. Жывелы доследнай групы знаходзшюя пад уздзеяннем двухбаковага шзкаштэншунага лазернага выпраменьвання у вобласцi галоднай ямю i вентральнай часткi брушной сценю злева i справа у месцы праекцыi мнагакамернага страушка i тонкага юшачшка на скуры цялят, а таксама бiялагiчна актыуныя кропи (БАК), размешчаныя на дарсальнай лiнii паяснщы i крыжа i паравертэбральна справа i злева на адлегласцi 2-3 пальцау ад яе. Курс склау 8 дзён з двухдзённым перапынкам пасля чатырох сеансау з экспазщыяй 3 мiн. У якасцi лазернай крынщы выкарыстоyвалi лазерны апарат «Люзар-МП». 1мунамадулюючы прэпарат «Гамавiт» уводзiyся унутрымышачна у дозе 0,1 мл/кг жывой масы 2 разы у тыдзень на працягу трох тыдняу.
Матэрыялам для гiсталагiчных даследаванняу былi узяты узоры сценак дванаццацiперснай, худой, падуздышнай кiшкi тонкага аддзела кiшачнiка месячных цялят. Намi былi адабраны наступныя узоры тканкi з дванаццацiперснай юшю у сярэднiм участку; у худой - з крашальнага, сярэдняга i каудальнага участкау; падуздышнай кiшцы - з крашальнага, сярэдняга i каудальнага участкау. Пры адборы матэрыялу iмкнулiся да максiмальнай стандартызацыi прэпаратыуных працэдур пры фiксацыi, праводцы, залiваннi, падрыхтоуцы парафiнавых i крыястатных зрэзау. Адбор проб тонкага юшачшка праводзiлi не пазней 10-15 мш. пасля ускрыцця брушной поласцi жывёл. Матэрыял фшсавауся у 10 %-м растворы нейтральнага фармалiну i вадкасцi Карнуа. Для правядзення марфалапчных даследаванняу yжывалi афарбоуку гiсталагiчных зрэзау гематаксiлiн-эазiнам па Эрлiху, трывалым зяленым па Ван Пзану, эазiнам-мецiленавым сiнiм па Лейшману, альцшавым сiнiм з дафарбоукай ядрау гематаксшшам. Рыхтавалi татальныя прэпараты тонкага юшачшка па В. В. Малашку [5]. Мшрацыркуляторнае рэчышча тонкага кiшачнiка вывучалi метадам iмпрэгнацыi крывяносных сасудау азотнаюслым срэбрам па Бшьшоускаму-Гросу, Расказавай i В. В. Купрыянаву. Функцыянальны стан мшрацыркуляторнага рэчышча тонкага кiшачнiка ацэньвалi па наступных параметрах, а менавгга: за адзiн капiляр прымалi фрагмент капшярнай сеткi, якая не мае бакавых галшаванняу; шчыльнасць капшярау вызначал^ як адносную велiчыню, якая характарызуе гушчыню размеркавання капiляраy у абалонках тонкага кiшачнiка, роуную колькасцi капшярау, аднесеную да адзiнкi плошчы (пуд). Колькасную ацэнку капiлярызацыi тонкага юшачшка цялят праводзiлi з выкарыстаннем методыю С. М. Блiнкова i шш. [1] па формуле: Lo = 2nc; пс = Ке/2а, дзе № - лш рэшт сасудау у межах сеткi; пс - шчыльнасць рэшт капшярау на 1 мм2; а - плошча зрэзау, якая пакрыта сеткай; Lo - даужыня капшярау на 1 мм. Актыунасць шчолачнай фасфатазы (ЩФ, КФ 3.1.1.1.) вызначалi метадам Гаморы. Для апрацоую дадзеных выкарыстана сiстэма мшраскапп з кампутарнай апрацоукай «Altami Studio», якая уключае мiкраскоп ЛАМА М1КМЕД - 2, каляровую фотакамеру D.S.P. 78/73 SERIES.
Вынiкi даследаванняу i ix абмеркаванне. Кровазабеспячэнне тонкага юшачшка цялят ажыццяуляецца yнутрысценкавымi артэрыямi, яюя выходзяць з экстраарганых сасудау пад вострым, прамым i радзей тупым вугламь Спачатку яны праходзяць пад сярознай абалонкай, аддаючы для яе мноства шткападобных дробных сасудау, яюя, злучаючыся памiж сабой, утвараюць у сярознай абалонцы буйнапятлiстую сетку. Частка галш падсярознай сеткi фармуе густое падсярознае спляценне, якое размешчана на знешняй паверхнi мышачнай абалонкi. Аддаушы галiны i галiнкi для сярознай абалоню i падсярознага спляцення, штрамуральныя артэрыi апускаюцца у тоушчу сценю кiшачнiка. У мышачнай абалонцы сасуды, арыентаваныя па ходу мышачных пучкоу, анастамазуючы памiж сабой, яны утвараюць у кожным пласце сеткападобнае спляценне. Большая частка сасудау размешчана памiж пласташ i фармiруе мышачнае спляценне. 1нтрамуральныя артэрыi, прайшоушы праз мышачную абалонку, накiроУваюцца у падслiзiсты пласт, дзе яны дзеляцца на галшы шасщ па-
радкоу, яюя aнaстaмaзyючы пaмiж сaбой, yтвaрaюць aсноyнaе спляценне кiшэчнiкa, якое нaсычaе не толькi слiзiстyю aбaлонкy кiшaчнiкa, где чaстковa i мышaчнyю.
^д^з^тге спляценне aжыццяyляе кровaзaбеспячэнне вaрсiнaк i мiжвaрсiнкaвыx пустот тонкaгa aддзелa кiшaчнiкa. У вaрсiнкi кiшaчнiкa y з^ежнос^ aд ix формы yвaxодзiць ад адной дa троx орт-эрыёл, рaзмешчaныx y цэнтры вaрсiнкi. Цэнтрaльнaя aртэрыёлa y верxaвiне вaрсiнкi дыxaтaмiчнa дзелiццa нa дзве роуныя aртэрыёлы, якiя з iншымi aртэрыёлaмi y верxaвiне вaрсiнкi i пa яе ^^x yтвaрaюць густую кaпiлярнyю сетку.
Вены слiзiстaй aбaдонкi y кiшaчнiкy цялят выконвaюць вельмi вaжнyю ролю, тaк як яны першымi кaнтaктyюць з прaдyктaмi знешнягa aсяроддзя, пaглынaючы ix y прaцэсе yсмоктвaння з кiшaчнiкa y вянозную кроу. Пд эпiтэлiем кiшaчныx вaрсiнaк рaзмешчaнa густоя кaпiлярнaя сеткa. Янa уяуляе сaбой дрaбнюткi сеткaвiдны футляр для усёй вaрсiнкi. Пры злiццi 3-4 котляроу yтвaрaюццa посткaпiляры i венулы. У aснове слiзiстaй aбaдонкi вaрсiнкi знaxодзiццa некaлькi венул, якiя, злучою-чыся пaмiж собой, утвороюць зборныя венулы i перaxодзяць у вены воронок. Артэрыёлы у вaрсiнкax, як провшо, сyпрaвaджaюццa дзвюмо венyлaмi. Венулы фaрмiрyюццa по yсiм целе вaрсiнкi, оле больш у воблaсцi верxaвiны i na яе крaяx. Нойбольш буйныя венулы розмяшчоюццо у цэнтры i na крaяx вaрсiнaк. У воблосщ верxaвiны вaрсiнaк венулы aнaстaмaзyючы пaмiж собой, утвороюць дугападоб-ныя оностомозы. Структуро вянозныx сосудоу у вaрсiнкax вызночоеццо ix велiчыней i формой. Ворсшковыя вены прымоюць но усёй адлеглосщ больш дробныя сосуды першого-другого традку, якiя, злучоючыся пaмiж собой, утвороюць густыя вянозныя спляценнi вор^шк. Вены вaрсiнaк i пaмiжвaрсiнкaвыx пустот одкрывоюццо у вянозную сетку ^зютой aбaлонкi тонкого кiшaчнiкa.
Вянозноя кроу з ворсшок i складок к^очита адцякое у пaдслiзiстaе вянозное спляценне, якое вы-конвое дэпaнiрyючyю ролю. Голоушй склaдaючaй чосткой пaдслiзiстaгa вянозтага спляцення з'яуляюцвд вянозныя сосуды, ix прыток i бесперопынтая сетко вянозньк aнaстaмозay. У пaдслiзiстaй основе к^очита фaрмiрyюццa унутрысценочныя вены, якiя прaxодзяць проз мышочную оболонку i но невялiкaй aдлеглaсцi под сярозшй оболонкой yлiвaюццa у мaгiстрaдьныя вены.
Во yмовax прымянення прэтарото «^мов^» i Н1ЛВ у вопытныx жывел нaзiрaеццa пaвелiчэнне до-стayкi крывi у обменныя звёны мiкрaцыркyляторнaгa рэчышчо тонкой юшю цялят, обумоуленое вы-союм узроунем дылятaцыi ортэрыёл i прэкошляроу, што перовышое контроль но 23,6 %. Падобныя змены тыповыя для сосудоу прыносячога звяно - ортэрыёл I i II породкоу во yмовax одэквотной рэок-цыi оргаизмо цялят но змены фiзiялaгiчнaгa стону i узростоння гемaдынaмiчнaй нaгрyзкi. Вывучэнне тaтaдьныx прэпоротоу тонкого кiшaчнiкa, iмпрэгнaвaныx aзотнaкiслым срэбром, дозводяе про-он^зовоць усе звёны мiкрaцыркyляторнaгa рэчышчо, бо пры гэтым вырозно вiдaць клетковоя струк-туро сценкi кожного сосудо.
У здоxлыx цялят контрольной групы y вынiкy дыспепсй выяулены шэрог мaрфaдaгiчныx змен. Гэтыя змены xaрaктaрызaвaлiся у осноуным дыстрaфiчнымi прaцэсaмi i цэлым шэрогам гемады-нaмiчныx тарушэнняу. Ступень проявы ix у большосщ выпад^у цодком aдпaвядaдa стyпенi зaxво-рвоння. Асaблiвa ворто адзночыць, як вышк рaзвiцця тaксiкозy, выяуленыя щркуляторныя пaрyшэннi, якiя xaрaктaрызyюццa гiперэмiяй, стазом крывi, перывaскyлярнымi aцекaмi, з'яуленнем у прaсветax сосудоу прысценaчныx клеткaвыx тромбоу, гaмaгеныx цел, шяутодю кровaзлiццяy, a токсомо зме-нaмi, лaкaлiзaвaнымi нетсрэдно у сомой сaсyдзiстaй сценцы. Апошшя звычойш выяyлялiся у вы-глядзе пр^фероцыи, шброконня i дэсквaмaцыi клеток эндaтэлiя у просвеце сосудо. Пры з'явax зостою крывi у сaсyдax aдбывaеццa тарушэнне axоУныx yлaсцiвaсцяy сaсyдзiстaгa эндaтэлiя. Прозмерны Унyтрысaсyдзiсты цiск пры тшырэнш сосудоу прыводзiць до татончэння эндaтэлiяльнaгa плосто, a сомо зотволенне току крывi спрыяе дaволi процяглому сутыкненню цыркyлiрyючыx у крывi то^тау з эндaтэлiем, выклiкaючы тшкоджонне опошняга. Усё розом узятое aбyмоУлiвaе твышоную прaнiкaльнaсць сосудоу. Во yсix жывел у оргaнax пры з'явax стазо крывi, гiперэмii i кровaзлiцця у прaсветax крывяносныx сосудоу i зо ix межaмi мелi месцо гомогенныя шaрaвiдныя целы.
У цялят у большосщ выгадкоу у оргaнax aдзнaчaдaся шяутодь кровaзлiцця дыяпедэзнога тыпу. Гэто aкaлiчнaсць такозвое но тое, што ужо з першык гaдзiн жыцця новaнaроджaныx цялят, xворыx тaксiчнaй дыспепаяй, но сaсyдзiстyю сценку окозвоюць згубное уздзеянне продукты нaрaстaдьнaгa тaксiкозy. Токсшы, якiя yтвaрaюццa у стрayнiкaвa-кiшaчным трокце у вынiкy гнiлaснaгa броджэння змесщво, без перошкод поступоюць у крывяносное рэчышчо проз оголеную, з прычыны узмоцненой дэсквaмaцыi эпiтэлiя, слiзiстyю оболонку.
У жывел контрольной групы выяуляюцвд пaрyшэннi рayнaмернaсцi розмерковоння кaпiлярay, тому з'яуляюцвд мaдaсaсyдзiстыя зоны, што xaрaктэрнa, у прывaтнaсцi, для слiзiстaй оболоню тонкого
юшачшка. Назiраюцца прыкметы рэдукцьп капiлярнай сетю. Адзначаецца павелiчэнне колькасцi пет-лепадобных канструкцый абменных мшрасасудау i месцы з рэзкiм памяншэннем дыяметра капшярау. Артэрыёла-венулярныя анастамозы маюць у 40-67 % выпадках звiлiстую форму, прасвет асобных анастамозау звужаны.
а - слаба выяулена капшярная сетка у сл1з1стай абалонцы худой юшю цялят-гтатрофжау кантрольнай групы, капшяры адзшкавыя, пашыраныя 1 дэфармаваныя; б - добра развгга капшярная сетка з штэнс1уным кровазабеспячэннем вобласщ мышачна-юшачнага спляцення худой юшю цялят-ппатрофжау доследнай групы. Узрост адзш месяц. Метад В. В.Купрыянава. Мжрафота. Б1яскан. Пав.: а, б - 280.
М а л. 1. Мжрацыркуляторнае рэчышча сл1з1стай абалоню худой юшю цялят месячнага узросту
а - адзначаецца дэфармацыя, перапауненне сасудау у сл1з1стай абалонцы падуздышнай юшю цялят-гшатрофжау кантрольнай групы; б - шчыльнае размяшчэнне сасудау у сл1з1стай абалонцы падуздышнай юшю з добра развгтай катлярнай сеткай цялят-гшатрофжау доследнай групы. Узрост адзш месяц. Метад В. В. Купрыянава. Мжрафота. Б1яскан. Пав.: а, б - 280.
М а л. 2. Мжрацыркуляторнае рэчышча сл1з1стай абалоню падуздышнай юшю цялят месячнага узросту
Пад уплывам прэпарата «Гамавт> i Н1ЛВ у жывел доследнай групы вдуцыруецца неаваскулаге-нез, аб чым сведчыць з'яуленне капiлярных парасткау - «нырак росту» i па змененай шчыльнасщ размяшчэння капшярау у худой юшцы. Змяненне плошчы капiлярнай паверхш i дыфузiйных адлег-ласцяу, рост крывацеку прыводзiць да больш хуткага «вымывания» з варсшак адсарбаваных рэчывау. Петлепадобны рост сасудау стварае у кiшцы крывяносную сiстэму з макшмальнай цэнтралiзацыяй крывацеку, паколькi яна складаецца з прыводзячых i адводзячых аддзелау.
Марфаметрычныя паказчыю м1крацыркуляторнага рэчышча тонкага юшачшка цялят месячнага узросту, мкм
Дванаццацшерсная кчшка
В1д сасуда Група сл1з1стая абалонка падсл1з1стая аснова
таушчыня сценю сасуда дыяметр прасвету сасуда шдэкс Кернагана таушчыня сценю сасуда дыяметр прасвету сасуда шдэкс Кернагана
артэрыёлы кантроль 5,7±0,4 18,8±0,8 0,30±0,02 10,3±1,3 21,2±1,2 0,48±0,04
вопыт 6,8±0,3* 21,1±0,9 0,32±0,03 10,3±1,4 21,1±1,4 0,48±0,06
катляры кантроль 2,1±0,1 7,5±0,2 0,28±0,01 2,4±0,1 7,5±0,3 0,32±0,03
вопыт 2,3±0,2 7,1±0,3 0,32±0,02 2,3±0,1 6,9±0,4 0,33±0,02
венулы кантроль 3,2±0,1 27,3±2,1 0,12±0,01 3,4±0,2 36,8±2,2 0,09±0,01
вопыт 3,5±0,1 26,4±1,8 0,14±0,01 3,7±0,2 33,6±2,1 0,11±0,01
Худая кчшка
артэрыёлы кантроль 5,8±0,5 17,2±1,2 0,34±0,05 8,9±1,3 21,5±1,5 0,41±0,04
вопыт 6,3±0,3 17,9±1,3 0,35±0,02 8,8±0,9 21,1±1,3 0,42±0,06
катляры кантроль 2,2±0,1 7,8±0,4 0,28±0,03 1,9±0,1 7,7±0,3 0,24±0,03
вопыт 2,3±0,1 7,4±0,2 0,31±0,03 1,8±0,1 6,8±0,2 0,26±0,02
венулы кантроль 3,5±0,3 24,8±2,1 0,14±0,02 3,3±0,4 32,2±2,8 0,10±0,01
вопыт 4,0±0,4 22,7±1,9 0,18±0,01* 3,9±0,4 30,2±2,3 0,13±0,01
Падуздышная кчшка
артэрыёлы кантроль 6,2±0,4 16,4±1,1 0,38±0,06 9,5±1,3 22,5±1,1 0,42±0,05
вопыт 6,5±0,3 17,5±1,5 0,37±0,02 9,8±0,9 23,7±1,7 0,41±0,04
катляры кантроль 2,1±0,1 7,6±0,3 0,27±0,04 1,6±0,1 7,6±0,3 0,21±0,02
вопыт 2,2±0,1 7,1±0,2 0,31±0,03 1,7±0,1 6,9±0,4 0,24±0,02
венулы кантроль 3,3±0,3 23,7±1,5 0,14±0,02 3,5±0,4 33,9±2,2 0,10±0,01
вопыт 3,8±0,2 22,3±1,7 0,17±0,01 3,8±0,4 30,1±2,4 0,12±0,01
Заувага: *Р<0,05 - у адносшах да кантрольнай групы.
З анал1зу таблщы вщаць, што у цялят-гшатрофшау кантрольнай групы дыяметр капшярау сл1зютай абалоню худой юшю найбольшы пры таушчыш сценю 2,2±0,1 мкм { дыяметры прасвету 7,8±0,4 мкм. Найменшы ¡ндэкс Кернагана капшярау нам1 адзначаны у худой юшцы цялят-гшатрофшау доследнай групы. Гэта сведчыць аб тым, што у дадзеным участку тонкага аддзела юшачшка адзначаецца парушэнне мшрагемадынамЫ. 1ндэкс Кернагана капшярау дванаццащперснай юшю у цялят-гшатрофшау доследнай групы найбольшы, што сведчыць аб нармальным, паунавартас-ным крывацеку I кровазвароце. 1ндэкс Кернагана капшярау тонкага аддзела юшачшка цялят-гшатрофшау кантрольнай групы паказвае на нязначнае павел1чэнне ¡х прапусчальнай здольнасщ, што спрыяе парушэнню працэсау мшрацыркуляцьп, звязаных з развщцем страушкава-юшачнай паталоги.
Пры анал1зе вдэкса Кернагана венул падсл1зютай асновы дванаццащперснай юшю устаноулена, што найбольшая прапусчальная здольнасць адзначаецца у цялят-гшатрофшау кантрольнай групы I складае 0,09 пры таушчыш сценю сасуда - 3,4±0,2 мкм { дыяметры прасвету - 36,8±2,2 мкм. Падоб-ная тэндэнцыя адзначаецца 1 у худой { падуздышнай юшках цялят кантрольнай групы. 1ндэкс Кернагана у худой { падуздышнай юшках у цялят--гшатрофшау кантрольнай групы склау 0,10. Для мар-фафункцыянальнай няспеласщ мшрагемацыркуляторнага рэчышча цялят-гшатрофшау кантрольнай групы характэрна недаразв1тасць абменнага звяна, якая праяуляецца дэфщытам у сютэме мшрагемацыркуляцьи сапраудных капшярау. Кал1 у цялят-гшатрофшау доследнай групы утрыманне сапраудных капшярау у мшрагемацыркуляторным рэчышчы тонкага юшачшка складае 63,9 %, то у цялят-гшатрофшау кантрольнай групы 51,3 %.
Адным з найбольш часта сустракаемых расстройствау сасудзютых сценак у мшрацыркуляторнай сетцы з'яуляецца павышэнне 1х прашкальнасщ. У прыватнасщ, пры запаленш павышэнне прашкальнасщ мембран мшрасасудау - галоунае звяно патагенезу. Павел1чэнне прашкальнасщ у капшярах, яюя знаходзяцца у стане стаза, выкткае узшкненне ацеку сл1зютай абалоню тонкага юшачшка. Ён узшкае у сасудах, у сувяз1 з хутюм павышэннем прашкальнасщ сценак неураунаважанай адсорбцьп.
Анал1з структурных пераутварэнняу мшрагемацыркуляторнага рэчышча сведчаць аб тым, што у цялят кантрольнай групы захоуваюцца парушэнш росту сасудау. Праяуляюцца яны парушэннем працэсу пачкавання капшярау, у сувяз1 з чым у юшачшку паусюдна выяуляюцца злучальныя { мапстральныя капшяры, пазбауленыя нырак росту.
и ^ * * гр
цялят кантрольнаи групы выяулены структурныя пераутварэнт сасудз1стых пяцель. Так, разам з каротам часта сустракаюцца празмерна доупя петлепадобныя сасуды. Пры гэтым у мнопх з 1х адзна-чаюцца растковыя зародк1. У жывел кантрольнай групы большая частка сасудз1стых пяцель штэгравана шляхам малстральных 1 злучальных кашлярау, мнопя з як1х у сваю чаргу 1нгэгруюцца з сапраудным1 кашлярам1, утвараючы кашлярную сетку. Канструкцыя кашлярных сетак у большасщ зон злучэння мжрасасудау адрозшваецца шырокапятлютасцю, што абумоул1ваецца дэфщытам у ёй сапраудных кашлярау. Нырак росту 1 сасудзютых вырастау, звязаных з няштэгрыраваным злучальным 1 магютральным кашлярам у кашлярных сетках, выяулена нязначная колькасць. Пры гэтым некаторыя сасудзютыя вырасты, якя адыходзяць ад злучальных 1 малстральных кашлярау, падвяргаюцца атрафи. У мнопх кашлярных сетках выяуляюцца сапраудныя кашляры з прыкметам1 запусцення 1 атрафи.
Аб узроут дыферэнцыяцьп 1 стрававальных працэсах у тонк1м юшачшку цялят--ппатрофшау мож-на меркаваць па актыунасщ шчолачнай фасфатазы. У цялят-гшатрофжау доследнай групы адзначана павел1чэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы у структурах падуздышнай к1шк1, што сведчыць аб павел1чэнш хуткасщ фарм1равання дарослага тыпу пракамальна - дыстальнага градыенту ферментных сютэм (малюнак 3, 4).
а - шзкая актыунасць шчолачнай фасфатазы эндатэл1я сасудау ошзютай абалоню худой юшю цялят-гшатрофжау кантрольнай групы; б - высокая актыунасць шчолачнай фасфатазы эндатэл1я сасудау ошзютай абалоню худой юшю цялят-гшатрофжау вопытнай групы. Узрост - адзш месяц. Метад Гаморы. Мжрафота. Пав.: а, б - 280.
М а л. 3. Актыунасць шчолачнай фасфатазы у эндатэли крывяносных сасудау сл1з1стай абалоню худой юшю
а - шзкая актыунасць шчолачнай фасфатазы эндатэл1я сасудау ошзютай абалоню падуздышнай юшю цялят-гшатрофжау кантрольнай групы; б - высокая актыунасць шчолачнай фасфатазы ошзютай абалоню падуздышнай юшю цялят-гшатрофжау вопытнай групы. Узрост - адзш месяц. Метад Гаморы. Мжрафота. Пав.: а, б - 280.
М а л. 4. Актыунасць шчолачнай фасфатазы у эндатэли крывяносных сасудау ошзютай абалоню падуздышнай юшю
Зшжэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы, слiзiстай абалоню тонкага кiшачнiка цялят кантроль-най групы з'яуляецца вынiкам дыстрафй i дэсквамацыi варсiнак эпiтэлiя, якiя у нармальных умовах валодаюць максiмальнай актыунасцю. Знiжэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы прыводзщь да па-рушэнняу складаных працэсау стрававання, асаблiва прысценкавых, якое адбываецца з яе удзелам. Акрамя таго, назiраецца знiжэнне колькасцi рыбануклеiнавай юслаты у павярхоуным эпiтэлii i эпiтэлiяльных залозах кiшачнiка, што сведчыць аб парушэнш абмену бялкоу i вугляводау i глыбокiм разладзе функцыянальнай дзейнасщ страушкава-юшачнага тракта.
Актыунасць шчолачнай фасфатазы у нованароджаных цялят у падуздышнай кiшцы складала у сярэднiм 1,05±0,03 адн. адз. апт. шч. Некаторае зшжэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы адзначана да 30-дзеннага узросту, вiдавочна, гэта звязана з адаптацыяй стрававальнай сютэмы да раслiннага корму i зшжэння яго каларыйнасцi. Актыунасць шчолачнай фасфатазы была на узроуш 1,32±0,02 адн. адз. апт. шч.
Пры захворванш дыспепсiяй актыунасць ферментау у мшрацыркуляторным рэчышчы у падуздышнай юшцы слiзiстай абалонкi склала 1,87±0,03 адн. адз. апт. шч., пры кантрольным паказчыку -1,52±0,02 адн. адз. апт. шч. адпаведна. Па меры развщця запаленчага працэсу актыунасць шчолачнай фасфатазы у слiзiстай абалонцы падае, асаблiва у аснове залоз, да 1,27±0,02 адн. адз. апт. шч. Залозы акружаны невялiкiмi фрагментаванымi участкамi капiлярнага рэчышча з рознай актыунасцю шчолачнай фасфатазы.
Вядома, што спецыфiчнымi актыватарамi шчолачнай фасфатазы з'яуляюцца iёны магнiю i цынку, але пры дыярэйных працэсах адбываюцца парушэнш у мiнеральным абмене. Памяншэнне канцэн-трацыi мiкраэлементау не дазваляе падтрымлiваць актыунасць шчолачнай фасфатазы на досыць вы-сокiм узроУнi.
Заключэнне. Праведзенымi даследаваннямi выяулены наступныя структурна-функцыянальныя асаблiвасцi мiкрацыркуляторнага рэчышча тонкага кiшачнiка цялят-гшатрофшау кантрольнай групы у месячным узросце: памяншэнне колькасщ сапраудных капiляраУ; пераутварэнне сапраудных капiлярау у емiстныя (дэпашруючыя) сасуды; цэнтралiзацыя мiкрагемадынамiкi i зшжэнне актыунасщ шчолачнай фасфатазы ^зютай абалоню тонкага кiшачнiка. У цялят-гшатрофшау дослед-най групы вышэй названыя прыкметы адсутнiчаюць, у жывел гэтай групы у большай ступенi адзна-чаюцца множныя утварэннi капiлярных парасткау, так званых «нырак росту». Зыходзячы з гэтага у цялят-гiпатрофiкаУ доследнай групы на фоне прымянення Н1ЛВ i прэпарата «Гамавт> былi адзнача-ны марфафункцыянальныя прыкметы, якiя сведчаць аб карэкцьи i лiквiдацыi прыроджаных парушэн-няу мiкрацыркуляторнага рэчышча тонкага юшачшка.
Праца выканана пры падтрымцы БРФФД НАН Беларусi гранд №Б13М-049.
Л1ТАРАТУРА
1. Блшкоу, С. М. Вызначэнне шчыльнасщ капiлярнай сети у органах i тканках чалавека i жывел незалежна ад таушчыш мжратомнага зрэзу / С. М. Блшкоу, Г. Д. Майсееу //Даклады акадэмп навук СССР. - 1961. - Т. 140. - № 2. - С. 465-468.
2. Брымнтава, Н. I. Стан унутрыарганых сасудау страунжа чалавека пры язвавай хваробе i злаякасных пухлшах / Н. I. Брымнтава // Актуальным праблемы сучаснай медыцыны: зб. навук. пр. - Барнаул, 2007. - Вып. 1. - С. 105-107.
3. Купрыянау, В. В. Мжрацыркуляторнае рэчышча / В. В. Купрыянау, Я. Л. Караганау, В. I. Казлоу. -Масква: Медыцы-ны, 1975. - 213 с.
4. Малашка, В. В. Марфагенез мнагакамернага страунжа цялят з рознай жывой масай пры нараджэнш : манаграфiя / В.В. Малашка, Г. А. Тумшов1ч. - Гродна : ГДзАУ, 2011. - 173 с.
5. Малашка, В.В. Псталапчныя i марфалапчныя метады даследавання / В. В. Малашка. - Горю: БДзСГА, 1993. - 25 с.
6. См1рноу, А. М. Практыкум па дыягностыцы унутраных незаразных хвароб сельскагаспадарчых жывел: вучэб. дапам. для студэнтау па спецыяльнасщ «Ветэрынарыя» / А. М. См1рноу, I. М. Белякоу, Г. Л. Дугш; пад рэд. А. М. См1рнова. - М.: Аграпромвыдат, 1988. - 255 с.
7. Струкау, А. I. Параунальная паталогiя мжрацыркуляторнага рэчышча / А. В. Струкау, А. А. Вараб'ева // Кардыялопя. -1976. - № 11. - С. 8-17.
8. Тумшов1ч, Г. А. Марфафункцыянальныя асаблiвасцi i заотехнические паказчыж1 антенатального недаразвщця цялят / Г. А. Тумшов1ч, В. В. Малашка // Сельская гаспадарка - праблемы i перспектывы: зб. навук. тр.: Т. 2. - Гродна, 2008. -С. 119-125.
9. Харытонж, Дз. М. Марфацытах1м1чныя змены у стрававальнай i мышачнай астэмах цялят пры прымяненш комплексных вггамшна-мшеральных прэпаратау: манаграфiя / Дз. М. Харытонж, Г. А. Тумшов1ч. - Гродна : ГДзАУ, 2014. - 213 с.
10. Шкадз1усю, Н. I. Марфалапчная характарыстыжа тонкай юшю пры часовым парушэнш артэрыяльнага кровазабеспя-чэння i пасля яго аднаулення / Н. I. Шкадз1усю; Крымсю мед. ш-т. - С1мферопаль, 1987. - 15 с.
