Научная статья на тему 'ПАРРАНДАЧИЛИКНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

ПАРРАНДАЧИЛИКНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
155
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПАРРАНДАЧИЛИК / ГЎШТ-ТУХУМ ЙЎНАЛИШИ / БРОЙЛЕР / ТОВУқ / ЎРДАК / ғОЗӢ / ТУҲУМ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Темирова М.Б.

Ушбу мақолада паррандачиликнинг биологик ҳусусиятлари ҳамда унинг амалий аҳамияти ҳусусида фикр юритилган ва паррандачиликни ривожлантириш бўйича айрим тавсиялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF POULTRY

This article discusses the biological features of poultry farming and its practical importance, and gives some recommendations for the development of poultry farming.

Текст научной работы на тему «ПАРРАНДАЧИЛИКНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

УДК: 591.531.44

Темирова М.Б. биология магитранти Андижон давлат университети

ПАРРАНДАЧИЛИКНИНГ БИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация: Ушбу мацолада паррандачиликнинг биологик уусусиятлари уамда унинг амалий ауамияти уусусида фикр юритилган ва паррандачиликни ривожлантириш буйича айрим тавсиялар келтирилган.

Калит сузлар: паррандачилик, гушт-тухум йуналиши, бройлер, товуц, урдак, зоз, тууум.

Temirova M.B. master student in biology Andijan State University

BIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF POULTRY

Annotation: This article discusses the biological features of poultry farming and its practical importance, and gives some recommendations for the development ofpoultry farming.

Key words: poultry, meat-egg direction, broiler, chicken, duck, goose,

egg.

Республикада паррандачилик сохасини хар томонлама куллаб -кувватлаш ва ривожлантириш, ички ва ташки бозорларга йуналтириш учун ракобатбардош махсулотлар ишлаб чикариш хажмларини купайтириш, паррандачилик хужаликларининг озукага булган талабини баркарор таъминлаш механизмларини йулга куйиш, сохага кенг ахоли катламларини жалб этиш, тармокда илмий-техник ёндашувлар ва ахборот технологиясидан самарали фойдаланишни ташкил этиш борасида бир катор ишлар амалга оширилмокда. Бу борада паррандачилик ва унинг биологик хусусиятларини урганиш мухим ахамият касб этади.

Паррандачилик чорвачиликнинг сердаромад, тез купайувчи ва етилувчи тармоFи хисобланади. Паррандачилик ахолига сифатли тухум ва парранда гушти етказиб беришда катта ахамиятга эга. Айникса, товук, урдак ва F0зчилик билан шуFулланувчи тармоклари кишлок хужалик паррандачилигининг асосий ва етакчи йуналишлари хисобланади.

Парранда гушти тез хазм булиш хусусиятига кура барча турдаги чорва моллари гуштидан устун туради. Таркиби хар хил кимёвий элементларга бой. Жумладан, 2 ойлик жужа гуштида 20% га якин оксил, 10-12% ëF булади. Тухумида 13% оксил, 11% ëF, 1% минерал моддалар ва

витаминлар мавжуд. Туйимлилиги жихатидан 10 дона товук тухуми калорияси 0,8 кг. мол гушти калориясига туFри келади. Тухум таркибида 85% га якин сув булиб, колгани оксил, витамин ва ферментлардан иборат. Тухум сароти 52% сув, 32% ёF ва 16% га якин оксилдан иборат. Шунингдек, паррандачилик жуда тез етиладиган, тез купаядиган ва семириши учун кам озука сарфланадиган чорвачилик тармоFи хам хисобланади. Масалан, товук жужалари 5-6 ойлигида тухумга киради, биринчи йилда 150-200 та тухум беради.

Гушт учун бокиладиган товук жужалари 55-60 кун ичида 1,5-1,8 кг. семиради, 1 кг. семириши учун уртача 2,6-2,8 кг. озука сарфланади. 50 кунлик урдаклар вазни 2 кг.га етади, бир йилда 100-150 дона тухум олиш мумкин. Гозлар 65-75 кунлигида вазни 4-4,5 кг.га етади, хар 1 кг. сем и ри ш и учун 4-4,5 кг. о зу к а сарфланади. Х,ар бир бош F0знинг йил давомида берган насли хисобидан 70-75 кг., куркалардан эса 200 кг. гушт етиштириш мумкин. Уларнинг жужалари 6 ойлигида 5-6 кг., баъзан 8-9 кг. ва ундан хам 0Fиррок булади. Паррандаларнинг серпуштлиги уларнинг энг мухим курсаткичларидан бири булиб, бу бир канча омилларга боFлик. Масалан, паррандаларнинг тури, зоти, ёши, бокиш усуллари, йилнинг фасли ва индивидуал хусусиятлари шулар жумласидан (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Паррандаларда серпуштлик (тухум бериши)нинг ёшга караб

узгариши

Парранда турлари Ёши (йил хисобида)

1 2 3 4 5

Товук тухум йуналишида уртача(%) 270 100 230 85,2 197 73,0 169 62,6 148 54,8

гушт-тухум йуналишида уртача(%) 180 100 140 77,8 110 61,1 90 50,0 65 36,1

Урдак уртача(%) 110 100 120 109 90 81,8 80 72,7 60 54,5

Гоз уртача(%) 40 100 50 125 65 162,5 60 150 30 75

Курка уртача(%) 90 100 96 106,7 85 94,4 68 75,6 34 37,8

Манба: К^урбонов Р. Паррандачилик сирлари. -Т.: Мепуш, 2013. 96 б.

Паррандаларнинг тухум килиши киш ойларида камаяди, бахорда эса жадаллашади. Киш вактида олинган тухум сонини аниклаш максадида 4 ой (ноябрь-февраль ойлари) мобайнида етиштирилган тухумлар хисобга олинади. Паррандаларнинг биринчи тухум килган кунигача утган вакт физиологик етилувчанлик даври деб аталади. Бу давр турли паррандаларда турлича: масалан, тухум йуналишидаги товукларда 120-150 кун, гушт-тухум йуналишидаги товукларда 150-180 кун, куркаларда 220-320 кун,

гушт -тухум йуналишидаги урдакларда 200-260 кун, гушт йуналишидаги урдакларда 280-330 кун, Fозларда 250-330 кун булади. Паррандаларнинг туллаш вактига кадар берган тухум сони тухум бериш цикли деб аталади.

Парранда тухумларининг вазни уларнинг турига кура хар хил булади. Масалан, товук тухуми 55-62 грамм, урдак ва курка тухумлари 80 -100 грамм, F0зники эса 110-180 грамм булади. Паррандаларнинг вазни алохида ва гурух килиб, тарозида тортиб, аникланади. Лекин тухум йуналишидаги жужалар 150 кунлигида, гушт йуналишидагилари эса асосий гурухга утказиш ёки гушт учун суйиш вактида аникланади. Паррандаларнинг гушт махсулдорлиги уларнинг куйидаги курсаткичлари асосида аникланади:

• танаси шакли - формаси, кукрак ва оёк (сон)ларининг гуштдорлик хусусияти, гуштнинг сорти ва сифати;

• танадаги гушт ва суяк хамда уларнинг узаро нисбати;

• гушт учун суйилган вактдаги вазни;

• ана шу даврга кадар булган усиш тезлиги ва бошкалар.

Сифатли парранда гушти етиштиришда ихтисослаштирилган

паррандачилик фабрика ва комплекслари салмокли урин эгаллайди. Бу борада бройлер (гуштбоп) жужа гушти етиштириш мухим ахамиятга эга. Бройлер гушт йуналишидаги зотдор тур хисобланиб, мазаси ва пархезбоплиги билан катта ахамиятга эга. Тухумдан чиккан жужа 55 -65 кунлигига кадар жадал усулда бокилса, кифоя. Улардан 1 кг. гушт махсулоти олиш учун 2-2,5 кг. омихта ем сарфланади.

Товукларни гурухларга булишда уларнинг асосий махсулоти хисобга олинади. Масалан, тухум йуналишидаги товукларнинг вазни 1,8 -2,2 кг., тухум-гушт йуналишидагиларники 2,5-3,5 кг., гушт йуналишидаги товукларники 3,9 кг. ва ундан купрок булади.

Товукларни тез ва соFлом етиштиришда юкорида келтириб утилган биологик хусусиятлари хисобга олиниш максадга мувофик хисобланади. Юкоридагилардан келиб чикиб паррандачиликни ривожлантиришда куйидаги тавсияларни ишлаб чикилди:

• жужаларни дастлабки кунлардан нобуд булишини олдини олиш ва соFлом ривожланиши учун бокиладиган хоналар кенг ва ёруF булиши ва дезинфекция килиш лозим;

• Жужа устириладиган хонанинг харорати биринчи хафтада 33-28, иккинчи хафтада 28-26, учинчи хафтада 26-24, туртинчи хафтада 24-22, бешинчи хафтада 22-20, олтинчи хафтада 20-18 даража иссик булиши лозим;

• Паррандахона поли иссик, мустахкам, текис ва силлик булиши мухим ахамиятга эга хисобланади. Бунинг учун полга 15-20 см курук материал тушалиши лозим.

• Жужа бокиладиган хоналарнинг хар 100 бошга мулжаллаб алохида катакларга ажратиб куйилиши максадга мувофикдир;

• Ёш жужалар турли ошкозон-ичак касалликларига чалинувчанлигини хисобга олиб, унинг олдини олиш учун сувдонлардаги сув 1 кунда икки марта алмаштирилади ва хафтада икки марта оч пуштиранг марганцовка эритмаси солиб туриш лозим;

• Жужаларни пуллороз-тиф касаллиги, улат (ньюкасл) касаллигига карши эмлаш ишларини амалга ошириш максадга мувофик

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 15 июндаги "Паррандачилик сохасини давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-281-сон карори (https://lex.uz/docs/6066678)

2. Икромов Т.Х. Чорвачилик. -Т.: Мехнат, 1985. 172 б.

3. Эстерман М.Т. Куры, Гусы, Утки. -М.: Астрель, 2003. 105 ст.

4. Курбонов Р. Паррандачилик сирлари. -Т.: Мепуш, 2013. 96 б.

5. https://agro-olam.uz/parrandachilik-buyicha-tavsiyalar/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.