CC BY
28УДК 94:004.738.5
АДЛЮСТРАННЕ АБ'ЕКТАУ Г1СТОРЫКА-КУЛЬТУРНАЙ СПАДЧЫНЫ У АЙЧЫННЫХ INTERNET-РЭСУРСАХ
С.В. МЯНЬЧЭНЯ
Беларуск дзяржауны аграрны тэхнiчны утверстэт, г. Мтск, Рэспублiкa Беларусь, men_sv@tut.by
У таш 4ac y cyвязi з npa^caMi глaбaлiзaцыi, прaзрыcтacцю межay, xyткiм i беcперaпынным рaзвiццём iнфaрмaцыйныx тэxнaлогiй, дacтyпнacцю cycветнaй кyльтyрнaй стдчыны для шырокix cлaёy нacельнiцтвa птанеты (y тым лiкy грaмaдзян Рэспублш Белaрycь) усё больш aктyaльнымi cтaновяццa пытaннi i прaблемы caмaiдэнтыфiкaцыi белaрycay нa acнове acэнcaвaння cвaёй псто-рыi, культуры, нaцыянaльныx acaблiвacцяy i трaдыцый, ycведaмлення cвaйго меcцa i ролi y еyрa-пейcкiм i глaбaльным мaштaбе. Для гэтaгa неaбxоднa вызнaчэнне перcпектыy зaxaвaння i эфек-тыyнaгa выкaрыcтaння гicтaрычнaгa, дyxоУнaй i культуртай cпaдчыны белaрycкaгa нaродa
Гicторыкa-кyльтyрнaя cпaдчынa з'яyляеццa yвacaбленнем вынiкay гicтaрычнaгa i кyльтyрнaгa рaзвiцця нaродa. Вывучэнне гicторыкa-кyльтyрнaй cпaдчыны дaзвaляе лепш зрaзyмець псгарыч-ны шляx белaрycкaгa нaродa, дaпaмaгaе y фaрмiрaвaннi грaмaдзянcкix тачуццяу. З iншaгa боку гicторыкa-кyльтyрнaя cпaдчынa гэтa acновa тyрыcтычнaгa пaтэнцыялa кршны, яе вiзiтнaя кaрткa. Адной з гaлоУныx крынiц iнфaрмaцыi сёння з'яуляецвд Internet, acaблiвa сярод мaлaдогa пaкaлен-ня, якое з'яyляеццa нaйбольш aRray^rn i мaбiльным. Iнфaрмaцыя рaзмешчaнaя m Internet-рэcyрcax вызнaчaеццa дacтyпнacцю, aперaтыyнacцю yняcення змяненняy i дaпayненняy, Mar4bi-мacцю рaзмяшчэння aУдыё- i вiдaэмaтэрыялay, a тaкcaмa cвaбоднaгa aбмеркaвaння. З дaпaмогaй Internet-рэcyрcay можнa дaведaццa a6 гicторыi aб'ектa, yбaчыць яго выяву, прaклacцi мaршрyт i нaведaццa a6 водгyкax iншыx нaведвaльнiкay. Прaдcтayленне i ^пулярь^^м aб'ектay псторы-кa-кyльтyрнaй cпaдчыны прaз Internet мaе вaжнaе зтачэнне для рaзвiцця як yнyтрaнaгa тaк i уязд-ногa тyрызмa, тaмy крытэрыям эфектыyнacцi рэcyрca з'яyляеццa пaдтрымкa некaлькix моу.
Сярод вялiкaй рaзнacтaйнacцi cyчacныx Internet-рэcyрcay, прыcвечaныx aб'ектaм пстеры^-кyльтyрнaй cпaдчыны, можнa выдзялiць шступныя групы: caйты мyзейныx i культурный ycтaноУ, iнфaрмaцыя a6 мяcцовыx aб'ектax гicторыкa-кyльтyрнaй cпaдчыны нa caйтax рaённыx i гaрaдcкix aдмiнicтрaцый, caйты i суполю крaязнayчыx прaэктay.
Ha сёння перaвaжнaя большacць мyзейныx ycтaноУ прыcyтнiчaе y Internet-прacторы, aле yлac-ныя caйты з'яyляюццa з'явaй не вельмi пaшырaнaй. Прыcyтнacць вызнaчaеццa iнфaрмaцыяй у му-зейныx кaтaлогax, нa cтaронкax мяcцовыx aдмiнicтрaцый, нaяyнacцi cyполaк у caцыяльныx cеткax (Facebook, "Вкош^те" i шш.). Iнфaрмaцыя a6 aмaль ydx мyзейныx ycтaновax Белaрyci пaдaеццa m cтaронкax прaэктa "Myзеi Белaрyci", cтворaнaгa cyпрaцоyнiкaмi Haцыянaльнaгa Полaцкaгa гicторыкa-кyльтyрнaгa мyзея-зaпaведнiкa. Ayтaры прaэктa caбрaлi iнфaрмaцыю a6 152 дзяржayныx мyзейныx ycтaновax Белaрyci, прaдcтaвiлi ix aпicaнне i стсылю нa iншыя рэсурсы. na iнфaрмaцыi мyзейнaгa кaтaлогa нa cённяшнi чac зyciм не мaюць прaдcтayнiцтвa y iнтэрнэце перaвaжнa дробныя ycтaновы - Acтрaвецкi гicторыкa-этнaгрaфiчны, Дзяржынcкi, Пyxaвiцкi, Асшовщю, гicторыкa-крaязнaУчыя мyзеi. Гэтa ж ^ya^rn cклaлacя i вaкол цiкaвыx y плaне ту-рызмa i вaжныx для yшaнaвaння пaмяцi cлaвyтыx белaрycкix дзеячay aб'ектay - мyзей-cядзiбa A. M^^Bi4a "Зaвоccе" (Бaрaнaвiцкi рaён), мyзей-cядзiбa Ф. Бaгyшэвiчa "Кушляны" (Смaргоньcкi рaён), лiтaрaтyрны музей M. Гaрэцкaгa, cядзiбa-мyзей В. Быкaвa [1].
Сyчacныя caйты мyзейныx ycтaноУ дaюць мaгчымacць не толью дaведaццa прa acноУныя экс-пaнaты, aле i вiртyaльнa нaведaць экcпaзiцыi музеяу. Дaддзенyю пacлyгy прaдcтayляюць сусвет-нaвядомыя мyзеi - Лувр, Эрмiтaж. Вiртyaльнaя экcкyрciя ноciць aзнaямляльны xaрaктaр i не уплы-вaе нa колькacць рэaльныx нaведвaльнiкay музеяу, пры гэтым у пaтэнцыяльнaгa нaведвaльнiкa фaрмiрyеццa Урaжaнне a6 мyзейнaй кaлекцыi. Белaрycкiя музейныя ycтaновы звярнyлicя дa вiртy-aльныx экcкyрciй нядayнa i y рознaй cтyпенi. Haцыянaльны псгарычны музей Рэcпyблiкi Белaрycь нa cвaёй cтaронцы знaёмiць з acноУнымi aртэфaктaмi cвaix фондaУ з толькi дaпaмогaй фотaздым-кay i тэкcтaвaй iнфaрмaцыi [2]. Музей нaроднaй aрxiтэктyры i побыту y Строчыцax (Miнcкi рaён) дaе толькi тэкcтaвyю iнфaрмaцыю без фотaздымкay [3], якiя, aднaк, можш cвaбоднa знaйcцi рaзaм з aпicaннем нa iншыx caйтax. Haцыянaльны мacтaцкi музей Рэcпyблiкi Белaрycь aкрaмя aпicaння фондay прaпaнyе вiртyaльныя экскурсй m xолy, экcпaзiцыi cтaрaжытнaбелaрycкaгa мacтaцтвa, бе-лaрycкaгa мacтaцтвa XIX - m4aTOy ХХ стст, белaрycкaй экcпaзiцыi ХХ ст., рустага мacтaцтвa 62
XVIII - пачатку ХХ ст., экспазщып еурапейскага мастацтва i мастацтва краш Усходу [4]. Паунавартасныя вiртуальныя туры прапануюць сайты Музея псторыи Вялшай Айчыннай вайны [5], мемарыяльнага комплекса "Хатынь" [6], замкавага комплекса "Мiр" [7], нацыянальнага псто-рыка-культурнага запаведшка "Нясвiж" [8].
Што датычыцца падтрымю розных моу, то з разгледжаных вышэй сайтау музейных устаноу, старонка мемарыяльнага комплекса "Хатынь" мае 4 верси (на беларускай, рускай, англшскай i ня-мецкай мовах) [6]. Староню Нацыянальнага гiстарычнага i Нацыянальнага мастацкага музея, а таксама Беларускага дзяржаунага музея народнай архгоктуры i побыту падтрымлiваюць беларус-кую, рускую i англiйскую версii [2,3,4]. Такую ж колькасць версш маюць сайты музея "Замкавы комплекс "Мiр"" (пры гэтым на тытульнай старонцы шфармацыя толькi на рускай мове, у тым лiку i на кпопцы "Вход") [7] i Нацыянальнага псторыка-культурнага запаведнiка "Нясвiж". У апошнiм ёсць невялт дапаможнiк наведвальнiка, дзе на 12 мовах размешчана iнфармацыi аб часе працы, кошце кв^коу i адрасе установы [8]. Сайт мемарыяльнага комплекса "Брэстская крэпасць-герой" мае толькi рускую i англшскую версii [9], а сайты Музея псторып Вялiкай Айчыннай вайны [5] i Нацыянальнага парка "Белавежская пушча" [4] працуюць толькi на рускай мове.
Для папулярызацып гiсторыка-культурнай спадчыны i развiцця турыстычнай прывабнасцi рэпёна адпаведныя разделы ствараюцца на сайтах раённых адмiнiстрацый. Але узровень прэзен-татыунасщ i тут адрознiваецца. Так, сайт Нясвiжскай раённай адмiнiстрацыi у раздзеле "Что посмотреть в Несвиже" прапануе турыстам толькi Нясвiжскi палац, касцёл Божага Цела, гарадскую ратушу i гарадскiя паркi, шфармацыя аб аб'ектах размешчаных у раёне адсутшчае [11]. Слуцкая адмiнiстрацыя пазначае усе аб'екты гiсторыка-культурнай спадчыны - 32, але без ашсанняу i фотаздымкау [12]. Маладзечанская адмшютрацыя падае апiсанне аб'ектау спадчыны i турыстычных маршруту у выглядзе асобнага тэкставага дакумента, але без фотаздымкау [13]. Падобным чынам падаецца атсанне i гiсторыка-культурных каштоунасцей Капыльскага раёна i горада Капыля, але дадзены спiс далёка не поуны, у прыватнасщ адсутнiчае iнфармацыя пра вёску Семежава, дзе за-хавауся ушкальны калядны звычай "Цары", якi быу унесены у спiс сусветнай спадчыны ча-лавецтва ЮНЭСКА [14]. У раздзеле пад назвай яшчэ аднаго аб'екта сусветнай спадчыны - "Геад-эзiчная дуга Струвэ" -адмiнiстрацыя Ашмянскага раёна дае iнфармацыю аб некаторых пстарыч-ных i архiтэктурных помшках, але большая частка iнфармацыi прысвечана менавiта гiсторыi бу-даунiцтва дуп Струвэ i яе пункту каля вёсю Тупiшкi. Акрамя гэтага тут маецца спасылка на ш-фармацыю аб турыстычным патэнцыяле Аугустоускага канала [15]. А вось юраунщтва 1вацэвщка-га раёна не дае шфармацып аб знаходжаннi пунктау дугi Струвэ на сваёй тэрыторып, увогуле пе-ралiк гiсторыка-культурных каштоунасцей выглядае тут дастаткова лакашчна:
"42 историко-культурные ценности (среди которых одна нематериальная историко-культурная ценность - обряд «Намсю Вялiкдзень» в д. Оброво):
21 памятник архитектуры;
10 памятников археологии;
10 памятников истории и культуры (8 братских могил, 2 пункта дуги Струве).
145 памятников, обелисков воинской Славы, мемориальных досок, памятных знаков, воинских захоронений" [16].
Не мае вiзуалiзацыi i пералш помшкау псторыи i архiтэктуры пстарычнага цэнтра Пiнска (27 аб'ектау) на сайце мясцовай адмЫстрацып. У раздзеле "Горад" тут размешчана некалькi фотааль-бомау, у тым лiку i старога Пiнска, тых будынкау, што не дайшлi да нашага часу (касцёл св. Сташслава i шшыя) але яны маюць подпiсаУ, i з папярэднiм раздзелам iх звязаць складана [17].
Большасць з згаданых афiцыйных сайтау маюць адну версш (рускамоуную), але i там, дзе ёсць англшская версiя (як напрыклад сайт Капыльскай раённай адмiнiстрацыi) падрабязная iнфармацыя аб гiсторыка-культурных аб'ектах адсутшчае.
Найбольш папулярным краязнаучым праэктам у Беларусi на сёняшнi час з'яуляюцца "Пада-рожжы дылетанта"/"Прыгоды дылетанта" Юрыя Жыгамонта, якi знаёмiць гледачоу з псторыяй беларускiх гарадоу, пасёлкау i вёсак. На працягу 10 год праэкт iшоу на тэлеканале СТБ, у архiве якога можна знайсщ старыя выпускi [18]. Пасля сыходу з тэлебачання Юрый Жыгамонт працяг-нуу працу над праэктам на асабютым сайце, дзе размешчаны выпусю 2016 года [19]. Першачарго-вая увага надаецца тым аб'ектам, яюя знаходзяцца пад пагрозай знiшчэння альбо знiкнення. Праэкт мае свае суполю у сацыяльных сетках "Вконтакте", Facebook, дзе можна азнаёмiцца з выпус-камi праграмы, анонсамi новых падарожжау, абмеркаваннямi i каментарыямi.
Шмат карыснай iнфармацыi можна знайсцi на старонках праэкта "Глобус Беларусi", дзе сабра-ны 69000 фотаздымкау 11400 архгоктурных, археалагiчных i гiстарычных аб'ектау Беларуш [20].
Акрамя таго на сайце маецца карта "Арх1тэктурная спадчына БеларусГ', ёсць мабшьная верая. Праэкт дзейтчае з 2002 года, i даслаць свае фотаздымю можа любы жадаючы. Тут ёсць варыянты турыстычных маршрутау ("Замкавы пояс БеларусГ', "Вакол Нарачы", "Шлях на Гродна"), якiя падзелы па адлегласщ i папулярнасцi. Прысутнiчае i невялшая бiблiятэка (43 пазiцыi) з магчымас-цю чытання сканiраванай версiй выданняу "Збор помшкау гiсторыi i культуры БеларусГ' (1984 -1987 гг. Да мшусау праэкта можна аднесщ адсутнасць падрабязных атсанняу аб'ектау i адсут-насць iншых (акрамя рускай) версш.
Яшчэ адным буйным праэктам з'яуляецца "Адметнасцi Беларусi, Лiтвы i Падляшша" [21], дзе сабраны фотаздымю не толькi з тэрыторыi сучаснай Беларусi, але i сумежных раёнау Лiтвы (Алiцкi, Вiленскi i Уцянсю паветы), Польшчы (Беласток i Падляскае ваяводства) i Расп (Бранская, Пскоуская i Смаленская вобласцi). На сайце ёсць магчымасць як пошуку аб'ектау псторыка-культурнай спадчыны па катэгорыях так i па мясцовасцi, маюцца дакладныя геаграфiчныя каар-дынаты. Адметнасцю праэкта з'яуляецца раздзел "Страчаная спадчына", дзе знаходзяцца фотаз-дымкi аб'ектау, што не захавалiся да нашага часу, i месцау дзе яны знаходзiлiся. Праэкт падтрым-лiвае беларускую, рускую, польскую i англiйскую верси. Сярод мiнусау праэкта - адсутнасць тэкставай шфармацьп па некаторых помшках.
Internet-рэсурсы з'яуляюцца неад'емнай часткай сучаснай шфармацыйнай прасторы i маюць вялш адукацыйны i выхаваучы патэнцыял, у тым лiку пры вывучэннi аб'ектау псторыка-культурнай спадчыны Беларусi i арганiзацыi турыстычнай дзейнасцi. Internet-рэсурсы даюць магчымасць вiзуалiзаваць працэс навучання, зрабщь больш цiкавым для студэнта, што дасць вышк у выглядзе лепшага успрымання iнфармацыi i будзе спрыяць фармiраванню тых кампетэнцый, за яюя адказваюць сацыяльна-гуманiтарныя дысцыплiны. З пункту гледжання развщця турызма Internet-рэсурсы адыграваюць важную ролю у фармiраваннi iмiджа краiны i яе прывабнасцi для шшых грамадзян. Айчынныя Internet-рэсурсы, прысвечаныя аб'ектам гiсторыка-культурнай спадчыны, у цэлым выконваюць пастауленыя задачы, але разам з гэтым iснуе шэраг праблем, таюх як узровень вiзуалiзацыi i наяунасць падтрымкi розных моу, што значна скарачае патэн-цыяльную аудыторыю. Але, улiчваючы тэмпы развiцця Internet-прасторы i уплыву на грамадства, можна канстатаваць, што дадзеныя недахопы будуць з цягам часу выпраулены.
Cnic выкарыстаных крын1ц
1. Музеi Беларусь [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://museum.by. - Дата доступу : 13.11.2016
2. Нацыянальны пстарычны музей Рэспублш Беларусь. [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://www.histmuseum.by. - Дата доступу : 12.11.2016.
3. Беларуси дзяржауны музей народнай архгоктуры i побыту. [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступа: https://etna.by/museum. - Дата доступу : 12.11.2016.
4. Нацыянальны мастацю музей Рэспублш Беларусь. [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу: http://www.artmuseum.by. - Дата доступу : 12.11.2016.
5. Музей истории Великой Отечественной войны. [Электронны рэсурс]. Рэжым доступа : http://www.warmuseum.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
6. Дзяржауны мемарыяльны комплекс «Хатынь». [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://www.khatyn.by. - Дата доступу : 12.11.2016.
7. Музей "Замкавы комплекс "Мiр"" [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://mirzamak.by. - Дата доступу : 12.11.2016.
8. Нацыянальны псторыка-культурны запаведшк "Нясвiж". [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://www.niasvizh.by. - Дата доступу : 12.11.2016.
9. Мемориальный комплекс "Брестская крепость-герой". Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://www.brest-fortress.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
10. Национальный парк "Беловежская пуща". Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://npbp.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
11. Что посмотреть в Несвиже? // Несвижский районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://nesvizh.by/chto-posmotret-v-nesvizhe .html. - Дата доступа : 12.11.2016.
12. Историко-культурное наследие // Слуцкий районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://www.slutsk.mmsk-region.by/ru/soc/culture/ist_kult_nasledie. - Дата доступа : 12.11.2016.
13. Молодечненский районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://www.molodechno.minsk-region.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
14. Копыльский районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://kopyl.minsk-region.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
15. Геодезическая дуга Струве // Ошмянский районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://oshmiany.gov.by/ru/47/105/333/. - Дата доступа : 12.11.2016.
16. Ивацевичский районный исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://ivacevichi.brest-region.gov.by. - Дата доступа: 12.11.2016.
17. Пинский городской исполнительный комитет. Официальный сайт. [Электронный ресурс]. -Режим доступа : http://www.pinsk.gov.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
18. Новыя падарожжы дылетанта // Телекомпания "Столичное телевидение". Официальный сайт. [Электронный ресурс]. - Режим доступа : http://www.ctv.by/новыя-падарожжы-дылетанта. -Дата доступа : 12.15.2016.
19. Падарожжы дылетанта. [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://www.zhygamont.by. -Дата доступу : 12.11.2016.
20. Глобус Беларуси. Архитектурные и иные достопримечательности Беларуси. [Электронны рэсурс]. - Режим доступа: http://globus.tut.by. - Дата доступа : 12.11.2016.
21. Адметнасщ Беларуси Лты i Падляшша. [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу : http://www.radzima.org. - Дата доступу : 12.11.2016.
REFLECTION OF HISTORICAL AND CULTURAL HERITAGE IN THE LOCAL OF INTERNET-RESOURCES
S. V. MENCHENYA Summary
The article discusses the the place of Internet-resources devoted to objects of historical and cultural heritage, in educational work and the organization of tourist activities. The author analyzes the websites of museum institutions, local administrations and local history projects. Despite some flaws - poor visualization, lack of support for different languages - these resources are dynamically developing and generally perform their tasks.
Статья поступила 15 октября 2016г.
