Научная статья на тему 'ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА ФЕРМЕР, ДЕҲҚОН ХЎЖАЛИКЛАРИ ВА ТОМОРҚА ЕР ЭГАЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ВА ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТЛАРИНИ ОШИРИШ'

ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА ФЕРМЕР, ДЕҲҚОН ХЎЖАЛИКЛАРИ ВА ТОМОРҚА ЕР ЭГАЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ВА ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТЛАРИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хатамов С.Р

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 9 октябрдаги “Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгаларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, қишлоқ хўжалиги экин майдонларидан самарали фойдаланиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5199-сон Фармони ва 2018 йил 10 октябрдаги “Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари фаолиятини янада ривожлантириш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ–3318-сон қарори ва 2018 йил 26 апрелдаги “Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари фаолиятини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ–3680-сон қарорлари ижросини таъминлашда Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши ва унинг ҳудудий ва туман кенгашлари томонидан жорий йилнинг ўтган даврида фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгаларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини, шу жумладан давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, тайёрлов, таъминот ва хизмат кўрсатиш ташкилотлари билан муносабатларда, назорат қилувчи органлар томонидан текширишлар ўтказиш жараёнида ҳамда судларда ишларни кўриб чиқишда ҳимоя қилиш борасида 2024 йил 01 апрел ҳолатига кенгаш ҳуқуқшуносларининг бевосита амалий ёрдами билан фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари манфаатини ҳимоя қилиш учун судларга қарийб 6376 та даъво ариза ва судгача бўлган даврда 13250 та талабномалар киритилди. Жорий йилда эса кенгаш ҳуқуқшуносларининг бевосита амалий ёрдами билан фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари манфаатини ҳимоя қилиш учун судларга қарийб 6376 (-4573) та даъво аризалари (ўтган йилга нисбатан 1803 та кўп) киритилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА ФЕРМЕР, ДЕҲҚОН ХЎЖАЛИКЛАРИ ВА ТОМОРҚА ЕР ЭГАЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ВА ИҚТИСОДИЙ САЛОҲИЯТЛАРИНИ ОШИРИШ»

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

ОЗЩ-ОВЦАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА ФЕРМЕР, ДЕВДОН ХУЖАЛИКЛАРИ ВА ТОМОРКА ЕР ЭГАЛАРИНИНГ ^УЦУЦИЙ ВА ЩТИСОДИЙ САЛО^ИЯТЛАРИНИ ОШИРИШ

Хатамов С.Р.

Узбекистан Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари Кенгаши, Юридик булим

бошлиги, 2-даражали адлия маслахатчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.11401791

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 9 октябрдаги "Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларининг хукуклари ва конуний манфаатларини химоя дилиш, дишлод хужалиги экин майдонларидан самарали фойдаланиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5199-сон Фармони ва 2018 йил 10 октябрдаги "Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари фаолиятини янада ривожлантириш буйича ташкилий чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-3318-сон дарори ва 2018 йил 26 апрелдаги "Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари фаолиятини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-3680-сон карорлари ижросини таъминлашда Узбекистон фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгаши ва унинг худудий ва туман кенгашлари томонидан жорий йилнинг утган даврида фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларининг хукуклари ва конуний манфаатларини, шу жумладан давлат ва хужалик бошкаруви органлари, махаллий давлат хокимияти органлари, тайёрлов, таъминот ва хизмат курсатиш ташкилотлари билан муносабатларда, назорат килувчи органлар томонидан текширишлар утказиш жараёнида хамда судларда ишларни куриб чикишда химоя килиш борасида 2024 йил 01 апрел х,олатига кенгаш хукукшуносларининг бевосита амалий ёрдами билан фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари манфаатини химоя килиш учун судларга карийб 6376 та даъво ариза ва судгача булган даврда 13250 та талабномалар киритилди. Жорий йилда эса кенгаш хуцуцшуносларининг бевосита амалий ёрдами билан фермер, де^цон хужаликлари ва томорца ер эгалари манфаатини х;имоя цилиш учун судларга царийб 6376 (-4573) та даъво аризалари (утган йилга нисбатан 1803 та куп) киритилди.

1. Кенгаш хукукшуносларининг бевосита амалий ёрдами билан фермер хужаликларининг тайёрлов, махсулот етказиб берувчи ва хизмат курсатиш ташкилотларидан хакларини ундириб бериш буйича 1140493 млн. сумлик судларга 6376 та даъво аризалари киритилди. Шундан 2135 таси каноатлантирилиб 375778 млн.сумини ундириш буйича судларнинг карорлари кабул килинди, 608 та ижро варака оркали 116425 млн. сум маблаг фермер хужаликларига ундириб берилди.

13250та фермер хужаликларининг хакларини ундириб бериш буйича карздор ташкилот ва корхоналарга 2907363 млн. сумлик талабномалар киритилган, шундан 7864 таси каноатлантирилиб 1311843 млн.суми фермер хужаликлари хисобига ихтиёрий тарзда ундириб берилди.

Фермер хужаликларининг 2497 та бошка масалалардаги мурожаатлари хал этилди. Бошка масалалардаги мурожаати буйича 121150 млн.сум ундириб берилди. Оммавий ахборот воситаларида85 та чикишлар килинган. 1030 марта хукукий саводхонлик буйича утказилган укув амалий семинар, конференция, йигилишлар, таргибот ва ташвикот ишлари амалга оширилди.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Худудий ва туман кенгашлари томонидан барча кластерларга фермерларнинг хакдорлиги буйича узаро хисоб китоблар асосида иктисодий судларга даъво аризаси киритиш ишлари амалга оширилмокда.

Узбекистон фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгаши ва унинг худудий ва туман кенгашлари томонидан фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларининг хукуклари ва конуний манфаатлари ишончли химоя дилинмокда.

Узбекистон Республикасининг "Хужалик юритувчи субъектлар фаолияти шартномавий хукукий базаси тугрисида"ги ^онун нормаларига мувофик фермер хужаликларини хар бир туман кесимида дебитор ва кредитор карздорликлари хамда кенгаш аъзолик бадали буйича электрон база яратиш ва унинг асосида фермер хужаликлари берган солиштирма далолатнома ва бошка керакли хужжатларга мувофик фермер хужаликлари манфаатларини химоя килиш максадида ташкилотларга фермер хужаликлари номидан талабнома хатлари ва судларга даъво ариза киритиш ишларини ташкил этиш кенгашнинг асосий вазифаларидан бири хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 18 январдаги ПФ-15-сонли Фармони билан 2024 йил 1 мартдан бошлаб кишлок хужалигига мулжалланган ер участкаларини ижарага беришда очик электрон танлов урнига электрон онлайн аукцион савдолари жорий этилди. Ф^ишлок хужалигига

мулжалланган ер участкалари ижарачиларига ижарага берилган ер участкалари буйича уз хукук ва мажбуриятларини ер участкасидан фойдаланиш максадини узгартирмаган холда бошка шахсга утказишга (кайта ижарага беришга) рухсат берилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 8 июндаги "Ер муносабатларида тенглик ва шаффофликни таъминлаш, ерга булган хукукларни ишончли химоя килиш ва уларни бозор активига айлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6243-сон Фармоннинг 2-бандига мувофик 2021 йил 1 августдан бошлаб шундай тартиб урнатилган:

ер участкалари хусусий секторга — мулк ва ижара хукуки асосида, давлат органлари, муассасалари, корхоналари, фукароларнинг узини узи бошкариш органларига (кейинги уринларда — давлат ташкилотлари) — доимий фойдаланиш хукуки асосида ажратилади;

мерос килиб колдириладиган умрбод эгалик, доимий эгалик, вактинча фойдаланиш хукуки билан ер ажратиш тартиби бекор килинади, бунда илгари ажратилган ер участкаларига булган бундай хукуклар уларнинг эгаларида амалдаги тартибда сакланиб колади;

ижарага олинган ер участкасида конунчиликда белгиланган тартибда курилган кучмас мулк объектига мулк хукуки бошка шахсга утган такдирда, ушбу объектга мулк хукуки билан биргаликда у жойлашган ер участкасига булган ижара хукуки хам янги мулкдорга утади;

кишлок хужалигига мулжалланган ерлар барча турдаги кишлок хужалиги товар ишлаб чикарувчилари иштирок эта оладиган, натижалари ^оракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шахар хокимларининг карори билан тасдикланадиган очик электрон танлов якунларига кура, факат ижара хукуки асосида ажратилади;

кишлок хужалигига мулжалланмаган ерлар мулк хукуки ва ижара хукуки асосида электрон онлайн-аукцион оркали реализация килинади;

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

давлат ташкилотларига ер участкалари давлат ва жамоат эхтиёжлари учун ^оракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шахар хокимларининг карори билан доимий фойдаланиш хукуки билан ажратилади;

барча холларда ер участкалари факат буш турган ва захирага олинган ерлардан ажратилади, айни бир хужжат билан ёки бир вактнинг узида ер участкасини олиб куйиш, захирага олиш, бошка шахсга ажратиш ер бериш тартибини бузиш хисобланади ва конунга мувофик жавобгарликка тортиш учун асос булади;

давлат-хусусий шериклик лойихалари ва ижтимоий фойдали максадларга эришишга каратилган лойихаларни амалга оширишда ер участкалари давлат ташкилотига доимий фойдаланиш хукуки билан ажратилади, ушбу ерлар давлат-хусусий ёки ижтимоий шериклик тугрисидаги битимнинг амал килиш муддатига хусусий шерик, нодавлат нотижорат ташкилоти ва фукаролик жамиятининг бошка институтларига ижарага берилиши мумкин;

3. Белгилансинки, Вазирлар Махкамаси 2021 йил 1 августдан бошлаб, истисно тарикасида, факат куйидаги холларда ер участкаларини тугридан-тугри ижарага беришга хакли:

кишлок хужалиги сохасида илмий тадкикот ва тажриба синовлар амалга ошириш учун давлат илмий-тадкикот ва таълим муассасаларига — ^ишлок хужалиги вазирлигининг таклифига асосан;

агросаноат кластерларига — ер участкаси норматив кийматининг икки баравари микдоридаги пул маблаги депозитга куйилганда, ^ишлок хужалиги вазирлиги, ^оракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоят хокимининг таклифига асосан;

энг яхши таклифни танлаш оркали аникланадиган, киймати камида 10 миллион А^Ш доллари эквивалентида (ер майдони хажмига кура ортиб боради) булган йирик инвестиция лойихасини амалга ошириш учун — лойиха кийматининг камида 10 фоизига тенг маблаг аввалдан махсус хисобракамга жойлаштирилганда;

чет эл инвестициялари иштирокидаги корхоналарга, халкаро бирлашмалар ва ташкилотларга, чет эллик юридик ва жисмоний шахсларга — ижарага олиш хукукини олганлик учун бозор кийматида хак тулаган холда (халкаро бирлашмалар ва ташкилотлардан ташкари).

4. Махаллий давлат хокимияти органларининг ер муносабатларига оид куйидаги ваколатлари, улар юзасидан карор, фармойиш ёки бошка турдаги хужжат кабул килиш хукуки 2021 йил 1 августдан бекор килинсин:

ер участкаларини тугридан-тугри ажратиш, фойдаланишга бериш, келгусида ажратиш учун захиралаш, бириктириш, ободонлаштириш учун бериш ёки ерларни бошкача йул билан тасарруф килиш, бундан мазкур Фармонга мувофик ер участкаларини давлат ташкилотларига доимий фойдаланишга ажратиш, очик танлов якунларини тасдиклаш, ижара шартномасини имзолаш, ер участкаларини хусусийлаштириш натижаларини расмийлаштириш буйича ваколатлар мустасно;

туман ва шахар махаллий давлат хокимияти органлари томонидан ер участкаларига булган хукукларни белгилаш, эътироф этиш, узгартириш, бекор килиш;

сугориладиган ерларни сугорилмайдиган ерлар тоифасига ёки бошка ер тоифасига, сугорилмайдиган кишлок хужалиги ерларини бошка ер тоифасига утказиш;

жамоа богдорчилиги, узумчилиги ва полизчилиги хамда ёрдамчи кишлок хужалигини юритиш учун ер бериш;

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

хусусийлаштириладиган ер участкаларига нисбатан инвестиция мажбуриятлари ёки хусусий мулкни эркин тасарруф этишни чеклайдиган бошка мажбуриятларни белгилаш.

5. ^онунчилик хужжатларида ушбу Фармонда белгиланганидан бошкача тартибда ер участкаларини ажратишни назарда тутувчи барча тартиблар, имтиёз ва истиснолар 2021 йил 1 августдан тулик бекор килинсин.

Давлат хокимияти органлари томонидан ер участкаларини тугридан-тугри ажратиш ёки бошкача тарзда имтиёз ва истиснолар белгилаш ташаббуси билан чикиш такиклансин.

Олий Мажлис ^онунчилик палатаси Кенгаши ва Олий Мажлис Сенати Кенгашининг 2023 йил 13 декабрдаги «Республикамизда ерлардан окилона ва самарали фойдаланиш холатини урганиш, бу борада махаллий Кенгашлар томонидан назорат килиш самарадорлигини янада ошириш тугрисида»ги 3787-ГУ/К^-642-ГУ сонли кушма карори кабул килинди.

2024 йил 31 декабрга кадар булган даврда халк депутатлари туман (шахар) Кенгашларига хукукни тасдикловчи хужжатлари тулик булмаган, хужжатдаги ва амалдаги майдони бир-биридан фарк киладиган, доимий фойдаланиш хукуки билан ажратилган, шу сабабларга кура хукук давлат руйхатидан утказилмаган холда амалда фойдаланиб келинаётган кишлок хужалигига мулжалланган ер участкаларидан фойдаланиш самарадорлигини урганиб, уз сессияларида ушбу ер участкалари буйича:

туман (шахар) хокими ва ердан фойдаланувчи уртасида ер ижараси шартномасини тузиш (ижара шартномасига узгартириш ва кушимчалар киритиш) тугрисида;

ер участкасини захирага кайтариш чораларини куриш тугрисида карорлар кабул килиш ваколати берилди.

^оракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шахри хокимлари 2024 йил 31 декабрга кадар уз худудларида ерга булган хукук давлат руйхатидан утказилмаган, лекин амалда фойдаланиб келинаётган кишлок хужалигига мулжалланган барча ер участкалари буйича ижара хукукини давлат руйхатидан утказиш ёки ерни захирага кайтариш чораларини куради.

^ишлок хужалигига мулжалланган сугориладиган ерлар учун кишлок хужалиги ва урмон хужалиги ишлаб чикариши нобудгарчилиги урнини коплаш буйича туловлар барча холларда барча шахслардан тулик ундирилиши белгиланади, бундан ер участкалари жамоат эхтиёжлари учун олиб куйилган холлар мустасно.

Шундай тартиб урнатилдики, унга мувофик гаровга куювчининг ер участкасига булган хукуклар гарови билан таъминланган мажбурияти бажарилмаган такдирда, ер участкасидан фойдаланиш максадини узгартирмаган холда, ижара хукукини ер ижараси шартномасининг колган даврига электрон онлайн аукцион савдолари оркали реализация килишга рухсат этилади. Бунда:

ер участкасига ижара хукукини электрон онлайн аукцион савдоларига чикаришни ваколатли органлар билан келишиш (хулоса олиш) талаб этилмайди;

суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисидаги конунчиликка мувофик, ижара хукукини электрон онлайн аукцион савдоларида реализация килишдан тушган маблаглар конунчиликда белгиланган тартибда таксимланади.

Мазкур Фармон билан, куйидаги холларда битим расмийлаштирилиши рад этилиши мумкин:

- ер участкасидан фойдаланиш максадини узгартирилган холда бошка шахсга утказилаётганда;

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Ф ижара хукукини бошка шахсга утказувчи ер участкасидан камида уч йил давомида, бунда юридик шахсларга электрон онлайн-аукцион савдолари, очик электрон танлов ёки танлов утказмасдан давлат органларининг карорлари билан тугридан-тугри ижарага берилган булса, беш йил давомида фойдаланилмаган булса;

Ф очик электрон танлов натижасига кура ижара муддатига тенг таксимланадиган кушимча туловларни ёки электрон онлайн-аукцион савдолари натижаларига кура булиб-булиб тулаш назарда тутилган туловларни бир йула туланмаган булса.

Ф нотариал харакат расмийлаштирилиши учун зарур булган маълумотлар тугри ва тулик такдим этилмаган булса;

Фтегишли нотариал харакат буйича мол-мулкка нисбатан такик (хатлов) мавжуд

булса;

Фсолик ёки коммунал хизматлардан ёхуд Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси хузуридаги Мажбурий ижро бюроси маълумотлар базаси оркали карздорлик холати текширилиши лозим булган холларда карздорлик аникланган булса;

Фманфаатдор шахсларнинг аризаларига асосан нотариал харакатларни амалга ошириш кечиктириб ёки тухтатиб турилган булса. (Вазирлар Махкамасининг 18.11.2020 йилдаги 726-сон карори билан тасдикланган "Нотариуслар томонидан кучмас мулкларни бошка шахсга утказиш хакидаги битимларни тасдиклашнинг МАЪМУРИЙ РЕГЛАМЕНТИ")

198-фармон буйича: Хусусий мулкка эгалик килиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш хукукини бевосита ёки билвосита чеклашни назарда тутувчи, мулкий муносабатларда бозор иктисодиёти тамойилларини тулик жорий этишга тускинлик килувчи куйидаги тартиблар, талаблар ва чекловлар 2022 йил 1 сентябрдан бошлаб бекор килинди:

а) ер участкаларига булган хукуклардан фойдаланиш сохасида:

ер участкаларига булган хукукнинг вужудга келиши учун асос булган хужжатларни, шу жумладан Вазирлар Махкамаси, махаллий давлат хокимияти органларининг хужжатларини уларнинг узи ёки юкори турувчи орган ва мансабдор шахслар томонидан, хусусан прокурор протести асосида бекор килиш йули билан ер участкасига булган хукукни тугатиш, бундан ушбу хужжатларни суд томонидан бекор килиш ёки хакикий эмас деб топиш холатлари мустасно;

ер участкасидан ихтиёрий воз кечилганда унга булган хукукнинг бекор килинишини Вазирлар Махкамаси, махаллий давлат хокимияти органларининг карори билан расмийлаштириш. Бунда, ер участкасидан ихтиёрий воз кечиш тугрисида нотариал тасдикланган ариза ушбу ер участкасига булган хукукларни бекор килиш учун асос булиб хисобланади;

Узбекистон Республикаси Президенти раислигида 2024 йил 12 февралда "^ишлок хужалигида янги захираларни ишга солиш хамда 2024 йилги устувор вазифалар" юзасидан утказилган видеоселектор йигилиши кластерларнинг фермерлар олдидаги карздорлиги хали тулик туланмаганлиги, янги тизимга кура, олдинги карзини 1 апрелгача ёпмаган кластер билан фьючерс шартномаси бекор килиниши ва фермерга пахтани биржада сотишга рухсат берилиши белгиланди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 26 январдаги П^-23-сонли карори хамда Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 3 майдаги 320-сон карори билан

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

тасдикланган низомга кура, пахта хом ашёси ва бошокли дон етиштирувчи фермер хужаликларининг насос агрегатлари ва сугориш кудуклари истеъмол киладиган электр энергияси кийматининг 50 фоизигача кисмини коплаш учун Узбекистон Республикаси Давлат бюджетидан субсидиялар ажратиш Кишлок хужалиги вазирлигининг "Agro-subsidiya" ягона ахборот тизими оркали амалга оширилиши белгиланган.

"2023 йил учун Узбекистон Республикасининг давлат бюджети туFрисидa"ги ^онуннинг 5-илова "2023 йил учун Узбекистон Республикасининг республика бюджетидан биринчи даражали бюджет маблагларини таксимловчиларига ажратиладиган бюджет маблагларининг чекланган микдорлари" курсаткичларида пахта ва бошокли дон етиштирувчи фермер хужаликларининг насос агрегатлари истеъмол киладиган электр энергияси харажатини коплаш учун субсидияларга (170 000,0 млн сум) мaблaFлaр ажратилган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 05.01.2024 йилда П^-5-сонли карорига асосан 2023 йилда пахта ва галлани сугоришга кетган электр харажатларидан субсидия ололмаган фермерларга 2024 йилда тулаб берилиши белгиланди. Вазирлар Махкамасининг 2024 йил 9 апрель куни 196/6-сонли карори билан субсидия фермерларнинг махсус хисобракамларига тулаб берилиши белгиланди.

Вазирлар Махкамасининг 26.04.2024 йилдаги 237-сон карорига кура, кишлок хужалигига мулжалланган ер участкасини кайта ижарага бериш (бошка шахсга утказиш) кучмас мулкка оид битимларни расмийлаштириш тартибида амалга оширилади ва нотариал тартибда тасдикланади.

Адлия вазирлиги кишлок хужалигига мулжалланган ерларни кайта ижарага бериш (ижара хукукини бошка шахсга утказиш) юзасидан нотариал харакатларни амалга оширишда нотариуслар томонидан куйидагилар инобатга олиниши катъий белгиланди:

^ ер участкасидан фойдаланиш максадини узгартирмаган холда бошка шахсга утказиш;

^ ижара хукукини бошка шахсга утказувчи ер участкасидан камида уч йил давомида, бунда юридик шахсларга электрон онлайн-аукцион савдолари, очик электрон танлов ёки танлов утказмасдан давлат органларининг карорлари билан тугридан-тугри ижарага берилган булса, беш йил давомида фойдаланган булиши шартлиги;

^ очик электрон танлов натижасига кура ижара муддатига тенг таксимланадиган кушимча туловларни ёки электрон онлайн-аукцион савдолари натижаларига кура булиб-булиб тулаш назарда тутилган туловларни бир йула тулаган булиши шарт.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 26 январдаги П^-23-сонли карорига асосан махаллий давлат хокимияти органлари томонидан пахта-тукимачилик кластерлари фаолиятига ноконуний аралашиш, уларнинг таъсисчиларини йигилишлар ва бошка тадбирларга чакириш, фермерлар билан буладиган муносабатларига таъсир утказиш катъиян ман этилади.

Гуза экинини навлар буйича жойлаштириш ва ^ишлок хужалиги вазирлиги билан келишилган холда уруглик хужаликларини танлаш пахта-тукимачилик кластерлари томонидан уларга ажратилган ер участкалари ва фермер хужаликларининг пахта майдони доирасида мустакил равишда амалга оширилади.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 15 ноябрдаги П^-10-сон карорига асосан давлат бошкаруви органлари, шу жумладан барча даражадаги махаллий хокимликлар ва хукукни мухофаза килувчи органларнинг:

а) бошокли дон етиштиришда агротехник тадбирларни утказиш, моддий-техник ресурслар билан таъминлашга;

ажратилган имтиёзли кредитлардан фойдаланиш йуналишларига;

бугдойни сотиш жараёнларига, шу жумладан шартномалар тузишга, хужаликларни дон тайёрлаш ва кайта ишлаш билан шугулланувчи маълум корхоналарга бириктириш, республика худудлари уртасидаги ички ташувларга аралашуви;

б) галлачилик кластерлари фаолиятига чорвачилик, паррандачилик, баликчилик ва бошка йуналишларни кушиш тугрисида ёзма ёки огзаки тартибда курсатма беришлари катъиян такикланади.

Солик буйича имтиёзлар.

Сувни тежайдиган (томчилатиб, ёмгирлатиб, дискрет ва бошка) сугориш технологиялари жорий этилган ерлар — сувни тежайдиган сугориш технологиялари жорий этилган ойнинг бошидан эътиборан беш йил муддатга. Ушбу имтиёз сувдан фойдаланиш ва сув истеъмоли сохасидаги ваколатли органнинг хулосаси асосида берилади. Ф ^ишлок хужалиги максадлари учун янги узлаштирилаётган ерлар — ваколатли орган томонидан тасдикланган лойихага мувофик, уларни узлаштириш ишлари бажариладиган даврда ва улар узлаштирилган вактдан эътиборан беш йил мобайнида;

Ф мелиорация ишлари амалга оширилаётган мавжуд сугориладиган ерлар — ваколатли орган томонидан тасдикланган лойихага мувофик, ишлар бошланганидан эътиборан беш йил муддатга;

Фянги барпо этилаётган боглар, токзорлар ва тутзорлар эгаллаган ерлар, дарахтларнинг катор ораларидан кишлок хужалиги экинларини экиш учун фойдаланилишидан катъи назар, беш йил муддатга.

ФКузда утказилган янги кучатлар учун бериладиган солик имтиёзи муддатини хисоблаб чикариш кейинги йилнинг 1 январидан эътиборан бошланади, бахорда утказилган кучатлар учун эса жорий солик даврининг 1 январидан эътиборан бошланади.

Пахта йигим-терими буйича кишлок хужалиги ишларига жалб килинадиган солик туловчиларнинг бу ишларни бажарганлик учун олган даромадларига солик солинмайди:

Ф пахта йигим-терими буйича мавсумий кишлок хужалиги ишларига жалб килинган жисмоний шахсларнинг бу ишларни бажарганлиги учун мехнат хаки тулашга доир харажатлари солик объекти хисобланмайди. (Солик кодекси 378-403-407-моддалари)

^онунчиликка кура, шахсий томоркасида банд булган ёки мазкур майдонда, иссикхона, паррандачилик, куёнчилик, асаларичилик, баликчилик, богдорчилик, лимончилик, гулчилик билан шугулланаётган томорка ер эгалари ёки уларнинг оила аъзолари ернинг майдони ёки хайвон ва парранда сонидан катъи назар узларига мехнат стажини хисоблаши учун ихтиёрий равишда ижтимоий солик тулаши мумкин.

Лазерли текислаш агрегати учун субсидия. 2023 йилдан бошлаб, хориждан олиб келинган ва республикамизда ишлаб чикарилган лазерли курилмага эга автоматлаштирилган ер текислагич агрегатларини сотиб олган кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикарувчиларига ер текислагич агрегатлари кийматининг 30 фоизи Давлат бюджетидан коплаб берилади.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Даъво муддати — шахс узининг бузилган хукукини даъво кузгатиш йули билан химоя килиши мумкин булган муддатдир.

ФУмумий даъво муддати — уч йил.

ФМахсус даъво муддатлари- айрим турдаги талаблар учун конунчиликда умумий даъво муддатига караганда кискартирилган ёки узайтирилган махсус даъво муддатлари белгиланиши мумкин.

Ф Даъво муддатини куллаш- Бузилган хукукни химоя килиш талаби даъво муддатининг утганлигидан катъи назар, судда куриб чикиш учун кабул килинади.

Ф Даъво муддати суд томонидан факат низодаги тарафнинг суд карор чикаргунича берган аризасига мувофик кулланади. ^улланиш тугрисида низодаги тараф баён килган даъво муддатининг утиши суднинг даъвони рад этиш хакида карор чикариши учун асос булади.

Ф Даъво муддатини тиклаш-башарти, суд даъво муддатининг утказиб юборилганлиги сабабини узрли деб топса, бузилган хукук химоя килиниши керак. Даъво муддатини утказиб юбориш сабаблари даъво муддатининг охирги олти ойида, бу муддат олти ойга тенг ёки олти ойдан кам булса, даъво муддатида юз берган булса, улар узрли деб хисобланиши мумкин.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 10 октябрдаги П^-3318-сон карорининг 4-банди, "Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида"ги ^онуни билан тасдикланган Ягона услубиётнинг 102-бандига асосан, фермер, дехкон ва томорка хужаликларининг хукуклари хамда конуний манфаатларига дахлдор масалаларга доир лойихалар Узбекистон фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгаши билан мажбурий тартибда келишиб олиниши белгиланган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 5 март куни П^-115-сонли "Ахоли хонадонларида саноат усулида махсулот ишлаб чикаришни куллаб-кувватлаш хамда томорка ва дехкон хужаликларида янги захираларни ишга солишга доир чора-тадбирлар тугрисида"ги карори кабул килинди.

□^арорга мувофик, Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари фаолиятининг самарадорлигини янада ошириш, Кенгашнинг бу сохадаги ваколатларини кенгайтириш ва фаол иштирокини таъминлаш максадида Кенгашга фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари хамда Кенгаш хукуклари ва конуний манфаатларига тааллукли лойихаларни Норматив-хукукий хужжатлар лойихаларини ишлаб чикиш ва келишишнинг ягона электрон тизими оркали Вазирлар Махкамасига киритиш, куриб чикиш ва ахборот бериш хукуки берилди.

2024 йил хосилидан бошлаб пахта хом ашёсини етиштириш, пахта йигим-терими ва харидини ^ишлок хужалигини давлат томонидан куллаб-кувватлаш жамгармасининг кредит ресурслари хисобидан молиялаштиришнинг куйидаги тартиби жорий этилган:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

А фемерларга: пахта хом-ашёсини етиштириш учун.

фьючерс шартномаси тузган етиштирувчи ва уругчилик субъектларига хар йили 1 октябрдан бошлаб, пахта хом ашёси етиштириш учун — пахта хом ашёси кийматининг 60 фоизигача йиллик 10 фоизда (шундан, банк маржаси 2 фоиз) 14 ойга, шу жумладан 12 ойлик имтиёзли давр билан кредит ажратилади.

А кластерларга: пахта хом ашёси хариди буйича якуний хисоб-китоб учун, пахта хом ашёси йигим-терими учун.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Пахта хом ашёси хариди буйича якуний хисоб-китоб учун пахта хом ашёси кийматининг 80 фоизигача йиллик 10 фоизда (шундан, банк маржаси 2 фоиз) 10 ойга, шу жумладан 6 ойлик имтиёзли давр ва охирги 4 ой давомида тенг улушларда кайтариш шарти билан;

Ф ижара хукуки мавжуд булган ер участкасида пахта хом ашёси етиштириш учун — пахта хом ашёси кийматининг 60 фоизигача йиллик 10 фоизда (шундан, банк маржаси 2 фоиз) 24 ойга, шу жумладан 18 ойлик имтиёзли давр ва охирги 6 ой давомида тенг улушларда кайтариш шарти билан;

Ф ижара хукуки мавжуд булган ер участкасида етиштириладиган пахта хом ашёсининг йигим-терими учун — пахта хом ашёси кийматининг 20 фоизигача йиллик 10 фоизда (шундан, банк маржаси 2 фоиз) 12 ойга, шу жумладан 3 ойлик имтиёзли давр ва охирги 9 ой давомида тенг улушларда кайтариш шарти билан кредит ажратилади; ( Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 12 декабрдаги ПФ-205-сон Фармони 5-банди, Вазирлар Махкамасининг 2023 йил 25 декабрдаги 680-сон карори)

Тижорат банки ва кредит олувчи пахта етиштирувчи кишлок хужалиги корхонаси уртасида тузилган кредит шартномасига асосан имтиёзли кредитлар ойма-ой агротехник тадбирлардан келиб чикиб куйидаги максадлар учун ишлатилиши мумкин:

Ф минерал угитлар, усимликларни кимёвий ва биологик химоя килиш воситаларини харид килишга;

Ф ёнилги мойлаш махсулотларини харид килишга;

Ф иш хаки ва унга тегишли булган солик туловлари ва бошка мажбурий туловларга;

Фуруглик учун туловларга;

Фмулкчилик шаклидан катъий назар барча хужалик юритувчи субъектлар томонидан курсатилган механизация хизматларига;

Ф Лизингга берилган техника воситаларининг лизинг туловига;

Ф"Сув етказиб бериш хизмати" давлат муассаси учун туловларга;

Ф кишлок хужалиги корхонасининг пахта етиштириш билан боглик булган бошка зарурий эхтиёжларига;

Зарурий эхтиёж хисобидан ички хужалик ирригация ва коллектор-дренаж тармокларини тозалаш харажатларига;

Ф сугурта туловларига.

Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгашлари "Давлат божи тугрисида"ги ^онуннинг 8-моддасига асосан фукаролик ишлари буйича судларга, ушбу ^онуннинг 9-моддасига кура иктисодий судларга ва 10-моддасига асосан маъмурий судларга фермерлар манфаатини кузлаб бериладиган ариза (шикоят), даво аризалар давлат божи тулашдан озод килинган.

Иктисодий процессуал кодексининг 15-моддасига мувофик, конуний кучга кирган суд хужжатлари барча давлат органлари, фукароларнинг узини узи бошкариш органлари, бошка органлар, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фукаролар учун мажбурийдир хамда ушбу хужжатлар Узбекистон Республикасининг бутун худудида ижро этилиши лозим.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 26 январдаги П^-23-сонли карорига мувофик, ^ишлок хужалиги вазирлигига Иктисодиёт ва молия вазирлиги билан

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

бирга пахта хом ашёси етиштирувчиларга ажратилган маблаглардан самарали фойдаланилишини аудитдан утказиш ва бизнес-консалтинг ташкилотларини шартнома асосида жалб килган холда, пахта-тукимачилик кластерлари фаолиятини бахолаш ва турт томонлама битим мажбуриятлари бажарилишининг мониторингини олиб бориш хукуки берилган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 16 ноябрдаги ПФ-14-сон Фармонининг 3-бандида бир худудда (KорaкaлпоFистон Республикаси ёки тегишли вилоят) барча пахта-тукимачилик кластерларига фермер хужаликлари билан шартнома асосида фаолият юритишига ва фермер хужаликларига ушбу кластерлар билан пахта хом ашёсини етказиб бериш буйича ихтиёрий равишда фьючерс шартномаларини тузишга рухсат берилган.

Узбекистон Республикаси Президентининг утган йилнинг 25 октябрь куни Кашкадарё вилоятига ташрифларида бу йилги мавсумдан тугри сабоклар чикариб, кишлок хужалигидаги ёндашувларни хам узгартириш вакти келганини хамда хозирда келгуси йилдан бошлаб фермерларга худуддаги кластерларни ихтиёрий танлаш хамда хосилнинг шартномадан ортикча кисмини эркин сотиш имкониятини берилди. (ПФ-205, ВМ 237-сон карор)

"Кооперация тугрисида" ^онуннинг 3-моддасига кура, кооператив, Узбекистон Республикаси конун хужжатларида такикланганларидан ташкари, фаолиятнинг хар кандай тури билан шугулланишга хаклидир. Бунда кооперативлар ва уларнинг хужалик уюшмалари (шу жумладан барча турдаги аралаш давлат-кооператив уюшмалари) давлат бошкаруви, контроли ва назорати, шунингдек терговга кадар текширувни амалга оширувчи органлар, суриштирув, тергов ва одил судлов идораларининг вазифаларини бажаришларига йул куйилмайди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 мартдаги П^-4633-сонли карорига кура, пахта-тукимачилик кластерлари ташкил этилмаган худудларда пахта тозалаш корхоналари негизида фермер хужаликларининг ихтиёрий кооперациялари ташкил этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.