CC BY
9ПАРСЫ ЛЕКСИКАСЫН ТУС1НД1РУ ЭД1СТЕР1
к. ф. н. Садыкова Роза Кармовна Казахстан, Алматы
Бастащы сатыда шетел тiлiн о^ытуда лексиканы мецгертуде алдымен жаца сезбен таныстыру, тYсiндiру, сездi бекiту жэне оны д^рыс ^олдануга ^ажетп бiлiк-даFдыларды ^алыптастыру непзп рел атк;арады. Лексиканы мецгертуде б^л ^алыптастыру ете тыFыз байланыста болады жэне бiрiн-бiрi толыщтырып тирады. Егер де лексиканы мецгертуде олардыц бiрiн пайдаланбаса, студенттердiц осы сатыда жаца сездердi мецгеруiне ^иындыщтар тигiзуi эбден мYмкiн. Студенттердi жаца сезбен таныстыру кезещнщ негiзгi ма^саты - олардыц санасында сездiц есту керу моторльщ бейнесiн ^алыптастыру жэне оныц ^олданылуымен таныстыру. Ятни, жаца сезбен ютелетш ж^мыстыц алFаш^ы кезецiнде студенттердi сездщ дыбыстыщ бейнесiмен таныстырып, оныц ^алай айтылатынын студенттерге тыцдату, оны д^рыс айтуFа Yйрету ма^саты кезделедi, сондай-а^ жаца сез ^андай сездермен пркесе алатынын керсету кезделедi. Б^л кезецде жаца сездi жеке-дара емес, контекст ^¥рамына енгiзу керек. Контекст жаца сездщ дистрибуциялыщ ерекшелiктерiн, оныц пркесу кдбшетш ай^ын керсетедi. Жаца сездщ дыбыстыщ жаFымен таныстыру Yшiн де контекст тшмд^ ейткенi сез жеке-дара емес, белгш бiр контексте ^олданылады. Сондыщтан сездi жеке-дара т¥рFанда айтып Yйренгеннен герi оны контексте айтып Yйренген тиiмдi[1].
Жаца сез белгш контекст ^¥рамына енгiзiлгеннен кейiн, о^ытушы студенттерге оныц тYрлерiн тYсiндiредi. Сездщ формасы деп оныц фонетикалыщ, орфографиялыщ, грамматикалыщ ерекшелiктерiн, ^¥рамын айтады. Демек, жаца сездi контексте енгiзе отырып, о^ытушы оныц айтылу ерекшелiктерiн студенттерге керсетед^ оны олардыц санасына жетюзш, сездi д^рыс айтуFа Yйретедi. Жаца енпзшген сез езгеретiн сез табына жатса, онда оныц грамматикалыщ тYрлерiнiц ^алай езгеретiнiн керсету керек.
Мысалы, етiстiктiц жiктелуi, негiзгi Yш туршщ жасалуы, зат есiмнiц кептелуi т.б. сездщ жазылуындаFы орфографиялыщ ерекшелiктердi о^ытушы таща'а жазып, астын сызып, OFан студенттердiц назарын аударады. Егер сез туынды немесе бiрiккен сез болса, онда оныц ^рамын талдап, жасалу жолдарын керсетедi. Сейтiп студенттердiц санасында жаца сездщ есту-керу-моторлыщ бейнес к;алыптастырылады. Осыдан кейiн сездiц маFынасын тYсiндiруге кешедi.
Шетел тiлi сездершщ маFынасын тYсiндiру барысында кейбiр эдюкер Fалымдар мынадай пiкiр айтады. Осы орайда, И.Е. Аничков, Ю.А. Соколовский: «Шетел тшн о^ытуда ана тшне CYЙену шетел тiлiнде сейлеу даFдыларына кедергi келтредЬ» - дейдi. Сондыщтан да окытудыц бастап^ы сатысында-а^ шетел тшн ана тшнщ кемегiнсiз о^ыту керек екендiгiн айтады.
Ендi бiреулерi Л.В. Щерба, Т.А. Абрамкина, керюшше, ана тiлiне CYЙене о^ытып, ана тшнщ интерференциясын азайтуга болатынын дэлелдеген [2].
Б^л ^з^раст^ы талымдар ана тiлiнiц шетел тiлiнде сейлеу даFдыларыныц ^алыптасуына тигiзетiн керi ыщпалын ескере отырып, студенттердiц ана тшнен ^ол Yзбей, ^айта ана тш мен шетел тiлiнiц сездерiне тэн ерекшелштерш ескере келiп, ана тшне CYЙену керек деп есептейдi. ЯFни, «шетел тiлiн мецгеру даFдысын ^алыптастыруда ана тiлiн мYлде аластату ар^ылы емес, ана тiлiнiц интерференциялыщ ыщпалын арнайы эдiс-тэсiлдердiц кемегiмен жецген д^рыс», - дейдi.
ЖоFары о^у орнында бастап^ы кезецде лексиканы мецгертуде жаца сездердi салыстырып, семантикалыщ ерекшелiктерiне кецш белу керек. Жаца о^у материалын тYсiндiру деп, о^ытылуFа тиiстi заттыц езiне тэн ерекшелiктерiн ашу, оныц шю жYЙесiн, бас^а заттармен байланысын ашуды айтады.
Kазiргi эдiстемеде сездщ маFынасын тYсiндiруде ^олданып жYрген тэсiлдердi Yлкен екi топ^а беледi:
. Аударма тэсшдер . Аудармасыз тэсшдер.
Бiрiншi топ^а шетел сезiн ана тшне бiр сезбен аударып беру ар^ылы тYсiндiретiн тэсiл мен сездщ маFынасын ана тiлiнде тYсiндiру тэсш жатады.
Екiншi топ^а зат-сурет кернекшп мен тiл кернекiлiгi тэсiлдерi, яFни, сез маFынасын контекст ар^ылы тYсiндiру, синонимдер мен антонимдердi пайдалану, сездi ^¥рамына ^арай талдау ар^ылы тYсiндiру тэсiлдерi жатады. Осы орайда, темендеп тэсiлдерге кецiл белейiк:
а) Зат-сурет кернектгше кезбен квретiн кврнекiлiктер жатады: заттар, олардьщ суреттерi, ю-^имыл, эр тYрлi кестелер. Сез магынасын тYCШдiрудщ б^л тэсшнщ тиiмдi жакгары мынада: зат-сурет кернекшп ар^ылы жаца сездщ магынасын тYсiндiргенде ана тiлi ^олданылмайды, сейтiп шетел тiлi сезi мен сол сез белгшейтш заттыц арасында тiкелей байланыс туады[1]. Оныц Yстiне б^л тэсiлдi ^олдану нэтижесiнде саба^ жандана тYседi, студенттердщ пэнге, шетел тiлi сабагына ^ызыгушылыгы артады. Дегенмен, б^л тэсшдщтшмаз жакгары да бар. Олар мынада:
) тшдеп барлыщ сездердщ магынасын кернекшк ар^ылы тYсiндiру мYмкiн емес;
2) ^ай тiлде болмасын кец ^гымдарды бiлдiретiн сездер мен тар ^гымды бiлдiретiн сездер болады, мысалы, парсы тiлiнде /дэрахт/ агаш, /пэрэнде/ ^¥с, /миве/ жемiс,
/хейвон/ жануар секiлдi сездер кец ^гым бiлдiрсе, /сиб/ алма, /тути/ тоты ^с,
/дерахте гилос/ шие агашы, /горг/ ^ас^ыр сездерi тар ^гымды береди Егер бiз парсы тiлiндегi ^¥с деген ^гымды бiлдiретiн /пэрэнде/ сезш тYсiндiру Yшiн зат-сурет кернекiлiгiн ^олданса^, жалпы ^¥стыц суретiн емес, белгш бiр ^¥стыц суретiн керсетемiз (мысалы, ^арлыгаштыц суретi). Студенттер б^л сездi ^ате тYсiнуi мYмкiн: /пэрэнде/ сезшщ магынасын «^арлыгаш» деп тYсiнуi мYмкiн. Эйткенi, бiз студенттерге ^арлыгаштыц суретш керсетiп, оны ^¥с деп атап т^рмыз. Сол Yшiн м^ндай сездердщ магынасын тYсiндiргенде, зат -сурет кернекiлiгiн ^алай ^олдануды алдын ала ойластырып алу керек.
3) Тш кернекiлiгi дегенiмiз - сездщ магынасын контекст ар^ылы, синонимдер мен антонимдер, сездщ ^¥рама белiктерiн талдау ар^ылы, жагдайга байланысты тYсiндiру.
Сездщ магынасын тYсiндiру Yшiн ^олданылатын контекстке мынандай талаптар ^ойылады: контекстерде грамматикалыщ ^¥рылым, ондагы жаца сездерден бас^а сездердщ барлыгы студенттерге б^рыннан таныс болуы тиiс. Сонда студенттердiц назары толыгымен жаца сезге аударылады, бас^а сездер мен таныс грамматикалыщ ^¥рылым студенттерге ^иындыщ келтiрмейдi. Жаца сездiц магынасын тYсiндiру Yшiн ^олданылатын контекстке ^ойылатын келесi талап - контекстке мYмкiндiгiнше кеп аныщтамалар болуга тиiс.
Контекстен аныщтамалар жаца сездiц магынасын ашуга кемектесед^ ол Yшiн м^ндай аныщтамалар абстракты емес, на^ты болуга тшс. Синонимдер мен антонимдердi сез магынасын тYсiндiру ^¥ралы ретiнде пайдалану Yшiн, сездiц магынасын оныц ^¥рама белiктерi ар^ылы тYсiндiру Yшiн студенттер оларды бiлуге тиiс.
Тiл кернекiлiгiнiц тиiмдi жагы - саба^та ана тш сез магынасын тYсiндiруде ^олданылмайды, ол шетел тшнде тYсiндiрiледi, сейтiп жаца сез бен оныц магынасы арасында тшелей байланыс жасалады. Тiл кернекшп сез магынасын тYсiндiру ^¥ралы ретшде ортацгы, эсiресе, жогары сатыда ^олданылуга тиiс.
б) Сездi ана тшне бiр сезбен аудару ар^ылы сез магынасын тYсiндiру женiнде эдiскерлер арасында кептеген пшрталас, айтыстар болып келд1 Аударманы сез магынасын тYсiндiру ^¥ралы ретiнде пайдалануга эдiскерлер оны ^олданбау керек десе, аударманы жакгаушылар оныц уа^ыт Yнемдейтiнiн, студенттер шетел тш сезiн бэрiбiр ана тiлiне аудару ар^ылы тYсiнетiнiн айтады. Екiншi жагынан, тек бiр сезбен аудару ар^ылы тYсiндiргенде, магыналары сэйкес келмейтiн сездердi Yйренуге ана тiлi интерференциялыщ ыщпал керсететiнi де аныщ. Сондыщтан б^л тэсiлдi ^олдану Yшiн сездердiц эдютемелш типологиясын ескермей болмайды.
в) Сез магынасын ана тшнде тYсiндiру - сездi ана тiлiне бiр сезбен аудару мен шектелмей, екi тшдеп сездердщ магыналары арасындагы ^састыщтар мен ерекшелiктердi студенттерге керсету.
Парсы тiлi лексикасын тYсiндiруде сездiц фонетикалыщ, грамматикалыщ ерекшелiктерiне, оныц магынасына жэне парсы тiлiнiц лексикалыщ жYЙесiне, оныц ^олданылу ерекшелiгiне мэн бершу керек.Контекстегi аныщтамалар жаца сездщ магынасын ашуга кемектесед^ ол Yшiн м^ндай аныщтамалар абстракты емес, на^ты болуга тиiс.
Тiл кернекiлiгiнiц тиiмдi жаца-жаца сез магынасын тYсiндiргенде ана тш ^олданылмайды, шетел тiлiнде тYсiндiрiледi. Сейтiп, жаца сездiц магынасын тYсiндiруге кеп уа^ыт ж^мсалады, ягни, студенттер жаца сездi ез ана тшне аударады.
Жогаргы о^у орнында шетел тшн мецгерту барысында лексиканы о^ытудыц ма^сатын, ережелерiн негiзге ала отырып, лексикалыщ бiрлiктердi студенттерге YЙрету жа^сы нэтиже бередi. Бастап^ы кезецде лексиканы тYсiндiру кезiнде тYсiндiру негiзгi орын алады. Ягни, о^ытушы жаца саба^ты тYсiндiру барысында да тYсiндiру эдiсiн ^олданады. Б^л эдiстiц езiндiк мацыздылыгы, о^ытушы ез ойын ^ыс^а эрi дэл жеткiзiп, шетел тiлiн мецгерш жат^ан студенттiц тез тYсiнуiн ^амтамасыз етедi. Сонымен, шетел тiлiн мецгеруше кемек бередi.
^orapbi o;y opHHHga meTen TiniH cTygeHTTepgiH aHa TiniHe cyneHÖeM o;HTy, ннтep$epeнцнaнbI 6ongbipMaygbiH opHHHa, KepiciHme, KymeÖTe TyceTmgirme K63 ^eTKi3giK. Ce6e6i, cTygeHTTep meTen TinimH ce3gepiH e3 aHa TinimH ce3gepiMeH canwcTbipagbi ga, ;aTenep ^acaögbi.
Ka3ipri Ke3ge ^orapw o;y opbmgapbrnga 6acTan;bi Ke3ge meTengiK o;biTymbinap CTygeHTTepre ca6a; 6epegi ^aHe onap con Tinge ce3 MaFbrnacbiH TycmgipMeMgi, 6apbrnma meT TiniHge Tycmgipegi. ffleT TiniH ani ^eTiK 6ine ;oÖMaFaH CTygeHTTep ;HHanagw. Con ymm 6acTan;bi Ke3ge aHa TiniH ^aHe meT TiniH ^eriK 6ineTiH MaMaHgap meTen Tini ca6a;TapHH 6epreH ^ern
Ka3ipri napcw TiniHge napcbiHbiH cbmaöbi ce3gepi KeH Typge ;ongaHbinagbi. OHgaö ce3gepre Mbmagaö ce3gep ^aTagw: /aro/ Mbip3a, /capKop/ ^ongac, /xaHyM/ xaHbiM, /эmoн/ onap ^aHe T.6. napcw TiniHge «on» gereH ce3giH opHHHa cbmaöbi Typge «эmoн» gereH ce3gi naöganaHagw. Эн umoH Kog^a acT? CTygeHTTep «Onap ;aöga?» gen ;aTe aygapagw.
Con ymiH o^HTymw crygemrepre «эmoн» ce3imH ;ongaHbiny epeKmeniKTepiH Tycmgipyi KepeK.
An agicKep FanwM A.n. KapnHH ce3gi TycmgipygiH 6acTbi Tacin peTiHge ohhh MaFbrnacbiH aHa TiniHge Tycmgipygi ^eH caHaögw. HM. EepMaHHbiH niKipi 6oöbmma neKcHKanw; ннтep^epeнцнaнн 6ongwpMay ymiH «penpogyKTHBTi Typge ;ongaHbinaTbrn ce3gi TyciHgipreHge ohhh MarHHacwHHR TeK 6ipeyiH raHa TyciHgipy ^eTKiniKci3».
Caöwn KenreHge, neKcuKaHH gypwc TyciHgipyge TeMeHgerigeö Tacingepre msh 6epreH ^ern
1. O;ymbinapgbiH, cTygemrepgiH ^ac epeKmeniKTepiH ecKepy. CTygeHTTep ce3gepgi caHanw Typge, Tangaö, eKi Tingi canbicrapa oTbipbin ;a6bingaMgbi. An ^orapbi o;y oprnrnga 6acTan;bi caTbiga ^aqa ce3gepgi KepHeKi ;ypangap ap;binbi TyciHgipy Harare 6epegi.
2. Och Ke3eHge, Tin yöpeHymimH meTen TiniH ;aHmanbi;Tbi MeHrepremH 6a;wnay ap;binbi aHb^Tan oTwpy KepeK.
3. Ce3gepgi TycmgipygiH agic-TaciniH Taqgayga onapgwH ;Hbrngbi; gape^eci ge ecKepinyi Tuic. YöpeTinreH Tinre cTygeHTTep MeH o;ymbinapgbiH aHa TinimH Kepi bi;nanbiHbiH acepiHeH TybiHgaÖTbiH ;Hbrngbi;Tap ;apacTbipbinybi KepeK.
4. HeKcHKaHH 6epinreH ya;HT meq6epiHge TyciHgipin, nbicbi;Tay KepeK. ^aqa ce3giH aÖTHnyHHa MaH 6epin Maramo^oHHaH HeMece KyÖTa6a;TaH meTen TiniHge TbiHgaTy KepeK. CTygeHTKe 6ipHeme peT ;aÖTanaTy ;a^eT. Eyn ^argaö cTygeHTTepgiH ce3gi gypwc MeHrepyiHe KeMeKTecegi.
5. Ce3giH ceöneMge gypwc ;ongaHbinybm TaHbicTbipy KepeK.
CTygeHTTepre meTen TiniHge o;ygw, ^a3ygw, ceöneygi, 6ip TingeH eKiHmi Tinre aygapygw yöpeTKeHge 6i3 onapgwH 6ac;a xanbi;TbiH MageHHeTiMeH, api gyHHe ^y3i MageHHeTiH 6inynepiHe ^on amaMH3, afhh 6ac;a xanw;TapMeH ;apbiM-;aTbmac ^acayra MyMKiHgiK TygbipaMbi3.CeHTin, opTa MeKTenTeri ^aHe ^oFapw o;y oprnrngaFbi meTen Tini nam ;a3ipri Ke3ge 6i3giH ;oFaMbiMbi3gbiH aneyMeTriK-BKoHoMHKanbi;, FbinbiMH-TexHHKanbi; ^aHe ^annbi MageHH nporpeciHiH ic ^y3mgeri ^aKTopbma aÖHanyga. fleMeK, ^a3ipri Ke3ge meTen TinirnH ^annw 6iniM 6epeTiH naH peTiHge ^oFapw o^y opHHHga aT^apap ^H3MeTi cTygeHTTepgi e3gepi yöpeHin ^aT^aH Tinge ceöneHTiH xanw^neH TyciHicTiK, opTa^ Ke3^apac opHaTyFa gaöwHgan, Tap6ue, 6iniM 6epy, api ^eKe 6acwH, eMipre gereH Ke3^apacwH, ^aH-^a^TH gaMHTy 6onwn caHanagw.
HeKcHKaHH agicTeMeniK TypFwgaH TomacTbipy MaceneciH memygiH 6ipHeme ^ongapw K;apacTbipbinFaH. OnapgwH imiHgeri eH Ken TapaFaHbi-o^bnygHH Ma^caTH MeH ce3gepgi yfipeHyge Ke3geceTiH ;HHHgw;TapgH ecKepy. FanwMgapgwH niKipnepiH capan;a cana Kene C. O. fflaranoB ce3gepgi penpogyKTHBTi Typge MeHrepyge ;hhh THeTiH ^aKTopnap peTiHge MHHanapgw KepceTegi [3].
AHa Tini MeH meTen TiniHgeri ce3gepgiH MaFHHanapw 6ip-6ipiHe caÖKec KenMeÖTiH ce3gepgi MeHrepy ;hhh THegi ge, MaFHHanapw caÖKec KeneTiHgepiH yöpeHy oHaö 6onagw.
ffleTen TiniHgeri ce3 TipKecTepiH MeHrepy o;wTygwH 6acTan;w caTwcwHga cTygeHTTepre 6ipmaMa ;HHHgw; Tygwpagw.Ce3gep ^acany ^ongapwHa ;apaö Ty6ip, TywHgw, 6ipiKKeH ce3gep 6onwn 6eniHegi.ffleTen TiniH ^aHa yfipeHin ^ypreH Tin yöpeHymire ;wc;a /^fhh Ty6ip/ ce3gepgi ecTe ca;Tay, onapgw THHgan oTwpFaHga, 6ip-6ipiHeH a^wpaTy ;hhh.
Ha;TH /gepeKTi/ MaFHHanw ce3gep a6cTpaKT/gepeKci3/ MaFHHacw 6ap ce3gepre ;apaFaHga ange;aöga oHaö ecTe ;anagw. Mwcanw: Ha;TH MaFHHanw ce3gep:[ucTrah] «aangaMa», [xa6rah] «^aTaxaHa», [gaнэmгah] «yHHBepcHTeT», [gapyxaнэ] «gapixaHa» ^aHe TaFH 6ac;anap a6cTpaKT /gepeKci3/ MaFHHanw, [зaмэн] «Kenin», [Maxcyc ] «epeKme» [Fana6э] «^eHic» ^aHe T.6. ce3gepiHe ;apaFaHga ^eHinipeK MeHrepinegi [4].
^oFapw o;y opHHHga napcw TiniH o;wTygwH 6acTH Ma;caTH meTen TiniH o;HTy 6aFgapnaMacwHga 6enrineHreH KeneMge neKcuKaHH MeHrepTy 6onca, 6yn Ma;caT;a ^eTy ymiH cTygeHTTep ayeni 6enrini Menmepge Tin MaTepuangapwH urepy KepeK. Ohch3 o;HTyga ceöney icKepniri MeH gaFgwnapwH gaMHTy MyMKiH eMec. Tingi ;aTbmac ;ypanw peTiHge naöganaHy ymiH
соган ;ажетп жэне жеткшкп мелшерде тшдщ фонетикалы;, грамматикалы; жэне лексикалы; икемдiлiк пен дагдылары мецгертшед^
Тiл материалын игеру дегенiмiз - оны тану гана емес,сол материалды д^рыс тYсiну, api д^рыс ;олдана бiлу дагдысын мецгеру деген сез. Шетел тш пэнi бойынша бшм мазм^нына та;ырыптар, ;арым-;атынас ситуациялары, мэтшдер, тiлдiк материалдар, лексикалы;, грамматикалы;, фонетикалы;, практикалы; коммуникативтiк тапсырмалар, о;ытылатын шетел тш елшщ кейбip мэдени, ^лтты; еpекшелiктеpi, мэлiметтеpi, кYнделiктi емipде жш кездесетiн коммуникативтiк сез эдептеpi жатады.
Шетел тшн о;ыту багдарламасында керсетшгендей, лексиканы о;ыту да ;ажетп эдютемелш талаптармен толы;тырылып отыр. Багдарламаныц басты кездеген ма;саты -лексиканы терец о^ытуга кецiл белiп, сауатты бшм берш, студенттеpдiц шетел тiлiнде еркш сейлеуiн ;амтамасыз ету.Сондай-а; студенттеpдiц сол Yйpенген сездеpiн кYнделiктi сезiнде пайдаланып, ез ойын еpкiн жеткiзуге теселеу. Бастап;ы сатыда шетел тiлiн мецгеру юкерлштерш д^рыс ;алыптастырып, осы кезецде шетел тшн мецгерудщ мiндеттеpi сез эрекетшщ сейлеу, тыцдап-тYсiну,о;у жэне жазба сез тYpлеpiнiц коммуникативтiк iскеpлiктеpiне ;ойылатын талаптарында на;тыланады.
Эр курстыц езше тэн ма;саттары, о;у материалдары, езшдш саба;тар жYЙесi, о;ыту эдiстеpi мен тэсiлдеpi бар. 1-2 курстыц езшдш еpекшелiктеpi алдына ^ойылган мiндеттеpге, сез эрекет тYpлеpiнiц ара ;атынасына, оларды дамыту pетiне, дайындалган жэне дайындалмаган сез тYpлеpiнiц бip-бipiмен ;атынасына, ауызша сезбен о^уга арналган тiлдiк материалдыц бipдейлiгiне немесе езгешелтне,сондай-а; эр курста ;олданылатын о;ыту эдiстеpi мен тэсшдерше байланысты ай;ындалады. Олай болса, алгаш^ы сатыда о;ыту еpекшелiктеpiн аны;тау Yшiн оныц алдында ^ойылган мiндеттеpiн, м^ндагы сез эpекетi тYpлеpiнiц, дайындалган жэне дайындалмаган сез тYpлеpiнiц ара ;атынасын,тшдш материалдыц еpекшелiгiн, осы сатыда ;олданылатын о;ыту эдiстеpi мен тэсiлдеpiн аны;тау ;ажет.
Алгаш;ы сатыныц мiндетi: сез эрекетшщ барлы; тYpлеpiнiц (тыцдап-тYсiну, сейлеу, о;у, жазу) негiзiн ;алау, шетел тшн коммуникация ма;саттарына пайдалану икемдшгш дамытуга мYмкiндiк тугызу. Демек, студенттер алгаш;ы сатыда еткен тiлдiк материалды пайдалана отырып, тыцдап тYCну, монолог жэне диалог тYpiнде сейлеу, о;у жэне жазу дагдыларыныц негiзiн мецгеруге тшс.
Алгаш;ы сатыда ауызша сездщ pелi басым: ауызша сез м^нда о;ыту ма;саты гана емес, сонымен ;атар ол о;ытудыц ;^ралы да болып табылады. Осыган орай, 3-4 курс;а ;араганда онда ауызша сездщ алатын орны мен мацызы ерекше сипат;а ие болады. Ауызша сездщ алгаш;ы сатыдагы б^л басымдылыгы сейлеу икемдiлiктеpi мен дагдыларын мецгеру ретш де аны;тайды м^нда эуелi ауызша сейлеу икемдiлiктеpi мен дагдылары мецгершед^ содан кейiн осыларга CYЙенiп студенттеpдi о;уга жэне жазуга YЙpетемiз.
Шет тiлiн о;ытудыц бастап;ы сатысында парсы тшнщ лексикалы; минимумын жогары о;у орны багдарламасыныц талаптарын ескере отырып белгшеу керек; лексикалы; минимум студенттердщ жас ерекшелштерше, ;ызыгушылы;тарына мэн берш, та;ырыптарды кYнделiктi емipмен ^штастыру керек; парсы тшнщ лексикасын ;аза; тш негiзiнде о;ыту, шетел тiлiнiц сездерш мецгеруге ана тiлiнiц тиiмдi жэне тшмиз ы;палын ескеруге мYмкiндiк беред^ б^л жагдай студенттеpдiц парсы тш лексикасыныц магынасын д^рыс мецгеpуiне жагдай жасайды;
парсы тiлi мен ;аза; тiлi лексикасын езара салыстыра отырып, студенттер жацадан мецгеруге тшсп парсы тш лексикасын мецгеpiлу ;иынды;тарына ;арай эдiстемелiк топтарга беле отырып о;ыту бастап;ы сатыда студенттерде кездесетiн ;аза;-парсы лексикалы; интерференциясын аны;тауга, на;тылауга кемегш тигiзедi.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. ЭдiFали С.Э. Немiс тiлiн о;ытудыц непздер^ -Алматы,1992.-192б.
2. Щерба Л.В.Обучение иностранных языков .Общие проблемы методики . -Москва : Наука , 1976 .-112 с.
3. Шатилов С.Ф.Методика обучения немецкому языку в средней школе .-Москва: Просвещение,1977.-295 с.
4. Рубинчик Ю. А. Персидско-русский словарь.-Тегеран, 2001. -845 с.
