Научная статья на тему 'ПАХТА ТОЗАЛАШ ҚУРИЛМАСИ ТЕЖАМКОР КОНСТРУКЦИЯЛАРИНИ ЯРАТИШДА СИНЕРГЕТИК УСУЛДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ПАХТА ТОЗАЛАШ ҚУРИЛМАСИ ТЕЖАМКОР КОНСТРУКЦИЯЛАРИНИ ЯРАТИШДА СИНЕРГЕТИК УСУЛДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
2
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли иқтисодиёт / синергетика / механик қонун / математик моделлаштириш / дастур тузиш / компьютер моделлаштириш / компьютер графикаси / пахта тозалаш қурилмаси / сепаратор / дифференциал тенглама. / цифровая экономика / синергетика / механический закон / математическое моделирование / программирование / компьютерное моделирование / компьютерная графика / хлопкоочиститель / сепаратор / дифференциальное уравнение.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Муродов Рустам Муродович, Хашимов Собитҳон Хошимович

Ўзбекистон ўзининг ривожланиш стратегиясида рақамли иқтисодиётни танлаганлиги муносабати билан: пахта тозалаш заводлари фаолиятида ҳам кескин янгича ёндашишни, синергетик ёндашув асосида янги технологияга асосланган тозалаш қурилмаларини яратиш, бунинг учун эса, тозалаш қурилмалари мақбул параметрларини математик моделлаштириш ва дастурий воситалар ёрдамида аниқлаш орқали пахта таркибидаги ифлосликларга барҳам бериш йўналишида замонавий ахборот технологияларидан фойдаланишни кўзда тутилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Муродов Рустам Муродович, Хашимов Собитҳон Хошимович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПАХТА ТОЗАЛАШ ҚУРИЛМАСИ ТЕЖАМКОР КОНСТРУКЦИЯЛАРИНИ ЯРАТИШДА СИНЕРГЕТИК УСУЛДАН ФОЙДАЛАНИШ

В связи с тем, что Узбекистан выбрал цифровую экономику в своей стратегии развития, резко новый подход к работе хлопкоочистительных заводов, создание очистительных устройств на основе новой технологии, синергетического подхода, а для этого: ликвидация примесей в хлопке путем определения оптимальных параметров очистительных устройств с помощью математического моделирования и программных средств, в направлении придания предусмотрено применение современных информационных технологий.

Текст научной работы на тему «ПАХТА ТОЗАЛАШ ҚУРИЛМАСИ ТЕЖАМКОР КОНСТРУКЦИЯЛАРИНИ ЯРАТИШДА СИНЕРГЕТИК УСУЛДАН ФОЙДАЛАНИШ»

УДК 677.21.03:381.73.

ПАХТА ТОЗАЛАШ ЦУРИЛМАСИ ТЕЖАМКОР КОНСТРУКЦИЯЛАРИНИ ЯРАТИШДА СИНЕРГЕТИК УСУЛДАН ФОЙДАЛАНИШ

Муродов Рустам Муродович НамМТИ, профессор, rmuradov1956@mail.ru

Хашимов Собитх,он Хошимович НамМВД доцент, xoshimov-S@umail.uz, +998938087057

Аннотация: Узбекистон узининг ривожланиш стратегиясида ракамли иктисодиётни танлаганлиги муносабати билан: пахта тозалаш заводлари фаолиятида х,ам кескин янгича ёндашишни, синергетик ёндашув асосида янги технологияга асосланган тозалаш курилмаларини яратиш, бунинг учун эса, тозалаш курилмалари макбул параметрларини математик моделлаштириш ва дастурий воситалар ёрдамида аниклаш оркали пахта таркибидаги ифлосликларга бархдм бериш йуналишида замонавий ахборот технологияларидан фойдаланишни кузда тутилади.

Аннотация: В связи с тем, что Узбекистан выбрал цифровую экономику в своей стратегии развития, резко новый подход к работе хлопкоочистительных заводов, создание очистительных устройств на основе новой технологии, синергетического подхода, а для этого: ликвидация примесей в хлопке путем определения оптимальных параметров очистительных устройств с помощью математического моделирования и программных средств, в направлении придания предусмотрено применение современных информационных технологий.

Annotation: Due to the fact that Uzbekistan has chosen the digital economy in its development strategy, a sharply new approach to the operation of cotton gins, the creation of cleaning devices based on new technology, a synergistic approach, and for this: the elimination of impurities in cotton by determining the optimal parameters of gins devices with the help of mathematical modeling and software, in the direction of giving, the use of modern information technologies is provided.

Калит сузлар: ракамли иктисодиёт, синергетика, механик конун, математик моделлаштириш, дастур тузиш, компьютер моделлаштириш, компьютер графикаси, пахта тозалаш курилмаси, сепаратор, дифференциал тенглама.

Ключевые слова: цифровая экономика, синергетика, механический закон, математическое моделирование, программирование, компьютерное моделирование, компьютерная графика, хлопкоочиститель, сепаратор, дифференциальное уравнение.

Keywords: digital economy, synergetics, mechanical law, mathematical modeling, programming, computer modeling, computer graphics, cotton gin, separator, differential equation.

Узбекистон жах,он тараккиёти билан хдмнафас булган х,олда 3-Ренесанс остонасига кадам куймокда. Узининг ривожланиш стратегиясида ракамли иктисодиётни танлаганлиги, ахборот технологиялари сохдсида ва умуман бошка сохдларда х,ам кескин бурилиш ва силжиш ясаш мумкинлиги, бу силжишлар замирида республика иктисодиётида катта узгаришларга олиб келиши кутилмокда. Чунки, бундай глобал ахдмиятга эга ишларни амалга оширишлик ах,олининг турмуш даражасини сезиларли даражада оширишга туртки булади[1,2].

Жах,он тараккиёти барча сохдларда ишлаб чикариш суръатини тезлаштириш ва сифатли мах,сулотни кенг истеъмолчиларга уз вактида етказишни талаб килмокда. Бундай талаб тадкикот ишларини янада кучайтириш оркали мукаммал намуналарни яратиш ва уларни синовдан утказишни такозо этмокда. Ана шундай намуналарни яратишда технологик жараёнларни урганиш учун синергетик ёндашувдан фойдаланишни бугунги куннинг узи талаб килмокда. Синергетика мураккаб тизимларни урганишнинг янги боскичи булиб, кибернетика ва умумий тизимлар назариясини давом эттириш билан уни тулдиради. Синергетика дастлаб фанлараро ёндашув сифатида такдим этилган, чунки уз-узини ташкил этиш жараёнларини тартибга солувчи тамойиллар х,ар кандай табиатдаги тизимларда (физика, механика, кимё, мухдндислик, биология, социология, иктисодиёт) мавжуд булиб, куплаб элементлардан иборат. Синергетиканинг тадкикот сохдси хдли тулик аникланмаган[3-10].

Синергетика (юнонча «биргаликда» ва «хдракат килиш» сузларидан) - бу илмий тадкикотнинг фанлараро сохдси булиб, унинг вазифаси тизимларнинг узини узи ташкил этиш тамойиллари асосида табиат х,одисалари ва жараёнларини урганишдир. Бу йуналишда купгина олимлар уз тадкикот ишларини олиб боришган[10]. Бугунги кунда турли фанларнинг муаллифлари томонидан синергетик ёндашув хдкида жуда куп асарлар ёзилган: улардан баъзилари ушбу илмий ёндашувнинг услубий ва гоявий асосларига айланди (Г. Хакен, И. Пригожин, Н. Винер, В. Вернадский, Н. Моисеев, М. Манделброт, А. Жаботинский, А. Туринг, С. Курдюмов, А. Самарский, В. Буданов ва бошкалар), бошкалари эса синергетик ёндашув доирасини сезиларли даражада кенгайтириб, унинг фанлараро алокадорлигига х,исса кушдилар (Э. Князева, Г. Малинетский, М. Каган, А. Назаретян, С.Капица, Д. Чернавский , И. Эвин , Д. Фесенко ва бошкалар). Жумладан: Л. И. Мандельштам томонидан "Тебранишлар буйича маърузалар" асарида у, жараён структурасининг шаклланишида кисмларнинг узаро таъсирининг изчиллигига каратган; Г.Хакен томонидан таклиф килинган "синергетика" яхлит структуранинг шаклланишида кисмларнинг узаро таъсирининг изчиллигига эътибор каратади; Ч.Шеррингтон синергетикаси, С.Улан синергетикаси ва И.Забусскийнинг синергетик ёндашувларида бу атамани "интегратив" деб аташган.

Тадкикот ишимизни олиб боришдаги синергетик ёндашувда амалга оширилиши лозим булган профессионаллик билимини шакллантириш(математик моделлаштириш, дастур тузиш, компьютер моделлаштириш, компьютер графикаси ва бошка фан доирасидаги амаллар) оркали максимал самарага эришиш мумкин, яъни: макбул вариантдаги ПТ^ни(пахта тозалаш курилмаси) яратишда пахта тозалаш жараёнини математик моделини ишлаб чикиш ва ушбу модел асосида дастурий таъминотни тузиш. Бу дастур ёрдамида х,исоблаш экспериментлари утказиб, турли вариантдаги курилманинг макбул параметрларини аниклаш(турли юза сиртини макбул улчами, пахта булагини тебраниш частотаси, амплитудаси, турли юза сиртини горизонтал текислик билан х,осил килган бурчаги ва бошкалар). Аникланган параметрларга таянган х,олда компьютер графикасидан фойдаланиб, ПТ^ни компьютер ёрдамида чизма моделини (ПТК конструкциясини электрон чизмаси)ни яратиш. Бу модел ёрдамида чигитли пахтани тозалаш жараёнини намойиш этиш учун дастурлаш воситалари ёрдамида ПТ^ни хдракатга келтириш ва жараённи назарий тах,лил этиш. Них,оят тах,лилий асосларга кура, чигитли пахтани майда ифлосликлардан тозалашни амалга оширувчи курилмани асл конструктив модели чизмасини такдим этиш хдкидаги шарх,лар келтирилади.

Тадкикот ишларимизни олиб боришда пахта тозалаш жараёнига ва уларни ракамлаштиришга оид тадкикотчиларни ишлари урганилди[11].

Маълумки, пахта толасини канчалик сифатли булиши куп жихатдан пахта хом-ашёсини майда заррачалар ва чангдан тозалаш технологик жараёнини талаб даражада олиб борувчи пахта тозалаш курилмасини иш жараёнига боглик. Шу маънода, тадкикот ишимиз ушбу курилмани самарали намунасини(модификацияси) яратишга каратилган. Олиб борилган боскичма-боскич курилмани лойихалаштириш жараёни давомида аввал содда холатда илмий изланишлар олиб борилиб, кейинрок бу жараён мураккаброк холатларда амалга оширилди, эришилган натижалар йиллар давомида чоп этиб борилди ва бу ишлар хакида куйида келтирамиз:

- пахта тозалаш жараёнини энг содда хусусий холатларини эътиборга олган холда масалага ёндашилди. Бунда пахта булагини турли сирт юзасидаги(галвир ёки сепаратор) энг содда харакати устида тадкикот утказилди(1-расм) ;

- тадкикот ишининг иккинчи боскичида пахта тозалаш курилмасидаги параметрларни тозалаш жараёнида эътиборга олиб, бунда биз томондан таклиф этилган курилма ва унинг турли юзаси сифатидаги галвирда(сепаратор) пахта булагини мураккаб хдракати устида тадкикот утказилди[12] ;

- тадкикот ишининг учинчи боскичида пахта тозалаш курилмасида тозалаш жараёни математик моделига асосланган дастур ёрдамида хисоблаш эксперименти утказиш оркали масалага ёндашдик. Бунда курилманинг сепараторида пахта булагини мураккаб харакати модели асосида экспериментлар утказилди ва натижалар олинди[ 1317].

1-расм. Чигитли пахтани тозалаш сепаратори.

Купинча натижалар олиш учун амалий эксперимент утказиш мумкин булсада, у жуда куп иктисодий харажатларни талаб килади ва бу холат макбул булмаган ечимларга олиб келиши мумкин. Бундай холатда, урганилаётган объект "Компьютер модели" билан алмаштирилади ва унинг хатти-харакати турли ташки таъсирлар буйича текширилади.

Биз томондан урганилаётган объектнинг(пахта тозалашни сепаратив технологияси) компьютер моделларининг ишончлилиги ва унинг шаклланиши, технологик тизимнинг параметрлари ва бошлангич шароитда узгаришларга булган таъсирни текшириш имконини беради(М.У. Сепараторнинг горизонтга нисбатан огиш бурчаклари, ишкаланиш коэффициенти, пахта булагининг сепаратор юзасидаги тезлик ва тезланиши ва бошка параметрлар тозалаш жараёнига кандай таъсир этиши мумкинлиги).

Компьютер ёрдамида моделлаштириш, ходисаларнинг узига хос хусусиятларидан келиб чикиб, биринчи сифатли курилишдан кейин, микдорий ажралиб чикишни талаб килади. Буни компьютерда хисоблаш тажрибалари кетма-кетлиги, натижалар талкини, симуляция натижаларини таккосланаётган объектнинг хатти-харакати билан таккослаш ва бошка боскичларни амалга ошириш билан амалга оширилади.

Хисоблаш тажрибаси, аслида, компьютер ёрдамида бажарилаётган, урганилаётган объектнинг математик модели буйича эксперимент утказиш билан боглик жараёндир. Бундай модел одатдаги экспериментдан(асл нусхадаги модел) кура анча арзонрок ва кулайрок булиб, уни ёрдамида синовни амалга ошириш тез ва тулик хамда камрок вактни талаб килган холда, самаралирок булади. Тозалаш тизимининг холатини тавсифловчи параметрлар хакида батафсил маълумот олиш имконияти булади.

Объектнинг компьютер моделини ишлаб чикилиши итерацияларнинг кетма-кетлиги булиб, биринчи навбатда, урганилаётган тизим хакида мавжуд маълумотларга асосланиб, модел курилади, хисоблаш тажрибалари кетма-кетлиги утказилади, натижалар тахлил килинади. Текширилаётган объект хакида янги маълумотлар олинган такдирда кушимча омиллар хисобга олинади, жараён хатти-харакатлари компьютерда урганилади.

Шу маънода пахта тозалашнинг сепаратив технологиясида факатгина пахта булагини чизикли харакатини урганиш билан чегараланмасдан(1 -расм), балки унинг гармоник харакатини урганиш хам максадга мувофик булади, чунки бундай ёндашиш технологияни сифат курсаткичини белгилайди. Шу сабабли биз турли сирт юзасида механик тебранаётган пахта булаги харакати устида тадкикот утказамиз.

Математик ифодани шакллантиришда механик конун буйича турли юза сиртидаги пахта булагини гармоник тебраниш жараёнини асос килиб олинди ва уни куйидаги чизмада хусусий хол учун келтирамиз (2-расм).

таъсир этувчи кучлар.

Пахта булакчасини оу - йуналишида гармоник конуният (1) ифодага биноан нисбий харакатда булсин деб караймиз (2-расм).

(1)

т — A sin ct

Бунда пахта булакчасига таъсир килувчи ОХ ва оу йуналишдаги кучлар(Х= max ,Y= ma ) куйидаги ифодага эга буладилар:

X = р sin a- Fish _ x Y — N - Р cosa — A sin ct

(2) Бу ерда:

P — mg - огирлик кучи; m- масса; g- эркин тушиш тезланиши.

Fa х — Их N - пахта булакчасига таъсир килувчи ишкаланиш кучи. ßx -ишкаланиш

коэффициенти; N- нормал босим кучи. A- ташки куч таъсиридаги тебраниш амплитудаси. c - тебраниш сони, гц.

Юкорида келтирилган ифодалар асосида пахта булакчаси харакатини дифференциал тенгламасини куйидагича ёзиш мумкин(3):

max — mg sin a - ßxN (а) N - mg cosa (б)

ma

(3)

Бу ерда ax, a лар X ва Y уки буйича пахта булагини тезланиши. (3) ифоданинг

хар икки томони устида математик амалларни бажариб, кетма-кет узгаришларни олиб борган холда, x ва y координаталар буйича мос равишда кучиш ифодаларини аниклаймиз:

t2

х = (g sina-jg cosa)--juxA sin cot (а)

2 Г (4)

y = A sin cot (б)

(8) тенгламалар системасида (a) тенгламасини x=xi(t)+x2(t) куринишида ёзиб олсак, у холда:

t

X(t) = (g sin a - Mxg cosa)~

(5)

x2 (t) — -ßx A sin ct

(6)

Юкорида ишлаб чикилган математик модел асосидаги алгоритмлар ва унинг замиридаги дастур таъминотни яратиш доирасида бир канча дастурлаш тиллари ва воситаларидан фойдаланишимиз мумкин. Биз кураётган масалада, яъни пахта булакчасининг тебранма турли юзадаги гармоник харакатининг аник ечими маълум эмас. Шунинг учун хам биз бу ечимни жадвал куринишида олиб, уни аник ечим билан таккослай олмаймиз. Берилган (4) куринишидаги масалани Рунге-Кутта усули ёрдамида ечиб, унинг графигини куриш оркали(тебраниш графиги нормал ёки нормал булмаган холатларига караб) масаланинг ечимини олишимиз мумкин булади.

Юкорида келтирилган математик модел формулалари ва унинг асосида тузилган алгоритмлар асосида Ма1ЬаЬ дастурий комплексидан фойдаланиб экспериментлар утказамиз. Бунда (5) тенглама асосида тузилган дастур оркали турли юзанинг ишкаланиш коэффициенти ц(мю) хамда киялик бурчаги (алфа)га кийматлар берган холда график куринишидаги натижаларни оламиз(З-расм):

3-расм. Пахта булакчаси харакати узгаришининг тур юзаси сиртининг ишкаланиш коеффициенти- ц, киялик бурчаги - а га боFлик булган холатдаги график

натижалари.

Олинган натижалардан(З-расм) куринадики, турли юзанинг ишкаланиш коеффициенти р=1 хамда киялик бурчаги а =26, а =29 градус булган холатларда харакатнинг бир текисда булиши кузатилди. Шунинг учун кейинги тадкикотларда ушбу кийматлар буйича олиб борилади. (4) -тенгламар системасининг (а) тенгламасидан хамда юкорида аникланган кийматлардан фойдаланиб, турли юзанинг тебраниш амплитудаси (А) хамда частотасига (ш) кийматлар бериш оркали харакат узгаришининг график куринишдаги натижаларини оламиз(4-расм):

4-расм. Пахта булакчаси харакати узгаришининг тур юзаси сиртининг киялик бурчаги - а = 26°, тебраниш амплитудаси А=20 мм, хамда частотаси ю=[5-8] Иг ораликда булган холатдаги график натижалари.

Олинган натижадан(4-расм) куринадики, киялик бурчаги а=26 градус булганида, тебраниш амплитудаси А=20 мм, хамда частотаси а=[5-8] Иг ораликда пахта булакчасини харакати бир текисда булаётганлигини куришимиз мумкин. Бундай харакатни таъминлаш оркали пахтани майда ифлосликлардан тозалаш ишлари самарали булиши мумкин.

Юкоридаги тартибда киялик бурчагини а =29 градус булган хол учун натижалар оламиз(5-расм):

Олинган натижадан(5-расм) куринадики, киялик бурчаги а=29 градус булганида, тебраниш амплитудаси А=20 мм, хамда частотаси а=[5-8] Иг ораликда харакат бир текисда булаётганлигини куришимиз мумкин.

Юкоридаги олиб борлиган тадкикотлар натижасида, киялик бурчаги а=[26°-29°], амплитуда А=20 мм ва тебранишлар сони а=8 Иг булиб, ишкаланиш коеффициенти р=1 кийматларни кабул килганида харакатнинг бир текисда булиши аникланди.

Демак, биз учун зарур булган пахтани майда ифлосликлардан тозаловчи курилманинг конструктив ясашга доир чизмада, курилма тозалаш сепараторининг параметрлари: киялик бурчаги а=[26°-29°], амплитуда А=20 мм ва тебранишлар сони а=8 Иг булиб, ишкаланиш коеффициенти ц=1 кийматлар инобатга олган тайёрланади.

» —■ - -—'-*-1-1-'-1-'-1-'-1

а •> | 11 1 1 | и ■

5-расм. Пахта булакчаси харакати узгаришининг тур юзаси сиртининг киялик бурчаги - а = 29°, тебраниш амплитудаси А=20 мм, хамда частотаси ю=[5-8] Иг ораликда булган холатдаги график натижалари.

3Д Махс дастурий воситасидан фойдаланиб, пахта тозалаш курилмасини фазовий чизмасини лойихаланганда юкоридаги параметрлардан фойдаланилди (6а, 6б,6с-расмлар). Бунда турли юза сиртида(сепараторлар) пахта булакчаси харакатини(анимацион) турли томондан кузатиш мумкин. ^урилмада пахта булакчасини турли сирт юзасида(сепаратор) анимацион харакатини кузатиш оркали, синергетик тизим элементлари таъсирини кайдаражада эканлиги хакида ва келгусида пахта тозалаш курилмаси параматерларини макбул вариантларини танлашга имкон яратилади[18].

a) b) c)

6-расм. Пахта тозалаш курилмаси моделини турли томондан^а);^^) анимацион фазовий чизмаси(3Д Махс дастурий воситасидан фойдаланилди).

Худди шу куринишларни Cinema 4D дастурий воситасида хам лойихаланди ва пахта тозалаш курилмасининг умумий куринишилари (7-расм) да курсатиб утилган. Бунда, тозалаш жараёни хакида янада аник; маълумотларга ва куринишга эга булинди.

7-расм. Cinema 4D дастурий воситаси ёрдамида пахта тозалаш сепараторида

тозалаш жараёнини куриниши.

Бугунги кунда давлат томонидан утказилаётган ислохотлар ва узгаришлардан хулоса килган холда, пахта тозалаш заводлари фаолиятида хам кескин янгича ёндашишни, яъни синергетик ёндашув асосида тола сифатини яхшилаш учун тозалаш курилмаларини макбул параметрларини математик моделлаштириш ва дастурий воситалар ёрдамида аниклаш оркали пахта таркибидаги ифлосликларга бархам бериш лозимлиги курсатилди.

Юкорида келтирилган математик моделлаштириш формулалар билан ифодаланган алгоритмлар асосида MatLab дастурий комплекс ёрдамида куйидаги экспериментлар утказилди ва натижалар олинди. Пахта тозалаш сепараторида асосий параметрлар булиб: тебранишлар амплитудаси A; тебранишлар частотаси ю; ишкаланиш коэффициенти хисобланади. Ана шу параметрлар асосида сепараторда харакатланаётган пахта булаги

устида тадкикот олиб борилди, яъни пахтани харакат тезлиги(кучиши ёки силжиши) секин, уртача, тез булиши кузатилди. Маълумки, ута тезликни катта булиши пахтани тула тозалашга имкон бермайди. Аксинча, пахтани секин харакати сепараторда тозалаш унумдорлигини тушиб кетишига ёки пахта хдракати тухтаб колишига олиб келиши мумкин.

Утказилган эксперимент асосида шуни айтиш мумкинки, пахтани бир маъромда тезликка эга булиши киялик бурчаги а=[26- 29] градус ; А=20 мм амплитуда ва тебранишлар сони w=8 Hz булганда ишкаланиш коэффициенти ц=1 кийматларни кабул килганда макбул курсаткичларга эришилди. Бундай макбул курсаткичлардан келгусида пахта тозалаш курилмасини макбул конструкциясини ясашда фойдаланиш катта самара келтиради.

АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 28 апрелдаги "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТ ВА ЭЛЕКТРОН ХУКУМАТНИ КЕНГ ЖОРИЙ ЭТИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ ТУЕРИСИДА" Щ-4699-сон карори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги ПФ-6079-сон Фармони ((Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 06.10.2020 й., 06/20/6079/1349-сон; 02.04.2021 й., 06/21/6198/0269-сон)

3. Антонов Е.А. «Философия и синергетика», Белгород: БелГУ, 2000.

4. Баранцев Р.В. «Имманетные проблемы синергетики», Спб: Питер, 2002

5. Князева Е.В. «Синергетика об условиях устойчивого равновесия сложных систем», М.: МГУ, 2004

6. Котельников Г.А. «Теоретическая и прикладная синергетика», Белгород: БелГТАСМ, 2000.

7. Солошенко Руслан Викторович Интеграция научных подходов для обоснования совершенствования механизма эффективного функционирования экономики: журнал-Экономика и управление, 2013. №3(100).С.75-79.

8. Караева Наталия,. к.э.н., доцент

кафедры. АПЭПЕФ, НТУУ «КПИ». Синергетический подход к решению проблем экономической безопасности и устойчивого развития. http://nedin-seminar.kpi.ua > synerg_econo_bez.

9.В.Л. Заковоротный, М.Б. Флек, Е.А. Угнич Синергетический подход к оценке человеческого капитала предприятия. https://www.researchgate.net > publication > 339252761.

10. Данилов Ю.А. «Что такое синергетика?», М.: Наука, 2001. 34.

11. Khashimov Sabitxan, Nuritdinov Nurbek Davlatalievich, Ergasheva Sadokatkhon Sharifbek qizi Use of autocad system in construction design of cotton grinding device. Scientific and technical journal of NamIET, ISSN 2181-8622 NamMTI ilmiy-texnika jurnali. VOL 6 -Maxsus son (3) 2021 , 8-10 бетлар.

12. Xashimov, S., Abdullayeva, N., Dadamirzayev, M., & Rizamuhamedova, G. Introduction of a cotton cleaning device for technical and technological re-equipment, modernization the cotton cleaning industry in Uzbekistan. SOI: 1.1/TAS DOI: 10.15863/TAS International Scientific Journal Theoretical & Applied Science p-ISSN: 2308-4944 (print) e-ISSN: 2409-0085 (online) Year: 2019 Issue: 05 Volume: 73 Published: 30.05.2019 http://T-Science.org Philadelphia, USA.. ISJ Theoretical & Applied Science, 05 (73), 536-540. Soi: http://s-o-i.org/1.1/TAS-05-73-82 Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS

13. Xashimov S.,Erkinov X.Creating a mathematical model of movement in the process of cleaning cotton from dirt ISSN (Online): 2455-7838 SJIF Impact Factor : 6.260 Research

&Development Volume: 5, Issue:2, February 2020 EPRA International Journal of (IJRD) Monthly Peer Reviewed & Indexed International Online Journal ISI I.F. Value : 1.241.

14. Xashimov Sabitxan, Irisqulov Farxod Sultonboyevich, Imamnazarov Erkin Dexkanaliyevich, Erkinov Husniddin Bakhtiyoro'g'li, Abdujalilov Sodiqjon Muhammadamino'g'li Problems of Development and Solution of Technological Processes ofCleaning Cotton with Small Dispersion Particles and Dust/ Palarch's Journal Of ArchaeologyOfEgypt/Egyptology 17(7),ISSN 1567-214x.

15. Н. Равшанов, С.Хашимов, Х.Эркинов, Н.Нуритдинов, М.Еофуржонов Conducting Experiments on the Process of Cleaning Cotton Design Engineering ISSN: 00119342 | Year 2021 Issue: 8 | Pages: 11095 - 11103.

16. S. Khashimov , N. D. Nuritdinov, I. Makhamadjanov , S. Ergasheva DETERMINATION OF THE OPTIMAL PARAMETERS OF THE COTTON CLEANING DEVICE BASED ON A COMPUTATIONAL EXPERIMENT International Scientific Research Journal (WoS) May, 2022. ISSN: 2776-0979, Volume 3, Issue 5, May., 2022 . Impacfaktor.

17. Xahimov Sabitxan, Maxamadjanov Islomjon Usmonjon o'g'li, Ergasheva Sadoqotxon Sharifbek qizi, Sobirov Shohjahon G'anijon o'g'li , Paxta tozalash qurilmasi animatsiyasi uchun dasturiy ta'minot yaratish. O"zbekiston respublikasi adliya vazirligi huzuridagi intellektual mulk agentligi. Elektron hisoblash mashinalari uchun yaratilgan dasturlning rasmiy ro'yxatdan o'tganligini tasdiqlovci GUVOHNOMA№ DGU 12159/ talabnoma kelib tushgan sana: 16.06.2021 Talabnoma raqami: DGU 2021 2063

18. Мурадов Рустам Мурадович, Хашимов Сабитхан, Дадажанов Арафат Камилжанович, Пахта тозалайдиган курилма. Узбекистон Республикаси . Давлат патент идораси. Ихтиро патентига тавсиф. . Ихтиронинг расмий руйхатдан утганлигини тасдикловчи ГУВОХДОМА № UZ IAP 03256 talabnoma kelib tushgan sana: 02.03.2005. Talabnoma raqami: ГУВО^НОМА № UZ IAP 03256

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.