Научная статья на тему 'ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИДАН ЗАҲАРЛАНИШ'

ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИДАН ЗАҲАРЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Озиқ-овқат маҳсулотлари / салмонелла / соланин / сифат / меъёрлар / микроблар / токсикофекция / заҳарланиш / стафилококк / ботулизм / таёқчалари / санитария / гўшт / балиқ / сабзавотлар

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Махсудинов С.Э.

Мазкур мақолада озиқ-овқат маҳсулотларидан ва овқатдан заҳарланиш касаллик қўзғатувчи микроблар билан ифлосланган овқатни истеъмол қилиш натижасида келиб чиқадиган касалликлар бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Махсудинов С.Э.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИДАН ЗАҲАРЛАНИШ»

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

YEVROSIYO ILM IV TADQIQOTLAR J URN ALI

EURASIAN JOURNAL OF

ОЗИ^-ОВ^АТ МАХ,СУЛОТЛАРИДАН ЗАХДРЛАНИШ

Махсудинов С.Э.

Узбекистон Миллий университети х,арбий тайёргалик укув маркази фронт орти ва молиявий таъминот цикли укитувчиси https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10472993

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Мазкур мацолада озиц-овцат ма^сулотларидан ва овцатдан зауарланиш касаллик цузгатувчи микроблар билан ифлосланган овцатни истеъмол цилиш натижасида келиб чицадиган касалликлар буйича маълумотлар келтирилган.

Received: 02nd January 2024 Accepted: 08th January 2024 Online: 09th January 2024 KEY WORDS

Озиц-овцат маусулотлари, салмонелла, соланин, сифат, меъёрлар, микроблар,

токсикофекция, зауарланиш, стафилококк, ботулизм, таёцчалари, санитария, гушт, балиц, сабзавотлар.

Ов;атдан зах,арланиш касаллик кузгатувчи микроблар билан ифлосланган ов;атни истеъмол ;илиш натижасида келиб чи;адиган касаллик х,исобланади. Ов;атдан зах,арланиш асосан икки гурух,га булинади. Микробларга ало;адор булган зах,арланишлар ва микробларга ало;адор булмаган зах,арланишлар.

Микробларга ало;адор булган зах,арланишлар х,ам уз навбатида икки гурух,га булинади. Ов;ат токсоинфекциялари касаллик кузгатувчи - тирик микроблар (ичак таё;чалари, салмонелла, протей) билан зарарланган ов;атларни истеъмол ;илиш натижасида келиб чи;ади. Ов;ат интоксикацялари эса микроблар томонидан ажратиб чи;арилган токсинлар билан зарарланган ози;-ов;атларни истеъмол ;илиш натижасида содир булади. Гушт мах,сулотларининг салмонелла микроблар билан зарарланиши корамоллар ва бош;а х,айвонларнинг х,аёти мобайнида касалга чалиниши ёки уларнинг жарох,атланиши натижасида содир булади. Салмонелла микроблари жарох,ат олган ёки касалланган х,айвон ичакларидан лимфа ва ;он томирлари оркали утиб, уларнинг мускулларида тупланиши мумкин.

Зурма-зураки суйилган бундай корамол ва бош;а х,айвонларнинг гушти хавфли х,исобланади ва истеъмолга куйилмайди. К^орамол, куй ва эчкилар суйилгандан кейин тана ;исмларини булакларга булиш ва кесиш пайтида, бехосдан ичак ;исмининг шикастланиши натижасида, ташиш, са;лаш коидалари купол равишда бузилганда х,ам салмонелла микроблари билан зарарланади.

Бундан таш;ари, салмонелла инфекцияси яхши пиширилмаган ва ичак микроблари билан зрарланган товук ва урдак гуштларини х,амда уларнинг тухумларини истеъмол ;илиш натижасида х,ам келиб чи;ади. Салмонелла микроблари

é

Ws,

ошхоналарга овкат илинжида кирган сичкон ва каламушлар, пашшалар оркали х,ам озик-овкатларнинг зарарланиши ва зах,арланишини келтириб чикариши мумкин.

Касаллик кузгатувчи ичак таёкчалари ва протей микроблари тупрокда, озик-овкатларда ва сувда учрайди, уларнинг ташувчиси асосан одамлар х,исобланади.Тайёр озик овкатларга улар яхши ювилмаган кул, ифлосланган кийим-кечаклар ва сифатсиз ювилган идиш-товоклар оркали тушади. Бу касалликнинг таркалишида пашша энг асосий хавф тугдирувчи манба х,исобланади, чунки у уз оёклари билан х,ожатхоналардаги микробларни 1,5 км узокликкача олиб кетиши мумкин.

Овкат токсикоинфекцияларини келтириб чикарувчи микроблар юкори х,ароратга чидамсиз булиб, +750С дан юкори х,ароратда бир-икки минут ичида улиб кетади. Лекин гушт мах,сулотлари катта булакларда пиширилганда, мускул ичларига етарли х,ароратнинг утмаслиги натижасида, улар уз х,аётини саклаб колади. Масалан, салмонелла микробларини тулик йукотиш учун 400 гр гушт парчасини 9 см калинликда 2,5 соат кайнатишга тугри келади. Микроблар совукка х,ам чидамли булади, +40 С дан паст х,арорат уларнинг купайишини тухтатиши мумкин.

ОВКАТДАН ЗАХДРЛАНИШ АЛОМАТЛАРИ

Зах,арланишнинг дастлабки белгилари сифатсиз ози;-ов;атларни истеъмол килгандан сунг ярим соат ичида кузатилиши мумкин, лекин купинча 4-6 соат ичида, баъзан эса бир кундан кейин пайдо булади ва ошказон-ичак каватининг яллигланиши, кунгил айниши, ;айт ;илиш, ич кетиши ва тана температуранинг 39-400С гача кутарилиши билан кечиши мумкин. Бундан ташкари, заифлик, бош айланиши, ош;озон сох,асида огирлик ва огри;ли спазмлар, метеоризм, куп микдорда сулак ажралиши характерлидир.

Овкат токсикоинфекцияларининг келиб чи;ишига куп х,олларда ичак бактериялари оиласига мансуб булган салмонелла микроблари билан зарарланган гушт, бали;, консерва, сут ва кандолат мах,сулотларини, истеъмол ;илиш сабаб булиши мумкин. Стафилококк ва ботулинус таёкчалари томонидан келтириб чикарилган зах,арланишлар х,ар хил куринишда булади.

Стофилококк овкатдан зах,арланишларда яширин давр 2-3 соат, баъзи х,олларда 6 соатгача давом этиши кузатилади. Зах,арланиш асосан юрак етишмовчилиги, совук тер чикиши ва х,олсизлик билан давом этиши мумкин. Икки ва уч кун ичида согайиш юзага келади. Стафилококкдан зах,арланишда асосий касаллик манбаи ангина, конъюнктивит билан касалланганлар ва кулларида йирингли яраси бор одамлар х,исобланади. Улар куллари ёки сулаклари оркали озик-овкатларни шу микроблар билан зарарлайдилар ва натижада овкатдан зах,арланиш х,олатлари келиб чикиши кузатилади. Стафилококкдан зах,арланишларга мастит касаллигига чалинган корамоллардан согиб олинган сут мах,сулотлари ва кремли кандолат мах,сулотлари х,ам сабаб булиши мумкин.

Ботулизм токсинидан зах,арланиш огир зах,арланишлар тоифасига мансуб булиб, токсин асосан х,авосиз жойда купаядиган ва спора х,осил кила оладиган ботулизм таёкчаси томонидан ишлаб чикарилади. Касаллик аломатлари овкат истеъмол килингандан кейин 12-36 соат ичида келиб чикади ва асосан бош мия асаб тизимининг шикастланиши билан кечади. Касалликнинг дастлабки аломатларидан бири куз куриш

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 5.685 www.in-academy.uz

кобилиятининг пасайиши, куз олдининг коронгилашуви, кейинчалик тил, томок ва юз мускулларининг фалажланиши, ошкозон ва ичак мускуллари кискаришининг пасайишидир. Тана х,арорати меъёрда ёки бироз пасайган булади. Агар уз вактида токсинга карши махсус даволаш муолажалари кулланилмаса, бемор токсин таъсирида 2-3 кун ичида х,алок булиши мумкин.

Ботулизм касаллиги келиб чикишининг асосий сабабларидан бири - гушт, балик ва сабзавотлардан тайёрлашда ишлов ва стерилизация коидаларининг бузилишидир. Шунингдек, сифатсиз дудланган балик, колбаса мах,сулотларини истеъмол килиш натижасида х,ам ботулизм касаллиги келиб чикиши мумкин. Ботулизм токсини +1000С х,ароратда 15 минутда парчаланиб кетади, лекин ботулизм таёкчасининг спораси +1200С х,ароратда х,ам уз х,аётийлигини саклаб колади.

Микробларга алокадор булмаган зах,арланишларга табиатдан уз танасида зах,арли моддаларга эга булган балик мах,слотларини, усимликларни х,амда зах,арли моддалар билан зарарланган мах,сулотларни истеъмол килиш сабаб булади. Х,арбий кисмларда бундай зах,арланишлар озик-овкат устидан назорат пасайганда учраши мумкин. Истеъмолга яроксиз булган кузикоринларни татиб куриш ва уни овкат рационига киритиш огир зах,арланишларни келтириб чикаради.

Озик-овкат мах,сулотларига рух ва кургошин каби ёт моддаларнинг тушиш х,ам оммавий зах,арланишларни келтириб чикариши мумкин. Айникса, сирланмаган челакларда компот ва тузланган сабзавотларни саклаш жуда х,ам хавфли, чунки рух тузли мух,итда эрийди ва бунинг окибатида зах,арланиш юзага келади. Озик-овкатларни саклашда зах,арли дорилардан бушаган идишларни зинх,ор ишлатмаслик керак.

Усиб ва кукариб колган кортошка мах,сулотлари таркибида соланин моддасининг микдори ортиб кетиши х,ам зах,арланишни келтириб чикаради. Аслида картошка таркибида соланин микдори 2-11 мг/кг дан ошмайди, лекин картошканинг усимталарида бу микдор 420-730 мг/кг гача кутарилиши ва зах,арланишни келтириб чикариши мумкин. Соланин асосан картошканинг пустлогида купрок микдорда булиб, унинг микдори картошкаларда х,ар хил нисбатда булади. Саклаш коидалари бузилган, купрок очик завода сакланган, устки кисми усиб кетган ва пустлоги яхши тозаланмаган картошка зарарланишга сабаб булади. Зах,арланиш ютинганда томокда аччик таъмнинг х,осил булиши, кунгил айниши, бехузурлик, огир х,олларда эса коринда уткир огрик булиши билан кечади.

Овкатдан зах,арланишни олдини олиш учун х,арбий кисм ошхоналарида, умумий овкатланиш шахобчаларида х,амда уй шароитида санитария-гигиена коидаларига каттик амал килиш, мах,сулотларни ташиш, ишлов бериш, тайёрлаш, таркатиш пайтида пиширилган ва пиширилмаган озик-овкат мах,сулотларини микроблардан х,имоялаш ва уларга карши кескин кураш олиб бориш зарур.

Харбий кисмларда, ташкилотларда, дам олиш масканларида, муассасаларда, болалар богчалари ва ёзги дам олиш оромгох,ларида берилаётган озик-овкат мах,сулотларининг сифати, уларни ташиш, тайёрлаш, таркатиш, ходимларнинг тиббий курикдан уз вактида утиши устидан назоратни ёз ойларида янада кучайтириш максадга мувофик. Шунингдек, х,арбий хизматчилар, курсантлар ва озик-овкат хизмати

é

Ws,

References:

1. Ветеринарно-санитарная экспертиза основами технологии и стандартизации продуктов животноводства. Лань, 2012г.

2. Ветеринарно-санитарная экспертиза. Часть-1, учебное пособие, изд. - КНИТУ, 2013г.

3. Медицинская токсикология национальное руководство. Москва, Изд. группа "ГЭОТАР-Медиа", 2012г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.