Научная статья на тему 'Қўзғалувчан қурилманинг тозалаш самарадорлигини ошириш йўллари'

Қўзғалувчан қурилманинг тозалаш самарадорлигини ошириш йўллари Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
39
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
пахта / чигит / тола / ҳаво / сепаратор / майда ифлослик / сидиргич / вакуум-клапан / тўрли юза / пахта тозалаш / хлопок / семена хлопчатника / волокно / воздух / сепаратор / мелкое загрязнение / скребок / вакуум-клапан / сетчатая поверхность / очистка хлопка

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Мурадов Рустам Мурадович, Ахмедходжаев Хамит Турсунович, Салохиддинова Махлиё Нурмухаммад Қизи

Мақолада пахта тозалаш корхоналари ҳудудида асосий бино билан узоқ масофада жойлашган ғарамлардаги пахтани қувурларда ташишни амалга ошириш учун ўрнатиладиган қўзғалувчан қурилманинг янги конструкцияси яратилди. Шу орқали пахта хомашёсини дастлабки сифат кўрсаткичларини сақлаш орқали ҳаводан ажратиб олиш ҳамда тозалаш самарадорлигини оширишга эришилган. “Уйчи пахта тозалаш” корхонасида Қўзғалувчан қурилмага ўрнатилган қия тебранма тўрли юзада тозалаш самарадорлигини текшириш бўйича тадқиқотлар ўтказилди. Шунингдек, пахтанинг намлигини тозалаш самарадорлигига таъсири бўйича ҳам тажрибалар ўтказилди ва натижалар олинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Мурадов Рустам Мурадович, Ахмедходжаев Хамит Турсунович, Салохиддинова Махлиё Нурмухаммад Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Способы повышения эффективности очистки устройства перевалка

В статье рассматривается создание повышеного качество хлопка-сырца за счет создания новой конструкции перевалка для перевозки хлопка в бунтах дальнего следования, расположенного в главном корпусе хлопкоочистительного завода. Таким образом, можно повысить эффективность воздухоразделения и очистки хлопка-сырца при сохранении исходных показателей качества. На предприятии «Уйчи пахта тозалаш» проводились исследования по проверке эффективности очистки на наклонной вибрирующей сетчатой поверхности, закрепленной на подвижном устройстве. Также были проведены эксперименты, по влиянию влажности хлопка на эффективность очистки, и получены результаты.

Текст научной работы на тему «Қўзғалувчан қурилманинг тозалаш самарадорлигини ошириш йўллари»

УДК. 677.21

ЦУЗГАЛУВЧАН ЦУРИЛМАНИНГ ТОЗАЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ

ЙУЛЛАРИ

Мурадов Рустам Мурадович НамМТИ, профессор, т.ф.д. e-mail: rustam.m@list.ru; tel.: +998942729456

Ахмедходжаев Хамит Турсунович НамМТИ, профессор, т.ф.д. tel.: +998936770749

Салохиддинова Махлиё Нурмухаммад кизи НамМТИ, доцент, PhD. e-mail: salohiddinova.m@mail.ru; tel.: +998912926445

Аннотация: Маколада пахта тозалаш корхоналари худудида асосий бино билан узок масофада жойлашган гарамлардаги пахтани кувурларда ташишни амалга ошириш учун урнатиладиган кузгалувчан курилманинг янги конструкцияси яратилди. Шу оркали пахта хомашёсини дастлабки сифат курсаткичларини саклаш оркали хаводан ажратиб олиш хамда тозалаш самарадорлигини оширишга эришилган. "Уйчи пахта тозалаш" корхонасида кузгалувчан курилмага урнатилган кия тебранма турли юзада тозалаш самарадорлигини текшириш буйича тадкикотлар утказилди. Шунингдек, пахтанинг намлигини тозалаш самарадорлигига таъсири буйича хам тажрибалар утказилди ва натижалар олинди.

Аннотация: В статье рассматривается создание повышеного качество хлопка-сырца за счет создания новой конструкции перевалка для перевозки хлопка в бунтах дальнего следования, расположенного в главном корпусе хлопкоочистительного завода. Таким образом, можно повысить эффективность воздухоразделения и очистки хлопка-сырца при сохранении исходных показателей качества. На предприятии «Уйчи пахта тозалаш» проводились исследования по проверке эффективности очистки на наклонной вибрирующей сетчатой поверхности, закрепленной на подвижном устройстве. Также были проведены эксперименты, по влиянию влажности хлопка на эффективность очистки, и получены результаты.

Abstract: The article improves the quality of raw cotton by creating a new transshipment structure for the transportation of cotton in long-distance riots, located in the main building of the ginnery. Thus, it is possible to increase the efficiency of air separation and purification of raw cotton by maintaining the original quality indicators. At the Uychi Pakhta Tozalash enterprise, research was conducted to test the effectiveness of cleaning on a sloping vibrating mesh surface mounted on a moving device. Experiments were also conducted on the effect of cotton moisture on cleaning efficiency and results were obtained.

Калит сузлар: пахта, чигит, тола, хаво, сепаратор, майда ифлослик, сидиргич, вакуум-клапан, турли юза, пахта тозалаш.

Ключевые слова: хлопок, семена хлопчатника, волокно, воздух, сепаратор, мелкое загрязнение, скребок, вакуум-клапан, сетчатая поверхность, очистка хлопка.

Key words: cotton, cotton seeds, fiber, air, separator, fine pollution, scraper, vacuum valve, mesh surface, cotton cleaning.

Кириш. Пахта тозалаш корхоналарида катта масофада жойлашган гарамлардаги пахта хомашёсини асосий биногача хаво ёрдамида ташиш учун мулжалланган

пневмотранспорт тизимидаги кузгалувчан курилмаси пахтани хаводан ажратиб олиш учун кулланилиб, унинг асосий ишчи кисмларидан хисобланган кия сидиргич турли юзасига ёпишган пахтани тез ажратиб олиш имконини беради. Ажратиб олиш жараёнида чигит шикастланади. Бунинг натижасида тола таркибида турли хил нуксонлар хосил булади. Бу нуксонлар тукимачилик саноатида толани йигиришда унинг тез узилиб кетишида ва материал тукилганда унинг юзасида доглар хосил булиб колишига олиб келади [1].

Пахта тозалаш саноатида махсулот сифатини яхшилаш учун пахтани кайта ишлаш технологик жараёнидаги машиналар конструкциясини такомиллаштириб бориш керак. Мана шу масалани хал килишда пахтани хаво ёрдамида ташувчи курилманинг ахамияти каттадир. Пахта тозалаш корхоналарида хомашёни гарамлардан тозалаш ва куритиш цехларига ташиб х,аво ёрдамида тушувчи курилманинг кувурларида амалга оширилади. Унинг соддалиги ва махсулотни исталган мураккаб йуналишларда белгиланган жойларга нобуд килмасдан етказиш мумкинлиги хаво ёрдамида ташувчи курилманинг пахта тозалаш саноатида жуда куп таркалишига сабаб булади. Пахта тозалаш заводлари худудида жойлашган гарамлар билан асосий бинолар орасидадаги масофа 200-250 метр ва ундан куп масофада ташкил килинади. Пневмотранспорт курилмасининг таъсир зонаси 100-110 мертдан иборат. Шунинг учун пахта тозалаш корхоналарида пневмотранспорт курилмасини таъсир зонасини ошириш максадида марказдан кочма ВЦ-12 ли вентилятор ва СС-15А сепаратордан ташкил топган кузгалувчи курилма урнатилади. Унинг асосий максади пахтани табиий хусусиятларини саклаб колган холда тола йуколиши ва электр энергия сарфини камайтириш максадида пневматранспорт таркибида ишлайдиган кузгалувчан курилманинг конструксияси такомиллаштиришдан иборат. Шунинг учун ишда мавжуд кузгалувчан курилмалар конструксияси ва ишлаш жараёнлари билан танишилди [2-4].

Пахта тозалаш корхоналари худудида асосий корпусдан узокрок масофада жойлашган гарамлардаги пахтани битта хаво ёрдамида ташувчи курилма билан ташиш имкони булмайди.

Шунинг учун заводларда хаво ёрдамида ташувчи курилмага кушимча кузгалувчи хаво ёрдамида ташувчи курилма урнатилади. кузгалувчи хаво ёрдамида ташувчи курилмалар ишини такомиллаштириш буйича олиб борилган илмий тадкикотларнинг тахлили шуни курсатдики, унинг урнатилиши пахтани ташишда сарф буладиган энергия микдорини купайиши хамда пахта сифатининг бузилишига сабабчи булади. Бу муаммони ечиш учун айрим заводларда механик транспортердан фойдаланиб курилди. Лекин бу транспорт харажатларини ортиб кетишига сабаб булди. Бундан ташкари хаво ёрдамида ташувчи курилма каби пахтани бир маромда, кафолатли етказиб беролмайди. Лентали транспортерда битти гарамда пахта тугаса иккинчи гарамга кучириб утишда, киш кунлари ёгингарчилик булганда бир катор муаммолар пайдо булади.

Шунингдек, кузгалувчан курилманинг рационал конструкциясини ишлаб чикиш оркали пахта махсулотлари дастлабки сифат курсаткичларини саклаш ва тозалаш самарадорлигини ошириш масалалари долзарб булиб колмокда.

Методология. Пахтанинг таркибидан майда ифлосликларни ажратиб олиш, асосан козикли барабан ва турли юза ёрдамида амалга оширилади (1-расм).

1-расмдаги кук чизик пахтанинг таркибидан майда ифлосликларни 1ХК русумли тозалаш курилмасининг хар битта козикли барабанидан утиши натижасида камайиб бориши курсатилган. ^изил чизик эса козикли барабанлар таъсирида чигитнинг шикастланиш даражаси келтирилган.

Пахта тозалаш корхоналарида 1ХК русумли тозалаш машиналаридан пахтани

утказилганда 60% аторофида пахта майда ифлосликлардан тозаланади, пахта хомашёси турли юза буйлаб козикчалар таъсирида урилиб, судраб утилиши натижасида чигит шикастланиши 2,0 % атрофида булиши исботланган. Бу шикастланиш толанинг таркибида турли хил нуксонларни хосил килади. Натижада толадаги ифлос ва нуксонли аралашмалар микдори стандарт курсаткичидан купайиб, тола сифати камида 1-синфга ва сотилиш нархи хар бир тонна махсулот хисобига 100-120 минг сумга пасайиб кетмокда.

Юкорида келтирилган камчиликни бартараф этиш максадида муаллифлар томонидан пахта хомашёсини сепаратордан кейинок тебранма кия турли юза оркали тозалаб олиш таклиф этилмокда. ^узгалувчан курилмада тозалаш жараёнини сепаратордан кейинок амалга оширишнинг максади ифлослик пахтада пассив холатдан актив холатга утмаган вак;тда тозалаб олиш, шубхасиз самара бериши аник;.

1-расм. Пахтанинг таркибидан майда ифлосликларни тозалаш жараёни схемаси

^узгалувчан курилма элементлари сепаратор, тоштутгич, майда ифлосликлардан тозалагич, вентилятор, чиклонларнинг ишчи органлари конструкцияларини такомиллаштириш, юкори иш унумида тола ва чигитнинг табиий хусусиятларини саклаш буйича тадкикотлар олиб борилмаганлигини инобатга олиб, ушбу лойиха доирасида кузгалувчан курилманинг элементлари такомиллаштириш ва ишлаб чикаришга жорий этиш режалаштирилган.

2-расм. ^yзFалувчан курилманинг ташки куриниши (1АР 06367) (1АР 06459)

1-тоштутгич, 2-сепаратор, 3-вентилятор, 4-циклон, 5-майда ифлосликлардан

тозалагич

Пахта тозалаш корхоналарида катта масофада жойлашган гарамлардаги пахта хомашёсини асосий биногача хаво ёрдамида ташиш учун мулжалланган пневмотранспорт тизимидаги кузгалувчан курилмаси пахтани хаводан ажратиб олиш учун кулланилиб, унинг асосий элементлари (тоштутгич, сепаратор, майда ифлосликлардан тозалагич, вентилятор, чиклонларн) ёрдамида амалга оширилади.

Пневмотранспорт оркали харакатланаётган пахта таркибидаги огир аралашмалар тоштутгич (1) оркали тушиб колади. Сунг хаводан пахтани ажратиб олиш сепаратор (2) (1АР 06367) [5] ишчи камерасида амалга ошади. Кириш кувурининг каришисида жойлашган ишчи камеранинг деворларида пахтанинг урилишидан хосил буладиган зарба кучининг камайтириш, тозалаш самарадорлигини ошириш максадида эластик асосга урнатилган турли юза ва чигит шикасланишини хамда толаларнинг хаво билан кушилиб чикиб кетмаслиги учун ишчи камеранинг ён томонида урнатилган турли юзани паробола шаклда тайёрланган хамда пахтанинг таркибидаги огир аралашмаларни самарали тозалаш учун сепараторнинг кириш кувури каршисига чунтак урнатилган вариантдаги сепаратор таклиф этилади.

Сепаратордан суриб олинган хаво вентилятор (3) оркали амлга оширилади. Ушбу пудовчи хаводан самарали фойдаланиш йули билан кузгалувчан курилмада энергия сарфини икки маротоба камайтиришга эришилади.

Суриб олинган хаво циклон (4) га тушади ва курилманинг самарадорлигини ошириш максадида ишчи камерасида чанг хавони тиндирувчи кушимча ишчи камерани хамда чанг хаво таркибидаги толаларни ушлаб коладиган мослама урнатилади.

Сепаратор оркали хаводан ажраган пахта хом ашёси вакуум-клапандан кейин урнатилган козикли барабан пахтани кушимча титилиш имконини яратиб, кия турли юзали майда ифлосликлардан тозалагич (5) (1АР06459) майда ифлосликлардан самарали тозалашни таъминлашга хизмат килади [6].

Бунинг натижасида тола таркибида турли хил нуксонлар хосил булмайди, шикастланиш камаяди хамда пахта хомашёсини хаво ёрдамида ташиш жараёнида ташки мухитга чанг хаво чикиши камаяди натижасида экологик мухитни ёмонлашмайди ва корхонадаги ишчиларнинг саломатлига салбий таъсир курсатмайди.

з

3-расм. ^yзFалувчан курилманинг тажриба нусх,аси

1-кириш кувури, 2-тоштутгич, 3-сепаратор, 4-кия тебранма турли юза, 5-циклон, 6-

сурувчи пуфловчи типдаги вентилятор. Натижалар. "Уйчи пахта тозалаш" корхонасида кузгалувчан курилмага

урнатилган кия тебранма турли юзада тозалаш самарадорлигини текшириш буйича тадкикотлар утказилди.

^узгалувчан курилмада сепараторга кириб келаётган ва сепаратордан кейин урнатилган кия тебранма турли юзадан кейин чикиб кетаётган пахтадан намуна олиш йули билан унинг тозалаш самарадорлиги аникланди.

^узгалувчан курилманинг самарадорлигини аниклаш буйича утказилган тадкикотлар натижалари 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Пахта намлигининг унинг ифлослиги узгаришига таъсири

Утишлар сони

Пахтанинг намлиги, %

8,6

11,4

14,7

19,6

4.980 4.650 4.310 4.023

5.060 4.670 4.340 4.080

5.100 4.710 4.410 4.130

5.210 4.890 4.600 4.280

1

2

3

4

Тажриба учун Наманган-77 саноат нави, ифлослиги 4,9 % булганда пахтанинг кузгалувчан курилмадан бир неча маротаба утказиш йули билан аникланди.

Олинган натижалар асосида пахта ифлослигининг узгариши ва унинг утимлар сони ва пахта намлигига богликлик диаграммаси олинди (1-расм).

Натижаларга каралса, пахта намлигининг ошиб бориши билан пахтада сакланиб колинаётган ифлослик микдори хам ошиб бориши, утишлар сонининг ошиб бориши билан эса ифлослик камайиб бориши кузатилади. Бу холат, пахта намлигининг пахтани тозалаш жараёни курсаткичларига салбий таъсир курсатишини англатади.

4-расм. Пахта намлигининг утишлар сони оркали ифлослик микдорига боFликлиги

Шу сабабли пахта сепараторларида юкори намликдаги пахта ташилганда

сепараторнинг тозалаш самарадорлиги паст ва аксинча, паст намликдаги пахтада сепараторнинг тозалаш самарадорлиги юкори булади. Шунинг учун, куритиш ускунасидан кейин урнатилган пахта сепараторида тавсия килинаётган тозалаш секциясининг булиши пахтани тозалаш самарадорлигининг сезиларли ошишини таъминлайди.

Хулоса. Бугунги кунда тукимачилик кластерлари таркибидаги пахта тозалаш корхоналарида кузгалувчан курилмадан кенг фойдаланиб келинаётганлигини инобатга олган х,олда, такомиллашган кузгалувчан курилмани таклиф этиш билин тозалаш жарёнида пахтанинг табиий хусусиятларига курсатаётган салбий таъсирини олдини олинди. Утказилган тажриба натижаларига кура, 40-45 % гача майда ифлосликлардан тозалашга эришилди.

АДАБИЁТЛАР

1. Р.Мурадов, Л.Хабибуллаев, Х.Мамарасулов. «Влияние режима пневмотранспортирования хлопка-сырца на эффективность работы уловителей тяжелых примесей». Хлопковая промышленность. № 6, 1988й. 16-17 б.

2. Салохиддинова М., Мурадов Р., Мардонов Б. Сепаратор ускунасининг кия турли юзасида пахта хдракатини урганиш // Фаргона политехника институти илмий-техника журнали. Фаргона, 2019. - № 1. 33-39 бетлар.

3. Б.Мардонов, О.Маматкулов, М.Салохиддинова. Сепараторнинг ишчи камерасидаги турли юзасида пахта хдракатини урганиш. "Ёшларнинг ижодий ва интеллектуал салох,иятини оширишда фан, таълим ва ишлаб чикаришнинг корпоратив хдмкорлиги: муаммо ва ечимлар" мавзусидаги республика илмий-амалий анжумани. ФарДУ. 2016 йил. 123-127 б.

4. Salohiddinova M, R.Muradov, A.Karimov, B.Mardonov. The Shortfalls of the Vacuum Valve Cotton Separator // American Journal of Science and Technologyю USA. 2018; 5(4): pp. 49-55. ISSN: 2375-3846 http://www.aascit.org/joumal/ajst

5. Мурадов Р., Салохиддинова М., Хусанов С., Маматкулов О., Исаханов Х. Пахта хом ашёси учун сепаратор. Узбекистон Республикаси патенти № IAP 06367 // Узбекистон Республикаси Давлат Патент идорасининг бюллетени. 12(236)-сон 2020 й. 73-бет.

6. Мурадов Р., Тадаева Е., Салохиддинова М. Тебранма пахта тозалагич. Узбекистон Республикаси патенти № IAP 06459 // Узбекистон Республикаси Давлат Патент идорасининг бюллетени. 4(240)-сон 2021 й. 49-50-бетлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.