Научная статья на тему 'ОЗОД ШАРАФИДДИНОВ ЧЎЛПОНШУНОС'

ОЗОД ШАРАФИДДИНОВ ЧЎЛПОНШУНОС Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

151
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Давр / муҳит / мунаққид / адабиѐтшунослик / жадид / таҳлил / шеър / янги ўзбек адабиѐти. / period / environment / criticism / literary studies / modernity / analysis / poetry / new Uzbek literature.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Миразиз Мирзааҳмедов

Ушбу мақолада етук мунаққид ва адабиѐтшунос олим Озод Шарафиддиновнинг Абдулҳамид Чўлпон ҳақидаги қарашлари кенг ѐритилган. Шунингдек, Озод Шарафиддинов ўз даврида Чўлпон ижодига баҳо берган адабиѐтшунос олимларнинг қарашларига муносабат билдиргани ва бошқа мақолалар билан муқояса қилинади. Мақолани ѐзишда қиѐсий-типологик, социологик таҳлил методларидан фойдаланилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In this article, the views of the mature critic and literary scholar Ozod Sharafiddinov about Abdulhamid Chulpon are widely covered. Also, Ozod Sharafiddinov reacts to the opinions of literary scholars who evaluated Chupon's work in his time and compares with other articles. Comparative-typological, sociological analysis methods were used in writing the article

Текст научной работы на тему «ОЗОД ШАРАФИДДИНОВ ЧЎЛПОНШУНОС»

ОЗОД ШАРАФИДДИНОВ - ЧУЛПОНШУНОС

Миразиз Мирзаахмедов

Алишер Навоий номидаги, Тошкент давлат узбек тили ва адабиёти университети

магистранти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада етук мунаццид ва адабиётшунос олим Озод Шарафиддиновнинг Абдулхамид Чулпон хацидаги царашлари кенг ёритилган. Шунингдек, Озод Шарафиддинов уз даврида Чулпон ижодига бахо берган адабиётшунос олимларнинг царашларига муносабат билдиргани ва бошца мацолалар билан муцояса цилинади. Мацолани ёзишда циёсий-типологик, социологик тахлил методларидан фойдаланилган.

Калит сузлар: Давр, мухит, мунаццид, адабиётшунослик, жадид, тахлил, шеър, янги узбек адабиёти.

ABSTRACT

In this article, the views of the mature critic and literary scholar Ozod Sharafiddinov about Abdulhamid Chulpon are widely covered. Also, Ozod Sharafiddinov reacts to the opinions of literary scholars who evaluated Chupon's work in his time and compares with other articles. Comparative-typological, sociological analysis methods were used in writing the article.

Keywords: period, environment, criticism, literary studies, modernity, analysis, poetry, new Uzbek literature.

КИРИШ

ХХ аср иккинчи ярмида узбек танцидчилигида Озод Шарафиддиновнинг урни алохида. Олим узбек адабиётшунослигига узининг адабий-эстетик царашлари билан катта хисса цушган. Озод Шарафиддинов шеърият муаммолари билан шугулланди, узбек поезияси ва унинг холати хацида адабий-танцидий мацолалар ёзди. Уша даврдаги илмий-ижодий, адабий-танцидий изланишлари "Замон. Калб. Поезия" (1962) асарида уз аксини топган. Олим узбек адабиётининг Ойбек, Гафур Гулом, Абдулла Каххор, Шайхзода, Миртемир, Зулфия сингари намояндалари хацида адабий портретлар яратди: "Истеъдод жилолари" (1976), "Адабий этюдлар" (1968), "Абдулла Каххор" (1988), "Биринчи мужиза" (1979). Озод Шарафиддинов ижодида жахон адабиёти намояндалари ижоди хацида яратилган "Яловбардорлар" (1974) адабий-танцидий очерклар китоби мухим урин эгаллайди. Озод Шарафиддинов ХХ асрнинг 60-

January, 2023

290

йилларидан XIX асргача булган узбек адабий жараёнидаги холатларни "Талант - халк мулки" (1979), "Адабиёт - хаёт дарслиги" (1981), "Гузаллик излаб" (1985), "Хдкикатга садокат" (1988), "Сардафтар сахифалари" (1999), "Президент" (2003) сингари асарларида акс эттирди.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

XX асрнинг 60-80 йилларида у Чулпон хаёти ва ижодини таргиб килишга интилди. Мустакиллик йилларида эса Озод Шарафиддинов хам адабий танкидчи, хам таржимон, хам жамоат арбоби сифатида улкан ишларни амалга оширди. "Чулпон" (1991), "Чулпонни англаш" (1994) китоблари, "Эътикодимни нега узгартирдим" (1997) асарларида мунаккиднинг эстетик принциплари акс этган. Кейинги йилларда Озод Шарафиддинов узбек адиблари, маданият-санъат арбоблари, олимлар хакида унлаб маколалар ёзди. Айникса, олим истиклол йилларида Чулпон ижоди билан жиддий шугулланди. "Чулпонни англаш" китобида хам шоир ижодига холис бахо берган. Мунаккид Чулпон ижодини 1914 йилдан бошлади ва 1920-1927 йилларда унинг ижоди булокдай кайнади, хатто уз узанидан тошди, дея эътироф этади. Олим Чулпон ижодига хориждаги баъзи адабиётшунослар холислик билан бахо берганини хам кайд этиб утади. Бизнингча, Озод Шарафиддиновни кийнаган нарса шуки, Чулпон ижодига уз даврида ва ундан кейин хам етарлича холис бахо берилмаганидир. Олим "Чулпонни англаш" китобида ёзади: " ... шоир деярли етмиш йил давомида кораланиб келинди. Бу давр мобайнида шоир шаънига айтилмаган бухтон колмади, уни коралаш, тахкирлаш бобида ким узар мусобакалар авж олди. Юзлаб маколаларда, китобларда, маърузаларда унга "буржуа шоири", "жадид", "мафкураси бузук", "босмачилар куйчиси", "миллатчи", "аксилинкдлобчи", "Октябр инкилобини тушунмаган овсар", "ёшлар онгини захарловчи ёт унсур", "халк душмани" ва яна алланима балолар деган тавки лаънат ёпиштирилди. Бир йил эмас, ун йил эмас, салкам етмиш йил давомидая!" [1;28].

Озод Шарафиддинов мана шу етмиш йил давомида Чулпон ижодини англай оладиган, тушунадиган ойдинлар халкимиз ичидан чикмаганидан куюнади. Чунки уша даврдаги ижтимоий-сиёсий вокеалар бунга йул куймасди. Олим шоир ижодини мана шу етмиш йил давомида хеч ким урганмади деган фикрни кескин айтмайди ва Чулпон ижодини мафкурадан холи тарзда урганган олимларни хам санаб утади. Жумладан, Боймирза Хдйит билан бир каторда татар-бошкирд маданиятининг йирик арбоби Закий Валидий, узбек мухожирларининг

January, 2023

291

рaxнaмолaридaн бири В&ли Кдюмхон, 20 йиллaрдa Бeрлингa укдшга бориб, yшa ëкдaрдa колиб кeтгaн доктор Иброхдм Ёркин Ba бошкдтар Чулпон xaкддa жyдa юкори фикр билдиришган, дея тaъкидлaйди олим. Аммо 6у олимлaрнинг xaммacи бошкд юртдa туриб Чулпон ижодини окдaб, мaколaдaр ëзгaнини xaм кушиб куяди олим. Тугри, yшa cоциaдиcтик дaвр Ba узга юртдaги мухит Уртacидa кaттa девор бор эди. Озод Шaрaфиддинов Чулпонни aнглaшни, унинг ëзгaнлaри xa^R^ экaнлигини aйтиш учун хaдкимиздa yшa дaврдa жacорaт eтишмaгaн дея бaxолaмaйди, aкcинчa, cоциaдиcтик мaфкyрa, cинфийлик шоир ижодини мaнa шyндaй тyшyнишгa олиб келганини тaъкидлaйди.

Озод Шaрaфиддинов Чулпон ижодини yргaнгaн олимлaрни хронолгик тaрздa бериб утади Ba yлaрнинг шоир ижоди xaß^a билдиргaн фикрлaрини тaxлил килади. Хycycaн, Чулпон ижоди xaкддa мaтбyотдa биринчи булиб acли тaтaриcтонлик олим Зaриф Бaшaрий фикр билдиргaн, дея кдйд этaди Озод Шaрaфиддинов. Чунончи, мутаккдд шyндaй ëзaди: '^риф Бaшaрий 1923 йилнинг 4 мaй куни "Туркиетон" гaзeтacидa Чулпоннинг биринчи тyплaми "УЙFOниш"гa тaкриз эълон кдлaди. У тaкризнинг бошидaëк "Чулпон урток кейинги дaврдaги узбек шоирлaридaн энг олдингдои Ba чин мaъноcи билaн шоир деб aтaлишгa лойик бyлгaнидaн унинг шeърлaрини чин aдaбиëт Ba шеър кузи билaн куриб, текшириш Ba тaнкдд кдлишга ярaйдир" дейди Ba шyндaн cyнг "Чулпон уртокнинг чин юрaк Ba xиc шоири", яъни xacœc лириклигини aйтиб, бу фикрни тacдикдовчи миcоллaр кeлтирaди. Myнaккид тaxлил ëрдaмидa Чулпон шeърлaридaги тacвирийликни, тyЙFyлaр тeрaнлигини, cyз кУллaш мaxорaтининг юкcaклигини кyрcaтaди"

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бошкд бир мутаккид Вадуд Maxмyд xaм Чулпоннинг "Бyлокдaр" шеърий тyплaмигa cyзбоши ëзгaнлигини Ba унинг "Амвлнинг улими" дeгaн шеърини тaxлил килганини xaм тaъкидлaб утади олим. Вaдyд Maхмyд жиндaй бaëнчиликкa йул кУяëтгaн эca-дa, y Чулпон шеъриятининг моxиятигa aнчa кириб боргaн, дея кУшимчa кдлaди олим. Озод Шaрaфиддинов Чулпон ижодини бошкд рaкyрcдaн yргaнгaн олим Абдyрaxмон Сaъдийни xaм aдоxидa эътироф этади. Чунончи, 1924 йилдa "Зaрaфшон" гaзeтacининг икки cонидa "Узбек ëш шоирлaри" Ba "Чулпон" икки мaколacи билaн Чулпон ижодини яхши тeкширгaнлигини тaъкидлaб yтaди, Озод Шaрaфиддинов "Чулпонни aнглaш" китобидa. Абдyрaxмон Сaъдий Чулпонни "y ëнaдyр xaм ëндирaдyр" деб тaърифлaйди. Бу тaърифни Озод Шaрaфиддинов Чулпонни "лирик шоир" экaнлигидaн

January, 2023

292

далолатдир, дея айтиб утади. Маколада Чулпоннинг "чин маъноси билан романтик бир юрак шоири (лирик)" экани хам далиллар билан очиб берилган.

Умуман, адабиётшунос олим Озод Шарафиддинов Чулпонни англаш ва урганиш бугунги кун учун долзарблигини таъкидлайди. Олим Чулпон шахсиятини ёритишда холисликка, тугриликка, адолатга йул куйгани, унинг шеърлари, танкидий карашларида миллат эрки, миллат равнаки, хурлиги озодлиги учун жонбозлик курсатгани жадид адабиёти ва танкидчилик ривожида катта ахамиятга эга.

Шунингдек, Озод Шарафиддинов Абдулла Кодирийни Чулпоннинг "Тонг сирлари" китобига ёзган шапалокдеккина сузбошисига хам алохида эътибор беради. "Абдулла Кодирий матбуотда Чулпон шаънига айтилган "Чулпон йиглокд шоирдир" деган таъна-дашномларни рад этади, шоир шеърларида куз ёши куп учраса-да, Чулпон "улардан чечаклар ундирмокчи эканини" айтади". Мунаккид Чулпон хакидаги дастлабки маколаларнинг муштарак хусусиятини улар шоир ижодини холис текшириб, бахолашга харакат килишгани билан изохлайди. Бундан ташкари, маколаларда Чулпоннинг кучли томонлари билан бир каторда, унинг заиф жихатлари хакида хам фикр юритилади. Иккита маколада айнан бир "нуксон" кузга ташланади ва шу нуксон кейинчалик Чулпон ижодини бутунлай коралашга асос булади, дея фикр юритади Озод Шарафидинов ва маколадан парча келтиради: "Зариф Баширий ёзади: "Чулпон урток "эл" ва "халк" сузларини канча куп ёзса ва сузласа хам, ул халк шоири эмас. Халкка якин булган зиёлилар шоиридир. Унинг услуб ва рухида халкчиллик жуда оз". Орадан бир йил утказиб макола эълон килган Абдурахмон Саъдий: "Чулпон оммахалк шоири эмас, укимишлилар, зиёлилар шоиридир", дея муносабат билдиради. Мунаккиднинг таъкидлашича, 1923-1924 йилларда "халк шоири эмас, зиёлилар шоири" деган "айблов" сиёсий кабул килинмас ва бу "айб"лар катта садо бермаган эди. Кейинчалик бу "айблов"лар — "халк шоири эмас, зиёлилар шоири" булиш Чулпонни улим чохига етаклайди. Озод Шарафиддинов бу такризлар, маколалар шоир ижодини тула очиб бермаган, аксинча, Чулпон юксаклигига олиб борувчи улкан зинанининг битта пиллапояси эди [1;37].

Мунаккиднинг уктиришича, бу зинапоялар янада парвоз этиши мумкин эди, аммо бундай булмади. Чулпонни англашдаги харакатлар олдинга эмас, оркага кетди. 1927 йилнинг 14 феврал куни "Кизил Узбекистон" газетасида Айн (Олим Шарафиддинов) имзоси билан "Узбек шоирлари Чулпон" деган макола босилди. Шу макола билан Чулпон хакидаги бахс бошлангани эълон килинган, дея тахлил

January, 2023

293

килади Озод Шарафиддинов. Шундан кейин эса Ойбекнинг "Чулпон. Шоирни кандай текшириш керак?!" маколаси Чулпон ижодини ёклаб чиккани ва яна унга карши Усмонхоннинг "Мунаккиднинг мунаккиди" маколаси билан Ойбекка жавоб ёзди. Олим Чулпон ижодини ва унинг шеърларини тахлил килган олимларнинг хам дунёкарашини, хукмрон мафкуранинг ёзилмаган конунларига асосланганини изчил тахлил килади. Хусусан, Айн тахаллусини олган адабиётшунос Олим Шарафиддинов 1927 йилда адабиётни хукмрон мафкуранинг хизматкорига айлантиришдек номуносиб ишни бошлаб берган эди ва синфийлик кузойнагини такиб олгандан кейин хамма нарса узгариб кетди, дея хулоса килади Озод Шарфиддинов. Зиёлилар шоири халк шоири булолмайди деган фикрни ким качон качон, каерда исбот килган, дея куюнчаклик билан суз юритади олим. Шунингдек, мунаккид уша пайтда Узбекистон Компартияси Марказий Комитетининг Биринчи котиби Акмал Икромов хам Чулпон ижодига фикр билдиргани масалани деярли хал килганини таъкидлайди: "Бизда Айннинг Чулпон ижоди хакидаги маколаси бахонасида катор мунозаралар булиб утди. Айн Чулпон ижодининг гоявий тутуриксизлигини тугри таъкидлади. Бу такризнинг адабиётшунослик жихатидан кандай кимматга эгалиги хакида гапиришга журъат этмайман. Факат шуни такрор айтаманки, мафкура сохасида шундай соглом танкид булиши зарурлиги шак-шубхасиздир". Хусусан, уша даврдаги адабиётшунослар, айникса, Айн Чулпоннинг тилини яйраб-яйраб мактаганини хам эътироф этади Озод Шарафиддинов: "Бу кунги узбек адабий тили, шубхасиз, Чулпон тилидир. Бутун адабий ёшлик унинг тилини урнак танийдир. Унга таклид килади". Кейинчалик эса Айн Чулпонга "хаёлпараст" деган "айблов" ни хам куяди. Шу билан бирга, олим Миёнбузрукнинг Чулпоннинг "Ёркиной" драмаси борасидаги фикрларини танкид килади [1;23.]

Озод Шарафиддинов Чулпон ижоди хакида фикр юритган олимларнинг маколасини хар бир гапини тахлилга тортади. Мунаккиднинг фикрича, улар Чулпонни узларига ухшаган, давр учун хизмат киладиган шоирга айлантирмокчи хам булишади. Шунингдек, Чулпонга каратилган тахдидлар ортида бошка ижодкорларга ишора бор эди, дея хулоса килади олим. Чунки уша давр хукмрон вакиллари Чулпон мисолида колганларга хам дарс бериб куймокчи булишади, унларнинг шахдини кайтармокчи булишади. Мунаккид бу ходисани "адабиётшунослик ва танкиднинг манкуртга айланиши" деб бахолайди.

Шарафиддиновнинг мунаккидлик фаолиятида икки давр кузга ташланади. Биринчи давр шуро тоталитар

January, 2023

294

тузумида кечган булиб, унда адабиётни тоталитар мафкура гояларидан химоя килиш, адабий конуниятлар асосида тадкикотлар олиб бориш муаммолари тадкик этилган ("Захарханда кахкаха", 1962; "Хдётийлик жозибаси, схематизм инерцияси", 1979; "Юртин мадхи булди сунгги сатри хам", 1979; "Шеър куп, аммо шоирчи?", 1983). Иккинчи давр мунаккид фаолиятида асосий давр булиб, у истиклол йилларидаги ижодини камраб олади. Бу даврда Шарафиддинов миллий адабиётни шакллантириш муаммолари, узбек адабиётшунослиги ва танкидчилигини кайта куриш, жахон адабиёти анъаналарини узлаштириш хамда таржима санъатини юксалтириш масалаларини тадкик этган ("Бир тилда гаплашайлик", 1987; "Магзи пуч сузлардан бир тош нари коч", 2000; "Кайдасан, Морико", 2002).

Сунгги йиллардагина Ш.Турдиев, Н.Каримов, Б.Дусткораев, М.Олимов, У.Долимов, З.Эшонова, Д.Куронов, У.Султонов каби адабиётшуносларнинг харакати билан Чулпоннинг инкилобдан олдин ва кейин чоп этилган, хозир эса топилиши амри-махол булиб колган, журналлар ва газеталарда сочилиб ётган адабий-танкидий асарлари илмий муомалага кира бошлади, дея ёзади мунаккид "Адабиёт яшаса - миллат яшар" маколасида.

Озод Шарафиддинов Чулпоннинг лирик меросини, "фавкулодда истеъдодга эга булган шоир" рухиятини, шеъриятининг индивидуал, поетик, публитсистик ва ижтимоий-эстетик мохиятини теран тушунтирди. Профессор Баходир Каримов олим хакида шундай ёзади: [2;4] "Озод Шарафиддинов табиатида катта олимларга хос багрикенглик ва мардлик бор эди. Узини-узи тафтиш кила олиш, хатто чигитдай камчилиги булса-да, уни очик тан олиш макомига хамма хам кутарила билмайди. Айникса, дунёкарашлар эврилишга юз тутган, алгов-далговли бир паллада "нега мен эътикодимни узгартирдим", дея узига савол бериш учун одам, аввало, мард булиши керак. Уз илмий макола ёки китобларида ёзиб куйилган, уз вактида тугри туюлган, вакт утиши билан узгарган фикрлар хакикатини тан олиш хам чинакам жумард олимга хос фазилатдир. Озод ака ижодига назар ташлангада бундай ибратга муносиб уринлар яккол куринади. Хусусан, "Адабиёт яшаса — миллат яшар" маколасида Чулпоннинг "Шуро хукумати ва саное нафиса" маколасини шоирнинг "инкилобни ижобий кутиб олганининг далили" сифатида, "дахо"нинг "айрим асарлари таъсирида ёзилган" асар деган тахминни илгари сурганини, янги манбалар билан танишгандан кейин эса фикри узгарганини очик-ойдин ёзади". Чулпон ижодини тахлил килиш учун шоирдек таффаккурга, жасоратга эга булиш лозим. Озод Шарафиддиновда эса ана шундай жасорат мавжуд эди.

January, 2023

295

Хдттоки, олим адабиётшунос ва ёзувчи Улугбек Хдмдамнинг "Мувозанат" романини нашр килишда жонбозлик курсатгани адабиёт мухибларга маълум. Бир суз билан айтганда, Озод Шарафиддинов мунаккидлик жасорати билан "адабиётнинг очилмаган курик ерлар"ини асли гулзор эканлигини курсатиб беришга харакат килади. Шу маънода Чулпон ижодини янгича тамойиллар асосида урганиш натижалари сифатида "Чулпон", "Чулпонни англаш" китоблари, "Адабиёт яшаса - миллат яшар" тадкикотлари юзага келди.

"Маориф ва укитгувчи" журналининг 1925 йил 7—8 кушма сонида чоп этилган Чулпоннин "Улуг Х,инди"маколаси хакида Озод Шарафиддинов уз мулохазаларини билдириб утади. Чулпон ушбу маколада Тагор бахонасида узбек адабиётининг ривожи кай йулдан бориши кераклиги хакидаги мулохазаларини баён килади. Маколада Тагор асарлари идеал даражасига кутарилган чинакам санъат намуналари сифатида талкин килинган. Хуш, Чулпон Тагор ижодини кай жихатдан идеал ижод деб билади? Шуниси мухимки, Чулпон бу тугрида фикр билдирар экан, факат узбек адабиёти ёхуд узбек ёзувчиларинигина назарда тутмайди, балки, умуман, янги адабиётнинг ХХ аср бошларида адабиётга кириб келган Шарк ёшларини назарда тутади. Чулпоннинг назарида бу ёшлар "йулсизлик" касалига чалинган. Колаверса, Чулпоннинг узи хам "йулсизлик" дардидан куп азият чекади. Нима учун? "Йулсизлик" деганини кандай тушунмок керак? Чулпон ёзади: "Эски адабиёт билан янги адабиётнинг уртасида колгон шарклик ёш чинакам чучмал бир вазиятдадир. Эски адабиёт бир ширин: янгиси яна ширин: гарбники тагин яна ширин. Кайси биттасига купрок берилсин? Афсуски, Чулпон бу уринда эски ва янги адабиётнинг "ширинлиги" нималарда ифодаланишини айтмайди, факат макола давомида ёшларнинг йулсизлиги, "бошлаб узи йулсиз" эканини айтиб, унинг мохияти нимадалигига ишора килади: "Узимнинг йулсизлигимдан бироз сузлаб утайин: Навоий, Лутфий, Бойкаро, Машраб, Умархон, Фазлий, Фуркат, Мукимийларни укийман: бир хил, бир хил, бир хил... Кунгил бошка нарса кидирадир. Боту, Гайратий, Олтой, Ойбек, Жулкунбойларни укийман: кувонтирадир, холос! Улар менинг учун ёнгон чироклар булса хам, менинг эртам учун! Авлоний, Тавалло, Сиддикий ва Хдкимзодаларни укимайман, укимайман. Мени шу холга солган ушалар!..." Мунаккид уз маколасидан узини химоя килганини ёзади: "Уйламанки бугун Чулпоннинг бу хулосаси билан унчалик келишиб булмайди — класцикларимизнинг хар кайсиси узига хос киёфага, бир-бириникидан фарк килувчи услубга эга экан, оламни идрок этишлари ва олам хакидаги карашлари билан хам, эстетик принтсиплари жихатидан хам бир-бирларини

January, 2023

296

такрорламасликлари исбот килинади. Лекин Чулпон уларни "бир хил, бир хил, бир хил!" деб бахолаётган экан, бунда Шарк шеъриятининг узига хос баъзи сифатларини назарда тутаётган булиши мумкин" Куринадики, Озод Шарафиддинов Чулпон ижодини шунчаки урганмаган. Нафакат, Чулпон шеъриятини, насрини, драмасини, балки, маколаларини хам тахлилга тортган. Чунки бу манбалар Чулпонни англашимиз йулидаги пиллапоялар булиб хизмат килган.

ХУЛОСА

Умуман олганда, Озод Шарафиддинов Чуплон ижодини гоявий эмас, бадиийлик асосида кашф килиша уринади. Мунаккид Чулпонни холис бахолашга харакат килади. Чулпоннинг тафаккури, уша пайтда Шарк ва Гарб орасидаги энг яхши мувозанатни аниклашга урунгани уни ютуги булган ва шу ютукларни Озод Шарафиддинов синчиклаб урганиб чикади. Хусусан, унинг шеъриятидаги танкидий карашлари насридаги янгиликларни кашф килиб боради. Озод Шарафиддинов Чулпоншунос сифатида йиллар давомида Чулпон асарларини чоп этиш ва унинг таргиботи билан машгул булди. Озод Шарафиддиновдан бошланган Чулпоншунослик мактабини хозирги кунда адабиётшунос олимлар Дилмурод Куронов, Замира Эшоновалар давом эттириб келишмокда. Адабиётшунос олим Умарали Норматов уз маколаларида маълумот беришича, Озод Шарафиддинов аудиторияларга кириб Чулпон ижодини таргиб килган ва Чулпонни англашда, англатишда жуда катта ишларни амалга оширган.

Озод Шарафиддинов чулпоншунослар сардори сифатида Чулпон рухиятини, мураккаб даврнинг зиддиятларини, шоир калбидаги хурлик истагини чукур англади, теран тушунтирди. Чулпоншуносликдаги бу жараёнлар, яъни асарларини тадкик килиш, адабий матнларни киёслаш, турли вактли матбуот нашрларидан шеърларини излаб топиш ва Чулпон ижодини тадкик этиш — Озод Шарафиддинов бошлаган жасоратли ишлар давом этади, деб умид киламиз.

REFERENCES

1. Шарфиддинов Озод. Чулпонни англаш. - Т.:Ёзувчи, 1994. -Б. 48.

2. Баходир Каримов. Узбекистон адабиёти ва санъати газетаси, 2014-йил 9-сон. Б. 4.

3. https://n.ziyouz.com/portal-haqida/xarita/maqolalar/bahodir-karim-ozod-so-z-sharafi

January, 2023

297

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.