CC BY
11
ПАРЛАМЕНТ: ЗАЛЕЖНАСЦЬ РАЗНАСГАЙНАСЦ1
Андрэй Ka3aKeBi4
Рэзюмэ
Дзейнасць беларускага парламента у 2017 годзе заставалася пад выра-шальным уплывам Савета мшютрау i Прэзiдэнта, актыунасць дэпутатау у шщыяванш законау захоувалася на нiзкiм узроуш. У 2017 годзе дэпутаты ухвал^ усё прынятыя да разгляду праекты законау, а таксама прынялi да ведама усе дэкрэты Прэзiдэнта.
Змены у складзе беларускага парламента па вышках выбарау 2016 года мелi пераважна сiмвалiчны характар i выяулялюя у выглядзе меншай маналiтнасцi пры галасаваннi па асобных праектах нарматыуных актау iбольшай разнастайнасцi палiтычных ацэнак у медыя. Асаблiвасцю мiжнароднай дзейнасц беларускага парламента у 2017 годзе сталтравядзенш у Беларусi некалькiх еурапейсюх форумау у межах Парла-менцкай асамблеi АБСЕ, Цэнтральнаеурапейскай iнiцыятывы i Канферэнцыi мясцовых i рэгiянальных уладау краiн Усходняга партнёрства. Гэта стала новай праяваю выхаду са знешнепалiтычнай iзаляцыi.
Тэндэнцьп:
• парламент застаецца цалкам залежным ад ураду i прэзщэнта;
• дэпутаты актыунейузаемадзейнiчаюць з медыя i крыху часцей галасуюць "супраць";
• Нацыянальны сход актыуна удзельнiчае у арганiзацыi i працы еурапейскiх мiжпарламенцкiх формау.
Выбары 2016 года прыне^ пэуныя змены у склад парламента. У прыватнасщ, значна вырасла доля прадстаушкоу палгтычных партый, якая дасягнула рэкорднага з 2000 года узроуню (16 з 110 дэпутатау), дэпутацй корпус стау значна маладзей. 1нарэшце, у склад парламента былi уключаны два дэпутаты з альтэрнатыуных палгтычных ст^Павышэн-не палггычнай разнастайнасцi, аднак, мела свае унутраныя абмежаваннi — у парламент практычна не былi уключаны
Больш падрабязна гл.: Ka3aKeBi4, Андрэй. "Парламент: змены без наступствау?" Белорусский ежегодник 2017. Vilnius: Логвшау, 2017. 40-45. Print.
кфаушк1 паштычных аргашзацый, як1я атрымал1 мандаты, у тым ш1ку 1 к1раунщтва "Бешай РусГ'.
Паш1тычны эксперымент са складам дэпутацкага корпусуу 2017 годзе меу некаторыя праявы у дзейнасщ парламента. Прынамс адзш раз наз1рашася дастаткова актыунае гашасаванне "супраць" — разгшяд у першым чытанш змен 1 дапауненняу у Закон "Аб м1жнародных дамовах Рэспубш1к1 Беларусь", як1я прадугшеджваюць скарачэнне паунамоцтвау парламента па ратыф1кацьп м1жнародных дамоу 1 далегаванш 1х прэз1дэнту. Законапраект адкрыта не падтрымала 10 дэпутатау, што значна менш большасщ, але разам з тым з'яуляецца дастаткова нетыповай для Беларус праявай дэпутацкай самастойнасщ2. Акрамя гэтага, два альтэрнатыуныя дэпутаты, як1я патрапШ у парламент па вышкау мшулых выбарау, — Ганна Канапацкая 1 Алена Ашс1м — рэгулярна фкуравал1 у медыя, агучвал1 заканатворчыя 1 грамадск1я шщыятывы, выступал1 на м1жнародных пляцоуках 1 фармулявал1, так1м чынам, пэуную палгтычную альтэрнатыву.
Тым не менш усе змены у дзейнасщ парламента мел1 хутчэй с1мвал1чны характар. Адносна масавае галасаванне "супраць" застаецца выключэннем у парла-менцкай дзейнасщ, а альтэрнатыуныя дэпутаты пры усёй актыунасщ застаюцца далёк1м1 ад статусу уплывовых пал1тычных ф1гур 1 лщарау грамадскага меркавання. Роля парламентазахоуваецца нязменнай 1 заключаецца у абмеркаванш 1 удасканаленш нарматыуных актау, як1я нак1роуваюцца у парламент Саветам мш1страу 1 Прэзщэнтам. У парламенце законы могуць зазнаць ютотныя змены, але яны не могуць быць адхшены. Таксама парламентарып выконваюць дапаможную ролю у развщщ м1жнародных кантактау 1 публ1чныя функцык каментаванне палгтычных падзей 1 праграмных дакументау, выступы у медыя, м1жнародныя паездк 1 в1згты, сацыяльныя акцып, удзел у эканам1чных 1 сацыяльных публ1чных 1мпрэзах
Быковский, Павлюк. «Парламент: у «спящего института» стало еще меньше полномочий. Депутатыкак лишнее колесо в телеге.» Наше мнение. 30 Dec. 2017. Web. 26 May 2018. <http://nmnby.eu/news/ analytics/6515.html>.
i г.д. Таксама у кола непасрэдных абавязкау дэпутатау уваходзщь праца з насельнiцтвам ва уласнай выбарчай акрузе i тлумачэнне дзяржаунай палiтыкi — у 2017 годзе найбольшую актуальнасць мела праца па зшжэнш сацыяльнай напружанасцi,выклiканай прымяненнем дэкрэта № 3 "Аб прадухiленнi сацыяльнагаутрыманства".
Як i раней, сваю падпарадкаваную палiтычную пазiцыю кiраунiцтва публiчна агучвае i фармулюе у якасцi арыенщра палiтычнай дзейнасцi. Прыкладам можа быць выступ старшынi Палаты прадстаушкоу Уладзiмiра Андрэйчанкi на адкрыццi трэцяй сеси 3 кастрычнiка 2017 года: "Яна (сеыя) пройдзе пад знакам выканання патрабаванняу Главы дзяржавы...", "Заданы, пастауленыяПрэзiдэнтамРэспублШ Беларусь у Паслант беларускаму народу i Парламенту, ляглi у аснову нашай заканатворнай дзейнасщ, вывунэння правапрымяняльнай практыш, удзелу дэпутацкага корпусу у рэал1зацъй знешнепалтыннага курсу дзяржавы. Усё гэта дазваляе нам сёння дакладна расставщь прыярытэты на блiжэйшую перспектыву"3.
Падобнае атсанне палиычнай ролi характэрна i для юраунщтва Савета Рэспублш! У прыватнасщ,на адкрыцщ другой сесп Савета Рэспублт 3 красавца 2017 года Мiхаiл Мяснiковiч адзначыу: "Наша, Савета РэспублШ, задана — усiмi сiламi спрыяць прыняццю неабходных заканатворных рашэнняу, а таксама выпрацоуцы тщыятыу, нашраваных на выкананне палажэнняу перадвыбарнай праграмы Прэзiдэнта РэспублШ Беларусь, паважанага Аляксандра Рыгоравта Лукашэнш..."4.
Калi зыходзщь з публiчнай рэпрэзентацьп, то мае месца пэуны функцыянальны падзел памiж палатамi
Андрейченко, Владимир. «Отвечая на вызовы времени.» Палата представителей Национального собрания РБ. 3 Oct. 2017. Web. 26 May 2018. <http://www.house.gov.by/ru/mterview-ru/view/otvechaja-na-vyzovy-vremeni-2858/>.
Мясникович, Михаил. «Совершенствование законодательства — важнейшие условия социально-экономического развития страны.» Совет Республики Национального собрания РБ. 3 Apr. 2018. Web. 26 May 2018. <http://www.sovrep.gov.by/ru/speeches-ru/view/ sovershenstvovanie-zakonodatelstva-vazhnejshee-uslovie-sotsialno-ekonomicheskogo-razvitija-strany-177/>.
парламента. Дэпутаты Палаты прадстаушкоу а таксама старшыня Уладзiмiр Андрэйчанкадастаткова актыуна каментуюць бягучыя палiтычныя працэсы, выбары у Беларус i за мяжой, знешнепалiтычную сггуацыю — адносiны з еурапейскiмi краiнамi i ЗША, беларуска-расiйскiя дачыненш Мiхаiл Мяснiковiч i шшыя члены Савета Рэспублт асноуную увагу надаюць эканамiчнай тэматыцы — у 2017 годзе акцэнт рабiуся на прыцягненне iнвестыцый, развiццё новых тэхналогiй, прамысловасщ i рэг1янальнае развiццё.
Заканатворчая дзейнасць
Як i раней, дзве палаты парламента у сваёй заканатвор-чай дзейнасщ застаюцца залежнымi ад Савета мшстрау i Адмiнiстрацыi прэзiдэнта. Пры гэтым роля урада у шщыяванш законау у апошнiя гады мае тэндэнцыю да павелiчэння. Калi, напрыклад, у 2008 годзе каля 30% прынятых нарматыуных актау былi шщыяваны Адмiнiстрацыяй прэзiдэнта, то у 2017 годзе гэтая лiчба скарац1лася да 11%.
Цалкаму рамках другой, якая прайшла пам1ж 3 сакавiка i 26 красавца, i трэцяй, пам1ж 2 красавiка i 20 снежня, сесш Палата прадстаунiкоу прыняла у другiм чытаннi 42 заканадаучых актау, з ix 36 6^ini шщыяваны урадам i 6 —прэзiдэнтам5. Шводзш з прынятых нарматыуных актау не быу iнiцыяваныдэпутатамi Палаты прадстаунiкоу щ Саветам Рэспублiкi. Яшчэ 52 акты 6brni прынятыя у адным чытанш — 4 справаздачы пра выкананне бюджэту, найраваныя Прэз1дэнтам, i рэшта — м1жнародныя дамовы i папраук да ix, падрыхтаваныя да прыняцця Саветам мтстрау. Акрамя гэтага, 6brni прынятыя да ведама 6 дэкрэтау прэзiдэнта.
Сяродусяго мас1ву нарматыуных актау, якш разглядалiся Палатай прадстаунiкоу у 2017 годзе (акты, яия 6bini
Тут i далей падд1чана на аснове шфармацьп пра заканатворчую дзейнасць на сайце Палаты прадстаушкоу. Web. 26 May 2018. <http:// www.house.gov.by/ru/zakonodatelnaya-dejatelnost-ru/>.
прынятыя тольк у першым чытаннi, падрыхтаваныяда разгляду, падрыхтаваныяда другога чытання i г.д.), тры былi шщыяваны дэпутатамi Палаты прадстауткоу. Першы законапраект, падрыхтаваны дэпутатамi, — дапауненне у кодэкс пра адмiнiстратыуныя правапарушэнт i прадэсуальна-выканаучы кодэксы пра адмшстратыуныя правапарушэннi. Дакумент быу унесены у Палату прадстауткоу 8 жтуня 2016 года i, так1м чынам, быу шщыяваны яшчэ дэпутатамi Палаты прадстауткоу мiнулага склiкання. Яшчэ два праекты законау эканамiчнай накiраванасдi былi унесены на разгляд дэпутатамi (старшынямi i намеснiкамi старшынь профтьных камюш) падчас трэдяй сесii — змены у закон пра iнвестыдыi (шщыяваны дэпутатамi Аляксеем Сокалам i Уладз^лавам Шчэпавым), а таксама замены у закон пра прыватызадыю дзяржаунай маёмасцi (унесены на разгляд Леан1дам Брычом i Сяргеем Земчанкам), але шводны з гэтых законау не быу прыняты у 2017 годзе.
У адпаведнасцi з усталяванай роллю парламента у заканатворчым прадэсе, нiводны нарматыуны акту 2017 годзе не быу адхтены, вернуты суб'екту заканатворчай шщыятывы, вернуты на дапрадоукi дi нейюм iншым чынам не ухвалены Палатай прадстаунiкоу. З усяго масiву праектау адзiн законапраект быу адклiканы урадам.
Дзейнасдь Савета Рэспублiкi у 2017 годзе таксама далкам адпавядала усталяванымпалгтычным правшам. Верхняя палата парламентаухвалта усе законапраекты, прынятыя да разгляду. Цалкам падчас другой сесii былi прынятыя 34 закона, пад час трэдяй — 45. Усе ухваленыя законы былi падтсаныя прэзiдэнтам.6
1нфармацыя пра заканатворчую дзейнасць Савета Рэспублiкi пададзенаяу адпаведнасцi з: «Материалы по итогам работы второй сессии (3 апреля — 26 июня 2017 г.) Совета Республики Национального собрания Республики Беларусь.» Совет Республики Национального Собрания РБ. Web. 26 May 2018. <http://www.sovrep. gov.by/uploads/files/itogi-6-2.pdf>; «Материалы по итогам работы третьей сессии (2 октября — 20 декабря 2017 г.) Совета Республики Национального Собрания Республики Беларусь.» Совет Республики Национального Собрания РБ. Web. 26 May 2018. <http://www.sovrep. gov.by/uploads/files/itogi-6-3.pdf>.
М1жнародная актыунасць
Характэрнай асаблгвасцю м1жнароднай актыунасщ белару-скага парламентау 2017 годзе стала аргашзацыя 1 актыуны удзел у некальк1х еурапейск1хм1жпарламенцк1х форумау у Беларусь Правядзенне сустрэч стала новай праяваю выхаду са знешнепалгтычнай 1заляцы1 у дачыненнях з еурапейск1м1 кра1нам1 1 прасоуваннем Беларус у якасщ пляцоук1 м1жнароднай камушкацыг
5—9 лшеня 2017 года у Мшску прайшла 26-я сес1я Парламенцкай асамбле1 АБСЕ, шторазглядалася як знешнепалгтычнае дасягненне для усёй крашы. Па аф1-цыйных дадзеных, у працы сесп прынял1 удзел 57 парла-менцк1х дэлегацый. Асноуная тэма — "Умацаванне узаемнага даверу 1 супрацоунщтва у 1мя м1ру 1 росквгту у рэпёне АБСЕ".
Масавыя затрыманш 1 шшыя меры щску на палгтычную апазщыю, СМ1 1 грамадск1я структуры у лютым 1 сакавшу 2017 года крыху пагоршыл1 агульную атмасферу падзе1, але дээскалацыя палгтычнай сгтуацып да чэрвеня дазволта зняць большасць пытанняу 1 сес1я прайшла у вызначаным фармаце. Ад самага пачатку сес1я разглядалася як важная м1жнародная падзея, 1 роля беларускгх дэпутатау не была вядучая — на адкрыцщ форуму выстуту Аляксандр Лукашэнка, а у фармальнай 1 нефармальнай аргашзацып ключавую ролю адыгрывала Мш1стэрства замежных спрау. Беларуская далегацыя складалася з шасщ чалавек.Чатыры ад Палаты прадстаушкоу — Валерый Варанецк1 (старшыня Пастаяннай кам1сп па м1жнародных справах), Вольга Папко (намесшк старшыш гэтай кам1си), Баляслау Шрштук (намеснгк старшыш палаты прадстаушкоу), Андрэй Рыбак (старшыня Пастаяннай кам1си па прамысловасщ). Два прадстаушяшi Савет рэспубл1к1 — Сяргей Рахманау 1 Сяргей Гайдукев1ч (старшыня 1 намесшк Пастаяннай кам1си па м1жнародным справам 1 нацыянальнай бяспецы).
Вынт сеси был1 дастаткова пазиыуным1 для беларускага боку. Праект крытычнай рэзалюцы1, прапанаваны дэле-гатам1 Л1твы, не атрымау падтрымк1. Больш мяккая дэкларацыя "Стан ва Усходняй Еуропе", якая, акрамя Бешарусi,утрымшiваша крытычныя ацэнк1 у адрас РасИ 1
Азербайджана, была прынятая на узроут Камгтэта па правах чалавека i гуманiтарных пытаннях, аднак пры галасавант за вынiковую дэкларадыю 26-й сеси ПА АБСЕ не набрала неабходную колькасдь галасоу i не была уключаная у вынiковы дакумент. Щкавым фактам стала тое, што галасаванне за вынiковую дэкларадыю беларускай дэлегадып не было салiдарным. Два дэлегаты ад Беларусi (Сяргей Гайдукевiч i Андрэй Рыбак) прагаласавалi супрадь, выказаушы такiм чынам сваю нязгоду з пунктам, яюя асуджау палiтыку РасИ у дачыненнi Украiны. Афiдыйна было аб'яулена, што дэпутаты не мелi агульнае пазiдыi па дакуменде i самi вызначалi, якiм чынам галасаваць. Верагодна, несал1дарным галасаваннем арганiзатары сесп з беларускага боку iмкнулiся мiнiмiзаваць негатыуную рэакдыю Расii на дэкларадыю, але пры гэтым захавадь прыхшьнае стауленне краiн ЕС i Украшы.
Пры актыуным удзеле Савета рэспублт 22 мая 2017 года у Мшску прайшло пасяджэнне Бюро Канферэнцый мясцовых i рэгiянальныхуладау крат Усходняга партнёрства, CORLEAP. Нагодай стала тое, што з л^тапада 2016 па верасень 2017 Беларусь з'яулялася сустаршынёй гэтай аргашзадыь Асноуным афщыйным пытаннем разгляду была праблема энергаэфектыунасцi рэгiянальных уладау. Падчас пасяджэння абмяркоувал^я праблемы рэгiянальнага развiддя, а прадстауши ЕС выказалiся за пашырэнне паунамодтвау мясдовых саветау у Беларусi7. 12 верасня у Бруселi старшыня пастаяннай кам^п Савета Рэспублiкi па рэпянальнай палiтыды i мясдоваму самакiраванню Аляксандр Папкоу выступiу сустаршынёйна штогадовай канферэндып CORLEAP, асноунай мэтай якой быу абмен досведам мясдовага самакiравання ЕС i краiн Усходняга партнёрства i праблема устойлiвасдi рэгiянальных супольнасдей i мясдовых уладау.
«Реализация политики добрососедства будет способствовать достижению основных целей ВП — Попков.» БелТА. 22 May 2017. Web. 26 May 2018. <http://www.belta.by/poHtics/view/reaHzatsija-poHtiki-dobrososedstva-budet-sposobstvovat-dostizheniju-osnovnyh-tselej-vp-popkov-248542-2017/>.
У сувяз1 з тым, што Беларусь у 2017 годзе старшын-ствавала у Цэнтральнаеурапейскай тщыятыве (ЦЕ1), 30 мая 2017 года у Мшску прайшло пасяджэнне Парламенцкага кам1тэта парламенцкага вымярэння гэтай аргашзацып. У пасяджэнн1 прынял1 удзел 12 дэлегацый (агульная колькасць дзяржау—удзельн1ц шщыятывы — 18). Асноунай тэмай пасяджэння стала "1нтэлектуал1зацыя эканом1к1 у рэг1ёне ЦЕ1: 1навацыйная вытворчасць, к1раванне, чалавечы патэнцыял", таксама абмяркоувал1ся пытанш эканам1чнага разв1цця рэг1ёна, 1нфармацыйныя тэхналогп 1 разв1ццё чалавечага кап1талу. Акрамя гэтага, 28 л1стапада 2017 года у М1нску прайшло пасяджэнне Парламенцкай асамбле1 ЦЕ1, удзел у якой прынял1 таксама 12 парламенцюх дэлегацый. Асноуная аф1цыйная тэма: «Л1чбавыя тэхналогИ ва умовах забеспячэння геапалгтычнай бяспекЪ».
М1жнародная актыунасць беларускага парламента праходзша 1 у больш звыклых фарматах. Прадстауши Палаты прадстаушкоу 1 Савета рэспублт прымал1 удзел у пасяджэннях Форуму рэпёнау Беларус 1 РасИ (28—30 чэрвеня), Парламенцк1м сходзе Саюза Беларус 1 РасИ, М1жпарламенцкай асамбле1 СНД, Парламенцкай асамбле1 АДКБ 1 шшых м1жпарламенцк1х аргашзацыях. У 2017 годзе адбыл1ся двухбаковыя сустрэчы прадстаушкоу беларуска-га парламента з калегам1 з Турцы1, Латвп, Азербайджана, 1зра1ля, Грузи ды шшых кра1н.
Заключэнне
Можна меркаваць, што эксперымент з плюрал1змам будзе працягвацца 1 дэпутаты у розных формах будуць дэманстраваць палгтычную разнастайнасць, каментаваць палгтычныя падзе1 1 1ншым чынам раб1ць дзейнасць парламента больш публ1чнай. Таксама можа расц1 роля двух палат у абмеркаванш законау 1 нязначна павял1чыцца колькасць праектау законау, шщыяваных дэпутатам1. Пры гэтым пераразмеркавання рэальных паунамоцтвау 1 палгтычнай ваг1 на карысць парламента не адбудзецца. На дадзены момант таксама не прасочваюцца тэндэнцы1
для кадравых змен у юраунщтве Палаты прадстаушкоу i Савета рэспублт.
Мiжнародная дзейнасдь парламента, як i раней, будзе модна залежыдь ад агульнай знешнепалiтычнай кан'юнктуры. Дзейнасдь будзе больш скiраваная у еурапейсй бок, дзе для парламента юнуе больш мехашзмау 1 новых плядовак камушкадый.
