Научная статья на тему 'ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МЕНЕЖМЕНТ ТИЗИМЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО БОЗОРГА ЧИҚИШДАГИ ЎРНИ'

ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МЕНЕЖМЕНТ ТИЗИМЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО БОЗОРГА ЧИҚИШДАГИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
84
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Agro Inform
Область наук
Ключевые слова
Жаҳон савдо ташкилоти / мувофиқлик / рақобатбардош / озиқ-овқат / занжир / менежмент тизимлари / ISO 22000 / талаблар / хавфсизлик / жорий этиш / сертификатлаштириш / устунлик / сабаблар.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Абдурахманов О. Х., Насирова Н.К., Асилова Ф. М.

ISO 22000 Озиқ-oвқaт хавфсизлик менежменти тизимлари маҳсулот етказиш зaнжирига хавфсизлик талабларни қўяди вa уларни бажарилишини талаб этади. Ушбу мақолада мазкур стандарт талабларини жорий этиш ва сертификатлаштириш ташкилотга қандай устунликлар бериши ёритилган ҳамда республикамиздаги қўлланилганлик даражаси ва сабаблари кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МЕНЕЖМЕНТ ТИЗИМЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО БОЗОРГА ЧИҚИШДАГИ ЎРНИ»

Received: 30 November 2022 Accepted: 5 December 2022 Published: 15 December 2022

Озиц-овцат хавфсизлиги

ОЗИК-ОВЦАТ ХАВФСИЗЛИГИ МЕНЕЖМЕНТ ТИЗИМЛАРИНИНГ ХАЛЦАРО БОЗОРГА ЧИЦИШДАГИ УРНИ

Абдурахманов О. X.', Насирова Н.К.2, Асилова Ф. М.3

^ошкент давлат аграр университети, катта ук;итувчи, E-mail address: obidjon_8108@mail.ru 2kimyo fanlari nomzoda PhD, katta o'qituvchi. E-mail address: mukhamedovanilufarkhon@gmail.com 3Тошкент давлат аграр университети, ассистент, E-mail address: asilovaferuza85@ gmail.com

Аннотация. ISO 22000 Озик;-овк;ат хавфсизлик менежменти тизимлари ма^сулот етказиш занжирига хавфсизлик талабларни куяди ва уларни бажарилишини талаб этади. Ушбу мак;олада мазкур стандарт талабларини жорий этиш ва сертификатлаштириш ташкилотга кандай устунликлар бериши ёритилган ^амда республикамиздаги кулланилганлик даражаси ва сабаблари курсатилган.

Таянч сузлар: Жа^он савдо ташкилоти, мувофик;лик, рак,обатбардош, ози^-овк;ат, занжир, менежмент тизимлари, ISO 22000, талаблар, хавфсизлик, жорий этиш, сертификатлаштириш, устунлик, сабаблар.

Экспорт имкониятларни ошириш ва бозор географиясини кенгайтиришнинг асосий йулларидан бири бу - мамлакатимизни "Жах,он савдо ташкилоти"га аъзо булишидир. Давлатимизни Жа^он савдо ташкилотига аъзо булиши 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича "Х,аракатлар стратегия"™ ва "Фаол тадбиркорлик, инновацион гоялар ва технологияларни куллаб-кувватлаш йили"да амалга оширишга оид дастурларида белгиланган. Бу борада миллий ^онунчиликни Жах,он савдо ташкилоти (ЖСТ) битимларида назарда тутилган нормалар билан узаро тавдослаш, уйгунлаштириш ва мувофик^паштириш ^амдахал^аро ташкилотлар ва ривожланган мамлакатлар билан х,амкорликда аъзо булишнинг устунликлари, окибатларини урганиш ва тах^ил к;илиш, х,амда миллий манфаатли шартларда хуку^ий ва институционал ислох,отларни амалга ошириш буйича таклифларни назарда тутувчи чора-

тадбирлар дастури тайёрланиши кутилмокда.

Шу билан бирга, ра^обатбордош мах,сулот ишлаб чи^ариш, миллий стандартларнихал^аро стандартлар талаблари билан уйгунлаштириш, ма^сулотни сертификатлаштириш, ишлаб чи^ариш ва хизмат курсатишга хал^аро менежмент тизимларини жорий этиш ва сетрификатлаштириш каби мураккаб ва зарур вазифалар амалий ахдмиятга эгадир. Корхоналардах,алкаростандартларталабларига мувофик; менежмент тизимларининг жорий этилиши рак;обатбардош булишнинг кафолати х,исобланади ва истеъмолчиларни сифатли ва экологик хавфсиз ма^сулотлар билан таъминлаш имконини беради.

Глобал озик;-ов^ат саноати доимий равишда ривожланиб бормоада, хусусан хом-ашё етиштириш, ишлов бериш, ишлаб чи^ариш, саклашдан то истеъмолчиларга к;адар булган ма^сулот етказиш занжирига куйилган. ISO 22000 Озик;-ов^ат хавфсизлиги менежменти тизимлари талабларини жорий

этиш ва сертификатлаштиришга булган э^тиёж купаймокда. ISO 22000 гуру^и халкаро стандартлари озик-овкат хавфсизлигига куйилган талаблар асосида устунликка эга булиб, бутун ма^сулот етказиш занжирини Камраб олади ва хавфсизликни таъминлайди. Чунки хавф озик-овкат занжирининг х,ар кандай боскичида юзага келиши мумкин.

ISO 22000 Озик-овкат хавфсизлик менежменти тизимлари ма^сулот етказиш занжирига хавфсизлик талабларини куяди ва уларни бажарилишини талаб этади. Мазкур халкаро стандарт талаблари ма)<сулот етказиш занжиридаги барча хавфларни аниклаши, назорат урнатиши ва уларни олдини олиши, бартараф этиши ёки кабул килинадиган даражагача камайтириш билан мух,имдир. Бу талабларни бажариш озик-овкат мах,сулотлари етказиш занжиридаги бутун жараёнлар окимини уз ичига олади.

ISO 22000 Озик-овкат хавфсизлик менежменти тизимларини жорий этиш ва сертификатлаштириш корхонага кандай устунликни беради:

-корхонани мазкур халкаро стандартга мувофиклигини кафолатлайди;

-иккинчи томон текширувларни камайтиради;

-жа^он (глобал) талаблари даражасига мувофиклаштиради;

-тегишли конун ва меъёрий талабларни бажаришни исботлайди;

-мах,сулотга куйилган талабларни менежмент тизимларига куйилган талаблар билан тулдиради;

-ах,оли касалаликка чалинишлари олди олинади ва саломатлик яхшиланади; -ишонч ортади;

-истеъмолчилар сони ортади ва географияси кенгаяди;

-корхона имижи кутарилади.

Х,озирги кунда ISO 22000 Озик-

овкат хавфсизлиги менежменти

тизимлари талабларини жорий этиш ва сертификатлаштириш давлат сиёсати даражасига кутарилиши ах,оли уртасида озик;-овкатда касалланишларни олди олинишига ва саломатлигини яхшиланишига, экспорт салох,иятини ошишига олиб келади.

ISO 22000 Озик-овкат хавфсизлик менежменти тизимлари халкаро стандарти юртимизга келиб келгунга кадар куйидаги тарихи такомиллашув боскичларини босган:

-1920 й. АКШ, Сут саноатида фойдаланиладиган технология воситаларига ягона стандарт «Стандарт 3-А» талаблари Куйилди;

-1959 й. AI^IU, NASA ни буюртмаси буйича АЦШ космик дастури доирасида Pillsbury тадкикот компанияси озик-овкатларни бузилиши ва зарарланиш хавфсизлигини бартараф этиш учун НАССР етти принципи асосида тизим ишлаб чикиш талаби куйилди;

-1967 й. АКШ, АКД (FDA) да озик-овкат ва дори-дармон воситаларини бошкаришда, озик-овкат мах,сулотлари ишлаб чикариш тажриба сифатида мустакил равишда сертификатлаштириш дастурларини кабул Килди;

-1974 й. АЦШ, АКШ да паст кислотали консерва ишлаб чикариш учун НАССР тизимини куллаш мажбурий талаб этилди;

-1993 й. ЕЭС, НАССР га утиш халкаро тан олинди. «Гигиеник озик-овкат ма^сулотлари буйича», 93/43/ЕЭС Директиваси кабул Килинди, 1996 йилдан бошлаб назорат килишда НАССР принципларини куллаш мажбурий талаб этилди;

-2001 й. Женева, Стандартлаштириш буйича халкаро ташкилотиузининг ISO 15161 «Озик-овкат ва ичимлик ишлаб чикаришда ISO 9001:2000 ни куллаш буйича рах,барий курсатмалар» стандартини ишлаб чикди, Кайсики ISO 9001 ва НАССР принципларини

N4 [6] 2022 Agro Inform

бирлаштиришга куйилган биринчи кадам;

-2005 й. Женева, ISO 22000:2005 «Озик;-овкат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимлари. Озик;-овк;ат мах,сулотларини яратиш занжирида иштирок этувчи х,ар кандай ташкилотга талаблар. ISO/TS 22004:2005 «Озик-овк;ат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимлари. ISO 22000:2005 ни жорий этиш буйича кулланма»;

-2018 й. Женева, ISO 22000:2018 Озик-овкат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимлари. 0зик;-овкат мах,сулотларини яратиш занжирида иштирок этувчи х,ар кандай ташкилотга талаблар.

Республикамиздаги озик-овкат

саноати корхоналари ичида дастлаб 2008

йилда Кашк;адарё вилоятидаги «Косон ёг-экстракция» ОАЖ корхонаси ISO 22000 озик-овкат хавфсизлиги менежменти буйича сертификатлаштирилган. Бугунги кунда республикамизда ISO 22000 Озик-овк;ат менежмент тизимлари талабларини жорий этган ва сертификатлаштирилган ташкилотларни сони 203 тани ташкил этмокда. Вилоятлар кесимида бу курсаткич куйидагича таксимланган (1-расм, диаграммага каранг) булиб, озик-овк;ат менежмент тизимларини буйича мувофиклик сертификатни олган ташкилотларни юк;ори курсаткичи (24,6%) Тошкент вилоятига тугри келганини куришимиз мумкин.

203

200 _

150

100

47 50

М 2 — 3 I 4 5 1 ^ g 11 5 I 1 П

'//'/'/'///S/SS*

■ ISO 22000 жорий ^илинган корхоналарсони

1-расм. Республика худудлари буйича IS022000 Озик-овк;ат хавфсизлик менежмент тизимларини сертификатлаштирган корхоналар микдори

ISO 22000 Озик;-овкат хавфсизлиги менежменти тизимларини сертификатлаштириш буйича Республикамиздаги аккредитланган сертификатлаштириш органларни улуши 2-расмда берилган, бунда Чирчик; ССМнинг хизмат курсаткичи юк;ори эканлигини куриш мумкин.

»'S ï

"<í E

s S- ¡s

S S: a ы

E E

m ы и ía Л

О -О .. -о ^

■5 й

«смсити»мтсо

«SGSTashkent Ltd.» XK MTCO «DQSQusüty System» МЧЖМТ СО «Русский Регистр» Сертификатлаштириш.., «Русский Регистр - Средняя Азия» МЧЖ ЦК МТ.., «Sert Management» МЧЖ MTCO «Махсулотсифатмаркази»МЧЖМТСО ■ «Nika-Certification»M4»MTCO ■ «SifatKafolatiSertif¡kati»MH)K MTCO ■ «Total Quality Service»M4« MTCO < «Sertlfikat» ИТМ MTCO < «Cert lnternational»M4» MTCO I «Astraia Management»M4«MTCO «IGGroupsMHWMTCO «Excel Expert Group»MHK MTCO «АндижонССМ» ДКМТСО «Самарканд ССМ»ДК MTCO «СирдарёССМ.ДКМТСО «НамангонССМ»ДКМТСО «ЧирчицССМ»ДКМТСО «Хорезм ССМ»ДК МТСО «Уз6ек-ТуркТестМаркази»ЦКМТСО ° «ManagementCertif¡cation»M4)KMTCO ° «Management Group Service»M4)K МТ СО «GOLDSTARTOURSERVISwMHJKMTCO I «ISO Certification СеМег»МЧЖ МТ СО oPHARMASTANDARDSBMH« MTCO «llm-fan texnologiyalar» ИИК МТ СО «ConsultExpert Group Service»MHB MTCO ° «РССМ»ДКМТСО о «ОлмалицССМ» о «ФаргонаССМ» ° «КашкадарёССМ»" о «НавоийССМ» о «EnergiyaTejashMilliyKompaniyasi» о «CENTRALASIACERTIFICATION» ■

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга мурожаатномаси // Халк; сузи 23 декабрь 2017 й.

2. ISO 22000 Озик-овкат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимлари. Озик-овкат ма^сулотларини яратиш занжирида иштирок этувчи х,ар кандай ташкилотга талаблар.

3. ISO 9000:2015 Quality management systems. Fundamental sand vocabulary. ISO 9000:2015 Сифат менежменти тизимлари. Асосий низом ва атамалар.

4. ISO 9001:2015 Quality management systems. Requirements. ISO 9001:2015 Сифат менежменти тизимлари. Талаблар.

5. ISO 19011 Guide lines for auditing management systems. ISO 19011 Менежменти тизимлари аудитлари буйича ра^барий курсатмалар.

6.IS0/TS 22002 (all parts), Prerequisite programmes on food safety. ISO/TS 22002 (барча кисмлари), Озик-овкат хавфсизлиги буйича дастлабки шартлар дастурлари

7. ISO/TS 22003 Food safety management systems. Requirements for bodies providing audit and certification of food safety management systems. ISO/TS 22003 Озик-овкат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимлари. Озик-овкат мах,сулотлари хавфсизлиги менежмент тизимларида аудит ва сертификатлаштириш утказиш органларга талаблар.

8. ISO 22005 Trace ability in the feed and food chain. General principles and basic requirements for system design and implementation. ISO 22005 Озука ва озик-овкат занжирида кузатувчанлик. Тизимни лойихдлаш ва амалга оширишнинг умумий принциплари ва асосий талаблари.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.