Научная статья на тему 'ОПЕРАЦИОН МАРКЕТИНГ ТИЗИМИДА ТЎҚИМАЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИ АССОРТИМЕНТИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ'

ОПЕРАЦИОН МАРКЕТИНГ ТИЗИМИДА ТЎҚИМАЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИ АССОРТИМЕНТИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
36
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тўқимачилик / маҳсулот ассортименти / харидор / операцион маркетинг / реклама / режалаштириш. / textiles / product assortment / customer / operational marketing / advertising / planning.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ch. Nosirova

Ушбу илмий мақола тўқимачилик маҳсулотлариишлаб чиқаришнинг мамлакатимиздаги жорий ҳолати ўрганилган. Таҳлилни амалга оширишда тўқимачилик маҳсулотлари ассортиментини режалаштиришда операцион маркетингни қўллашнинг илмий-назарий асослари манба сифатида қўлланилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PLANNING THE ASSORTMENT OF TEXTILE PRODUCTS IN THE OPERATIONAL MARKETING SYSTEM

This scientific article examines the current state of textile production in our country. In the implementation of the analysis, the scientific-theoretical basis of the application of operational marketing in the planning of the range of textile products was used as a source.

Текст научной работы на тему «ОПЕРАЦИОН МАРКЕТИНГ ТИЗИМИДА ТЎҚИМАЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИ АССОРТИМЕНТИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ОПЕРАЦИОН МАРКЕТИНГ ТИЗИМИДА ТУЦИМАЧИЛИК МА^СУЛОТЛАРИ АССОРТИМЕНТИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ Носирова Чарос Гайратовна

Тошкент давлат иктисодиёт университети ассистенти https://doi.org/10.5281/zenodo.7390891

Аннотация. Ушбу илмий мацола туцимачилик маусулотлариишлаб чицаришнинг мамлакатимиздаги жорий уолати урганилган. Таулилни амалга оширишда туцимачилик маусулотлари ассортиментини режалаштиришда операцион маркетингни цуллашнинг илмий-назарий асослари манба сифатида цулланилган.

Калит сузлар: туцимачилик, маусулот ассортименти, харидор, операцион маркетинг, реклама, режалаштириш.

ПЛАНИРОВАНИЕ АССОРТИМЕНТА ТЕКСТИЛЬНОЙ ПРОДУКЦИИ В СИСТЕМЕ ОПЕРАТИВНОГО МАРКЕТИНГА

Аннотация. В данной научной статье рассматривается современное состояние текстильного производства в нашей стране. При выполнении анализа в качестве источника использовались научно-теоретические основы применения операционного маркетинга при планировании ассортимента текстильной продукции.

Ключевые слова: текстиль, ассортимент продукции, покупатель, оперативный маркетинг, реклама, планирование.

PLANNING THE ASSORTMENT OF TEXTILE PRODUCTS IN THE OPERATIONAL

MARKETING SYSTEM

Abstract. This scientific article examines the current state of textile production in our country. In the implementation of the analysis, the scientific-theoretical basis of the application of operational marketing in the planning of the range of textile products was used as a source.

Keywords: textiles, product assortment, customer, operational marketing, advertising, planning.

Кириш

Узбекистон иктисодиёти учун туцимачилик саноати янги сохдлардан бири эмас. Утган асрнинг 50-йилларидан бошлаб у таркибий жихдтдан ривожланиб, диверсификацияланиб бормокда.

Хусусан, сунгги йилларда мамлакатимиз тукимачилик саноатида туб микдор ва сифат узгаришлари юз берди. Шу вакт мобайнида маусулот ишлаб чикариш хджми 5,1 бараварга ошди. 2016-2021 йилларда тикув-трикотаж мах,сулотлари экспорти 6,2, пайпок мах,сулотлари экспорти эса 15 433 фоизга усди. Умумий экспортда тукимачилик саноатининг улуши 17,7 фоизга етди. Экспорт килинаётган мах,сулотларнинг турлари эса 450 дан ошди[1]. Тукимачилик мах,сулотлари экспорт географияси 57 дан ортик мамлакатларни камраб олмокда. Доимий бозорларимиз х,исобланган МДХ, давлатлари каторида Кувайт, Венгрия, Словакия ва Греция каби давлатларга х,ам илк бора тукимачилик мах,сулотлари экспорти амалга оширилди. Тукимачилик мах,сулотлари экспорт килинадиган потенциал импортёрлар каторига Россия Федерацияси ($394,5 млн. -39,2 %), Хитой ($187,6 млн. - 18,6 %), ^иргизистон ($139,1 млн. - 13,8 %) ва Туркия ($123,5 млн. - 12,3 %) кабиларни келтириш мумкин [2].

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Тукимачилик саноатида амалга оширилаётган кенг куламли ишлар билан биргаликда тукимачилик махсулотларини сотиш, янги бозорлани урганиш, тукимачилик махсулотлари ассортиментини кенгайтириб бориш буйича амалга оширилиши зарур булган чора-тадбирлар хам мавжуд. Ушбу чора тадбирлар айрим муаммоларнинг ечими хам булади.

Жумлдан, жорий даврда мамлакатимизда тукимачилик махсулотлари ассортиментини режалаштириш билан боглик куйидаги муаммоларни келтириш мумкин:

Тукимачилик махсулотлари ассортиментининг кенг эмаслиги;

Ассортиментни режалаштиришда махаллий бозорнинг ва бошка максадли бозорларнинг талаби тулик хисобга олинмаслиги;

Тукимачилик махсулотлари ассортиментини режалаштиришда хааражат, даромад ва нархнинг хисобга олинмаслиги натижасида молиявий муаммоларнинг вужудга келиши.

Ушбу муаммоларнинг ечилиши тукимачилик махсулотлари экспорт географиясининг кенгайишида, махсулотларнинг жахон стандартларига мувофиклашишида ахамиятли булади.

Мавзунинг урганилганлик даражаси

Тукимачилик махсулотлари ишлаб чикариш ва унинг ассортименти, сотиш билан боглик муаммолари пахта етиштирувчи, тукимачилик махсулотлари ишлаб чикарувчи ва уни экспорт килувчи мамлакатларнинг олимлари томонидан кенг тадкик этилади.

Жумладан, режали иктисодиёт даврида олимлар Т.Б.Поляк [3], Л.И.Замаховский [4], А.М.Либерман [5] ва бошкаларнинг ишларида махсулот ассортименти, уни режалаштириш билан боглик муаммолар урганилган. Ушбу даврда бозор тамойилларининг талаб ва таклиф конуни асосида шаклланмаганлиги махсулот ассортиментини режалаштиришда енгилликлар берган.

70-йилларда ишлаб чикаришни ташкил этишни такомиллаштириш назарияси Ф.Ф.Бездудний [6], А.П.Павлов, Л.Н.Никитина, З.В.Брагина [7], Р.А.нинг ишлаб чикаришни режалаштириш ва бошкаришдаги математик усуллари, иш хаки ва меъёрий-хукукий база асарларида янада ривожлантирилди. Юкорида номлари келтирилган муаллифларнинг илмий ишлари карашларининг илгорлиги соха самарадорлигини, тукимачилик корхоналарини реконструксия килиш ва халк истеъмоли моллари сифатини ошириш сиёсатини куп жихатдан белгилаб берди.

Узбек олимлари орасида эса Муминова Н.М. тукимачилик махсулотларининг халкаро ва миллий бозорга чикиш стратегияларини урганиб, корхонанинг бозордаги позицияси учун бир неча стратегияларни таклиф этади [8].

Саидмурадова Т. ва Кадирова Л. тукимачилик махсулотлари ассортименти хакида куйидагиларни келтиради: "Х,озирги кунда деярли хамма йирик фирмалар хусусий конъюнктура хизматларига эгадирлар, улар узининг фаолият доирасида жахон ва миллий масштабда конъюнктуранинг ривожланишини кузатишади. Узбекистон енгил саноатнинг барча тармокларини ривожлантириш ва таъминлаш учун бой хом ашё базасига (пахта, жун, коракул, шёлк, нефть, газ ва хоказо) эга, бундан ташкари иктисодни тез суръатларда ривожлантириш учун етарли даражадаги шарт-шароитларга (табиий-иклим, худудий ва мехнат ресурслари) хам эгадир. Республикамиз енгил саноати юкори суръатлар билан ривожланмокда.... "Узтукимачиликсаноат" уюшмаси таркибидаги корхоналардан 780 таси экспорт фаолияти билан шугулланади ва бу корхоналар томонидан А^Ш, Салвадор,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Филиппин, Марокаш, Хорватия, Исроил, Кения, Канада, Колумбия, Саудия Арабистони ва бошка давлатларга махсулот экспорт килинади [9]".

Шуни таъкидлаш керакки, узбек олимлари орасида тукимачилик махсулотларини режалаштиришда операцион маркетинг тамойилларини куллаш назарияси шаклланмаган. Шу жихатдан олганда хам, илмий иш мавзуси долзарб.

Тадкикот методологияси

Тадкикот давомида назарий тадкикот усулларидан фойдаланилган. Жумладан, тукимачилик махсулотлари ассотиментини режалаштиришда операцион маркетингнинг илмий-назарий асослари, мавзуни тадкик этган олимларнинг илмий изохлари келтирилган.

Шунингдек, мамлакатда тукимачилик махсулотлари ассортиментини кенгайтириш билан боглик иктисодий-тахлилий маълумотлар келтирилган.

Та^лил ва натижалар

Ассортиментни шакллантиришнинг асосий максади истеъмолчи талабини тулик кондиришдир.

Махсулот ассортиментини бошкариш - бу ассортиментнинг рационаллиги учун маълум талабларга эришишга каратилган фаолият жараёни. Маркетингнинг асосий элементлари куйидагилардан иборат: ассортиментнинг окилоналигига талабларни белгилаш, корхонанинг ассортимент сиёсатини ва ассортиментни шакллантириш жараёнини аниклаш. Рационаллик учун талабларни белгилаш истеъмолчиларнинг маълум бир ассортимент тоифасидаги товарларга булган талабларини аниклашдан бошланади. Бунинг учун маркетинг тадкикотларининг турли усуллари кулланилади.

Бундан ташкари, фаол маркетинг стратегиясини куллайдиган ташкилотлар узлари аксиялар, кургазмалар, савдолар ва такдимотлар оркали талабни яратиши мумкин.

Ассортиментнинг окилоналигига куйиладиган талаблар бозор конъюнктурасига (харидорларнинг тулов кобилияти, ташкилот мухитининг ижтимоий-иктисодий, ижтимоий-маданий, хукукий хусусиятлари) караб улчанади.

Тукимачилик корхоналарида товарлар ассортиментини шакллантириш мураккаб жараён булиб, бир катор омиллар таъсирини хисобга олган холда амалга оширилади.

Ассортиментни шакллантириш омиллари умумий ва махсусга булинади.

Умумий омиллар - бу корхонанинг узига хос иш шароитларига боглик булмаган омиллар.

Узига хос - муайян корхонанинг узига хос иш шароитларини акс эттирувчи омиллар.

Саноат ва савдо ассортиментининг шаклланишига таъсир килувчи умумий омиллар талаб ва рентабелликдир.

Талаб - истеъмолчиларнинг тулов кобилиятига асосланган эхтиёж - бу ассортиментни шакллантиришда хал килувчи омил; талаб, уз навбатида, истеъмолчилар сегментига (уларнинг даромадлари, миллий, демографик ва бошка хусусиятлари) боглик.

Истеъмолчи талаби ассортиментнинг шаклланишига таъсир килувчи асосий омил хисобланади. Ассортиментнинг шаклланиши ва истеъмолчи талаби уларнинг ривожланишида узаро богликдир. Талабнинг сезиларли узгариши шаклланган ассортиментдаги узгаришлар билан бирга булиши керак.

Талабга куйидаги ижтимоий ва иктисодий омиллар таъсир килади:

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ахолининг пул даромадлари микдори, унинг сони, ижтимоий, касбий ва жинс ва ёш таркиби;

нархлар даражаси ва уларнинг нисбати;

корхоналар фаолияти;

бошка худудлардан импорт килинадиган товарлар хджми;

ахолининг географик ва иклимий хусусиятлари.

Товар ассортиментини шакллантиришда талаб омилларининг аксарияти хисобга олинади. Улар ассортиментнинг шаклланишига талаб таъсирининг кучини белгиловчи элементлар сифатида каралади.

Ассортиментни шакллантиришда талабнинг хусусиятини хам хисобга олиш керак. Баркарор ёки катъий шаклланган талаб маълум бир махсулотга такдим этилади ва уни бошка, хатто бир хил махсулот билан алмаштиришга имкон бермайди.

Мукобил (бекарор) талаб нихоят истеъмолчининг махсулот ва унинг хусусиятлари билан бевосита танишиши жараёнида шаклланади.

Импулс талаб тугридан-тугри савдо корхонасида реклама, товарларни намойиш килиш, сотувчининг таклифлари таъсирида юзага келади.

Ассортиментни шакллантиришда жуда мухим омил - бу товарларнинг нархи. Харидор деярли хар доим, харид килишдан олдин, товар учун тулашни режалаштирган минимал нархни аниклайди. Шу сабабли, товарлар ассортиментини окилона куришнинг энг мухим мезонларидан бири турли нархлардаги товарларнинг тугри комбинациясини таъминлашдир.

Ассортиментнинг шаклланишига истеъмол талаби билан бир каторда товар ишлаб чикариш хам таъсир этувчи асосий омил хисобланади.

Ишлаб чикариш ва сотишнинг рентабеллиги таннарх, ишлаб чикариш ва таркатиш харажатлари билан белгиланади, уларнинг хажмига ташки ва ички омиллар таъсир килади, масалан: махаллий ишлаб чикарувчиларни куллаб-кувватлаш буйича давлат чоралари (имтиёзли солик, божхона тарифлари ва бошкалар).

Махсус омилларга куйидагилар киради:

ишлаб чикариш корхоналарининг хомашё базаси табиий ресурсларнинг мавжудлиги, етказиб бериш ва ишлаб чикариш харажатлари, хомашё, ярим тайёр махсулотлар ва бутловчи кисмлар ишлаб чикарувчи тармокнинг холати билан белгиланади.

ассортиментни шакллантиришга махсулот ишлаб чикаришнинг моддий-техник базаси катта таъсир курсатади. Ишлаб чикариш майдонларининг етишмаслиги, зарур жихозларнинг етишмаслиги энг катта талабга эга булган махсулотлар ассортиментининг кискаришига олиб келиши мумкин. Бунинг окибатлари ортикча талаб, нархларнинг кутарилиши ва танкис товарларнинг калбаки махсулотлар билан алмаштирилишидир.

фан-техника тараккиёти ютуклари ухшаши булмаган янги махсулотларнинг пайдо булишига ёрдам беради. Бу истеъмол товарлари ассортиментини янгилаш учун кучли рагбатдир. Илгари ухшаши булмаган, шунингдек, сифати яхшиланган махсулотларни ишлаб чикиш, асосан, фан, техника ва технологиянинг ривожланиши туфайли мумкин.

савдо корхонасининг ихтисослашуви ассортиментнинг чукурлиги ва кенглигига таъсир килади. Бу ташкилотни яратиш ёки лицензиялаш ёки аттестациядан утказишда

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

аникланади. Ташкилот рахбарияти унинг кейинги фаолияти, шу жумладан савдо доирасини шакллантириш боглик булган ихтисослашув тугрисида карор кабул килади.

таркатиш каналлари. Керакли вактда ва керакли хажмда етказиб бериш ритми ассортиментни шакллантириш буйича ишларни осонлаштиради. Савдо учун макбул булган талаб килинадиган хажм оркали этказиб беришнинг яхши йулга куйилган тизими савдо ассортиментини шакллантириш буйича ишларни осонлаштиради, урнатилган савдо тизими мавжуд булган товарларни сотиб олишга устунлик беради.

Ассортиментнинг шаклланишига сотишни рагбатлантириш ва талабни шакллантириш усуллари, хусусан, туйинган бозорда товарларга реклама ёрдами хам таъсир килади. Бунинг сабаби шундаки, савдо ташкилотлари киммат реклама харажатларидан халос булиб, ишлаб чикариш харажатларини камайтиради ва фойдани оширади [10].

Мамлакатимизда хам тукимачилик махсулотлари ассортименти истеъмолчиларнинг (импортёрларнинг хам) хохиш-истаклари ва бозор талабига мувофик ишлаб чикарилмокда.

Мамлакатимизда фаолият олиб бораётган 7000 ортик корхоналар 450 дан куп (турли манбаларда турлича) турдаги тукимачилик махсулотларини ишлаб чикармокда.

Бугунги кунда тукимачилик ва кийим-кечак ишлаб чикаришни купайтиришнинг жадал динамикаси кайд этилмокда: турт йил ичида номинал киймати 2,8 баробар ошди.

Пахта толасини ишлаб чикариш хажми буйича 17 фоизга, ип-калава - 2,1 мартага, мато - 2,9, трикотаж мато - 3,2, пайпок - 7,1, тикувчилик - 5,6, трикотаж - 3,5 бараварга усди.

Мамлакатимиз саноатининг умумий ишлаб чикаришида тукимачилик саноатининг улуши 2016 йилдаги 7,5 фоиздан 2020 йилда 12,4 фоизгача усди, бу унинг иктисодиётнинг бошка тармокларига нисбатан жадал ривожланиб бораётганлигидан далолат беради (1 -расм).

1-расм. 2016-2021 йиллардан Узбекистон тукимачилик саноати [11]

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Тукимачилик ва кийим-кечак ишлаб чикаришда хам жиддий таркибий узгаришлар юз берди: конверсиянинг паст даражасида бирламчи махсулотларни сотишдан воз кечиш ва конверсияларнинг юкори даражаларида тайёр махсулотлар ишлаб чикариш ва сотишни купайтиришга утиш.

Агар 2016 йилда ипни сотишдан тушган даромад соханинг умумий даромадининг 52 фоизини ташкил этган булса, у холда бу йилларда ип-калава ишлаб чикариш усишда давом этганига ва даромадлар хажмига карамай, 2020 йилда ип-калава ишлаб чикариш 38% га ортиб борди ва унинг сотилишидан икки баравар ошди.

Шунингдек, 2021 йил давомида 747 000 тонна ип-калава ишлаб чикарилган булиб, 2020 йилга нисбатан 18,6 фоизга ишлаб чикариш хажми ошган. 2020 йил билан киёслаганда энг юкори усиш суръати трикотаж газлама (146,3%), тикувчилик махсулотлари (143,4%) ишлаб чикаришда кузатилган (1-жадвал).

1-жадвал

2021 йилда тукимачилик махсулотлари ассортиментининг ишлаб чикариш

^ажми [12]

Ассортимент тури Х,ажми 2020 йилга нисбатан учиш, %

Ип-калава ишлаб чикариш 747 000 тонна 118,6

Газламалар 510 000 000 м2 125,6

Трикотаж газлама 175 000 тонна 146,3

Паймок 293 100 000 жуфт 114

Тайёр трикотаж махсулотлари 175 000 000 сум 115,9

Тикувчилик махсулотлари 571 000 000 000 сум 143,4

Шу билан бирга, 4-кайта таксимлаш махсулотларининг саноатнинг умумий даромадларидаги улуши 2016 йилдаги 32 фоиздан 2020 йилда 42 фоизгача усди.

^айта таксимотнинг 3-даражали махсулотларнинг улуши худди шундай 16,5 фоиздан 19,4 фоизгача усди. Буларнинг барчаси шундан далолат берадики, соха асосан хом ашё ва ярим тайёр махсулотлар ишлаб чикаришни жадаллаштириб, охирги истеъмолчи учун мулжалланган махсулотларни ишлаб чикаришга йуналтирмокда.

Саноат 2020 йилда ва 2019 йилга нисбатан юкори суръатларда жадал ривожланишда давом этди. Масалан, трикотаж махсулотлари ишлаб чикариш йил давомида икки баробардан зиёд, тикувчилик буюмлари ва матолар карийб 50 фоизга, пайпок махсулотлари 53 фоизга ошди.

Бундан ташкари, шуни таъкидлаш керакки, коронавирус пандемияси, бир томондан, кийим-кечакка булган талабнинг пасайишига олиб келди ва шу билан бирга хар хил химоя матоларига, масалан, маскалар, комбинезонлар учун талабни кескин оширди. Тукимачилик махсулотларига согликни саклаш томонидан талабнинг ортиши бошка товарларга булган талабнинг пасайишини коплайди ва саноатни ривожлантириш учун янги имкониятлар яратади [13].

Хулоса ва таклифлар

Ассортиментни шакллантириш анча мураккаб иктисодий жараён булиб, у махсулот таклифини табиий-моддий таркиби буйича ахоли талабига мослаштиришга каратилган. Ассортиментни максадли шакллантириш, шу жумладан жамият эхтиёжларини,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

истеъмолчи талабини, фан-техника тараккиёти ютукларини ривожлантириш ассортимент сиёсатининг мохиятини ташкил этади. Унинг ташкил этилиши ва утказилиши учун нафакат компания рахбари, балки компаниянинг бутун маркетинг тизими жавобгардир. Ташкилотнинг максадлари ва манфаатларига эришишнинг барча усулларини мувофиклаштириш корхонани ривожлантиришнинг максадли дастурлари асосида ташкил этилиши керак.

Замонавий дунёда ассортимент сиёсати истеъмолчиларнинг маълум китъаларининг узига хос эхтиёжларини кондира оладиган истеъмол хусусиятларига эга булган товарлар учун йуналиш яратиши керак. Шундан келиб чикиб, ассортиментни тартибга солишнинг янги, самарали усулларини излаш ва амалиётга татбик этиш зарурати тугилади. Ушбу усуллар максадли ишлаб чикиш ва ассортиментни бошкариш буйича чора-тадбирларни уз ичига олади. Ушбу муаммони хал килиш бошкарув тизимини кайта куриш ва товарларни сотишнинг мухим бугинидир.

Узбекистонда хам тукимачилик махсулотлари ассартиментини режалаштиришда куйидагиларни эътиборга олиш лозим:

- Бозор хажмини ва истеъмолчининг дидини;

- Ижтимоий-сиёсий вазиятни;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- Экспорт амалга ошаётган худудни;

- Фан-техника ютукларини ва уларнинг турдош тармокларда кулланилиш жараёнларини.

REFERENCES

1. https://review.uz/oz/post/toqimachilik-sanoatini-yuksaltirish

2. https://yuz.uz/news/mamlakatimizdan-7-oy-davomida-1-mlrd-dollarlik-toqimachilik-va-tikuv-trikotaj-mahsulotlari-eksport-qilindi

3. Поляк Т.Б. Организация, планирование и управление на предприятиях текстильной и легкой промышленности. М.: Легкая индустрия, 1979.-375 с.

4. Замаховский Л.И. Организация и планирование хлопкопрядильного производства. М.: Легкая индустрия, 1967. - 254 с.

5. Либерман A.M. Организация и планирование производства на предприятиях текстильной промышленности. М.: Легкая и пищевая промышленность, 1981. - 308 с.

6. Бездудный Ф.Ф., Павлов А.П. Математические методы и модели в планировании текстильной и легкой промышленности. М.: Легпромбыт-издат, 1979.-316 с.

7. Брагина З.В., Ершова М.Л. Оптимизация логистических потоков текстильных предприятий. Кострома.: КГТУ, - 1998. - 48 с.

8. Муминова Н.М. Тукимачилик махсулотлари савдосини самарали ташкил этишнинг концептуал ёндашувлари. "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий-электрон журнали. № 3, май-июн, 2021 йил.

9. Саидмурадова Т. ва Кадирова Л. Тукимачилик махсулотлари бозор коньюнктураси холати. "Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842 March 2022 / Volume 3 Issue 3. file:///C:/Users/User/Downloads/2896-Article%20Text-5893-1-10-20220326.pdf

10. https://www.evkova.org/kursovye-raboty/planirovanie-assortimenta-produktsii-podlezhaschej -prodazhe

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

11. https://review.uz/oz/post/toqimachilik-sanoatini-yuksaltirish

12. https://uzts.uz/ru/otchety/

13. https://uzts.uz/infografika-2o6-2o2-yillarda-ozbekistonda-toqimachilik-mahsulotlarini-ishlab-chiqarish/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.