Научная статья на тему 'ОЗИҚ -ОВҚАТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИГА MES ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШ'

ОЗИҚ -ОВҚАТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИГА MES ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Сельскохозяйственные науки»

CC BY
83
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Agro Inform
Ключевые слова
Озиқ–овқат хавфсизлиги / ишлаб чиқариш жараёнларини бошқариш тизими / интеграция / очиқ иловалар жамияти / таъминот занжири ва ҳ.к.

Аннотация научной статьи по Сельскохозяйственные науки, автор научной работы — Хакимов Д. В., Муминов Н. Ш., Сирожиддинов Ж. С.

Ушбу мақолада озиқ–овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналарига MES тизимини жорий қилиш орқали маҳсулотлар сифати ва хавфсизлигини таъминлаш масалалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЗИҚ -ОВҚАТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИГА MES ТИЗИМИНИ ЖОРИЙ ҚИЛИШ»

Received: 12 September 2022 Accepted: 21 September 2022 Published: 30 September 2022

УДК: 005.519/ 65.011

Озищ-овцат хавфсизлиги

озик; -овкдт ишлаб чщариш корхоналарига mes

тизимини жорий килиш

Хакимов Д.В.1, Муминов Н.Ш.2, Сирожиддинов Ж.С.3,

'ТДАУ доценти, техника фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), Email: dhakimov91@mail.ru 2ТДАУ профессори, т.ф.д., 3ТошДАУ талабаси.

Аннотация: Ушбу ма^олада озик;-овкат махсулотлари ишлаб чи^ариш корхоналарига MES тизимини жорий к;илиш оркали мах,сулотлар сифати ва хавфсизлигини таъминлаш масалалари ёритилган.

Таянч сузлар. Озик-овк;ат хавфсизлиги, ишлаб чи^ариш жараёнларини боцщариш тизими, интеграция, очи!< иловалар жамияти, таъминот занжири ва х-к.

Кириш. Озик;-овк;ат хавфсизлиги миллий ицтисодий хавфсизлик тизимида мухим урин тутади. Хар ^андай мамлакатда ози^-ов^атга булган эхтиёж унинг фук;аролари эхтиёжларининг бирламчиси х,исобланади. Шунинг учун хам ахолини озик;-овк;ат билан таъминлаш, уларнинг эхтиёжларини тулиц кондириш, озик;-овк;ат мах,сулотларининг сифатини яхшилаш масалалари доимо эътиборда турадиган масалалардандир. Мамлакатда, у ривожланган буладими, ёки ривожланаётган буладими, озик;-овк;ат хавфсизлигини таъминлаш миллий ик;тисодиёт ривожланишига, ахолини ижтимоий химоя ^илиш муаммоларини х,ал этишга, ижтимоий бар^арорликни мустахкамланишига катта таъсир курсатади. 0зик;-овк;ат хавфсизлигини таъминлаш к;ишлок; хужалиги сох,асининг ривожланганлик даражасига, кишлок; хужалик махсулотлари етиштириш курсаткичларига боглик;. Ушбу сохднинг ривожланиши эса уз навбатида ик;лим шароитларига, табиий омилларга маълум даражада богливдир.

Озик-овк;ат хавфсизлиги ва уни таъминлаш масаласи бевосита ик;тисодий хавфсизликни таъминлаш билан чамбарчас богливдир. Таъкидлаш жоизки, ози^-ов^ат хавфсизлиги муаммосини хар томонлама хал этилиши мамлакат ахолисининг фаровон

Хаётини таъминлаш, турмуш даражасини ошириш, сифатли ози^-ов^ат махсулотларига булган эхтиёжини кондиришнинг мухим омили Хисобланади.

Республикамизда ик;тисодий исло-Хотлар натижасида ишлаб чи^ариш корхоналарини дунё бозорларига хар томонлама уйгунлашувини таъминлаш, ишлаб чикарилаётган махсулотларнинг сифати ва хавфсизлигини таъминлаш ахборот коммуникацион ва ресурстежамкор технологияларни цулланилиши, инновацион ишланмаларни кенг жорий к;илиниши юзасидан кенг к;амровли чора-тадбирлар амалга оширилиб, муайян натижаларга эришилмовда. 2022-2026 йилларга

мулжалланган янги Узбекистоннинг таравдиёт стратегиясида, жумладан, "Ози^-овк;ат саноатини ривожлантириш дастурини амалга ошириш" [1] буйича мухим вазифалар белгилаб берилган. Ушбу вазифаларини амалга оширишда, жумладан, озик;-овк;ат корхоналари ишлаб чи^ариш жараёнларини боищариш тизимига махсулот ишлаб чицаришни синхронлаштириш, мувофи^аштириш, тахлил ^илиш ва оптималлаштириш муаммоларини Хал килиш учун мулжалланган махсус дастурий таъминотни жорий ^илиш мухим ахамият касб этмокда.

Кейинги йилларда мамлакатимиз кишлок хужалигиниислохкилиш,хусусан,сохададавлат боищаруви тизимини оптималлаштириш, ишлаб чицаришни диверсификация к;илиш, ер ва сув муносабатларини такомиллаштириш, кулай агробизнес му^итини ва юцори кушилган Киймат занжирини яратиш, кооперация муносабатларини ривожлантиришни куллаб-кувватлаш, colara бозор механизмларини, ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш, шунингдек, илм-фан ютукларидан самарали фойдаланиш х,амда кадрлар салох,иятини ошириш максадида "Узбекистон Республикаси кишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020 — 2030 йилларга мулжалланган стратегияси" кабул килинди [2]. Унга мувофик;: Озик-овкат хавфсизлиги кенг Камровли ижтимоий-иктисодий, демографик ва экологик омилларга боглик булиб, мамлакат ривожланишининг асосий таркибий Кисмларидан бири х,исобланади.

Мавзуга оид адабиётлар тахдили. Озик-овкат мах,сулотларини сифат хавсизлигининг умумий масалалари, хавфсизликнинг назарий ва амалий жи^атлари куплаб олимлар томонидан урганилган. Жумладан, олимлардан В. Г.Амелин, О.Абраменкова, Ю.Балжи, Д.Зеракалов, Л.Ревенко кабиларнинг илмий ишларида ушбу масала х,ар томонлама ёритилган.

Шунингдек, мамлакатимиз олимларидан Ш.Шодмонов, А.Улмасов, Т.Жураев,

Д.Тожибоева, Х,.Абулкосимовлар томонидан озик-овкат хавфсизлиги масаласининг айрим Кирралари уларнинг илмий тадкикот ишларида урганилган.

Бу борадаги тадкикотлар тобора купайиб бораётганига карамай, озик-овкат корхоналарида ишлаб чикариш жараёнларини бошкариш тизими моделларини жорий килиш вауларни самарадорлигини ба^олаш муаммоси Хал зтилмай колмовда.

Тадкикот методологияси. Тадкикот жараёнида тах^шл ва синтез, индукция ва дедукция, статистик гурухлаш, эксперт ба^олаш, илмий абстракциялаш ва бошка усуллардан кенг фойдаланилди.

Та^лил ва натижалар. ^озирги кунда Узбекистон замонавий озик; - овкат саноатига эга. Унинг таркибида 3200 дан ортик корхоналар бор. Бу со^а, асосан, ма^аллий хом ашёни кайта ишлашга асосланган. Озик-овкат корхоналарида 200 дан ортик мах,сулот тури тайёрланади.

Тахлиллар натижасига кура, озик-овкат хавфсизлиги тушунчаси "барча одамлар уз озикланиш эх,тиёжлари ва шахсий хох^шларига биноан х,амда фаол ва соглом х,аётни таъминлаш учун етарли микдорда хавфсиз ва туйимли озик-овкат мах,сулотларига эга булиш учун жисмонан, иктисодий ва ижтимоий имкониятларга эгалиги озик-овкат хавфсизлиги таъминланиши деганидир". Озик-овкат хавфсизлиги сохасида мавжуд замонавий адабиётда 200 дан ортик тушунча ва 450 курсаткич мавжуд.

Мутахассисларнинг фикрига кура, озик-овкат хавфсизлиги унинг курсаткичлари, таъминот баркарорлиги, эга булиш имконияти ва согломлиги билан белгиланади.

Дунёнинг куп мамлакатларида озик-овкат хавфсизлигига эришиш кишлок хужалиги ва савдо тармогида стратегия ва дастурларнинг татбикига боглик. Уларни туртта гурух,га булиш мумкин:

-Ишлаб чикаришни куллаб-кувватлаш сиёсати;

-Савдо сиёсати;

-Истеъмолни куллаб-кувватлаш стратегиялари;

-0зук;а моддалар таъминоти дастурлари.

Дунёда бошланган озик-овкат инкирози даврида озик-овкат мацсулотларига булган талаб ошиб кетиши ва озик-овкат

мах,сулотларига булган эх,тиёжни янада ортишига сабаб булмокда.

Шунга асосан республикада озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш, ах,олининг озик-овкат махсулотларига булган эх,тиёжларини баркарор таъминлаш, ички истеъмол бозорини мамлакатимизда ишлаб чикарилган озик-овкат махсулотлари билан узлуксиз таъминлаш, асосан кишлок жойларда замонавий юкори унумли техника ва технология билан жих,озланган кайта ишловчи ихчам корхоналарни барпо этиш, шу асосда янги иш жойларини шакллантириш, ахолини иш билан таъминлаш, уларнинг даромадлари ва фаровонлик даражасини ошириш максадида республика хукумати томонидан бир катор карор ва дастурлар кабул килинган.

Озик-овкат махсулотлари ишлаб чикариш корхоналари х,ар куни турли технологик жараёнлар содир буладиган мураккаб тизимдир. Ишлаб чикариш блокининг хар бир участкаси узлуксиз ишлаши ва муаммоларни самарали х,ал этиш учун ишлаб чикаришни автоматлаштириш буйича махсус дастурлар ишлаб чикилган. Ишлаб чикаришжараёнларини автоматлаштириш учун дастурий таъминот XX асрнинг 90-йилларидан бошлаб жорий этилган булиб, бугунги кунда у турли саноат корхоналарида кулланиладиган энг мухим воситалардан бири хисобланади.

Х,озирги кунда озик-овкат махсулотлари ишлаб чикариш корхоналарини

автоматлаштириш учун MES (ингилиз тилидан manufacturing execution system) ишлаб чикариш жараёнларини бошкариш тизимидан фойдаланиш хаР кандай ишлаб чикариш доирасида мах,сулот ишлаб чикаришни синхронлаштириш, мувофиклаштириш,

тахлил килиш ва оптималлаштириш муаммоларини х,ал килиш учун мулжалланган. MES тизимлари цех (булим) даражасидаги бошкарув тизимларининг синфига киради,

лекин умуман корхонада ишлаб чикаришни интеграциялашган бошкариш учун хам фойдаланиш мумкин.

Оддийрок килиб айтганда, тизим ишлаб чикариш жараёнини синхронлаштириш, тах^шл Килиш ва оптималлаштиришга ёрдам беради. Ушбу тизимдан фойдаланиш ускунанинг самарадорлигини сезиларли даражада ошириш ва ишлаб чикаришга кушимча инвестициялардан кочиш имконини беради.

MES -ишлаб чикаришни бошкариш тизими бир катор саволларгажавоб беради:

-Махсулотни кандай ишлаб чикариш керак?

-Ишлаб чикариш учун кандай ресурслар мавжуд ва улардан нимани олиш мумкин?

-Качон ишлаб чикариш керак?

-Ишлаб чикариш куввати/самарадорлиги Кандай?

Ишлаб чикаришни бошкариш

тизимларини ишлаб чикарувчилар ва фойдаланувчилар халкаро ассоциацияси (MESA International) 1994 йилда MESA-11 моделини ва 2004 йилда C-MES моделини аниклади, бу сунгги ун йилликлар ичида ишлаб чикаришни бошкариш ва ишлаб чикариш фаолиятини бошкариш моделлари ва стандартларини тулдиради. Уларга куйидагилар киради:

1. ISA-95 "Корхона важараённи бошкариш тизимларини интеграция килиш" (Enterprise-Control System Integration) стандарти, кайсики ишлаб чикаришни бошкариш даражалари ва компаниянинг узаро таъсирининг ягона интерфейсини ва алохида корхонанинг ишлаб чикариш фаолиятининг иш окимларини белгилайди.

2. ISA-88 "Даврий ишлаб чикаришни бошкариш" (Batch Control) стандарти, Кайсики даврий ишлаб чикаришни бошкариш технологиясини, рецептларнинг иерархиясини, ишлаб чикариш маълумотларини аник-лайдиган.

3. Очик; иловалар жамияти (Open Applications Group, OEG): бизнес иловалари уртасида функционал мувофи1ушк концепциясини илгари суриш ва ушбу мацсадга эришиш учун бизнес тиллари стандартларини ишлаб чик;ишни мак,сад килган нотижорат саноат жамияти.

4. Таъминот занжири жараёнлари модели (Supply-Chain Operations Reference, SCOR): таъминот занжири жараёнларини бош^ариш учун мое ёзувлар модели, этказиб берувчи ва мижознинг фаолиятини боглайди. SCOR модели мижознинг талабларини бажаришнинг барча боск;ичлари учун бизнес жараёнларини тасвирлайди. SCORHHHr "Make" булими асосан ишлаб чи^аришга багишланган.

МЕ5нингасосий вазифалари куйидагилар:

1. Ишлаб чи^аришни батафеил оператив режалаштириш асосида ишлаб чи^ариш кувватларини ишга тушириш.

2. Ишлаб чик;ариш ^вватларини кузатиш.

3. Ишлаб чик;аришга оид маълумотларни туплаш:

- саноат жараёнларини автоматлаштириш тизимлари:

- датчиклар;

- ускуналар;

- ходимлар;

- дастурий таъминот тизимлари.

4. Сифат параметрларини кузатиш ва назорат к;илиш.

5. Ходимлар ва жюфзларни ишлаб чицариш жараёнини бошлаш учун зарур булган маълумотлар билан таъминлаш.

6. Ишлаб чи^ариш ичидаги ходимлар ва ускуналар уртасидаги алок;аларни урнатиш.

7. Ишлаб чикариш ва этказиб берувчилар, истеъмолчилар, мухандислик булими, савдо

булими ва боищарув уртасида алок;аларни урнатиш.

8. Жавоб бериш:

ишлаб чицариш номенклатурасига куйиладиган талаблар;

ишлаб чик;ариш жараёнида ишлатиладиган бутловчи ^исмлар, хомашё ва ярим тайёр мах,сулотларни узгартириш;

ма^сулот спецификациясини

узгартириш;

ходимлар ва ишлаб чи^ариш ^увватларининг мавжудлиги.

9. Амалдаги хукук;ий хужжатларга мувофикликни таъминлаш.

10. Юкоридаги саноат стандартларига мувофи1ушги.

MES-тизимининг асосий функциялари ишлаб чицариш жараёнларини боищаришдир. MES ишлаб чи^ариш тизимларининг функционаллиги:

-Ишлаб чик;ариш кувватларини ишга тушириш;

-Ишлаб чи^ариш билан боглик; маълумотларни туплаш;

-Режалаштириш;

-Сифат назоратини утказиш;

-Ходимлар ва асбоб-ускуналар, ишлаб чик;ариш ва етказиб берувчилар, мух,андислик булими, боищарув ва бошк;алар уртасида алок;а урнатиш;

-Ишлаб чи^ариш жараёнида

фойдаланиладиган бутловчи ^исмлар, хом ашё ва ярим тайёр мах,сулотларни кузатиш ва узгартириш;

-Таъмирлаш ва таъмирлашни боищариш.

CR.NI- тизимлари: стратегия ва маркетинг

ERP- тизимлари: молия-хужалик бошкаруви

\IES- тизимлари: ишлаб чикаришии бошкариш ЛСУТП: жихозларни бошкариш

1-расм. Ишлаб чик;ариш корхонасида МЕС тизимларининг жойлашуви

МЕ5 тизимларининг алгоритмлари барча танланган мезонларни ва чекловларни хисобга олган х,олда к;арор кабул ^илади. Кейин оптималлаштириш бощичида буюртмаларни уз вак;тида бажариш ва цехнингтегишли ик;тисодий курсаткичларини таъминлаш учун аник;жадвал тузилади.

Бшнсс дастурлари ЕЯР ЕАМ

О О

И 1П.1 а» чикаришии бошкариш I и {ИМИ {.\1KSJ ни ишиоомарниш м>vaii.uic.iH к I изичн (ВМ8)

Оисрлпш Ьлтафсш рсжлишшршн Мошгторинг м рссурстартш таксимпш Сифдтнн бошклрши

1ш.м6 чнкаряш жа|м*м.мркми ТоМ1НК\Н1«Д1 к^^ршиш м ■аиыиртаииш иошцарши МЖХСУЧОТ тярихинн К> 1Я11Ш1 11 Иши> чикармш ад ши пшш

Технологии жараснларни бошкарнишиш эвшчатлаштнрнлган тнзнми (АСУ III)

Г вСАОА WíпCC 1гПоосИ Маз1ег 5

о

Наюрат кнлувчилар шпщ 1% шли

о

Нлшфа бажарупчн курилмалар

с

СУБД

О

УСПД Оуспд

о

Счетчики шшш\ Щ 1

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 /

О-

Энсрго рссурсларнм хксоб шиши

2-расм. МЕС тизимини ишлаш алгоритми

Agro 1п1()ПИ N3 [3] 2022

автоматлаштирилган тизимларидан

маълумотларни олиш, маълумотларни архивлаш;

-техник хизмат курсатишни боищариш; -ме^нат унумдорлиги даражасини ба^олаш, шу жумладан, математик ва статистик та\лил, иш вак;ти ва ишламай колган вактларни х,исобга олиш, х,исобот бериш; -режалаштириш; -электрон хужжат айланиши; -ходимларни бошкариш; -тайёр ма^сулотни кузатиш.

MES тизимлари х,ал киладиган вазифаларга мисоллар:

-ресурс х,олатини кузатиш, шу жумладан, ишлаб чикариш моделини ишлаб чикиш, саклашни ташкил этиш, хомашё, етказиб берувчиларнинг манзиллари, сифат стандартлари х,ак;идаги маълумотларни тезкор к;идириш;

-ишлаб чи^аришни жунатиш, шу жумладан хомашё, буюртмаларни боцщариш, режанинг бажарилиши даражасини кузатиш;

-сифат менежменти, шу жумладан, жараёнларни боцщаришнинг

3-расм. MES ни ишлаб чикариш тизимидаги умумий куриниши

MES тизимидан фойдаланишнинг максади ишлаб чикариш жараёнининг самарадорлигини ошириш х,исобланади.

Максадга эришиш учун куйидаги вазифаларни бажариш лозим:

1. Ишлаб чикариш корхонасининг х,озирги Холатдаги самарадорлигини аниклаш;

2. Ишлаб чикариш жараёнини оптималлаштириш )^чун тухталишлар

сабаблари ва уларни бартараф этиш йулларини аниклаш.

MES тизими цех, участка ёки ишлаб чикариш линиясининг барча даражаларида фойдаланиш учун мулжалланган. Унда булимлар куйидаги ишларни бажарадилар:

Режалаштириш ва диспетчерлик хизмати. Цех ичидаги жадвални режалаштириш, ишлаб чикаришни оператив назорат килиш, ишлаб

чикариш хужжатларини шакллантириш.

Ишлаб чикариш усталари. Ишчилар учун ишлаб чикариш топширикларини шакллантириш, вазифалар ва ишлаб чикариш операцияларининг муддатлари ва бажарилишини тезкор назорат килиш, ишлаб чикариш хужжатлари ва иш ^аки микдорини шакллантириш.

Моддий-техника таъминоти

мутахассислари. Товар ва материалларга булган эх,тиёжнинг долзарб графикларини олиш, захиралар даражасини ва уларни максадли саклашни оператив назорат килиш.

Булим бошликлари. Дастур семинардаги мавжуд вазиятни назорат килиш учун тахдилий ишларни, шунингдек, карорларни куллаб-Кувватлаш механизмларини амалга оширади.

Операторлар/ишчилар. Сменада ишлаб чикариш топширикларини тезкор кабул килиш, операцияларнинг бажарилишини акс эттириш.

Технологлар. Технологик жараённинг хакикий утиши х,акида маълумот олиш.

Мох,иятан ишлаб чикаришни

бошкариш воситаси булиб, корхонанинг IT архитектурасидаги MES SCADA автоматлаштирилган жараёнларни бошкариш тизими ва APS юкори даражадаги режалаштириш тизими ёки у йук булганда ERP тоифасидаги бухгалтерия тизими уртасида жойлашган (4-расм]. Бирок, ушбу дастурий мах,сулотларнинг алох,ида ишлаши кутилган самарани бермайди. Муайян натижага еришиш учун уларнинг тулик узаро таъсирини таъминлаш керак.

BI

Режалаштириш ! MES

АСУ Tfl

4-расм. Корхонанинг IT архитектураси

MES ни жорий килишда унинг 11 та функция гурухдарига эътибор каратиш лозим. Улар куйидагилардан иборат:

1. Иш жараёнини режалаштириш. Бу гурух, мавжуд ресурслар асосида тегишли асосий шартларга (созлаш вактлари, ишлов бериш вакти ва х;.к.) нисбатан оптимал кетма-кетликни режалаштиришни назарда тутади.

2. Вазиятни саклаш билан ресурсларни бошкариш. Бошкарув ва тегишли ресурслар

(ходимлар, машиналар, асбоблар ва боищалар) мониторинги.

3. Ишлаб чикариш блокини бошкариш. Буюртмалар, партиялар ва бопщалар асосида ишлаб чикариш бирликлари окимини назорат Килиш. Давом этилаётган ишлаб чикариш жараёнида содир булган ходисаларга дархол жавоб берилади ва керак булганда режага тузатиш киритилади.

4. Ахборот назорати. Ишлаб чикариш

жараёнига тегишли барча маълумотлар (БАРЯ, дизайнлар, синов спецификациялари, атроф-мухитга мувофикдик талаблари, хавфсизлик йурик;номалари ва бопщалар) ходимларга керакли вактда ва керакли жойда такдим этилади. Ходимлар тизимдан четланишларни Кайд этиш учун фойдаланишлари мумкин.

5. Операцион маълумотлар журнали. Ишлаб чик;ариш билан боглик барча операцион маълумотларни автоматик ёки кулда кайд Килиш.

6. Ходимларни бошкариш. Ходимларнинг иш вакти ва йуклигида, таътилда вах,оказоларда тахрирлаш имкониятини кайд этиш.

7. Сифатни бошкариш. Махсулот сифатини х,имоя килиш хамда муаммолар ва заиф томонларини уз вактида аниклаш учун реал вакт режимида ишлаб чикариш билан богликулчов маълумотларини тахдил килиш.

8. Жараённи бошкариш. Х,акикий ишлаб чикариш жараёнининг мониторинги, шу жумладан, сигнални бошкариш функциялари.

9. Техник хизмат курсатишни бошкариш. Даврий ва профилактика ишларини бошлаш учун операцион материалдан фойдаланиш ва фойдаланиш соатларини кайд этиш. Тизим, шунингдек, техник хизмат курсатишни х,ам куллаб-кувватлайди.

10. Лотнинг кузатилиши. Ишлаб чикарилган х,ар бир мах,сулотнинг кузатилишини таъминлаш учун бутун ишлаб чикариш занжири буйлаб ишлаб чикариш билан бог лик барча маълумотларни ёзиб олиш.

11. Иш фаолиятини тахдил килиш. Ишлаб чикарилган улчамлардан тортиб то ишламай к°лган вактлар, узилишлар, парча хисоблагичлари ва хоказоларгача, ишлаб чикариш самарадорлигини оддий бахолаш, муаммоларни аниклаш ва хоказоларни таъминлаш учун бошкарувнинг асосий ракамлари зудлик билан, реал вакт режимида

ишлаб чикарилади. диаграмма форматлари фойдаланувчига такдим этилади.

Маълумки, муваффакиятли ижодий жамоаларда (уларни тизим деб хам хисоблаш мумкин) ролларнинг жуда аник таксимланишини кузатиш мумкин. Бу куп жихатдан бундай жамоаларнинг муваффакиятини тушунтиради. Ушбу фактга ухшаб, биз тизимимизда куйи тизимлар бажариши керак булган асосий вазифаларни куриб чикишга ва куйи тизимларни "юкори даражада ихтисослашган" килишга Харакат килдик. Бу шуни англатадики, хар бир куйи тизим факат уз функцияларини бажариши керак. Тизимнинг туликлиги ва бу функцияларнинг изчиллиги тизимни самарали Килади.

Ушбу куйи тизимнинг энг мухим элементи терминал булиб, у бевосита ускунага уланган ва бошка куйи тизимлар томонидан талаб килинадиган маълумотларни ёзиб олиш вазифасини бажаради.

Операторнинг иши идентификациядан бошланади (5-расм). Ходимнинг асосий маълумотлар туплами камида куйидаги маълумотларни уз ичига олади:

-Исм, фамилия, тугилган йили, маълумотлари ва компанияга кириш санаси;

-Автоматик идентификация килиш учун ходимлар раками ва ID.

Ушбу асосий маълумотлар туплами одатда ERP тизимидан ёки инсон ресурсларини бошкариш учун махсус модулдан импорт Килиниши мумкин. МЕБда иш хаки тулаш маълумотларини хисоблаш ва ходимларни режалаштириш учун кушимча маълумотлар талаб килинади. Ушбу тафсилотлар алохида жадвалларда бошкарилади ва ходимларнинг асосий маълумотлар тупламлари билан богланади.

И9 [N-M9 OMERA Круглый) №япрмеле»»в простой L 1 1 дацика ?в Сомия Noantq to'utoksh]

Колдиц микдори[Ш LUT 1301 SOOO [ки J841] 7073 3,136

Кг Кг

- iй.........? -^ 1

; SPRMP081101 '"^Г*""

1 Соат 27 дакика О

58.50/33.00 109 Шт/Соат

23 M 2021 09:07:!«

Q

100.0

операциялар

5-расм. Ходимларни идентификация килиш жараёни

Коивр/Парол* Сотрудника

Добавить нового оператора Удалить из Сменить

списка панели оператора

Список Сотрудников

09 Azizxo'ja Sa

07 Aziza Kabil

1 2 3 •

4 5 6 ABC

7 8 9 ОК

0 X Учириш

Клавиатура

6-расм. Ходимни киритиш

Назад

Иш х,акини тулаш усуллари ва ставкалари (масалан, тулик иш, гурухди иш) иш х,аки гурухдари оркали курсатилган. Ходимларни режалаштириш менежменти билан биргаликда куникмалар руйхати мавжуд кадрлар ресурсларидан келиб чиккан х,олда буюртмалар буйича аник режалаштиришни амалга оширишга имкон беради. Ходим ва

малака уртасида н:н богликдик мавжуд; яъни хар бир ходим бир нечта малакага эга булиши мумкин. Ходимларнинг мавжудлиги махсус режалаштириш воситасида курсатилиши мумкин. Ходимларни бошкариш давомат, дам олиш ва касалликни х,исобга олган х,олда режалаштирилади.

Буюртмаларни режалаштириш ва

бажариш шарти сифатида MES ор^али боищарилиши керак булган барча операцион ресурслар харитада курсатилиши керак.

Операцион ресурслар одатда тури (масалан, транспорт воситалари, панжара Кутиси] ва мавжуд сони (масалан, муомаладаги 100 та панжара кутилари) буйича аникданади.

Ишлаб чи^ариш маълумотларини ёзиб олиш учун аник; белгиланиши керак булган мух,им манбаларнинг хар бир ало^ида ^исмида идентификатор х,ам бош^арилиши керак. Операцион ресурс иш режасидаги ма^ола билан богланган. Бу корхонада ишлаб чи^ариш учун цайси ресурс микдори зарурлигини белгилайди.

Хулоса ва таклифлар. Тахлил маълумотлари шундан далолат берадики, ресурсларнинг барча турлари танк;ислиги, талабнинг тез узгариши шароитида корхоналар рах,бариятига зх,тиёжга караб ишлаб чи^ариш ва мах,сулот барцарорлигини таъминлаш, сифатни керакли даражада ушлаб туриш купинча к;ийин кечади. Рах,бариятнинг вазиятни тузатишга уринишлари, куплаб бошк;арув хдракатлари купинча тан^ис ресурслардан самарасиз фойдаланишга, ута салбий молиявий натижаларга ва ноаник; истик;болларга олиб келади. Сиёсий мух,итнинг бек;арорлиги ва ик;тисодиётнинг реал секторига инвестициялар Хажмининг пасайиши корхонанинг ички ишлаб чикариш имкониятларидан максимал даражада фойдаланиш учун замин яратади. Боищарув тамойилларини узгартириш, ишлаб чи^аришни бошцаришнинг замонавий усулларини жадал ривожлантириш ва куллаш зарур.

Бу борада корхоналар бошцарув тизимларига MES тизимларини жорий к;илиш орк;али самарали боцщарувни шакллантириш зарур х,исобланади.

Тадци^отлар натижалари асосида куйидаги хулосалар такдим этилади:

MES тизимларини жорий этиш корхоналарнинг учта асосий функциясини -цехлар фаолиятини операцион режалаштириш, ресурслар ва юкламалардан фойдаланишни оптималлаштириш, ишлаб чи^ариш жараёнларини боищариш орк;али тизимларнинг ишлаб чи^ариш таннархини пасайтириши, мах,сулот ва жараёнлар сифати учун ходимлар ва рах,барларнинг жавобгарлигини ошириши, нотугри ^арорларнинг"нархини" камайтириши мумкин;

- ускуналарни визуал кузатиш орцали фойдаланувчи маълум бир машинанинг маълум вак;т оралигида ишлаши х,а^ида батафсил маълумотни куриш имкониятига эга (машинанинг ишлаш ва^ти, машинада ишлайдиган операторлар, машинанинг иш режимлари, машинанинг х,олати ва ишламай Колиш сабаблари) булади. Ушбу хисобот сизга машина ва операторнинг ишини батафсил тах^шл ь;илиш имконини беради.

- MES тизими тухталиш ва нуцсонларни х,исобга олган ^олдауларни камайтириш ор^али ишлаб чи^ариш жараёни самарадорлигини оширишгаёрдам беради. Натижада, ишларнинг аник; режалари ишлаб чи^илади, жараёнлар оптималлашади, тухталишлар бартараф этилади ва самарадорлик ошади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. 2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараадиёт стратегияси тугрисида. Т.: 2022 йил 28 январь, ПФ-60-сонли Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Цишлокхужалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдик;лаш тугрисида. Т.: 2019 йил 23 октябрь, ПФ-5853-сонли Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони.

3. Узбекистон Республикаси Инвестициялар ва тайней савдо вазирлиги хузуридаги Узбекистон техник жих;атдан тартибга солиш агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида. Т.: 2021 йил 2 июнь, ГЩ-5133-сонли Царори.

4. Узбекистон Республикаси "Ози^-овк;ат мах,сулотининг сифати ва хавфсизлиги тугрисида"ги к;онуни. Т.: 1997 йил 30 август. 483-1-сон.

5. Хакимов Д. В., Мирзаев О. А. Задачи метрологического обеспечения в повышении качества агропромышленной продукции //Современное экологическое состояние природной среды и научно-практические аспекты рационального природопользования. - 2017. - С. 1657-1660.

6. Мамажонов А. А., Хакимов Д. В. У., Туйчиев А. Т. Управление входным контролем компонентов //Universum: технические науки. - 2020. - №. 6-1 (75). - С. 69-73.

7. Хакимов Д.В., Мамажонов A.A., Саттаров М.О. Управление внутренним аудитом в соответствии с международными стандартами //Universum: экономика и юриспруденция. - 2020. - №.4 (69).-С. 4-12.

8. Хакимов Д.В., Кулдашев Ж.У., Эрматов А.Б. УЛУЧШЕНИЯ ПОТЕНЦИАЛА НАЦИОНАЛЬНОЙ ИНФРАСТРУКТУРЫ КАЧЕСТВА И ПРОБЛЕМЫ ЭКСПОРТА ПЛОДООВОЩНОЙ ПРОДУКЦИИ //Итоги и перспективы развития агропромышленного комплекса. - 2018. - С. 502.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.