Научная статья на тему 'ОВҚАТ АЛЛЕРГИЯСИДА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ МУАММОЛАРИ'

ОВҚАТ АЛЛЕРГИЯСИДА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
574
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
овқат аллергияси / озиқ-овқат маҳсулотлари / аллергенлар / полисенсибилизация. / food allergy / food / allergens / polysensitation.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Абдуллаева, Дилафруз Гайратовна, Цой, Валерия Александровна, Норкулов, Сардор Жуманиёзович, Турсунов, Кувончбек Насим Ўғли

Аллергик хасталиклар (бронхиал астма, аллергик ринит, аллергик риноконъюнктивит, атопик дерматит, ўткир ва сурункали қаварчиқлар) билан касалланган беморлар (n=198) қон зардобида иммуноглобулин Е (IgE) махсус антитаначаларни иммуноблот усули (Rida qLine Allergy R–Biopharm, Германия) ёрдамида аниқланди. Тадқиқотлар натижасида юртимизда кенг тарқалган озиқ-овқат аллергенларидан болаларда глютен, буғдой уни, гречка, гуруч, сигир сути, тухум, ёнғоқлар, йогурт, лимон, қулупнай каби мевалар; катталарда кунжут, шафтоли, қулупнай, помидор, ёнғоқлар, апельсин аллергенлари аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Абдуллаева, Дилафруз Гайратовна, Цой, Валерия Александровна, Норкулов, Сардор Жуманиёзович, Турсунов, Кувончбек Насим Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FOOD SAFETY IN FOOD ALLERGIES

In patients with allergic diseases (bronchial asthma, allergic rhinitis, allergic rhinoconjunctivitis, atopic dermatitis, acute and chronic urticaria) (n=198) in serum blood immunoglobulin E antibodies (IgE) were detected by immunoblotting method (Rida qLine Allergy R – Biopharm, Germany). Аmong the most common food allergens in the country in children we found gluten, wheat flour, buckwheat, rice, cow's milk, eggs, nuts, yogurt, lemon, strawberries; in adults – sesame, peach, strawberry, tomato, nuts, orange.

Текст научной работы на тему «ОВҚАТ АЛЛЕРГИЯСИДА ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ МУАММОЛАРИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

УДК: 616-056.3-02-07:613.2

ОВЦАТ АЛЛЕРГИЯСИДА ОЗЩ-ОВЦАТ МАХСУЛОТЛАРИНИНГ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ МУАММОЛАРИ

Абдуллаева Дилафруз Гайратовна, PhD, доцент

ORCID: 0000-0002-0858-4210 E.mail: abdullaeva. dg1976@gmail.com Цой Валерия Александровна, магистр Норкулов Сардор Жуманиёзович, магистр Турсунов Кувончбек Насим ртли Тошкент тиббиёт академияси, болалар, усмирлар ва овкдтланиш гигиенаси

Аллергик хасталиклар (бронхиал астма, аллергик ринит, аллергик риноконъюнктивит, атопик дерматит, уткир ва сурункали цаварчицлар) билан касалланган беморлар (n=198) цон зардобида иммуноглобулин Е (IgE) махсус антитаначаларни иммуноблот усули (Rida qLine Allergy R-Biopharm, Германия) ёрдамида аницланди. Тадцицотлар натижасида юртимизда кенг тарцалган озиц-овцат аллергенларидан болаларда глютен, бугдой уни, гречка, гуруч, сигир сути, тухум, ёнгоцлар, йогурт, лимон, цулупнай каби мевалар; катталарда кунжут, шафтоли, цулупнай, помидор, ёнгоцлар, апельсин аллергенлари аницланди.

Калит сузлар: овцат аллергияси, озиц-овцат маусулотлари, аллергенлар, полисенсибилизация.

ОБЕСПЕЧЕНИЕ БЕЗОПАСНОСТИ ПИЩЕВЫХ ПРОДУКТОВ ПРИ

ПИЩЕВОЙ АЛЛЕРГИИ

Абдуллаева Дилафруз Гайратовна, PhD, доцент

Цой Валерия Александровна, магистр Норкулов Сардор Жуманиёзович, магистр Турсунов Кувончбек Насим угли

Кафедра гигиены детей, подростков и питания, Ташкентская медицинская академия, Ташкент, Узбекистан

АННОТАЦИЯ

У больных (п=198) с аллергическими заболеваниями (бронхиальная астма, аллергический ринит, аллергический риноконъюнктивит, атопический

кафедраси, Тошкент, Узбекистан АННОТАЦИЯ

ORCID: 0000-0002-0858-4210

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(1), Jan., 2023

дерматит, острая и хроническая крапивница) в сыворотке крови в помощью метода иммуноблоттинга (Rida qLine Allergy R-Biopharm, Германия) обнаружены антитела к иммуноглобулину E. Как показали результаты исследования, наиболее распространенными пищевыми аллергенами у детей в нашей республике являлись глютен, пшеничная мука, гречиха, рис, коровье молоко, яйца, орехи, йогурт, лимон, клубника; у взрослых - кунжут, персики, клубника, томат, орехи, апельсины.

Ключевые слова: пищевая аллергия, пищевые продукты, аллергены, полисенсибилизация.

FOOD SAFETY IN FOOD ALLERGIES

Abdullaeva Dilafruz Gayratovna, PhD, Associate Professor

ORCID: 0000-0002-0858-4210 Tsoy Valeriya Aleksandrovna, Norkulov Sardor Jumaniyozovich, Tursunov Kuvonchbek Nasim ugli Department of hygiene of children, adolescents and food hygiene, Tashkent medical academy, Tashkent, Uzbekistan

ABSTRACT

In patients with allergic diseases (bronchial asthma, allergic rhinitis, allergic rhinoconjunctivitis, atopic dermatitis, acute and chronic urticaria) (n=198) in serum blood immunoglobulin E antibodies (IgE) were detected by immunoblotting method (Rida qLine Allergy R - Biopharm, Germany). Among the most common food allergens in the country in children we found gluten, wheat flour, buckwheat, rice, cow's milk, eggs, nuts, yogurt, lemon, strawberries; in adults - sesame, peach, strawberry, tomato, nuts, orange.

Key words: food allergy, food, allergens, polysensitation.

КИРИШ

Озик-овкат махсулотлари таркибидаги аллергенлар куп сонли беморларда касаллик симптомларининг кучайишига олиб келиши, айникса, болалар ва ёши катта беморларда куп кийинчиликлар тугдириши окибатида бугунги кунда аллергик касалликлар каторида овкат аллергияси куп учрамокда. Айникса, болаларда озик-овкатларга аллергик реакциялар кенг таркалган булиб, сигир сути, тухум, соя, балик, ер ёнгок, ёнгоклар ва глютен каби аллергенлар томонидан чакирилади. Пархезга риоя килиш, касаллик сиптомларини келиб чикишига олиб келадиган махсулотлар истеъмолини чеклаш даволашдаги энг

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

яхши стратегиялардан бири хисобланади [7]. Хрзирги кунда овкат аллергиясига аник ва тезкор ташхислаш усули инсон кон зардобида махсус антитаналарни аниклаш саналади [2].

Озик-овкат аллергенларига толерантлик ва сезувчанлик асосида ётувчи патофизиологик механизмлар хакида билимларни яхшиланиши овкат аллергияси клиник ёндашуви радикал узгаришига олиб келди. Кейинги йиллардаги эпидемиологик тадкикотлар овкат аллергияси дунё буйлаб глобал усишини курсатган, овкат аллергиясининг турли ёш катламларида учраши, ташки мухит ва овкатланиш хусусиятларининг узгариши, кейинги йилларда янгидан-янги озука моддалари, кушимчалари, дори-дармонлар ишлаб чикарилиши бу холатга сабаб булиши мумкин. Ичак микробиотасининг узгаришини чукурлаштирилган тадкикотларида шиллик кават иммун тизимида овкат антигенларига нисбатан иммунологик мослашувнинг мухим механизмларини аникланди. Окибатда овкат аллергияси билан хасталанган беморларга индивидуал хамда давлатлар микёсида ёндашувнинг янгича профилактик моделлари ва инновацион терапевтик стратегиялари пайдо булмокда [5].

Айтиш жоиз-ки, озик-овкат махсулотларини кадоклашда ингридиентини курсатиш шарт эмаслиги муаммолар келтириб чикаради ва махсулотда аллергенни яширин сакланишига имкон тугдиради. Чунки турли давлатларда озик-овкат махсулотларини ишлаб чикариш амалиёти тубдан фарк килади. Бирон бир озик-овкат махсулотига сезувчанлиги булган беморлар яширин аллерген манбалари хакидаги маълумотга эга булиши келажакда нохуш аллергик симптомларни олдини олиши мумкин [4, 6].

Кейинги йилларда беморлар орасида, айникса, болаларда ёнгокларга нисбатан аллергия кенг таркалган. Онанинг овкатланиш хусусиятлари, бошка аллергенлар билан кесишган аллергик реакциялар орасидаги богликлик сабаблари чукур тахлил килиниши максадга мувофик. Бунда беморлар аллергенни элиминацияси йули билан даволанади. Перорал ёки сублингвал иммун терапиянинг мукобил даволаш усули сифатидаги тадкикотлари амалга оширилмокда [8].

Дунёнинг турли давлатларида овкат истеъмоли натижасида анафилаксия учраш сони усиб бормокда, ер ёнгок, ёнгоклар, сут ва денгиз махсулотларига сезувчанлиги булган беморларда бу холат хавфи энг юкори саналади. Аммо турли мамлакатларда пархез турфа булиб, купчилик уйдан ташкарида овкатланишга мажбур булади, таомлар таркибида эса турлича ингридиентларни саклаши мумкин. Аллергик реакциялар комбинирланган овкат истеъмоли

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

натижасида келиб чикиши мумкин, бунда «айбдор» аллерген ёки таомдаги кушимчалар аллергик холатни чакирганини аниклаш мушкул булиб колади. Комбинирланган озик-овкат махсулотлари таркибида бир неча аллерген саклаши мумкин. Бу «яширин» аллергенлар хантал, селдир, зираворлар, люпин, нохот, озука буёклари, консервантлари ва хоказони уз ичига олиши мумкин. «Яширин» аллергенлар идиопатик, яъни сабаби номаълум аллергик реакциялар келиб чикишига олиб келиши мумкин. Европа давлатларида овкат аллергиясининг бугдойга боглик турида жисмоний юкламалар, кизил гушт саклаган таомлар истеъмоли, яллигланишга карши ностероид дори воситалари хамда алкоголли ичимликлар кабулида огир анафилаксия келиб чикиши хакидаги тадкикотлар мавжуд. Ушбу омилларнинг купчилиги умумий богликликка эга, овкатланиш маданияти, жисмоний машклар, гушт ва бугдой урнини босувчи озука кушимчалари маркетинги «яширин» аллергенлар муаммосини кучайтиради. Беморлардан аллергик реакция келиб чикиши буйича тулик анамнез йигиш ёрдамида келажакда нохуш холатларнинг олдини олиши мумкин. Шу сабабли озик-овкат махсулотлари таркибини яхшилаб урганиш овкат аллергиясида таомлар таркибида яширилган аллергенларни аниклашга имкон беради [9]. Одатда куп сонли тадкикотларда таъкидланишича, янги аллергенлар ёки илгари ёритилган аллергенлар, умуман махсулотларнинг таркиби хакида маълумотлар тулик келтирилмайди [3, 10].

Текширув максади. Беморлар учун хавфсиз in vitro ташхисот ёрдамида карбогидрат антиген CCD кушилган аллерген панеллар ёрдамида овкат аллергиясига сабабчи аллергенларни аниклаш.

Текшириш материали ва услублари. Республика илмий-ихтисослашган дерматология ва венерология марказида хамда Тошкент шахридаги Medik-as, TTD хусусий клиникаларда аллергик хасталиклар (бронхиал астма, аллергик ринит, аллергик риноконъюнктивит, атопик дерматит, уткир ва сурункали каварчиклар) билан касалланган 1-75 ёшдаги беморларда (n=198) кон зардобида (Rida qLine, Germany) аллерген панеллари ёрдамида озик-овкат аллергенларига иммуноглобулин Е (IgE) махсус антитаначаларни иммуноблот усули ёрдамида аникланди.

Олинган натижалар ва та^лил. Беморларда овкат аллергияси ва бошка аллергик касалликлар бемор учун хавфсиз in vitro усулида эрта аникланмокда. Х,ар бир панел 20 аллерген ва «1st WHO IRP 67/86 for human IgE» халкаро референс протоколлари буйича калибровкаланган 5 стандарт хамда мусбат назоратдан иборат. Текширув натижалари (0-100) МЕ/мл ва (0-6) РАСТ (радиоаллергосорбент тест) синфларда бахоланади. Аллергенмахсус

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

иммуноглобулин Е микдори 0-1 РАСТ киймати 0-0,34 МЕ/мл концентрацияга тугри келади ва меъёр чегарасида ёки паст сезувчанлик сифатида бахоланади.

Тезкор типдаги аллергик реакциялар IgE иштирокида утади, (озик-овкат, усимлик чанги, маиший, замбуруг) каби аллергенларга бемор организмидаги сезувчанлик аникланади, лабораторияда беморлар кон зардобида ушбу аллергенларга нисбатан махсус IgE микдорини аниклаш имкони мавжуд. Ушбу усул бир канча афзалликларга эга, яъни хар кандай ёшда, хатто гудакларда, эмизикли, хомиладор аёлларда, аллергик касалликлар хуружида, беморларни даволаш даврида бир вактнинг узида унлаб аллергенларга сезувчанликни аниклаш ва хар бир бемор учун индивидуал пархез даволашга ёндошиш имконияти тугилади.

Озик-овкат махсулотларига сезувчанлик реакциялари дархол ёки кечиктирилган шаклда юзага келиши мумкин. Тезкор реакцияларга сабаб булувчи 170 дан ортик озик-овкат махсулотлари аникланган булиб, улар енгил (меъда-ичак бузилишлари) реакциялардан тортиб, инсон хаётига хавф тугдирадиган (бронхиал астма, анафилактик шок) касалликларни келтириб чикариши мумкин. Японияда гуручга нисбатан, Швецияда эса треска балигига аллергик реакциялар тез-тез учрайди, бу эса бола хаёти давомида овкатланиш таомномасига киритиладиган махсулотлар, аллергик реакцияларнинг куринишида географик фарклар мавжудлигидан далолат беради [11].

Х,ар бир мамлакатда овкат аллергияси келиб чикишида иклим хусусиятлари, ахолининг овкатланишининг узига хослиги ва таом хамда махсулотларни тайёрлаш усуллари мухим. Х,ар бир давлат уз иклим шароити ва аллергенлар туркуми билан фаркланади, иссик иклим шароитида аллергия чакирувчи озик-овкат махсулотлари совук ёки муътадил иклим шароитида касаллик симптомларини юзага келтирмаслиги эхтимоли бор. Аммо турли мамлакатлар аллерген потенциалини урганиш натижасида Америка кушма штатлари (А^Ш), Италия, Финляндия, Россия, Буюк Британия, Голландия, Германия, Япония каби давлатларда хамда Узбекистонда энг куп аллергик симптомларни чакирувчи озик-овкат аллергенлари тупламини куриб чикдик. Ушбу тупламга сигир сути, товук тухуми, бугдой уни, глютен, ёнгоклар хамда ер ёнгокни киритишимиз мумкин. Х,ар бир потенциал хавфли озик-овкат аллергени, унинг таркибидаги оксиллар ва уларнинг хусусиятлари хакида тухталиб утишимиз мумкин. Масалан, А^Ш да ерёнгок энг кучли аллергенлардан бири саналади ва улим билан тугайдиган анафилаксияларнинг 2/3 кисми ерёнгок окибатида келиб чикиши аникланган, бунга сабаб унга юкори хароратда (150-1800) ишлов берилади, бунда ер ёнгок таркибидаги

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

оксиллар аллергенлик хусусияти янада ортади. Кейинги йилларда ёнгоклар ва ерёнгокка аллергия А^Ш да 3 марта купайган. Исроилда термик ишлов берилмаган ерёнгок ва кунжут ёш болалар таомномасига жуда эрта киритилиши унга нисбатан аллергиянинг кенг таркалишига сабаб булиши кайд этилган. Беморларни пархез даволаш даврида хар бир махсулотнинг термик ишлов беришга чидамлилигини эътиборга олиш яхши натижа беради. Масалан, ёнгоклар термик ишлов берилганда аллергенлик хусусияти ортса, сабзавот ва меваларда аксинча, купинча термик ишлов ёрдамида аллергенлигини камайтиришимиз мумкин.

Овкат аллергияси асосан болаликдан бошланиши билан, организм томонидан тезкор ^Е типидаги антитаначалар ажралиб чикиши билан характерланади. Меъда-ичак йуллари хар куни куплаб потенциал аллерген оксиллар таъсирига учрайди, аммо озик-овкат махсулотларига ута сезувчанлик реакциялари химоя тизими самарали ишлаганда юзага келмайди. Шуни таъкидлаш жоиз-ки, беморларнинг аксариятида модда алмашинувининг бузилиши, ферментлар тизимидаги узгаришлар, меъда-ичак шиллик каватининг утказувчанлиги ошиши кузатилади. Аммо овкат аллергиясининг уз вактида ташхис килинмаслиги, «айбдор» аллергеннинг аникланмаслиги натижасида клиник амалиётда беморларни пархез даволашда касалликка сабабчи аллергенларни ва сабаб булмайдиган махсулотларни рациондан чекланиб, натижада бемор болаларда усишдан оркада колиш, вакт утиши билан тери симптомларига респиратор симптомлар кушилиши кузатилади.

Баъзан сохта аллергик касалликлар юзага келишида биологик фаол моддаларнинг фаолсизлантириш механизмлари бузилиши, гистаминаза ферменти фаоллиги пасайиши, гистамин, тирамин, фенилэтиламинга бой овкат истеъмоли, овкат кушимчалари (буёклар, айникса, тартразин ва натрий нитрит, сульфитлар, глутаматлар, ароматизаторлар, консервантлар, эмульгаторлар ва хк.) сабаб булиши мумкин. Хрзирги кунда озик-овкат саноати ва янги технологияларнинг ривожланиши, усимлик махсулотларининг кенг кулланиши натижасида (баъзи колбасаларда соя, ёнгок оксилларининг кушилиши) конкрет махсулотнинг таркиби узгариб бормокда. Усимлик аллергенларининг роли Еи 2005 Директивасида хам уз аксини топган, унга асосан аллерген хусусиятга эга махсулотлар, масалан, глютен сакловчи дон (бугдой, сули, жавдар), соя, ерёнгок, ёнгоклар (бодом, кешью, писта, урмон ёнгоги ва хк.), сельдерей, кунжут, хантал албатта маркировка килиниши керак. Ген-модификацияланган махсулотлар хам оксил таркиби узгаргани учун потенциал аллерген сифатида катта хавф тугдириши мумкин.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

Янги озик- овкат махсулотлари, генетик модификацияланган ёки узгартирилган махсулотларнинг тобора купайиб бориши хам бу муаммони чигаллаштиради. Озик-овкат ва бошка гурух аллергенларининг кесишган реакциялари, полисенсибилизациянинг шаклланиши аллергик касалликларнинг огир шаклларининг юзага келишига олиб келиши мумкин.

Республикамизда кенг таркалган озик-овкат аллергенлари ичида болаларда асосан глютен, гречка, бугдой уни, сигир сути, тухум, ёнгоклар (ерёнгок, грек ёнгоги, бодом), йогурт, лимон, кулупнай каби мевалар; катталарда кунжут, шафтоли, кулупнай, помидор, ёнгок, апельсин аллергенларига нисбатан ута сезувчанлик куп учрашини аникладик.

Айтиш жоиз-ки, овкат аллергенлари 2 гурухга булинади: хайвон ва усимлик махсулотлари аллергенлари. Худудимизда усимлик махсулотларига нисбатан хамда кесишган аллергик реакциялар купрок учрайди ва тери, меъда-ичак, нафас тизими аъзоларининг аллергик яллигланишига сабаб булади. Дарахт, гулларнинг чангига нисбатан аллергияси бор беморларнинг аксарияти усимлик оксиллари ухшашлиги натижасида келиб чикадиган кесишган аллергик реакциялар окибатида сабзавот, мевалар истеъмолидан кейин огиз, лаб шиши, каварчиклар, ринит, йутал, бронхоспазм каби симптомларга шикоят киладилар. Бу симптомлар баъзан анафилаксия (гемодинамиканинг бузилиши билан кечувчи хаёт учун хавфли уткир огир тизимли ута сезувчанлик реакцияси) куринишида намоён булиши мумкин. Купинча ёнгоклар, сут, тухум, мевалар билан бир каторда, овкат кушимчалари, дори-дармонлар, латекс, хашоратлар, уй чанги таркибидаги каначалар (Dermatophagoides pteronyssinus, Dermatophagoides farinae, улар баъзан озик-овкат махсулотлари таркибида хам булади) анафилаксия чакириши мумкин. Нотугри овкатланиш билан боглик касалликларнинг юзага келишига олиб келадиган омилларни камайтириш, юкумли булмаган касалликлар, жумладан, овкат аллергяси профилактикаси, ахолининг соглом овкатланишини куллаб-кувватлаш давлатимиз сиёсатининг устивор йуналишларидан биридир. Иккиламчи профилактика овкат аллергяси асоратларини, уни сурункали шаклга утишини, хуружларини олдини олишга, касаллик кечиши огирлигини ва авж олишини камайтиришга каратилган.

Аллергологик патологиялар хамда ёндош касалликларни уз вактида ташхисоти ва даволаш, профилактика масалалари, пархез тадбирларини куллаш буйича шифокорларга махсус курсларни ташкил килиш, ушбу хасталикларда пархез чораларини куллаш аллергик касалликлар намоён булиш эхтимолининг камайишига ёрдам беради. Учламчи профилактикага келсак, у ногиронлик ва улимни олдини олишга каратилган.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

ХУЛОСА

Хрзирги кунда болалар, усмирлар ва катта ёшли ахоли соглиги учун хавф тугдирадаган аллергенларни вактида аниклаш, уларнинг истеъмолини чеклаш беморларни даволашда мухим тактика хисобланади. Беморлар озик-овкат махсулотларини харид килаётган вактда хар бир махсулот этикеткасини укиб, таркибини синчковлик билан укиши нохуш аллергик реакцияларни олдини олишга ёрдам беради.

REFERENCES

1. Абдуллаева, Д. Г. (2022). ОЗЩ-ОВ^АТ МАДСУЛОТЛАРИДА ЯШИРИН АЛЛЕРГЕНЛАРНИ АНЩЛАШ БУЙИЧА ТАВСИЯЛАР. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(11), 639-648.

2. Ревякина В.А. Общие принципы диагностики и лечения пищевой аллергии у детей // Русский медицинский журнал. - 2000. - Т. 8. - №. 18. - С. 119.

3. Гули Шайхова, Дилафруз Абдуллаева Аллергены в продуктах питания, управление пищевыми аллергенами // ОИИ. 2021. №3. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/allergeny-v-produktah-pitaniya-upravlenie-pischevymi-allergenami.

4. Gayratovna, A. D. The New Possibilites Defenitions of Latent Allergens in Food and the Role of the Syndrome of Cross-Reactivity in Food Allergy.

5. De Martinis M, Sirufo MM, Suppa M, Ginaldi L. New Perspectives in Food Allergy. Int J Mol Sci. 2020 Feb 21;21(4):1474. doi: 10.3390/ijms21041474. PMID: 32098244; PMCID: PMC7073187

6. Steinman Harris A. (1996): "Hidden" allergens in foods. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 98, 241-250 https://doi.org/10.1016/S0091-6749(96)70146-X

7. KOLACEK, S. (2011). PREOSJETLJIVOST NA HRANU U DJECJOJ DOBI. Acta medica Croatica, 65 (2), 155-161. Preuzeto s https://hrcak.srce.hr/87894.

8. Liu M, Burks AW, Green TD. Tree nut allergy: risk factors for development, mitigation of reaction risk and current efforts in desensitization. Expert Rev Clin Immunol. 2015 May;11(5):673-9. doi: 10.1586/1744666X.2015.1032258. Epub 2015 Mar 31. PMID: 25824522.

9. Skypala IJ. Food-Induced Anaphylaxis: Role of Hidden Allergens and Cofactors. Front Immunol. 2019 Apr 3;10:673. doi: 10.3389/fimmu.2019.00673. PMID: 31001275; PMCID: PMC6457317.

10. Uter, W., Werfel, T., Lepoittevin, J. P., & White, I. R. (2020). Contact Allergy-Emerging Allergens and Public Health Impact. International journal of environmental research and public health, 17(7), 2404. https://doi.org/10.3390/ijerph17072404.

11. www.euro.who.int

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.