Научная статья на тему 'ОЗИҚ-ОВҚАТ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ПЕРСОНАЛНИ МОТИВАЦИЯЛАШТИРИШНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

ОЗИҚ-ОВҚАТ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ПЕРСОНАЛНИ МОТИВАЦИЯЛАШТИРИШНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
117
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мотивация / ходимлар / озиқ­овқат саноати корхоналари / ходимларни рағбатлантириш механизми / мотивация тизими / иш тажрибаси / эҳтиёжлар. / мотивация / персонал / предприятия пищевой промышленности / механизм моти­ вации сотрудников / система мотивации / опыт работы / потребности.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Қурбонова Дилафруз Анваржон Қизи

Ушбу мақолада озиқ­овқат саноатида ходимларни рағбатлантиришнинг аҳамияти ва долзарблиги, шунингдек, муаллиф томонидан тақдим этилган мотивация турлари ва улар амалда қўллайдиган воси­ талар муҳокама қилинади. Ўрганиш натижасида мамлакатимизда ходимларни рағбатлантиришнинг ноанъанавий усулларидан фойдаланиш тавсия этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ МОТИВАЦИИ ПЕРСОНАЛА НА ПРЕДПРИЯТИЯХ ПИЩЕВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ

В статье обсуждается важность и актуальность мотивации персонала в пищевой промышленно­ сти, а также виды мотивации, предлагаемые автором, и инструменты, которые они используют на практике. В результате исследования рекомендовано использовать нетрадиционные методы моти­ вации персонала в нашей стране.

Текст научной работы на тему «ОЗИҚ-ОВҚАТ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ПЕРСОНАЛНИ МОТИВАЦИЯЛАШТИРИШНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

Курбонова Дилафруз Анваржон ^изи,

Тошкентдаги Сингапур менежментни ривожлантириш институти катта укитувчиси

ОЗИК-ОВКАТ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ПЕРСОНАЛНИ МОТИВАЦИЯЛАШТИРИШНИНГ УРНИ ВА А^АМИЯТИ

УДК : 005.6

ЦУРБОНОВА Д.А-К,. ОЗИЦ-ОВЦАТ САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ПЕРСОНАЛНИ МОТИВАЦИЯЛАШТИРИШНИНГ УРНИ ВА АЦАМИЯТИ

Ушбу маколада озик-овкат саноатида ходимларни раFбатлантиришнинг ах,амияти ва долзарблиги, шунингдек, муаллиф томонидан такдим этилган мотивация турлари ва улар амалда куллайдиган воси-талар мух,окама килинади. Урганиш натижасида мамлакатимизда ходимларни раFбатлантиришнинг ноанъанавий усулларидан фойдаланиш тавсия этилди.

Таянч сузлар: мотивация, ходимлар, озик-овкат саноати корхоналари, ходимларни раFбатлантириш механизми, мотивация тизими, иш тажрибаси, эх,тиёжлар.

КУРБОНОВА Д.А-К. РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ МОТИВАЦИИ ПЕРСОНАЛА НА ПРЕДПРИЯТИЯХ ПИЩЕВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ

В статье обсуждается важность и актуальность мотивации персонала в пищевой промышленности, а также виды мотивации, предлагаемые автором, и инструменты, которые они используют на практике. В результате исследования рекомендовано использовать нетрадиционные методы мотивации персонала в нашей стране.

Ключевые слова: мотивация, персонал, предприятия пищевой промышленности, механизм мотивации сотрудников, система мотивации, опыт работы, потребности.

KURBONOVA D^-К. THE ROLE AND IMPORTANCE OF PERSONNEL MOTIVATION IN FOOD INDUSTRY ENTERPRISES

In the article is discussed the importance and relevance of staff motivation in the food industry, as well provided the types of motivation and the implementation tools in practice. As a result of the study, it was recommended to use non-traditional methods of staff motivation in the country.

Key words: motivation, personnel, food industry enterprises, employee incentive mechanism, motivation system, work experience, needs.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

Кириш.

Иктисодиёт тармоклари ва сохаларини, ишлаб чикариш корхоналарини трансформа-циялаш даврда замонавий технологиялар ва роботлар ишлаб чикариш корхоналарида кенг кулланилаётган булса хам, хеч бир технология бажара олмайдиган фаолиятни олиб бориши ва такомиллашиб, мехнат тажрибаси ортиб бориш хусусиятига эга булгани учун хам, малакали персонал ва унинг хохиш-истаклари долзарб хисобланади. Шунингдек, ишлаб чикариш корхоналарида махсулот сифатини такомиллашти-риб боришнинг энг таникли усулларидан бири персонални доимий укитиб, ижодий ташаб-бусларини ошириб ва албатта, мотивациялаш хисобланади.

Корхона маъмурияти ишчиларни ишлаб чикариш жараёнига жалб килиш ва уларни моддий куллаб -кувватлаш оркали ишлаб чикаришни ташкил этиш самарадорлиги ва натижадорлигини оширишга, шу жумла-дан сифат менежменти тизимини яхшилашга йуналтирилади.

Шуни хам таъкидлаш керакки, йирик озик-овкат ишлаб чикариш компаниялари компания жойлашган мамлакатнинг менталитети, хукукий ва иктисодий асосларидан келиб чиккан холда, мотивациялашнинг турли дастакларини куллайди. Масалан, Японияда мехнатга умрбод ёллаш, иш стажи билан боFлик холда бонус-ларининг кулланилиши, юкори буFин ходим-ларининг куйи буFин ходимлари билан ишдан ташкари мулокотнинг мавжудлиги персонални раFбатлантирувчи асосий мотивлар булса [1], Германияда компания рахбарининг 10 фоиз вакти ходимлари учун ажратилганлиги, персонал самарали ва натижали мехнатининг кейинги йилида маошига 3 фоиз устама кушилиши ва хизмат автомобилининг ажратилиши, 13-маош-нинг мавжудлиги ва бошкалар кулланилади [2].

Умуман олганда, озик-овкат саноати корхоналарида персонални мотивациялаш бошка ишлаб чикариш корхоналаридан фарк килмайди. Хар икки холатда хам мотивациялаш махсулот сифатини ошириш ва такомил-лаштиришга каратилади.

Бугунги кунда республикада 12 мингдан ортик озик-овкат саноатига ихтисослашган корхоналар фаолият олиб бормокда [3]. Маъ-лумки, мамлакатимиз худудида озик-овкат

махсулотларини етиштириш билан асосан кичик ва урта тадбиркорлик вакиллари фаолият юри-тишади. Шу сабаб хам ушбу корхоналарида персонални мотивациялашнинг турли воситалари деярли кулланилмайди. Бунга асосий сабаб сифатида куйидагиларни курсатиш мумкин:

Ходимларнинг хохиш-истаклари ва эхтиёжларини тадкик этиш корхоналар стра-тегиясининг бир кисми хисобланмайди;

Ходимларни кушимча раFбатлантириш корхона молиявий режасида келтирилмайди;

Аксарият кичик ва урта тадбиркорлик субъ-ектлари персонални раFбатлантириш учун кушимча молиявий маблаFларга эга эмаслиги;

Аксарият кичик ва урта тадбиркорлик субъ-ектларида урта ва урта-махсус таълим дара-жасига эга ходимларнинг фаолият олиб бора-ётганлиги хамда уларнинг озик-овкат саноати корхонаси фаолияти буйича махсус тай-ёргарликка ва олий маълумотга эга эмаслиги уларни раFбатлантириш эхтиёжини келтириб чикармайди.

Юкорида келтирилганларни яна давом этти-риш мумкин. Аммо ушбу илмий тадкикотнинг максади озик-овкат саноати корхоналарида персонални мотивациялашнинг замонавий усул-ларини мамлакатимизда татбик этишни таклиф килишдан иборат.

Илмий муаммонинг цуйилиши.

Мотивациянинг назарий асосларини тадкик этганимизда, энг аввало, А.Маслоунинг "Эхтиёжлар пирамидаси" [4] асосий манба сифатида намоён булади. Ушбу назария мотивациянинг асосида усиб ва ривожланиб борувчи эхтиёжлар ётишини исботлайди.

Л.Якокка фикрича эса, "Ишбилармонлик битимларини охир -окибат уч суз билан ифо-далаш мумкин: одамлар, махсулот, фойда. Одам-лар биринчи уринда. Агар ишончли жамоан-гиз булмаса, колган омиллардан хеч нарса килинмайди" [5].

Т.Петер, Р.Ватерман лар корхона рахбарларини кул остидагиларнинг кадр-кимматини хурмат килишга, уларга хосилдорликнинг асосий манбаи сифатида карашга йуналтиради [6].

А.Морито укимишли, билим ва мала-кага эга булган ходимларни фаолиятга йуналтиришнинг асосий манбаини ижодкор-ликни раFбатлантириш, деб айтади [7].

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

МДХ мамлакатлари олимлари орасида М.Ловчеванинг [8] тадкикотларида мотивация менежментнинг асосий функцияси булиш билан бирга ме,натга йуналтиришнинг асосий воси-таси сифатида келтирилади.

Узбек олимларидан Нуриддинова А. тадкикотларида саноат корхоналарида мех,натни мотивациялаш тадкик этилган булиб, унда саноат корхоналарида мотивациялашнинг роли асосланган [9].

Н.Г.Муминовнинг фикрича "иш берувчи ишчиларнинг самарали иктисодий фаолия-тини ва ижтимоий ,имоясини таъминлаши зарур, ишчилар эса иш урнини саклаб колиши учун уз малакасини мунтазам ошириб бориши керак" [10]

Озик,-овк,ат саноати корхоналарида мотива-циянинг роли узбек олимлари томонидан афсу-ски, тадкик этилмаган. Шу жи,атдан ,ам ушбу мавзуни тадкик этиш долзарб ,исобланади.

Тадцицот методологияси.

Персонални мотивациялаш жараёни ,ар доим корхона олдидаги энг мураккаб функ-циялардан бири ,исобланади. Ушбу мавзу-нинг долзарблигини ва а,амиятини тадкик этиш ,ам муаллиф учун кенг камровли булди. Тадкикот давомида илмий абстракциялаш, наза-рий тадкикот, анализ ва синтез, хорижий таж-рибани урганиш каби усулларидан самарали фойдаланилди.

Та^лил ва натижалар.

Ходимларни раFбатлантириш масаласи энг кийин масалалардан биридир; у менеж-ментни фан сифатида тушунишдан олдин ,ам куриб чикилган ва бугунги кунда ,ам инсон э,тиёжлари доимо узгариб бораёт-ганлиги сабабли а,амиятини йукотмаган. Шу билан бирга, одамлар энг кимматли манба ,исобланади, чунки улар доимо такомилла-шиб бориши мумкин. Озик-овкат саноати корхоналари учун одамларни бошкаришнинг самарали усулини топиш муваффакият гарови-дир. Купинча ходимларни самарали маънавий раFбатлантириш билан фаол ишлашга ундаш мумкин. Бундай ,олда, индивидуал ходим-нинг кийматини тан олиш моддий мукофот-дан кура самаралирок булади, чунки психоло-гларнинг фикрига кура, даромадни купайтириш таъсири факат уч ой давомида ижобий таъсир

курсатади. Кейин одам узига таниш режимда ,аракат килишни давом эттиради.

Мотивация тизимини шакллантиришда унинг ходимларга таъсирининг аник ва яхши ишлай-диган механизмини ишлаб чикиш керак. Таш-килотда самарали мотивацион сиёсатни юри-тиш учун ,ар хил омилларни ,исобга оладиган мотивацион механизмни шакллантириш зарур.

Ходимларни раFбатлантириш механизми - бу субъектнинг бошкарув объектига таъси-рини курсатадиган чора -тадбирлар мажмуи. Мотивлар э,тиёж, даъволар, раFбатлар, муно-сабатларнинг ба,осини уз ичига олган мотива-циянинг мураккаб механизмини ташкил этувчи мажмуадир. Мамлакат сиёсати ва миллатнинг менталитети, корхонанинг ишлаб чикариш йуналишидан келиб чиккан ,олда, ходимларни раFбатлантириш механизми фаркланади.

Масалан, Японияда ходимларни раFбатлантиришда куйидаги тамойилларга асосланишади: иш стажи канча куп булса, лавозим ва иш ,аки шунча юкори булади. Бу шуни англатадики, ходим мартабасининг усиши туFридан-туFри унинг компанияда ишлаш муд-датига боFлик. Ходимнинг касбий кобилияти, малакаси, шахсий фазилатлари му,им. Бундан ташкари, янги иш жойига утиш олдин ишлаган иш жойидаги иш стажини «бекор килади» ва факат «уз» ходимлари бошкарув лавозимига эга булишлари мумкин булади [11].

Америка компаниялари ходимларни раFбатлантиришнинг ностандарт тизимларини яратмокда. Масалан, IВМ ва АТ&Т корпораци-ялари «оилавий мотивация» йулини танлади-лар. Компания ходимларининг купчилигининг уртача ёши киркдан пастни ташкил этиб, улар-нинг аксарияти оилали ва фарзандлари бор. Шунинг учун маъмурият мослашувчан жадвалда ишлашга рухсат беради, энага ва уй ёрдамчила-рини танлашга ёрдам беради, корпоратив бола-лар боFчаларини ва оилавий таътилни ташкил килади.

Юкоридаги тажрибалардан куриб тургани-миздек, мотивация бевосита инсон э,тиёжларига боFлик тушунчадир. Э,тиёж кутишни, кутиш эса установкани келтириб чикаради. Яъни персонал уз э,тиёжларидан келиб чиккан ,олда, корхо-надан нимадир кутади. Унинг кутиши натижа-сида у раFбатлантиришга тайёрланиб боради ва

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

1-расм. Эх,тиёж ва мотивация1.

позитив установкани кабул килгач, харакатни бошлайди (1 -расм).

Замонавий шароитда, яхши курилган мотивация тизими ходимларни бошкариш тизими-нинг мухим элементи хисобланади, айникса тез ривожланаётган компаниялар учун менежмент-нинг ушбу функцияси долзарб.

Амалиётда мотивациянинг иктисодий, админ-стратив, ижтимоий-психологик усуллари кенг кулланилади (1-жадвал).

Мотивациянинг иктисодий усулларига мехнатга хак тулаш, ногиронлик нафакалари, ходимларни суFурта килиш, кушимча иш хаки, буш жойни тулдириш учун компенсация, кабул килинган даромадга тенг тулов, ходимларни моддий раFбатлантириш киради.

Сканлон ва Рукернинг ходимларнинг фой-дада катнашиш тизими ишлаб чикариш корхо-наларида кенг кулланилади.

Сканлоннинг тизими шундан иборатки, режа буйича иш хакининг улуши ишлаб чикариш хажмининг таннархида хисобга олинади ва агар иш хакининг улуши хакикатдан хам кам булиб чикса, унда жамFарма микдори улар уртасида таксимланади. Масалан, компания 25% ва ходимлар 75%. Ходимлар учун мулжалланган сумманинг бир кисми захира фондига юбори-лади, колган маблаF ишлаб чикариш жараё-

1 Расм муаллиф ишланмаси.

нига кушган хиссасига караб жамоа уртасида таксимланади.

Рукернинг тизими шундан иборатки, ишчи-лар «соф» ишлаб чикаришнинг усиши учун бир доллар иш хаки микдорида бонус олади.

Нидерландияда эса озик-овкат саноати кор-хоналарида имтиёз ва компенсациялар мотивация модели кулланилади. Агар ходим шифо-корга ташриф буюриши ёки банкка бориши керак булса, иш берувчи шахсий муаммоларни хал килиш учун бир неча соатлик иш вактини беради - ва бу вакт учун тулик тулайди. Ва агар ходим касаллик таътилида уч ойдан ортик колса, у пуллик таътилга кушимча кун шаклида компенсация олиш хукукига эга [12].

Озик-овкат корхоналарида ходимларни мотивациялашнинг маъмурий усулларига кооперативлар оркали жамоани куриш ва раFбатлантириш, максад ва вазифаларни бел-гилаш, уларнинг бажарилишини назорат килиш, етакчи уринни эгаллашни таклиф килиш кирса, ижтимоий-психологик усулларга рухий холат ва кайфиятни яхшилаш, малака ошириш, олдин-дан кура билиш, билим, уз-узини такомиллаш-тириш дастурларининг турли комплексларини ишлаб чикиш киради.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

1-жадвал. Мотивация усуллари ва турлари1

ТуFридан-туFри раFбатлантириш маълум киймат алмашинувини назарда тутади, яъни бажарилган иш учун одам тегишли мукофот олади. Салбий раFбатланти-ришишни бажармаган такдирда жазолашни уз ичига олади. Натижада, ходимлар психологик ривожланиш, янги билим ва куникмаларни эгаллаш имкониятига эга буладилар.

Мотивациянинг турлари

Ички. Ички мотивларни ишнинг узи яратади - бу натижага эришиш хисси, бажарилган ишнинг мазмуни ва ахамияти, узини-узи кадрлаш. Ички мотивацияни таъминлашнинг энг осон йули - тегишли иш шароитларини яратиш ва муаммони туFри шакллантириш. Ташки. Ташки мотивлар ташкилот томонидан яратилади. Ташки мотивация (ёки раFбатлантириш) икки шаклда булиши мумкин: 1. Маъмурий мотивация - бу белгиланган меъёрларни бузганлик учун тегишли санкциялар билан бевосита мажбурлаш остида ишни бажариш. 2. Иктисодий раFбатлантириш- иктисодий раFбатлантириш оркали амалга оширилади.

Мотивация усуллари

Иктисодий Маъмурий Ижтимоий-психологик

Хулоса ва таклифлар.

Ишлаб чикаришни трансформациялаш дав-рида озик-овкат саноати корхоналарида пер-сонални мотивациялаштиришнинг урни ва ахамияти куйидагиларда намоён булади:

1. Бир томондан ходимларнинг истаклари, эхтиёжлари ва талабларини аник тушуниши махсулот сифатига рахбариятнинг талаблари ва сифатли махсулот ишлаб чикариш буйича курсатмаларни бажаришга туртки булади;

2. Мотивация тизимининг билвосита иктисодий ва иктисодий булмаган компонент-лари кадрлар кунимсизлигини камайтиришга ва сифатли ишларга кизиккан юкори малакали мутахассисларни жалб килишга ёрдам беради;

3. Ходимларнинг корхонага содиклигини шакллантиради, шунингдек, ходимларнинг янги пайдо булган эхтиёжлари ва корхона якуний махсулоти сифатидаги узгаришларни кузатишга ёрдам беради;

4. Ходимларнинг мотивацияси хар кандай менежер учун жуда мухим жихатдир. Агар у ходимларнинг энг катта куч ва самара билан ишлашини таъминлашдан манфаатдор булса, одамларнинг кизикишини кандай уЙFотиш хакида бош котириши керак булади.

5. Ходимларнинг ташкилотда ишлашга ва унинг муваффакиятли иктисодий фаолия-тига булган кизикиши канчалик юкори булса, курсатиладиган имтиёзлар ва хизматлар сони, шу жумладан амалдаги конунчиликда тутридан-

1 Жадвал муаллиф ишланмаси.

туFри белгиланмаган хизматлар хам шунча куп булади. Бундай сиёсат ишчиларга иш хаки кам булган такдирда кушимча даромад келтириши мумкин.

Юкоридагилардан келиб чиккан холда, муаллиф томонидан куйидагилар таклиф килинади:

Мамлакатимизда персонални мотивациялаш-нинг анъанавий булмаган усулларидан, жумладан, имтиёз ва компенсация, ходимларнинг фой-дада катнашиши каби усулларидан фойдаланиш керак. Бундай усуллардан фойдаланиш персо-налнинг уз устида ишлаши ва такомиллашиб бориши учун мотивация вазифасини бажаради;

Муаллифнинг фикрига мувофик, иш хаки мотивация эмас. Одатда, персонал иш хакини килган мехнати учун тулов деб билади ва кушимча вазифани бажариши, иш жойида янги-лик яратиши учун корхонадан маълум мотив-ларни кутади. Шу сабаб хам корхона томонидан персоналга бериладиган бонуслар иш хакига кушилмасдан, алохида накд пул шаклида бери-лиши ходимни раFбатлантиради;

Юкорида келтирилганидек, мамлакатда фаолият олиб бораётган озик-овкат корхона-лари кичик ёки урта тадбиркорлик субъект-лари булиб, уларнинг аксарияти персонални ижтимоий-рухий раFбатлантиришни фаолият-нинг асосий вазифаси сифатида белгиламайди. Аммо ушбу корхоналарнинг истикболдаги муваффакиятли фаолияти ва ходимларнинг узок вакт бир корхонада мехнат килиши мотивация-нинг ижтимоий-рухий омилларига хам боFлик.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Японская система мотивации работников. https://www.hrmaximum.ru/articles/ то^а^оп/46/. Мурожаат килинган сана:2.10.2021 й. 23:08

2. Как мотивируют сотрудников в Германии. https://www.21vk.biz/pages/kak-motiviruyut-sotrudnikov-v-germanii. Мурожаат килинган сана:2.10.2021 й. 23:12

3. Узбекистан Республикаси Вазирлар Ма,камасининг "Правда востока" нашри портали https://www.pv.uz/uz/news/ozbekiston-oziq-ovqat-sanoati-soxasidagi-yirik-korxonalarontaligi. Мурожаат килинган сана:2.10.2021 й. 21:40

4. Maslow А. G.// Motivation and personality// - SPb .: Eurasia, 1999 .-- 478 p. ISBN 5-80710016-6

5. Акопян Д.А. // Совершенствование функционального содержания мотивации как фактор развития организации // Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук, Самара, 2007.

6. Салимова, Т.А. //История управления качеством: учеб, пособие для вузов //Т. А. Сали-мова,, Н. Ш, Ватолкина,. - М.: КНОРУС, 2005. - 256 с.

7. Управление качеством и конкурентоспособностью: теория, методология, практика: коллективная монография. Качество и конкурентоспособность труб из полиэтилена: формирование, анализ и оценка. Коллективная монография // Жарикова М.В., Жариков В.В., Серебренников Г.Г., Дробышева В.В., Марочкина М.С., Истомин М.А., 136

8. Кузнецов Д.О., Дулемба И.Л. // Тамбов: Изд-во ИП Чеснокова А.В., 2009. С. 77 — 89.

9. Ловчева М.// Повышение результативности труда управленческого персонала на основе совершенствования механизма мотивации: На примере машиностроительных предприятий.// Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата экономических наук. Москва - 2003.

10. Муминов Н.Г. Пути эффективного использования трудовых ресурсов и повышения занятости населения в регионах Республики Узбекистан // Современные технологии управления. ISSN 2226-9339. — №3 (96). Номер статьи: 9606. Дата публикации: 2021-11-01 . Режим доступа: https://sovman.ru/article/9606/

11. Нуриддинова А.// мотивация труда в системе управления промышленном предприятием// Дисс. На соис. Ученый степены к.э.н. Ташкент-2005.

12. Зарубежный опыт мотивации персонала. https://searchinform.ru/kontrol-sotrudnikov/ motivatsiya-personala/zarubezhnyj-opyt-motivatsii-personala/ . Мурожаат килинган сана:3.10.2021 й. 21:34

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 9(145)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.