Научная статья на тему 'Оценка адаптативной способности у больных с болезнью Паркинсона'

Оценка адаптативной способности у больных с болезнью Паркинсона Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
55
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
Болезнь Паркинсона / Дезадаптативные типологии / Тип отношения к болезни / Тревога / Опросник ТОБОЛ. / Parkinson's disease / Maladaptive typologies / Type of attitude towards the disease / Anxiety / TOBOL questionnaire.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Сожида Джалилова, Бобир Кураматов

Результаты данного исследования показали, что опросник ТОБОЛ удобно применять к пациентам как метод определения адаптивных характеристик больных с болезнью Паркинсона. Этот опросник удобен тем, что он четко понимается пациентом, ответы легко идентифицируются, а адаптивные особенности раскрываются полностью и в деталях. Пациенты в исследовании были разделены на две группы в зависимости от клинической формы болезни Паркинсона (дрожательная и дрожательно-брадикинетическая) таким образом, изучались адаптивные характеристики пациентов, то есть структура индивидуальной реакции на заболевание. В результате была установлена дезадаптивная реакция личности на болезнь, а именно тревожная типология, которая соответствовала дрожательной форме БП и в большинстве случаев было обнаружено, что меланхолическая типология более характерна для дрожательно-брадикинетической форме. Результаты обзора в дальнейшем помогут в разработке рекомендаций по последующей медико-психологической помощи пациентам с болезнью Паркинсона.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Сожида Джалилова, Бобир Кураматов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Assessment of adaptive capacity in patients with parkinson's disease

The results of this study showed that the TOBOL questionnaire was conveniently applied to patients as a method of determining the adaptive characteristics of patients with Parkinson’s disease. This questionnaire is convenient in that it is clearly understood by the patient, the answers are easy to identify, and the adaptive features are fully and clearly disclosed. Patients in the study were divided into two groups according to the clinical type of Parkinson's disease (tremor and tremorbradykinetic), and thus the adaptive characteristics of patients, i.e. the structure of the individual response to the disease, were studied. As a result, the maladaptive personality response to the disease, the same anxious typology, was established to match the tremor type of Parkinson's disease, and in most cases, the melancholic typology was found to be more common to the tremor-bradykinetic type. The results of the review will help in the development of guidelines for the subsequent medicalpsychological care of patients with Parkinson's disease.

Текст научной работы на тему «Оценка адаптативной способности у больных с болезнью Паркинсона»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Assessment of adaptive capacity in patients with parkinson's disease

Sojida DJALILOVA 1 Bobir KURAMATOV 2

Tashkent medical Academiy

article info

abstract

Article history:

Received September 2020 Received in revised form 15 November 2020 Accepted 30 November 2020 Available online 15 December 2020

Keywords:

Parkinson's disease Maladaptive typologies Type of attitude towards the disease Anxiety

TOBOL questionnaire.

The results of this study showed that the TOBOL questionnaire was conveniently applied to patients as a method of determining the adaptive characteristics of patients with Parkinson's disease. This questionnaire is convenient in that it is clearly understood by the patient, the answers are easy to identify, and the adaptive features are fully and clearly disclosed. Patients in the study were divided into two groups according to the clinical type of Parkinson's disease (tremor and tremor-bradykinetic), and thus the adaptive characteristics of patients, i.e. the structure of the individual response to the disease, were studied. As a result, the maladaptive personality response to the disease, the same anxious typology, was established to match the tremor type of Parkinson's disease, and in most cases, the melancholic typology was found to be more common to the tremor-bradykinetic type. The results of the review will help in the development of guidelines for the subsequent medical-psychological care of patients with Parkinson's disease.

2181-1415/© 2020 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Паркинсон касаллигида хусусиятларини бах,олаш

_ аннотация

беморларнинг адаптатив

Калит сузлар:

Паркинсон касаллиги Мослашувчан булмаган типологиялар

Ушбу тад;и;от натижаларига кура маълум булдики, Паркинсон касаллиги билан касалланган беморларнинг адаптатив хусусиятларини ани;лаш усули сифатида ТОБОЛ суровномаси беморларга ;улай тарзда ;улланилди. Ушбу

1 assistent, Tashkent medical academy, Tashkent, Uzbekistan E-mail: juve88s@mail.ru

2 student of master degree, Tashkent medical academy, Tashkent, Uzbekistan E-mail: kuramatov89@ gmail.com

Касалликка муносабат

тури

Хавотир

ТОБОЛ суровномаси

суровномана беморга тушунарли даражада ифодаланиши, жавобларни белгилаш осонлиги, адаптатив хусусиятларни тулик; ва аник; очиб бериши билан кулайдир. Тадк;ик;отда к;атнашган беморлар Паркинсон касаллигининг клиник турига (титрок; ва титрок;-брадикинетик) кура икта гурух,га булинган х,олда урганилди, ва шу тари;а беморларнинг адаптатив хусусиятлари, яний касалликка булган шахсий реакция типологиясининг тузилиши (структураси) урганилди. Натижада, касалликка булган дезадаптатив шахс реакцияси, айни хавотирли типологияси, Паркинсон касаллигининг титрок; турига мослиги урнатилди, аксарият х,олда, титро;-брадикинетик турига эса меланхолик типология куп учраши ани;ланди. Куриб чи;илган тат;и;от натижалари Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларга кейинчалик тиббий-психологик ёрдам курсатиш тамойилларини ишлаб чи;ишда ёрдам беради.

Оценка адаптативной способности у больных с болезнью паркинсона

_ аннотация_

Ключевые слова:

Болезнь Паркинсона

Дезадаптативные

типологии

Тип отношения к болезни Тревога

Опросник ТОБОЛ

Результаты данного исследования показали, что опросник ТОБОЛ удобно применять к пациентам как метод определения адаптивных характеристик больных с болезнью Паркинсона. Этот опросник удобен тем, что он четко понимается пациентом, ответы легко идентифицируются, а адаптивные особенности раскрываются полностью и в деталях. Пациенты в исследовании были разделены на две группы в зависимости от клинической формы болезни Паркинсона (дрожательная и дрожательно-брадикинетическая) таким образом, изучались адаптивные характеристики пациентов, то есть структура индивидуальной реакции на заболевание. В результате была установлена дезадаптивная реакция личности на болезнь, а именно тревожная типология, которая соответствовала дрожательной форме БП и в большинстве случаев было обнаружено, что меланхолическая типология более характерна для дрожательно-брадикинетической форме. Результаты обзора в дальнейшем помогут в разработке рекомендаций по последующей медико-психологической помощи пациентам с болезнью Паркинсона.

Паркинсон касаллиги (ПК) - неврологик касалликларни ичида кэнг таркалган булиб, беморларни эрта ногиронликга олиб келувчи хасталикдир. Замонавий карашда Паркинсон касалиги нейродегенератив мультисистем бузилиш ва кэнг доирада клиник полиморфизмга эга. ПК харакат бузилиши, психо-эмоционал, когнитив (нервно-психик, сенсор, автоном) бузилишлар билан номоён

6Улувчи га^ллик дeб caнaлaди [3,5]. Янги мaълyмoтлapгa кypa, шу Ун йиллик мyдaт ичидa умумий пoпyлaтcиядa пapкинcoнизм 0,1-0,3 % axoли opacидa тapк;aлгaн. Kacaллик энг куп yчpaйдигaн дaвp 55-60 ëшлap булиб, ëш oшгaн caйин кacaллaнгaнлap coни oшa бopaди. [10] Умумий пoпyлaтcиядa 60 ëшдaн oшгaнлapнинг 0,8-1 % идa пapкинcoнизм aни;лaнaди, 70-79 ëшлapдa эca бу кypcaткич 2-3 % гa eтaди. Пapкинcoнизм 20-40 ëшлapдa xaм кyзaтилaди. Унинг ювeнил тypи 20 ëшгaчa бyлгaн дaвpдa xaм yчpaши мумкин. Пpoфeccop Иббoдyллaeв З.Р. мaълyмoтлapигa ^pa эpкaклap кyпpo; кacaллaниши тaъкидлaб утилган. [1,2,3] Kyндaлик xaë^a вa жaмиятдa Пapкинcoн кacaллиги билaн xacтaлaнгaн бeмopлapнинг фyнкциoнaл ;oбилиятлapи дapaжacини oшиpиш, гаглиги ëки жиcмoний нy;coнлapи тyфaйли шaxc тoмoнидaн йу; ;илинган ëки йук^лган ижтимoий aлo;aлap вa мyнocaбaтлapни тиклaш, мycтa;иллик вa мoддий мycтa;илликкa эpишиш учун кoмплeкc peaбилитaтcия зapyp [1,2]. Инганнинг a;лий мocлaшyвини зaмoнaвий клиник пcиxoлoгия нук^и нaзapидaн Уpгaниш, уни мypaккaб динaмик фyнктcиoнaл тизим, шу жyмлaдaн биoлoгик, пcиxoлoгик вa ижтимoий дapaжaлap cифaтидa кypиб чи;ишни вa шaxcнинг aтpoф-мyxит билaн бap;apop yзapo тaъcиpини тaъминлaшгa ;apaтилгaнлигини, инcoн ^жига^ни aтpoфидaги жиcмoний вa ижтимoий шapoитлapгa фaoл мocлaшyвининг тизимли жapaëни cифaтидa кypиб чи;ишни уз ичигa oлaди. aтpoф-мyxит, шyнингдeк, ушбу жapaëннинг нaтижacи [5,6]. Уз нaвбaтидa, фaoл мocлaшиш жapaëни у билaн coдиp бyлaëтгaн вo;eaлapни cyбъeктив индивидyaл-шaxcий бaxoлaшгa acocлaнгaн инcoн xaтти-xapaкaтлapини oнгли paвишдa узини узи бoш;apишни нaзapдa тyтaди. [1,3,4] Бугунги кунга кeлиб, ПK билaн xacтaлaнгaн бeмopлapни ижтимoий мocлaшyви этapли дapaжaдa Уpгaнилмaгaн.

Ушбу ëндaшyв дoиpacидa бeмopлapнинг уз кacaлликлapи вa унинг индивидyaл aлoмaтлapи вa yлapнинг o;ибaтлapини идpoк этиш вa бaxoлaш вapиaнтлapини aни;лaш, кacaлликнинг тaш;и вa ички кypинишини тa;;ocлaш, уз-узини x,ypмaт ;илиш динaмикacини Уpгaниш вa мypaккaб нeйpoпcикoлoгик вa фapмaкoлoгик peaбилитaция жapaëнидa, энг куп нaмoëн бyлгaн ^^лликнинг нaмoëн булишини aни;лaш мyxимдиp. [3,4,5]

Шу бтоз, oлдимизгa куйилган мa;caд Пapкинcoн кacaллиги билaн xacтaлaнгaн бeмopлapдa aдaптaтив xycycиятлapини aни;лaб бaxoлaш.

МATЕPИAЛЛAP BA МЕTOДЛAP

Taт;и;oтимиз acocигa, нeвpoлoгия бyлимидa дaвoлaнгaн Пapкинcoн кacaллиги билaн xacтaлaнгaн бeмopлap киpитилди. Шу жyмлaдa, 0-2 бoc;ичи, пpoгpeдиeнт кeчиши, титpo;, титpo;-peгид тypи бyлгaн бeмopлap oлингaн (Hoehn, Yahr, 1967). Бeмopлapнинг Уpтaчa ëши 52,8±3,2. Kacaллигнинг дaвoмилиги 3,8±0,2 лeт. Пapкинcoн кacaллигининг тaшxиcи KXr -10 БП - G20 pyбpикacи бyйичa вepификaция цилинтн. [4]

Бeмopлap икки гypyxгa бyлингaн xoлдa Уpгaнилaгн. Acocий гypyx: 24 кacaлдaн ибopaт булиб ПKнинг титpo; тypи мaнcyб бeмopлap тaшкил цилтн. Ta;ocлaмa ^p^: 24 нaфap бeмop ПKнинг титpo;-peгид тypигa мaнcyб бyлгaн бeмopлap тaшкил этгaн. Haзopaт учун 20 coFлoм шaxcлap oлингaн. (Жaдвaл №1)

Жадвал №1

Беморларнинг гурух аро так;ослама куриниши

№ Гурух Беморлар сони Ёши Касаллигнинг давомийлиги

1. Асосий 24 50,8±1,2 3,6±0,2

2. Та;ослама 24 51,3±2,2 2,8±0,4

Ушбу таблицага кура иккалаг гурух беморлар сони, ёши ва касаллигнинг давомийлиги тенг так;симланган холда урганилган.

Клиник текширувлар куйдаги схема буйича олиб борилган: соматик статус, неврологик статус, профессионал анамнез, психологик статус обьектив бахоланган. Клиникада ПК билан даволанаётган беморларга тулик; ташхис куйиш учун зарур булган лаборатор ва параклиник текширишлар утказилди.

Паркинсон касаллигида кузатиладиган ноадаптатив хул;-атвор ва касалликка булган рухий жавоб реакция ТОБОЛ суровномаси ор;али урганилган. (Л.И. Вассерман 2005 й.) Шундай ;илиб, беморларнинг касалликка булган жавоб реакциясининг типологияси 13 турга ажратилади, ва улар 3 тоифали омиллар (блоклар) асосида бахоланади:

1) Мавжуд касалликнинг клиник куриниши ва табиати;

2) Шахс типи, айни характер акцентуациаларга эътибор берган холда;

3) Касалликка булган беморнинг муносабати, референтлиги (мухимликка эга булган) гурухда.

Суровномада мос равишда 12 та жадваллар туплами мавжуд. Х,ар бир туплам, уз навбатида, мутахассислар гурухининг клиник тажрибасига асосланган холда 10 дан 16 гача булган таклифларни уз ичига олади. Ушбу тупламларнинг мавзулари илова ;илиб келтирилган. Суровнома билан ишлашда беморга хар бир мавзу буйича иккита энг ма;бул баёнотни танлаш талаб килинади. Хар бир жадвалда яна битта к;ушимча суз бор: "Х,еч ;айси баёнот менга мос келмайди" деган. Суровноманинг ушбу шакли 6 та суровнома билан ишлашдан кура муносабатлар тизимини яхширок; очиб беради, бу ерда "ха" ёки "йук;" жавоблари ишлатилади, чунки бу касалликка булган муносабатларнинг энг мухим хусусиятларини ани;лашга имкон беради.

Бемор хар битта суров жадвалида мувофи; жавоблар тупламида узи учун энг мос булган 2 та баёнотни танлаш лозим ва руйхатга олиш вара;асида килинган танловларнинг ра;амларини доиралаш талаб килинади. Агарда бемор жавоб танлашда иккиланса, хар бир суровнинг охирида берилган жавобни белгилаши керак. Руйхатдан утиш варагини тулдириш ва;ти чекланмаган.

НАТИЖАЛАР ТАХЛИЛИ

Маълумки, ТОБОЛ тахлили учун стандартлашган жавобларни диаграмма шаклига (шаблон) киритишган ва шу ор;али барча жавоблар та;ослама тахлилдан утказилиши керак. Биринча уринда иккала гурухда касалликка булган Хавотирли муносабат билдирувчи беморларни ани;ладик. (Диаграмма №2)[1].

Диаграмма №2

Хавотирли муносабат билдирувчи беморларни анщлаш шаблони 70

ГРЗТИНМАСЭПД

Жадвал №3

Иккала гурухта уз касаллигига хавотирли муносабат билдирувчи беморлар тахлили

Гурух Курикнинг биринчи кунида р>*

1. Асосий гурух (n=24) 17 (75%) 0,05

2. Та;ослама гурух (n=24) 13 (45%) 0,05

Юк;оридаги жадвалга кура, Паркинсон касаллигида титрок; туридаги, титрок; - брадикинетик турига та;ослаганда, беморларнинг уз касаллигига нисбатан хавотир кучли булгани учун дезадаптатив типологияларнинг иккинчи блокига мансубдирлар. Шу жумладан ушбу тоифали беморларда уз касаллигидан ю;ори даражали хавотирланиш хисси тарк этмайди.

Шу тарзда, биринчи блокка мансуб, кейинги тоифали типологияни эргопатик турини ани;ладик. Иккала гурух беморларда уз касаллигига булган муносабати эргопатик турида булиб, касалликдан иш фаолиятига ;очиш кузатилган (Жадвал №5). Ушбу баёнотни тахлил ;илиш учун куйдаги шаблон билан фойдаландик. (Диаграмма № 4)[1].

Диаграмма № 4

Эргопатик муносабат билдирувчи беморларни аницлаш шаблони

70

60

40

30 20 10 0

ГРЗТИНМАСЭПД

Жадвал №5

Иккала гурухта уз касаллигига эргопатик муносабат билдирувчи беморлар тахлили

Гурух Курикнинг биринчи кунида р>*

1. Асосий гурух (n=24) 5 (15%) 0,05

2. Так;ослама гурух (n=24) 2 (35%) 0,05

Ушбу жадвалга кура, иккала гурух беморлари тенг равишда касалликка булган эргопатик муносабатни билдиришкан, аммо бош;а типологияларга кура камро; кузатилган.

Тахлиллар давомида, иккинчи блокка мансуб, дезадаптация типологиясининг меланхолик тури ани;ланди (Жадвал №7), ва куйдаги шаблон билан та;осланди. (Диаграмма №6) [1]

70 60 50 40

30 20 10 0

Диаграмма № 6

Меланхолик муносабат билдирувчи беморларни анщлаш шаблони

в ш ш т шШ t

И Н М А СЭ ПД

Жадвал №7

Иккала гурухта уз касаллигига меланхолик

Гурух Курикнинг биринчи кунида р>*

1. Асосий гурух (n=24) 2 (15%) 0,05

2. Так;ослама гурух (n=24) 9 (35%) 0,05

Куйдаги жадвал натижаларига кура, иккала гурух беморларида касаллигига булган муносабатни меланхолик тарзда билдириши ани;ланди, биро; титро; -брадикинетик турида ушбу типология 3 баровар купро; учраши кузатилди.(1:3,02).

Шуни такитлаш лозимки, биринчи блок - беморнинг адаптация жихатлари ю;ори даражада тафсифланган типологияларнинг барчасидан эргопатик тури кам фоизда намоён булди, иккала гурухда баравар равишда (1:1,02). Вахоланки, иккинчи блокдаги - дезадаптация даражаси ю;ори булган типологияларнинг ичидан - хавотирли тури Паркинсон касаллигининг титро; шаклида куп учраши ани;ланди (85%) ва меланхолик тури титро; - брадикинетик шаклида устунлик ;илди (45%).

ХУЛОСА

Шуни такитлаш лозимки, биринчи блок - беморнинг адаптация жихатлари ю;ори даражада тафсифланган типологияларнинг барчасидан эргопатик тури кам фоизда намоён булди, иккала гурухда баравар равишда (1:1,02). Та;осланганда, иккинчи блокдаги - дезадаптация даражаси ю;ори булган типологияларнинг ичидан - хавотирли типологияси Паркинсон касаллигининг титро; тури куп учраши ани;ланди (85%) ва меланхолик типология титро; - брадикинетик турида устунлик ;илди (45%). Куриб чи;илган тат;и;от натижалари Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларга кейинчалик тиббий-психологик ёрдам курсатиш тамойилларини ишлаб чи;ишда ёрдам беради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Вассерман Л. И., Трифонова Е. А., Щелкова О. Ю. Психологическая диагностика и коррекция в соматической клинике: науч.-практ. рук-во. - СПб.: Речь, 2011. - 271 с.

2. Зимнякова, Ольга СергеевнаФакторы, влияющие на социальную адаптацию лиц, патронирующих больных с поздними стадиями болезни Паркинсона Автореферат\\Томск 2012.12-14 стр.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Ибодуллаев З.Р. "Тиббий психология" дарслиги 3 нашр 2019 йил, 332 бет.

4. Ибодуллаев З.Р. "Асаб касалликлари" раслиги 1 нашр 2013 йил, 1000 бет.

5. Созинова Е. В.19.00.04 - Медицинская психология Томск - 2012 Когнитивные, эмоциональные и двигательные.

6. Martinez-Martin P. h AP- The impact of non-motor symptoms on health-related quality of life of patients with Parkinson's disease//Mov. Disord. 2011. T. 26. C. 399-406.

7. O'Sullivan S.S., Williams D.R., Gallagher D.A. et al. Nonmotor symptoms as presenting complaints in Parkinson's disease: a clinicopathological study. Mov. Disord. 2008; 23: 101-106.

8. Shtock V.N., Fedorova N.V. Parkinson's disease. In: Shtock V.N., Ivanova-Smolenskaya I.A., Levin O.S., eds. Extrapyramidal disoders: Diagnosis and Treatment manual. Moscow: MEDpressinform; 2002: 608—87.

9. Walter U., Hoeppner J., Prudente-Morrissey L. et al. Parkinson's disease-like midbrain sonography abnormalities are frequent in depressive disorders. Brain 2007; 130: 1799-1807.

10. Wolff M., Ersb0ll A. S., Hegaard H. et al. Psychological adaptation after peripartum cardiomyopathy: A qualitative study // Midwifery. - 2018. - Vol. 52. - P. 5260. DOI: 10.1016/j.midw.2018.03.012.

11. Www.asab.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.