Научная статья на тему 'ПАХТАНИ МАЙДА ИФЛОСЛИКЛАРДАН ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНИНИНГ НАЗАРИЙ ТАДҚИҚОТЛАР ТАҲЛИЛИ'

ПАХТАНИ МАЙДА ИФЛОСЛИКЛАРДАН ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНИНИНГ НАЗАРИЙ ТАДҚИҚОТЛАР ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
барабан / қия / самарадорлик / тозаланиш / конструкция / тадқиқот / овал / юза / унумдорлик / ифлослик / ўқ / диаметр / фойдали юза. / барабан / наклон / производительность / зазор / конструкция / исследование / овал / поверхность / производительность / примеси / ось / диаметр / полезная поверхность.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Жамолов Абдурахмон Солижонович

Таклиф этилаётган пахта тозалаш қурилмасининг назарий тадқиқотида тўрли юзасини фойдалилигини ошириш мақсадида тўрли юза овал шаклида тайёрланган, шу билан бирга умумий тозалаш юзасини ошириш учун барабанни қия қилиб жойлаштирилган. Барабанга жойлаштирилган ўқлар тик ўрнатилган бу эса барабан ичидаги пахтани титилишини осонлаштиради ва тозаланиш даражасини оширади. Овал шаклидаги тўрли юзали қия жойлаштирилган пахта тозалаш қурилмасини пахта тозалаш корхонасига жорий этиш йўли билан пахтанинг ифлосликлардан тозалаш сифати ва унинг иш унумдорлигини ошириш мақсадга мувофиқдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Жамолов Абдурахмон Солижонович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Analysis of theoretical studies of the process of cleaning cotton from fine impurities

При теоретическом исследовании предлагаемого устройства для очистки хлопка, чтобы повысить полезность поверхности сетки, поверхность сетки выполнена овальной формы, и в то же время барабан расположен наклонно для увеличения общей поверхности очистки. Размещенные в барабане стрелки установлены вертикально, что облегчает сбор хлопка внутри барабана и повышает уровень очистки. Повысить качество очистки хлопка от примесей и эффективность его работы желательно за счет внедрения на хлопкоочистительном предприятии хлопкоочистительного устройства с сетчатой поверхностью овальной формы, расположенного наклонно.

Текст научной работы на тему «ПАХТАНИ МАЙДА ИФЛОСЛИКЛАРДАН ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНИНИНГ НАЗАРИЙ ТАДҚИҚОТЛАР ТАҲЛИЛИ»

UDK: 635-136

ПАХТАНИ МАЙДА ИФЛОСЛИКЛАРДАН ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНИНИНГ НАЗАРИЙ ТАДЦЩОТЛАР ТА^ЛИЛИ

Жамолов Абдурахмон Солижонович НамМТИ, abdurahmon_jamolov@gmail.ru, +998939145425

Аннотатция. Таклиф этилаётган пахта тозалаш курилмасининг назарий тадкикотида турли юзасини фойдалилигини ошириш максадида турли юза овал шаклида тайёрланган, шу билан бирга умумий тозалаш юзасини ошириш учун барабанни кия килиб жойлаштирилган. Барабанга жойлаштирилган уклар тик урнатилган бу эса барабан ичидаги пахтани титилишини осонлаштиради ва тозаланиш даражасини оширади. Овал шаклидаги турли юзали кия жойлаштирилган пахта тозалаш курилмасини пахта тозалаш корхонасига жорий этиш йули билан пахтанинг ифлосликлардан тозалаш сифати ва унинг иш унумдорлигини ошириш максадга мувофикдир.

Аннотация. При теоретическом исследовании предлагаемого устройства для очистки хлопка, чтобы повысить полезность поверхности сетки, поверхность сетки выполнена овальной формы, и в то же время барабан расположен наклонно для увеличения общей поверхности очистки. Размещенные в барабане стрелки установлены вертикально, что облегчает сбор хлопка внутри барабана и повышает уровень очистки. Повысить качество очистки хлопка от примесей и эффективность его работы желательно за счет внедрения на хлопкоочистительном предприятии хлопкоочистительного устройства с сетчатой поверхностью овальной формы, расположенного наклонно.

Annotation. In the theoretical study of the proposed cotton cleaning device, in order to increase the usefulness of the mesh surface, the mesh surface is oval in shape, and at the same time the drum is positioned obliquely to increase the overall cleaning surface. The arrows placed in the drum are mounted vertically, which facilitates the collection of cotton inside the drum and increases the level of cleaning. It is desirable to improve the quality of cleaning cotton from impurities and the efficiency of its work by introducing a cotton gin device with an oval mesh surface located obliquely at a cotton gin plant.

Калит сузлар: барабан, кия, самарадорлик, тозаланиш, конструкция, тадкикот, овал, юза, унумдорлик, ифлослик, ук, диаметр, фойдали юза.

Ключевые слова: барабан, наклон, производительность, зазор, конструкция, исследование, овал, поверхность, производительность, примеси, ось, диаметр, полезная поверхность.

Keywords: drum, slope, performance, clearance, design, study, oval, surface, performance, impurities, axis, diameter, useful surface.

Кириш

Мустакиллик йилларида республикамизда пахта мах,сулотининг истеъмол хусусиятларини яхшиланишига олиб келадиган, пахта хомашёсини дастлабки ишлаш технологик жараёнларини ва ишлаб чикаришнинг юкори самарадорликка эга, бошкариш тизимларини яратишга оид булган кенг камровли чора-тадбирлар амалга оширилган. Бу борада, жумладан, пахта тозалаш корхоналарида бошлангич курсаткичларига боглик равишда кайта ишланаётган хом-ашёдан белгиланган сифатли пахта мах,сулотини олиш, чигитли пахтани майда ифлосликлардан тозалаш техникаси хдмда технологиясини такомиллаштириш буйича сезиларли натижаларга эришилмокда[2].

Тадкикот усуллари

Тадкикотлар асосида Чигитли пахтани хас-чуплардан тозалаш машиналари козикчали барабанлар сексияси ва аррачали барабанли сексияларидан иборат булади. Майда хас-чуплар козикчали барабанлар сексиясида яхши тозаланади. Чигитли пахтани тозалаш ускуналари иш унумдорлиги ва тозалаш самарадорлиги (чигитли пахтадан хас-чуп, улик ва пуч чигитларни ажратиш кобиляти) билан характерланади. Ускуналарнинг тозалаш самарадорлигига уларнинг иш унумдорлиги, чигитли пахтанинг намлиги ва ифлослиги катта таъсир килади. Ускуналарнинг иш унумдорлиги уларнинг энг юкори тозалаш самарадорлигига мослаб оширилади.[2]

Таклиф этаётган курулма (2-расм), яъни кия жойлашган барабанли пахта тозалаш курилмаси билан тозалаганимизда бункерга тушган чигитли пахта айланиб турган тутгич турли сирт устидан пахтани судраб утиб, кейинги козикли барабанга узатади. Шунда пахта тезлиги бироз пасайиб, кейинги барабан козиклари билан яна турли сирт устидан судраб олиб утилади. Чигитли пахта х,ар турли сиртга ишкаланганда майда кушилмаларнинг бир кисми ажралиб турли сирт тешиклари оркали чикиб кетади. Пахта барабанлардан утиб тозаланади ва чикиш кувури оркали чикиб кетади ва навбатдаги технологик жараёнга етказилади.

Бу пахтани майда ифлосликлардан тозалаш курулмаси пахтани ифлосликлардан тозалаш даражасини юкорилиги ва осон ифлосликларни осон ажратиши, тозалаш самарадорлиги ва иш унумдорлигини икки баробар ортади, уни тикилиб колиш х,олатини бартараф этишдан иборат.[5]

Фараз килайлик массаси т булган пахта булакчаси t=0 вактда кия жойлашган козикчали барабан марказидан И=И0 масофада козикчаларда ва турли юза устида жойлашган булсин (1-расм).

1-расм. Пахта булакчасини козикча сирти буйлаб ^аракат схемаси

Пахта булакчасини ихтиёрий >0 вактдаги козикча ва турли сирт юзасидаги хдракат тенгламасини тузамиз. Булакчани козикча буйлаб ихтиёрий И масофада жойлашган булса, турли сирт билан пахта булагини орасидаги ишкаланишни эътиборга олиб булакчага таъсир этадиган йулларни аниклаймиз. Аниклаш учун пахта булакчасини ок вектор укидаги ^аракатини мусбат деб кабул киламиз.

2-расм. а-бурчак остида жойлашган, козикчали барабан пахта тозалаш схемаси.

Шу йуналиш буйича пахта булакчасига таъсир этувчи кучларни аник;лаймиз

3-расм. ^озикча сиртида пахта булакчасининг харакат схемаси

1. Булакчанинг огиш кучи. Бу кучнинг Ок йуналишдаги проекцияси.

Р = т • g • /) (1)

2. к>0 булса Жуковский усулига кура унга каршилик кучи унга нормал йуналган булиб, бу куч булакча тезлигига тескари йуналган булади, унинг киймати

Р = 2 • т • g •&• к • /0 (2)

3. Пахта булакчаси огирлиги козикча сиртида хдракати натижасида унинг ишкаланиш кучи

Кш = г • N = -/ •т • g • I)

(3)

Бу ерда /0- пахта булакчаси ва козикча сирти орасидаги ишкаланиш коэффициенти, м-пахта булакчасини массаси, —-козикчали барабан бурчак тезлиги.

4. Турли сиртда пахта булакчасига ташки мух,итдан Рег босим таъсир этади. Агар булакчанинг сирт билан контактдаги юзаси £ деб олинса, у х,олда бу босим ишкаланиш

кучини х,осил килади.

Р = -/о • Ро • Я

(4)

/турли сирт билан булакча орасидаги ишкаланиш коэффициенти.

5. Пахта булакчаси кия жойлашган козикчалар таъсирида ва турли сиртга тушишда турли юзанинг очик кисмларидан пахта булакчасининг таранглик кучи Т таъсир этиб, уни Эйлер формуласи оркали аниклаймиз.

Т

То •е

- №

(5)

Бу ерда / -булакча билан турли сирт орасидаги ишкаланиш коэффициенти.

а-камраш бурчаги, Т0 -ташки таранглик кучи, таранглик х,ам ишкаланиш кучини х,осил

килади.

- = ~/ • -1 = —/ • - • е"^ (6)

Юкорида курсатилган кучлар (2) ва (6) таъсирида булакчанинг кия жойлашган козикчали барабан билан турли сиртдаги хдракат тенгламаси куйидагича булади.

т • к — т • ю2 • к = — / • т • g • (в1п(ю • г) + /0 • сов(ю • г)) — - 2 • / • т ю к — / • Р0 • £ — / • Т0 • е(7)

(7) тенглама пахта булакчасининг козикча ва турли сирт юзасидаги хдракат

тенгламаси х,исобланади. ^абул килинган шартга кура г = 0 к > 0,(к = к0,к = 0,г = 0)

булганда шарти бажарилиши лозим (7) тенгламадан фойдаланиб куйидаги тенгламани х,осил киламиз.

т •ю2 • к — / • /0 • т • g — / • - • £ — /2 • - • е^1 а > 0 (8)

Бу тенгсизликдан козикчали барабанни бурчак тезлиги учун куйидаги шарт келиб чикади. 2 2

Агар ю > юх шарт бажарилса пахта булакча огирлик кучи таъсирида турли сиртга

тикилиш жараёни кузатилмайди, яъни ифлосликлардан тозалаш самарадорлиги ортади. (7) тенгламани куйидаги куринишга келтирамиз.

к — ю2 • к + 2 • / • ю • к = — g • (б1п(ю • г) + / • соб(ю • г)) — р — р (9)

Р • £ т р~/°'а

Бу ерда — = / • —1—; - = -01_ (9) тенгламани умумий ечими куйидагича булади.

т т

кг к г g • (1 — /2) ч /0 • - • ^(юю г) -0

к = с • ем + с2 • ек2 + —• 81п(ю • г) + -^^ + ~т

1 2 2• ю • (1 — /2) ю • (1 — /2) ю

бу ердак1/2 =ю + /0 — /0) СI ва С2 лар узгармас коэффициентлар булиб бошлангич шартлардан аникланади.

к0=0, к0=0, к0=0 булганда бу шартлардан фойдаланиб тузамиз

с ^ ^--• §1п0 — со80) + /(к • С080 + 81п0)]

1 ю2Ч1 + /¡)\к2 — к,) 1 2 ( 2 ) ' ( 2 )]

С = Л-р-С08(ю ^--(^ • 81п0 — соб0) + /(к2 • соб0 + б1п0)]

ю 41 + /0 ) • (к1 — к2) 2

Тенгламадан козикча буйлаб хдракатланаётган пахта булакчасини турли юза билан таъсири натижасида юзага келадиган таранглик кучини аниклаш мумкин булади.

J--(АА + f • k)• eM +-g--.»M

®2-(l + f0)-(k2 -kx) V 2 Jo 1 ®2-(l + /o2Mk "k2) ( 2

h = —?-f--(--+ f0 ■k1)• eklt + ^-f--P-+ k1 ■ f0) •ek

2 2 o 1 2 2 (k - k ) 2 1 o

(10)

1 t p + 6 —• sin(© • t) + й • cos© •t) + + ■

g'9(1 t \ • sln(© •t) + g 9 •cos© •t) + P + 4" 2 •©'•(l +t2) ©'•(l +t2) a2 a)2

(10) формуладан кия тексликда жойлашган козикчали барабандан пахта окимини турли сирт юзасида ифлосликлардан ажратишда пахта булакчаларини тушиб колишини олдини олишда козикчали барабан айланишидаги бурчак тезлиги ишкаланиш коэффициенти ва киялик бурчакларига богликлик хдракат тенгламаси х,осил килинди.

Натижалар

Назарий тадкикотлар натижаси шуни курсатадики пахтани майда ифлосликлардан тозалашда мавжуд технологияга караганда тозалаш самарадорлиги кия жойлашган козикли барарбанли пахта тозалаш курулмаси кулланилганда мавжуд конструкцияга нисбатан тозаланган пахта таркибидаги майда ифлослик микдорининг камайганлиги, иш унуми (20^25)% гача ортиши, пахтани табиий сифати сакланади, тозалаш самарадорлиги эса 8 % ошганлигини курсатади.[10]

Хулосалар

Пахта хом-ашёсини майда ифлосликлардан тозалагичнинг самарали кия жойлашган козикли барабан конструксиясини ва параметрларини асослаш буйича олиб борилган илмий-назарий тадкикот ишларида олинган натижалар асосида куйидаги хулосалар олинган:

1. Пахта булакчасини кия жойлашган козикли барабанли пахта тозалаш сиртида харакатланиш траекториясини ифодаловчи тенгламалар системаси олинди.

2. Тавсия этилган курулманинг барабан валининг бурчак тезликлари, буровчи моментлар ва козикчаларда пахта булагини таьсир кучини узгариш конуниятлари тажрибада курсатилди.

3. Таклиф этилаётган пахта тозалаш курулмаси турли юзасини фойдалилигини ошириш максадида турли юза овал шаклида тайёрланган, барабан 300 килиб жойлаштирилган. Бундан куриниб турибдики, пахтани тозалаш юзаси ва йули ортади пахтани тозаланишдаги босиб утиш йули ортса пахтани тозаланиш даражаси х,ам ортади. Барабанга жойлаштирилган уклар тик урнатилган бу эса барабан ичидаги пахтани титилишини осонлаштиради ва пахтадан майда ифлосликларни турли юзадан чикиши тезлашади ва ортади.

4. Янги кия жойлашган козикли барабанли пахат тозалагич билан мавжуд тозалагич киёсий ишлаб чикариш синовлари утказилди. Синов натижалари асосида, мавжуд агрегатга нисбатан тозалаш самарадорлигини 8% га оширишга имкон берди.

АДАБИЁТЛАР

1. W.S. Anthon and D.M. William Cotton ginners handbook А^Ш департамента, 1994.

2. Ражабов О.И. Пахта хом-ашёсини майда ифлосликлардан тозалаш технологиясини такомиллаштириш. Техника фанлари фалсафа доктори диссертация, Бухоро мухдндислик-технология институти, Бухоро, 2019.

3. А. Жамолов, Р. Муродов "Эффективные способы очистки хлопка от мелкого сора" УНИВЕРСУМ: Технические науки. Выпуск:5(74) май 2020 часть 2.Москва, 11-14 ст

4. А. Jamolov "Analysis of Devices Which Clean Raw Cotton from Fine Impurities" International Jurnal of advanced Research in Science, Engineering and Technology. 6.06.2019(ISSN: 2350-0328) Hindiston

5. E.Muxametshina R.Murodov, A.Jamolov "Possibilities of scarring ways to reduce in

the process of cleaning the cotton" In recognition of his/her active and invalua ble participation during the "1st" international Conference on Energetics, Civil and Agricultural Engineering (ICECAE 2020) skopus ro'yxatiga kiritilgan 16 oktyabr 2020 yil.

6. А. Jamolov, R.Murodov, T.Mamatov "Paxta tozalash qurulmasi" O'zbekiston Respublikasi Intellektual Mulk agentligi patent IAP №06634 30.12.2021

7. O'g'Li, S. B. X., & O'g'Li, M. F. R. (2022). Quyosh energiyasidan foydalanib turar joy binolari qurishning istiqboli tomonlari. Механика и технология, (Спецвыпуск 1), 145-149.

8. Мухамедов, Д., & Mахмудов, Ф. (2023). ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ КАТКОВ АГРЕГАТА ДЛЯ ПОСЕВА ОЗИМОЙ ПШЕНИЦЫ В МЕЖДУРЯДИЯ ХЛОПЧАТНИКА. International Bulletin of Applied Science and Technology, 3(5), 478-483.

9. Шаропов, Б. Х. У., Угли, M. Ф. Р., & Акбаралиев, Х. Х. У. (2022). ^уёш энергиясидан фойдаланиб биноларни энергия самарадорлигини ошириш тадбирлари. Механика и технология, 2(7), 186-191.

10. Мухамедов, Д., Абдувахобов, Д. А., Исматуллаев, К. К., & Набижонов, У. А. (2020). Определения факторов влияющих на качественные и энергетические показатели работы зубовой бороны копирующей рельеф поля. ПРОРЫВНЫЕ НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ: ПРОБЛЕМЫ, ПРЕДЕЛЫ И ВОЗМОЖНОСТИ, 51.

11.. Abduvahidovich, A. D., Jobirhon, M., & Hakimovich, U. A. (2016). Layout diagram of the hinged oscillatory spike-tooth harrow and determination of its row-spacing width. European science review, (5-6), 175-176.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.