Научная статья на тему 'ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ, ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ТИКУВ-ТРИКОТАЖ САНОАТИНИ ТУБДАН ИСЛОҲ ҚИЛИШ ҲАМДА СОҲАНИНГ ЭКСПОРТ САЛОҲИЯТИНИ ЯНАДА ОШИРИШ'

ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ, ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ТИКУВ-ТРИКОТАЖ САНОАТИНИ ТУБДАН ИСЛОҲ ҚИЛИШ ҲАМДА СОҲАНИНГ ЭКСПОРТ САЛОҲИЯТИНИ ЯНАДА ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
7
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Тўқимачилик ва тикув-трикотаж саноати / инвестиция / экспорт / комплекс / пахта толаси / ип калава / рақобат / жаҳон бозорлари / хорижий ишлаб чиқарувчилар / тўқимачилик маҳсулотлари / фойдаланиш даражаси / газлама / трикотаж мато ва тайёр тикув-трикотаж маҳсулотлари / бино-иншоотлар / агентлик.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Мўминжон Шокиржонович Йўлдошев

Мақолада, пахта-тўқимачилик кластерлари фаолиятини қўллаб-қувватлаш, тўқимачилик ва тикув-трикотаж саноатини тубдан ислоҳ қилиш ҳамда соҳанинг экспорт салоҳиятини янада оширишни босқичма–босқич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жиҳатидан тадқиқот ўтказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ, ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ТИКУВ-ТРИКОТАЖ САНОАТИНИ ТУБДАН ИСЛОҲ ҚИЛИШ ҲАМДА СОҲАНИНГ ЭКСПОРТ САЛОҲИЯТИНИ ЯНАДА ОШИРИШ»

ПАХТА-ТУЦИМАЧИЛИК КЛАСТЕРЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ЦУЛЛАБ-ЦУВВАТЛАШ, ТУЦИМАЧИЛИК ВА ТИКУВ-ТРИКОТАЖ САНОАТИНИ ТУБДАН ИСЛО^ ЦИЛИШ ^АМДА СО^АНИНГ ЭКСПОРТ САЛО^ИЯТИНИ ЯНАДА

ОШИРИШ Муминжон Шокиржонович Йулдошев Профессор. https://doi.org/10.5281/zenodo.10930733

Аннотация. Мацолада, пахта-туцимачилик кластерлари фаолиятини цуллаб-цувватлаш, туцимачилик ва тикув-трикотаж саноатини тубдан исло% цилиш %амда со%анинг экспорт сало%иятини янада оширишни босцичма-босцич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жщатидан тадцицот утказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: Туцимачилик ва тикув-трикотаж саноати, инвестиция, экспорт, комплекс, пахта толаси, ип калава, рацобат, жа%он бозорлари, хорижий ишлаб чицарувчилар, туцимачилик ма%сулотлари, фойдаланиш даражаси, газлама, трикотаж мато ва тайёр тикув-трикотаж ма%сулотлари, бино-иншоотлар, агентлик.

Аннотация. В статье исследованы и рассмотрены простые методы поддержки деятельности хлопко-текстильных кластеров, коренное реформирование текстильной и швейно-трикотажной промышленности, поэтапная реализация дальнейшего повышения экспортного потенциала отрасли. разработаны практические рекомендации.

Ключевые слова: Текстильная и швейно-трикотажная промышленность, инвестиции, экспорт, комплекс, хлопковое волокно, пряжа, конкуренция, мировые рынки, зарубежные производители, текстильная продукция, уровень использования, марля, трикотажное полотно и готовые швейно-трикотажные изделия, объекты строительства, агентство.

Abstract. In the article, simple methods of supporting the activities of cotton-textile clusters, fundamental reform of the textile and sewing-knitting industry, and the step-by-step implementation of further increasing the export potential of the industry have been researched and practical recommendations have been developed.

Keywords: Textile and sewing-knitting industry, investment, export, complex, cotton fiber, yarn, competition, world markets, foreign manufacturers, textile products, level of use, gauze, knitted fabric and finished sewing-knitting products, construction facilities, agency.

Сунгги йилларда мамлакатимизда туцимачилик ва тикув-трикотаж саноатини ривожлантириш, сохд корхоналарининг инвестиция ва экспорт фаолиятини куллаб-кувватлаш буйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилиши натижасида республикада ишлаб чикарилаётган пахта толаси тулик ва ип калаванинг 45 фоизи кайта ишланмокда, шунингдек, сохднинг йиллик экспорт салох,ияти 3,2 миллиард доллардан ошди.

Шу билан бирга, жах,он бозорларида ракобатнинг кучайиши, хорижий ишлаб чикарувчилар томонидан аралаш турдаги мах,сулотлар ишлаб чикариш х,исобига харажатларнинг камайтирилиши ушбу сохдни ривожлантириш буйича кушимча чора-тадбирларни такозо этмокда.

Кейинги беш йилда пахта толасини чукур кайта ишлаш оркали юкори кушилган кийматли тайёр мах,сулотлар, тукимачилик мах,сулотлари ишлаб чикариш хджмини 2,1 бараварга ва экспорт курсаткичини 2,6 бараварга оширишни таъминлаш хдмда гилам ва уй

тукимачилик махсулотлари ишлаб чикаришни янги боскичга олиб чикиш максадида пахта-тукимачилик кластерлари фаолиятини куллаб-кувватлаш, тукимачилик ва тикув-трикотаж саноатини тубдан ислох килиш хамда соханинг экспорт салохиятини янада ошириш чора-тадбирлари тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 10 январда ПФ-2-сонли фармони чикди.

Фармонда Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигига, «Узтукимачиликсаноат» уюшмасининг тукимачилик ва тикув-трикотаж саноатини давлат томонидан кенг микёсда куллаб-кувватлаш оркали 2023 йил якуни билан соханинг экспорт салохиятини 5 миллиард А^Ш долларига етказиш, тикув-трикотаж махсулотлари ишлаб чикариш кувватларидан фойдаланиш даражасини 65 фоиздан 81 фоизга ошириш, 35 мингта буш иш уринларини тулдириш, жумладан ижтимоий дафтарларга кирган ахолини иш билан таъминлаш тугрисидаги ахбороти маълумот учун кабул килиниши тайинланган.

Хужжатда белгиланганки, тукимачилик ва тикув-трикотаж саноатидаги мавжуд имкониятлар ва янги захираларни сафарбар этиш максадида:

а) Тикланиш ва тараккиёт жамгармаси томонидан:

Газлама, трикотаж мато ва тайёр тикув-трикотаж махсулотлари экспорт килувчи корхоналарни узлуксиз, жумладан револьвер кредитлаш асосида айланма маблаг билан таъминлаш учун Экспортни рагбатлантириш агентлиги хузуридаги Экспортни куллаб-кувватлаш жамгармасига, унинг буюртмасига асосан 2023 йилда 100 миллион А^Ш доллари ва 2024 йилда 150 миллион А^Ш доллари микдоридаги маблаглар 2024 йил августдан бошлаб 2026 йил 1 январга кадар кайтариш шарти билан йиллик 4 фоиз ставкада ажратилади;

Тижорат банкларида, уларнинг буюртмасига асосан 50 миллион А^Ш доллари микдорида, 10 йил муддатга, 3 йиллик имтиёзли давр билан йиллик 4 фоиз ставкада ва колган давр учун йиллик 5 фоиз ставкада куйидаги мезонлар буйича газлама, гиламчилик, буяш-пардозлаш, тайёр тикув-трикотаж махсулотлари ишлаб чикариш лойихаларига кредит линиялари очилади:

Махсулот умумий хажмининг 50 фоизи микдорида экспортни таъминлаш буйича мажбуриятларни кабул килиш;

Уз маблаглари, шу жумладан бино-иншоотлар, айланма маблаг иштирокини камида 30 фоиз килиб белгилаш;

Кредит мажбуриятлари буйича муддати утган карздорликлар мавжуд эмаслиги.

Бунда:

Экспорт мажбурияти корхона томонидан бажарилмаган такдирда, кредит буйича имтиёзли даврда хисобланган фоиз ставкалари йиллик 5 фоиз ставкада кайта хисобланади;

Тижорат банклари томонидан Тикланиш ва тараккиёт жамгармаси ресурслари хисобидан ажратиладиган кредитлар буйича белгиланган йиллик фоиз ставкаси таркибида банк маржаси 2 фоиздан ошмаган микдорда урнатилади;

Ажратилган маблагларни узлаштириш якунларидан келиб чикиб, Ташки савдо, инвестициялар, махаллий саноатни ривожлантириш ва техник жихатдан тартибга солиш масалалари буйича Хукумат комиссияси хулосаси асосида Тикланиш ва тараккиёт жамгармаси томонидан 2024 йилда кушимча 100 миллион А^Ш доллари микдорида маблаг ажратилади;

б) Тижорат банклари томонидан тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналарини револьвер кредитлаш оркали айланма маблаг билан таъминлашга 1 триллион сум

микдорида 24 ойга, жумладан 6 ойлик имтиёзли давр билан 2 фоиздан ошмаган банк маржасини куллаган холда кредитлар ажратилади;

в) Тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналарига электр энергияси истеъмоли учун бир ойлик олдиндан тулов талаби бекор килинади;

г) Экспортни рагбатлантириш агентлиги томонидан тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналарига молиявий хисоботларни халкаро стандартлар асосида юритишни жорий килиш харажатларининг 50 фоизи, бирок 25 минг доллардан куп булмаган микдори коплаб берилади. Бунда, ушбу харажатлар корхона томонидан халкаро молия институтлари ва хорижий тижорат банкларининг карз маблаглари урнатилган тартибда жалб килинганидан кейин коплаб берилади;

д) Экспортни куллаб-кувватлаш жамгармаси хисобидан экспортолди ва экспорт билан боглик савдо операцияларини молиялаштириш учун охирги 12 ой мобайнида амалга оширилган экспорт хажмидан келиб чиккан холда 3 йил муддатгача куйидаги микдорларда молиявий ресурслар ажратилади:

Экспорт хажми 5 миллион долларгача булганда - 1 миллион долларгача;

Экспорт хджми 5 миллион доллардан 10 миллион долларгача булганда - 2 миллион долларгача;

Экспорт хажми 10 миллион доллардан 15 миллион долларгача булганда - 3 миллион долларгача;

Экспорт хажми 15 миллион доллардан 20 миллион долларгача булганда - 4 миллион долларгача;

Экспорт хажми 20 миллион доллардан ортик булганда - 5 миллион долларгача;

е) Ташки бозорларда тукимачилик ва тикув-трикотаж махсулотларини сотишга мулжалланган йирик савдо омборларини ижарага олиш харажатлари Экспортни рагбатлантириш агентлиги маблаглари хисобидан коплаб берилади.

Ташки савдо, инвестициялар, махаллий саноатни ривожлантириш ва техник жихатдан тартибга солиш масалалари буйича Хукумат комиссияси бир ой муддатда йирик савдо омборларини ижарага олиш харажатларини коплаш тартибини тасдикланиши тайинланган.

Фармонда Иктисодиёт ва молия вазирлигига:

Экспортни рагбатлантириш агентлиги буюртмасига асосан ушбу Фармоннинг 2 банди «г» ва «е» кичик бандларидаги хамда 5 банди туртинчи ва бешинчи хатбошиларидаги харажатларни коплаш учун республика бюджетидан кушимча 100 миллиард сум маблаг ажратилишини таъминласин хамда келгуси йилларда бюджет параметрларини шакллантиришда ушбу харажатларни назарда тутиши тайинланган;

Бир ой муддатда ^ишлок хужалиги вазирлиги билан биргаликда фермер хужаликларига 2022 йил хосили учун хисобланган кушилган киймат солиги буйича туловларни уз вактида амалга оширмаганлик учун пеня кулламаслик юзасидан таклифларни Вазирлар Махкамасига киритиши тайинланган.

Хужжатда Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги тижорат банклари билан биргаликда соха корхоналарини айланма маблаг билан таъминлаш учун 2023 йил 1 апрелга кадар 2 йил муддатга 500 миллион А^Ш доллари микдорида хорижий молиявий ташкилотлар маблагларини жалб килиш чораларини куриши тайинланган.

Фармонда Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги, «Узтукимачиликсаноат» уюшмасининг:

Пахта-тукимачилик кластерлари томонидан пахта толаси таъминоти асосида боскичма-боскич 700 миллион А^Ш доллари микдорида мукобил молиялаштириш манбалари хамда хорижий молия ташкилотлари маблагларини жалб килиш;

Олти ой муддатда махаллий корхоналар махсулотига халкаро сертификатларни такдим этувчи камида учта йирик хорижий компанияларнинг ваколатхонасини ташкил килиш;

Таникли брендлар вакилларининг республикада хар йили утказиладиган кургазма ва ярмаркаларда иштирок этиши билан боглик харажатларни Экспортни куллаб-кувватлаш жамгармаси маблаглари хисобидан коплаб бериш;

Икки ой муддатда тажриба тарикасида Экспортни куллаб-кувватлаш жамгармаси маблаглари хисобидан Европа давлатларида «Узтукимачиликсаноат» уюшмасининг савдо уйи (ваколатхона)ни ташкил килиш тугрисидаги таклифлари маъкулланиши тайинланган.

Хужжатда тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналари томонидан хорижда савдо уйи ва дуконини ташкил этиш учун алохида карорларсиз йилига 100 минг А^Ш долларигача маблагни чет элга утказишга рухсат берилиши тайинланган.

Фармонда йил якунига кадар Андижон, Наманган ва ^ашкадарё вилоятларида тукимачиликка ихтисослашган кичик саноат зоналари хамда Тошкент вилоятида тукимачилик ва чарм саноати махсулотларини чукур кайта ишлашга ихтисослашган индустриал технопарк иловага мувофик ташкил этилиши тайинланган.

Андижон, Наманган, ^ашкадарё ва Тошкент вилоятлари хокимликлари, Энергетика вазирлиги, «Худудий электр тармоклари» АЖ, «Худудгазтаъминот» АЖ, «Узсувтаъминот» АЖ мазкур Фармонга иловада назарда тутилган кичик саноат зоналарида электр энергияси, табиий газ, окова сув тармоклари, марказлашган сув тозалаш иншоотлари ва бошка инфратузилмалар барпо этилишини таъминланиши тайинланган.

Вазирлар Махкамаси бир ой муддатда Тошкент вилоятида тукимачилик ва чарм саноати махсулотларини чукур кайта ишлашга ихтисослашган индустриал технопарк ташкил килиш буйича Хукумат карорини кабул килиши тайинланган.

Савдо-саноат палатаси, Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги ва Тошкент вилояти хокимлигига индустриал технопарк фаолиятини самарали йулга куйиш вазифаси юкланиши тайинланган.

2026 йил 1 октябрга кадар тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналари томонидан Узбекистон Республикаси худудига олиб киришда божхона божидан озод килинадиган айрим товарлар руйхати тасдикланиши тайинланган.

Хужжатда Давлат активларини бошкариш агентлиги «Узпахтасаноат» АЖни тугатиш лойиха офиси ва «Узтукимачиликсаноат» уюшмаси билан биргаликда бир ой муддатда «Узпахтасаноат» АЖ балансидаги буш турган пахта терминаллари негизида тукимачиликка ихтисослаштирилган кичик саноат зоналарини ташкил этиш хамда импортдан келтириладиган хомашё омборлари сифатида ишлатиш юзасидан Хукумат карори лойихасини Вазирлар Махкамасига киритиши тайинланган.

Фармонда Камбагалликни кискартириш ва бандлик вазирлигига, «Узтукимачиликсаноат» уюшмасининг ижтимоий дафтарларга кирган ахолига берилаётган имтиёзларни 3 ой муддатга саклаб колиш шарти билан уларни соха корхоналарига ишга жойлаштириш тугрисидаги таклифи маъкулланиши тайинланган.

Хужжатда Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги, Савдо-саноат палатаси, «Узтукимачиликсаноат» уюшмаси билан биргаликда:

2023 йил 1 апрелга кадар талаб юкори булган профессионал касблар (тикувчи, бичувчи, йигирувчи, механик) йуналишида дуал таълим тизимида мутахассислар тайёрлаш ва хорижий (Германия, Туркия) таълим дастурларини жорий килиш буйича пилот лойихаларни ^оракалпогистон Республикаси, Хоразм ва Наманган вилоятларида амалга ошириши тайинланган;

2023 йил 1 августга кадар Туркиянинг нуфузли тукимачилик институти билан хамкорликда Андижон вилоятида замонавий инновацион технологиялар институтини ташкил этиш ва хорижий таълим дастурларини жорий этиш юзасидан тегишли карор лойихасини Вазирлар Махкамасига киритиши тайинланган;

2023/2024 укув йилидан Тошкент тукимачилик ва енгил саноат институтида Туркия, Германия ва бошка давлатларнинг олий таълим муассасалари билан хамкорликда тукимачилик саноатида талаб юкори булган мутахассисларни (мухандис, технолог, дизайнер, маркетолог) тайёрлаш буйича кушма таълим дастурларини ишлаб чикиб, жорий этиши тайинланган.

Фармонда Иктисодиёт ва молия вазирлиги Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги билан биргаликда икки ой муддатда:

Тукимачилик ва тикув-трикотаж саноатини янада куллаб-кувватлашга каратилган солик ва божхона имтиёзлари хамда преференциялар бериш, шунингдек, инвестиция лойихаларини амалга ошириш учун маблагларни жалб килиш;

2023 йил хосилидан бошлаб, пахта хомашёсига хисобланадиган кушилган киймат солиги туловининг фермер хужаликлари ва пахта-тукимачилик кластерлари учун макбул ва шаффоф механизмини жорий килиш юзасидан аник хисоб-китоблар асосида кушимча таклифлар киритиши тайинланган.

Хужжатда Узбекистон Республикаси Президентининг ва Узбекистон Республикаси Хукуматининг айрим хужжатларига иловага мувофик узгартириш ва кушимчалар киритилиши тайинланган.

Фармонда Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги ^ишлок хужалиги вазирлиги, Иктисодиёт ва молия вазирлиги хамда манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда икки ой муддатда конунчилик хужжатларига ушбу Фармондан келиб чикадиган узгартириш ва кушимчалар тугрисида Вазирлар Махкамасига таклифлар киритиши тайинланган.

Мазкур Фармоннинг ижросини самарали ташкил килишга масъул ва шахсий жавобгар этиб инвестициялар, саноат ва савдо вазири белгиланиши тайинланган.

Фармон ижросини мухокама килиб бориш, ижро учун масъул идоралар фаолиятини мувофиклаштириш ва назорат килиш Узбекистон Республикасининг Бош вазири зиммасига юкланиши тайинланган.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 16 сентябрдаги «Енгил саноатни янада ривожлантириш ва тайёр махсулотлар ишлаб чикаришни рагбатлантириш чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-4453-сонли ^арори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 майдаги «Тукимачилик ва тикув-трикотаж саноатини куллаб-кувватлашга доир кечиктириб булмайдиган чора-тадбирлар тугрисида» ги ПФ-5989-сонли Фармони.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 10 ноябрдаги «Пахта хом ашёсини етиштириш ва унинг йигим-терим харажатларини молиялаштириш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-2-сонли карори.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 21 январдаги «Тукимачилик ва тикув-трикотаж корхоналарида чукур кайта ишлаш ва юкори кушилган кийматли тайёр махсулотлар ишлаб чикаришни хамда уларнинг экспортини рагбатлантириш чора-тадбирлари тугрисида» ги ПФ-53-сонли Фармони.

5. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 30 сентябрдаги «Тадбиркорлик субъектларининг экспорт салохиятини янада кенгайтириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ-228-сонли Фармони.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 21 декабрдаги «Тадбиркорлик субъектларининг экспорт фаолиятини куллаб-кувватлашнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ-268-сонли Фармони.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.