Научная статья на тему 'ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИЯДА АНЕСТЕЗИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ'

ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИЯДА АНЕСТЕЗИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
104
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
анестезия усуллари / анестезия / жарроҳлик / анестетик дори воситалари / гемодинамиканинг асосий кўрсаткичлари / газ алмашинуви / стресс гормони (кортизол) даражаси. / методы анестезии / анестезия / хирургия / обезболивающие препараты / основные показатели гемодинамики / газообмена / уровень гормона стресса (кортизола).

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Бегимов Оламгир Акрам Ўғли, Ғойибов С.С.

Ўрганилаётган анестезия усулларининг самарадорлиги анестезия ва жарроҳликнинг асосий босқичларида анестетик дори воситаларининг фармакологик таъсири, гемодинамиканинг асосий кўрсаткичлари ҳолати, газ алмашинуви, стресс гормони (кортизол) даражаси, шунингдек самарали газ алмашинуви шартлари бўйича баҳоланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Бегимов Оламгир Акрам Ўғли, Ғойибов С.С.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ АНЕСТЕЗИИ В ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИИ

Эффективность изучаемых методов анестезии оценивали на основных этапах анестезии и операции по фармакологическому действию анестезирующих препаратов, состоянию основных показателей гемодинамики, газообмена, уровня гормона стресса (кортизола), а также Условия эффективного газообмена.

Текст научной работы на тему «ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИЯДА АНЕСТЕЗИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ»

ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИЯДА АНЕСТЕЗИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ БАХОЛАШ

магистр Бегимов Оламгир Акрам ^ли

Илмий рахбар Гойибов С.С. https://doi.org/10.5281/zenodo.7627255 Аннотация: Урганилаётган анестезия усулларининг самарадорлиги анестезия ва жаррох,ликнинг асосий боскичларида анестетик дори воситаларининг фармакологик таъсири, гемодинамиканинг асосий курсаткичлари х,олати, газ алмашинуви, стресс гормони (кортизол) даражаси, шунингдек самарали газ алмашинуви шартлари буйича бах,оланди.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ АНЕСТЕЗИИ В ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИИ

Аннотация: Эффективность изучаемых методов анестезии оценивали на основных этапах анестезии и операции по фармакологическому действию анестезирующих препаратов, состоянию основных показателей гемодинамики, газообмена, уровня гормона стресса (кортизола), а также Условия эффективного газообмена.

EFFECTIVENESS OF ANESTHESIA IN OTORINOLARINGOLOGY

Abstract: The effectiveness of the studied anesthesia methods was evaluated in the main stages of anesthesia and surgery according to the pharmacological effect of anesthetic drugs, the state of the main indicators of hemodynamics, gas exchange, stress hormone (cortisol) level, as well as the conditions of effective gas exchange.

КИРИШ

Тадкикот мобайнида куриб чикилган барча анестезия усуллари беморларда анестезиологик х,имоя килиш нуктаи назаридан етарлича самарали эканлиги бах,оланди.

Шу билан бирга, ортикча вазн билан огриган беморларга анестезия куллаш билан боглик мух,им хусусиятлар аникланди.

Утказилган анестезия буйича интраоперацион даврда гурух,лардаги клиник курсаткичлар узаро солиштириб курилганда, олинган натижалар 1-жадвалда келтирилган.

Жадвал №1

Анестезия усулига боFлик х,олда клиник курсаткичларни киёсий бах,олаш

Курсаткичлар 1 гуру^ 2 гуру^ 3 гуру^

Урт А^Б 78±8,9 75,0±9,8* 93,0±7,9

Ю^С 82±8,6 76±8,9* 92±8,2

Фентанил (мкг/кг/с) 3,0 2,0* 4,0

Операциядан кейинги огриксиз давр (соат) 3,0 8,0* 5,0

Кетопрофенга талаб, мг 200 100* 100

ВАШ 31 18* 26

Зурикиш натижасида огрик кучайиш 77,3% 25,7%* 53,4%

холатлари (%)

Асоратлар (бош огриги, АГ, 45,5 12,3%* 24,7

операциядан кейинги кунгил айниш ва кусиш)(%)

Изох,: *- гурух,лар орасидаги фаркнинг ишончлилик даражаси, р<0,05.

Келтирилган жадвалдан куриниб турибдики, ринохирургик беморларда умумий анестезияга регионар компонентни кушган холда кулланилганлиги барча урганилган периоперацион даврнинг кечишига сезиларди таъсир курсатган. Интероперацион даврда анестетикларнинг адекват дозадан киритилишининг камайганлиги уртА^Б ва Ю^С нинг сезиларли пасайишига ва наркоздан силлик чикиши кузатилди. Анестезия давомийлиги (индукциядан экстубациягача) буйича яккол узгаришларнинг булмаганлиги, РА ни утказишга кетган вакт, беморнинг эрта уйгониши билан тенглашиб кетди.

Келтирилган курсаткичлардан куриниб турибдики, Операция давомида ва ундан кегин даврда 2-гурухда ВАШ буйича огрик интенсивлиги камайган, бу эса анальгетикларга булган талабни хам камайтирган, операциядан кейинги даврда юзага келадиган асоратлар (кунгил айниш, кусиш, бош огриги, АГ) частотаси сезиларли камайган. Операциядан кейинги 3 соат давомида утказилган мониторинги асосида ВАШ буйича огрик интенсивлиги сезиларли даражада камайганлиги кузатилди. Кейинги даврларда 1 ва 3 гурухлар орасида сезиларли узгаришлар кузатилмади (2 жадвал).

Жадвал №2

Операциядан кейинги даврда ВАШ буйича огрик интенсивлигини киёсий бахолаш

Операциядан кейинги давр 1 гурух 2 гурух 3 гурух

1 соат 22,8 5,6 18,6

2 соат 32,7 8,7 23,5

3 соат 34,9 11,5 28,1

6 соат 39,1 16,9 35,2

12 соат 32,3 26,9 30,9

22 соат 30 17,5 30

РА кулланилганлиги, операциядан кейинги анальгезия сифатига таъсир курсатиб, анестезиянинг бошка турларига нисбатан мониторингни хар бир даврида ВАШ буйича огрик кучини сезиларли пасайишига олиб келди.

Жаррохликдан кейинги биринчи кунида ВАШ буйича огрикнинг интенсивлигини таккослаганда, гурухлар уртасида сезиларли фарк йук кузатилди. Шундай килиб, 1-гурухдаги беморларда огрик сезгиларининг интенсивлиги операциядан 1 соат утгач, 22,8 мм, 2-гурухда - 5,6 мм, 3-гурухда - 18,6 мм, операциядан 3 соат утгач 1-гурухда - 34,9 мм, 2-гурухда - 11,5 мм, 3-гурухда - 28,1мм, операциядан 6 соат утгач 1-гурухда - 39,1 мм, 2-гурухда - 16,9мм, 3-гурухда - 35,2 мм, 12 соатдан кейин 1-гурухда - 32,3 мм, 2-гурухда -26,9 мм, 3-гурухда - 30,9 мм, аммо 2-гурухда 22 соатдан кейин огрик синдромининг интенсивлиги сезиларли даражада паст эди - 17,5 мм, 1-гурухда - 30 мм 3-гурухда - 30 мм. Гурухлардаги огзаки дескриптор шкаласи буйича огрик синдроми интенсивлиги кийматлари хам худди шундай динамикага эга эди.

1-расм. Утказилган анестезия усулига кура операциядан кейинги даврда ВАШ

буйича огрик интенсивлигини бахолаш

Шундай килиб, келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, 1 ва 2 гурухларда утказилган анестезия усули, иккала гурухда операция даврида самарали интраоперацион анальгезияни таъминлаган булсада, операциядан кейинги даврда, сутка давомида асоратларнинг юзага келиши ва огрик синдромининг кучли намоён булиши билан кечган. Умумий анестезияга РА ни кушган холда кулланиши, операциядан кейинги асоратларнинг ва огрик синдромининг сезиларли камайганлиги курсатди.

Операциядан кейинги даврда анестезия ва операцион стресс омилининг организмга таъсирини бахолаш учун кондаги кортизол микдори барча гурухларда текширилди, олинган натижалар 3-жадвалда келтирилган.

Жадвал №3

Периоперацион даврда конда кортизол микдорини киёсий бахолаш

1 гурух 2 гурух 3 гурух

Операциягача 456,3 451,4 418,9

Операция вактида 501,6 438,3 453,8

Операциядан 3 соатдан кейин 694,5 283,5 478,6

Операциядан 22 соатдан кейин 598,6 78,6 243,5

Периоперацион даврда анестезия ва жаррохлик муолажасининг организмга таъсирини аниклаш максадида конда кортизол микдори текширилганда, гурухлар уртасида сезиларли фарк йук кузатилди. Шундай килиб, 1-гурухдаги беморларда операциягача булган даврда кондаги кортизол микдори 1-гурухда 456,3 нмоль/л мм, 2-гурухда - 451,4 нмоль/л, 3-гурухда - 418,9 нмоль/л, операция вактида 1-гурухда - 501,6 нмоль/л, 2-гурухда - 438,3 нмоль/л, 3-гурухда - 453,8 нмоль/л, операциядан 3 соат утгач 1-гурухда - 694,5 нмоль/л, 2-гурухда - 23,5 нмоль/л, 3-гурухда - 478,6 нмоль/л, аммо 2-гурухда 22 соатдан кейин конда кортизол микдори сезиларли даражада пастлиги кузатилди - 78,6 нмоль/л, 1-

гурухда - 598,6 нмоль/л, 3-гурух,да - 243,5 нмоль/л. Бошка гурух,лардан фаркли равишда 2 гурухда кортизол микдори норма чегарасидан юкорига кутарилмади, бу эса УА билан РА ни кулланилганлиги адекват огриксизлантириш утказилганлигидан далолат беради.

2-расм. Гурух,ларда кондаги кортизол микдори динамикаси (нмоль/л)

Шундай килиб, ринохирургияда РА ва УА ни биргаликда кулланилиши стабил гемодинамика, анестетикларни куллаш микдорининг камайиши, операциядан кейинги огрик даражасини пасайиши, асоратларнинг юзага келишининг камайиши билан характерланади.

Шундай килиб, УА ва РА комбинациясига асосланган умумий анестезиядан фойдаланиш ринохирургик операция пайтида беморни стрессдан х,имоя килишнинг энг адекват, самарали усули х,исобланади, шунинг учун бу усул анъанавий эндотрахеал типдаги умумий анестезиядан афзалрокдир.

Текширилаётган анестезия усулларининг самарадорлиги фармакологик схеманинг тузилиши, гемодинамиканинг асосий параметрлари х,олати, газ алмашинуви, стресс гормони (кортизол) даражаси, операциядан кейинги огрик синдроми интенсивлиги билан бах,оланди.

Тадкикотда куриб чикилган барча анестезия усуллари беморларда анестезик х,имоя килиш нуктаи назаридан етарлича самарали эканлиги аникланди. Шу билан бирга, ринохирургия сохдсидаги беморларга анестезия куллаш билан боглик мух,им хусусиятлар аникланди. Бир томондан, бу замонавий анестезиология учун анъанавий булган куп компонентли принципдир. Иккинчиси урганилаётган анестезия усулларининг х,ар бирининг схемасида гипноз (кетамин, пропофол) ва огрик синдромини бартараф этиш (кетопрофен, морфин, фентанил) воситаларининг турли хил вариантларини куллаш зарурати билан белгиланади.

Бошка томондан, беморларнинг ушбу тоифасида, анестезиологиянинг бошка сохдларида булгани каби, анестезиянинг фармакологик схемасини узгарувчан турга (жаррох,лик ва анестезиянинг турли боскичларида анестезиологик воситаларни

алмаштириш) шакллантириш принципи талаб килинади. Бу операция ва анестезия боскичларида энг адекват анестезиологик химоя ва самарали газ алмашинувини таъминлаш истаги билан боглик булиб, операцион стресс даражасига энг мос келади ва бу ринохирургик сохадаги беморлар учун жуда мухим булиб, операциядан кейинги дастлабки даврда эрта фаоллашиши мумкин. ХУЛОСА

Бурун тусиги тогай ва суяк тукималаридан ташкил топган булиб,бурун бушлигини тенг иккига булиб хаво окимини бурун ичига йуналишини таъминлаб беради. Натижада бурун оркали эркин нафас олиш билан биргаликда хаво иситилиб,намланиб берилиши билан биргаликда бошка функциялари тикланиб хид сезиш шаклланади .

Бурун тусигини кийшайиши - тугма ёки орттирилган булиб, бурун суяги ёки тогайи тукимасини тулик узгартириб бурун оркали нафас олишни бузилишига олиб келади .

Бурун суяги ва тогайини синиши бош суяги шикастланишларини 40% ташкил килиб куп учрайдиган синишлар гурухига киради. Бурун оркали нафас олишни бузилиши одам организмига салбий таъсир курсатиши мумкин. Нафас олишнинг бузилиши, доимий равишда огиз оркали нафас олиш гипоксия холатини келтириб чикариши натижасида одам организмида патологик узгаришлар кузатилиши мумкин.Организмда кислородга булган талабни ошишига асаб тизими, юрак кон-томир тизими ва конни ивувчанлигига, кисман гормонал фонга салбий таъсир курсатади. Махаллий анестезия жаррохлик амалёти вактида тулик ишлатилмайди, балки кушимча сифатида ишлатилади. Огрикни колдиргани билан бурун сохасида ишлаганда нохуш сезгини йукота олмайди, шу сабабли узок муддатли ва хажмли амалиётда беморлар чарчаши ва нохуш холатни кузатишади. Умумий анестезия жаррохга бевосита эътиборини амалиётга каратишига ёрдам беради, бемор билан амалиёт вактида сухбат килишга эхтиёж бермайди. ^он босимини назорати амалиёт вактида кон кетишини камайтиради, бу эса жаррох ишини сифатига таъсир килади.

ЛОР-аьзолари шикастланишлари ичида бурун суягини синиши куп учраши сабабли оториноларинголог мутахассисига мурожаат килинади. Суякларни синиши ташки бурун деформациясини хосил килади. Тусикни тугрилаш факат жаррохлик йули билан амалга оширилади. Жаррохлик амалёти септопластика ёки бурун тусигини шиллик ости резекцияси булиб, риносептопластика таркибига киради.

Жаррохлик амалиётини утказишда турли клиникада турли хил анестезия усуллари кулланилади. Махаллий анестезия билан биргаликда беморни психоэмоционал холатини, деформация тури, жаррохлик амалётини давом этиш вакти ва бошка холатлар хисобга олиниб, купчилик муаллифлар умумий огриксизлантириш турига эьтибор каратишади. Замонавий анестетикларнинг кириб келиши жаррохлик амалиёти вактида ва амалиётдан кейинги даврда беморларга замоновий анестезия усулларини куллаш билан биргаликда уларда сифатли жаррохлик амалёти утказишга шароит тайёрлаб бермокда. Биз томонимиздан курилган адабиётларда бурун тусиги суякларини репозицияси вактида утказилган анестезия турлари самарадорлиги хакида маьлумотларни камлиги,беморларда анестезологик хавф даражаси ва интераоперацион асоратлар, огриксизлантириш турларини киёсий бахолашлар тугрисида маьлумотлар келтирилмаганлиги ишнинг долзарблигини курсатади.

Сунгги пайтларда сунгги йилларда фаол ривожланаётган оториноларингология булими булган - ринохирургия, беморларга периоператив ёрдамни оптималлаштиришни талаб килади ва даволовчи шифокорлар учун янги вазифаларни куяди. Диагностика

усулларини такомиллаштириш, бурун бушлиги (ББ) ва паранасал синуслардаги патологик жараёнларни жаррохлик йули билан даволашни такомиллашиши, жаррохлик муолажалар сонининг купайишига ва уларнинг куламининг кенгайишига олиб келди ва илгари кулланилган локал анестезия (ЛА) энди беморни купрок шикаст ва узок муддатли жаррохлик агрессиясидан этарли даражада антиноцицептив химоя кила олмайди (Тимошенко А. Л., 2005).

Максиллофациял соха патологияси булган беморларда жаррохлик муолажаларни утказишда анестезия хавфсизлигини таъминлашнинг энг мухим шарти нафас йулларининг утказувчанлигини ишончли таъминлаш ва кон билан аспирация булишнинг олдини олишдир.

Мустакил нафас олиш билан бирлаштирилган, томир ичига ёки никобли ингаляцияли анестезия, нафас йулларининг обструкцияси хавфи билан боглик булмаган ва киска муддатга эга булган жаг-фасциал сохадаги кам шикастли операциялар ва манипуляциялар учун тулик окланади.

Жаррохлик майдонининг нафас йуллари якинида жойлашиши уларнинг утказувчанлигини таъминлашда кушимча кийинчиликлар тугдиради. Жаррохлик жарохатидан кон ва шиллик билан аспирация булишини олдини олиш ва нафас йулларининг утказувчанлигини саклашнинг энг ишончли шарти трахеяни интубация килишдир.

Касалликнинг табиатига ва операция турига караб, интубациянинг турли усуллари танланади: оротрахеал, назотрахеал ёки илгари кулланиладиган трахеостомия оркали. Замонавий анестезиология ва реанимацияда трахеостомияни куллаш учун курсатмалар чекланган булса-да, баъзи холатларда, айникса уткир яллигланиш касалликлари (огиз ва буйин флегмонаси) ва жаг-фасциал шикастланишлар учун операцияларда дархол бажарилиши керак.

Назотрахеал интубация умумий ёки локал анестезия остида спонтан нафас олиш фонида хавфсизрокдир, бу эса бемор билан алока килиш имконини беради.

Юз-жаг сохасидаги жаррохлик муолажалар пайтида анестезияни саклаш ва гомеостаз бузилишларини тузатиш умумий кабул килинганидан тубдан фарк килмайди. Бирок, иккита хусусият мавжуд. Биринчиси, анестезиолог купинча беморнинг а^волини кузатишнинг одатий мезонларидан (юз ва лаблар терисининг ранги, шох парда рефлекслари, корачиклар катталиги, уйку артерияларининг пулсацияси ва бошкалар) махрум булади, чунки бу зона жаррох,лик муолажа жойи билан мос келади. Иккинчи хусусият - эндотрахеал найнинг ва унга богловчи элементларнинг холатини назорат килишнинг чекланганлидир. Шу нуктаи назардан, эндотрахеал найчани махкамлашнинг ишончлилиги ва беморнинг ахволини узокдан кузатиш усуллари алохида ахамиятга эга.

Операциядан кейинги даврнинг энг тез-тез учрайдиган ва хавфли асоратлари бу газ алмашинувининг бузилиши булиб, у одатда юкори нафас йулларининг утказувчанлиги ва наркоздан кейинги нафас депрессия билан боглик. Ушбу тоифадаги беморларда бу асоратларни бартараф этиш хар доим хам осон эмас, шунинг учун беморлар хуши тулик тиклагандан, самарали мустакил нафас олишдан ва трахеобронхиал дарахтни яхшилаб тозалашдан сунг экстубация килиниши керак.

Шуни эсда тутиш керакки, трахеяни экстубация килгандан сунг, халкум ва хикилдокнинг яллигланиши билан боглик шиши кучайиши ва нафас йулларининг кескин

обструкциясига олиб келиши мумкин, бу холатда реинтубация эса жуда кийин булиши мумкин.

Риножаррохликдаги жаррохлик хавфидан анестезия хавфи ошиб кетганлиги сабабли, 2005 йилга келиб Россияда деярли 95,5% холларда махаллий, анестезиянинг хар хил турлари кулланилган (Killian буйича инфилтрацион, аппликацион ва регионар) [Калаев, Н. Т. , 2009. Тимошенко, А. Л. 2005.].

Локал анестезия (ЛА) нинг афзалликлари аник: бажариш кулайлиги, дори-дармонлар ва сарф материалларининг арзонлиги, жаррохлик пайтида хам, операциядан кейинги даврда хам умумий анестезия учун хос булган ножуя реакцияларнинг йуклиги ва операциядан кейинги даврда утказиладиган вактни кискартириш. операция хонаси. Бундан ташкари, анестезия гурухи беморни бошкаришда иштирок этмайди, уйгониш булимига эхтиёж йук. Буларнинг барчаси даволаниш харажатларини сезиларли даражада камайтиради [Бородулин, В. Г.2014].

Бирок, ринологик муолажалар куламининг кенгайиши ва шикастланишнинг кучайиши, периоперацион психо-эмоционал кулайликни таъминлаш зарурати туфайли анестезия утказишдаги олдинги ёндашувлар тегишли сифат ва хавфсизликни таъминлай олмади [Светлов, В. А. 2013]. Шунинг учун периоператив ёрдам учун анестезиологлар жалб этила бошланди, улар анестезия ёрдамини танлашда бир катор хусусиятларни хисобга олишлари керак [Калаев, Н. Т. 2009].

Биринчидан, операциянинг узига хос хусусиятлари ва жаррохлик майдонининг локализацияси анестезиологнинг беморнинг юзига киришини чеклайди [Ма^от^ А.2013]. Бу тукималарнинг кислородланишини ва юкори нафас йулларига якинлашишини клиник жихатдан бахолашни кийинлаштиради, агар уларнинг утказувчанлиги билан боглик муаммолар ёки трахеяни тасодифий экстубация килиш ёки ларингеал никоб (ЛМ) дислокацияси, шунингдек нафас олиш ускунасининг контурининг герметиклигини бузилиши каби муаммоларни келиб чикишига олиб келди. Шунинг учун ринологик операцияларни анестезиологик ёндашувга мухим талаби газ алмашинуви холатини диккат билан кузатиб боришдир.

Иккинчидан, васкуляризацияни куплиги ва жаррохлик гемостазининг ишончли усулларининг йуклиги туфайли тукималардан кон кетиши, коннинг огиз бушлиги ва ошкозонга киришига олиб келиши мумкин, операциядан кейинги кунгил айниши ва кайт килиш ривожланишига олиб келади, аспирация ва гипоксия хавфини оширади.

Учинчидан, оториноларингологлар томонидан "курук" жаррохлик майдонини олишга учун адреналинни кулланилиши, унинг маълум бир кисмининг кисман резорбцияси ва вегетатив реакцияларнинг юрак уриш тезлигини ошиши, кон босимини кутарилиши ва беморнинг кузгалувчан булиб колиши шаклида ривожланиши билан кечиши мумкин Махаллий гемостазнинг яна бир усули - бурун тусигининг суяк кисмини ва бурун суяклар фиксациялаш учун каттик олдинги тампонада килиниши, операциядан кейинги даврда беморга жиддий нокулайлик тугдиради.

Ва нихоят, бурун шиллик каватининг юкори рефлексогенлиги ва огриги операция пайтида ва, асосан, операциядан кейинги биринчи кунида (олдинги тампонаданинг каттиклиги туфайли) бош огриги, артериал гипертензия, бронхоспазм каби ножуя вегетатив реакцияларнинг ривожланишига олиб келиши мумкин.

Таърифланган муаммоларни инобатга олган холда, танлов, коида тарикасида, упканинг сунъий вентиляцияси (УСВ) билан трахея интубацияси (ТИ) ёки ЛМ урнатилиши

ёрдамида нафас йулларининг утказувчанлигини саклаб туриш фойдасига амалга оширилади [Ивлев, Е. В. 2016, Илюкевич, Г. В. 2016, Семенов, С. А. 2012, Al-Mazrou, К. А. 2010].

Бундай анестетик таъминот операциядан кейинги эрта даврда узини намоён киладиган камчиликларга эга: кечиктирилган уйгониш, аспирация хавфи билан колдик мушакларнинг релаксацияси ва беихтиёр ютиш пайтида ошкозонга кон окими, огрик синдроми. Беморларнинг ёшлигини ва купинча операциянинг косметик максадини хисобга олган холда, операциядан кейинги давр ва биринчи навбатда этарли огрикни йукотишга куйиладиган талаблар ортиб бормокда.

Бирок, риножаррохлик пайтида ностероид яллигланишга карши дориларни (НЯКД) ва хатто опиоид анальгетикларни буюриш хар доим хам етарли периоператив аналгезияни таъминлай олмайди []. Бундай холларда юкори сифатли антиноцицептив химоянинг етишмаслиги беморларнинг 12 фоизида сурункали огрикни келтириб чикариши мумкин []. Узок муддатли ринологик операциялар пайтида ва ундан кейин этарли ва хавфсиз аналжезияни таъминлаш зарурати анестетик химоя килишнинг янги усулларини излашга ёрдам беради.

Ринологик муолажаларни анестетик даволаш усулини танлаш бир катор омиллар, хусусан, операциянинг узига хос хусусиятлари, махаллий рефлексогенлик, нафас йулларининг утказувчанлигини саклаш зарурати ва тукималардан кон кетиши билан белгиланади [].

УАда умумий жаррохликда кон йукотилишини камайтиришнинг навбатдаги анъанавий усули - бу назорат остидаги гипотензия. Риножаррохликдаги бошкариладиган гипотензия усулларига багишланган нашрларда адьювантлар, антигипертензив воситалар, анестетик ва анальгетикларнинг турли комбинацияларидан фойдаланиш таъсири урганилган.

"Мувозанатли сохавий анестезия" концепциясига асосланган умумий ва сохавий анестезиянинг комбинацияси бир вактнинг узида боланинг онгини учириб куйган холда самарали носисептив блокировкага эришишга имкон берди. Умумий анестезиянинг сохавий блокировка билан кушилиши огриксиз уйгонишни, шунингдек, онгни саклаш ва нормал вентиляция назорати билан операциядан кейинги самарали аналжезияни таъминлайди. [].

Бурун суяги ва тогайини синиши булган беморларда анестезиологик ёндашувнинг хавфсизлиги ва самарадорлиги тахлили утказилди. СамМИ 1-клиникасининг ЛОР булимида даволанаётган беморлар 2020-2023-йиллар давомида тиббий курикдан утказилди. Х,аммаси булиб, 18 ёшдан 65 ёшгача булган бурун суяги синиши булган 120 та бемор тадкикот учун танлаб олинди. Беморлар куйидаги гурухларга булинди:

1-гурухда махаллий анестезия кулланилган,

2-гурух махаллий анестезия+вена ичи наркози кулланилган,

3-гурух куп компонентли эндотрахеал наркоз кулланилган.

Тадкикот учун беморларнинг катта кисми 21-40 ёшда булиб, факат 19 нафар беморнинг ёши 41 ёшдан ошган.

Гурухлардаги беморлар жинси, ёши, жисмоний холати, клиник ва лаборатория маълумотлари ва анестезия самарадорлиши буйича таккосланган. Операциядан олдин стандарт текширувлар туплами утказилди;

Операцияга тайёргарлик умумий кабул килинган схема буйича амалга оширилди. Кечкурун психоэмоционал ва позицион кулайликка эришиш учун операция арафасида транквилизаторлардан бири буюрилди (мидозалм, 1 мл). Операция куни эрталаб премедикация тулик амалга оширилди: атропин 0,1% -0,1 мг / кг, супрастин 0,15 мг / кг, наркотик анальгетик омнонон 2% -20 мг. Юрак-кон томир патологияси булган беморларда кон айланиш реакцияларининг олдини олиш учун юкорида курсатилган транквилизатор хам анестезиядан 2-3 соат олдин буюрилган ёки мушак ичига 10 мг реланиум юбориш билан алмаштирилган.

Операцияга тайёргарлик куришда оториноларингологлар 1:100 нисбатда адреналин билан биргаликда махаллий огриксизлантирувчи воситанинг заиф эритмаси (ропивакаиннинг 0,25% эритмаси ёки 0,5% лидокаин) билан бурун бушлигининг РА ни амалга оширдилар. ^он кетишини камайтириш максадида барча гурухларда кон йукотиш фибринолиз ингибиторлари ишлатилади: транексамин ёки аминокапрон кислота (мос равишда 5 мл ва 15 мг / кг дозада).

Амалдаги анестезия техникасига караб, беморлар 3 гурухга таксимланди. Биринчи гурухда (п= 40) тригеминал асабнинг I ва II шохлари терминалларининг РА билан биргаликда махаллий анестезия амалга оширилди.Иккинчи гурухда (п = 40) анестезия биринчи гурух усули буйича тригеминал асабнинг I ва II шохлари терминалларининг РА билан биргаликда амалга оширилди (2-гурух, УА + РА). Асептик шароитда кириш анестезияси ва ИТ га киритилгандан сунг, стандартлаштирилган усуллар ёрдамида супратроклеар, субтроклеар, супраорбитал, инфраорбитал ва олд алвеоляр нервларнинг РАси утказилди (Палчун В.Т. ва бошк., 2006). РА учун 10 мл 0,75% бупивакаин эритмаси ишлатилган. Назорат гурухида (1-гурух, Куп компонентли УА + СУВ, п=40) сунъий упка вентиляцияси (СУВ) билан УА шароитида операция килинди. Анестезияга индукция натрий тиопентал 3 мг/кг ёки пропофол 2 мг/кг, фентанил 2-2,5 мкг/кг. билан амалга оширилди. Миоплегия - ардуан 0,6 мг/кг. Кейинчалик, ИТ амалга оширилди, нормокапния режимида механик вентиляцияга утказилди. Базис наркоз анестетик кетамин билан таъминланди. Кетамин, мушак релаксантлари ва фентанил керак булганда стандарт дозаларда кулланилди.

Операциядан сунг беморлар уйгониш булимига, сунгра ихтисослаштирилган булимнинг умумий булимига утказилди. Мутахассислар томонидан гемодинамик параметрларни кузатиб борилди, огрикни йукотиш зарурлигини аникладилар ва визуал аналог шкаласи ёрдамида огрик интенсивлигини бахоладилар.

Барча гурухларда операциядан кейинги огрикни йукотишнинг ягона тактикаси кулланилди, бу белгиланган огрик колдирувчи воситаларнинг огрикнинг интенсивлиги ва статистик кайд килиш шаклига катъий мувофиклигига асосланган.

Операциядан кейинги даврда юрак-кон томир, нафас олиш, овкат хазм килиш ва сийдик тизимларининг дисфункциясига олиб келадиган асосий омиллардан бири огрик синдроми фонида автоном нерв тизимининг фаоллашиши хисобланади.

Ошкозон-ичак трактининг стресс билан боглик шикастланишининг ривожланишининг олдини олиш учун протон помпаси ингибиторлари (омепразол 40 мг) анестезияга киришдан 1 соат олдин томир ичига юборилган. Антибиотик профилактикаси цефтриаксон 1 г дан хар 12 соат да томир ичига юбориш оркали эришилди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тадкикотнинг математик таъминоти кичик гурухлар учун вариацион ва параметрик булмаган статистика усулларидан фойдаланган холда статистик

маълумотларни кайта ишлаш учун Micrisoft exsel электрон жадвал мухаррири ва Statistica for Windows дастурий пакети ёрдамида амалга оширилди. Олинган натижалар СИ бирликларида ифодаланган. Статистик курсаткичларнинг ишончлилик даражаси сифатида p <0,05 кабул килинди.

Урганилаётган анестезия усулларининг самарадорлиги анестезия ва жаррохликнинг асосий боскичларида анестетик дори воситаларининг фармакологик таъсири, гемодинамиканинг асосий курсаткичлари холати, газ алмашинуви, стресс гормони (кортизол) даражаси, шунингдек самарали газ алмашинуви шартлари буйича бахоланди.

Тадкикот мобайнида куриб чикилган барча анестезия усуллари беморларда анестезиологик химоя килиш нуктаи назаридан етарлича самарали эканлиги бахоланди.

Шу билан бирга, ортикча вазн билан огриган беморларга анестезия куллаш билан боглик мухим хусусиятлар аникланди.

Утказилган анестезия буйича интраоперацион даврда гурухлардаги клиник курсаткичлар узаро солиштириб курилганда, ринохирургик беморларда умумий анестезияга регионар компонентни кушган холда кулланилганлиги барча урганилган периоперацион даврнинг кечишига сезиларди таъсир курсатган. Интероперацион даврда анестетикларнинг адекват дозадан киритилишининг камайганлиги уртА^Б ва Ю^С нинг сезиларли пасайишига ва наркоздан силлик чикиши кузатилди. Анестезия давомийлиги (индукциядан экстубациягача) буйича яккол узгаришларнинг булмаганлиги, РА ни утказишга кетган вакт, беморнинг эрта уйгониши билан тенглашиб кетди.

Утказилган тадкикот асосида операция давомида ва ундан кегин даврда 2-гурухда ВАШ буйича огрик интенсивлиги камайган, бу эса анальгетикларга булган талабни хам камайтирган, операциядан кейинги даврда юзага келадиган асоратлар (кунгил айниш, кусиш, бош огриги, АГ) частотаси сезиларли камайган. Операциядан кейинги 3 соат давомида утказилган мониторинги асосида ВАШ буйича огрик интенсивлиги сезиларли даражада камайганлиги кузатилди. Кейинги даврларда 1 ва 3 гурухлар орасида сезиларли узгаришлар кузатилмади.

РА кулланилганлиги, операциядан кейинги анальгезия сифатига таъсир курсатиб, анестезиянинг бошка турларига нисбатан мониторингни хар бир даврида ВАШ буйича огрик кучини сезиларли пасайишига олиб келди.

Жаррохликдан кейинги биринчи кунида ВАШ буйича огрикнинг интенсивлигини таккослаганда, гурухлар уртасида сезиларли фарк йук кузатилди. Шундай килиб, 1-гурухдаги беморларда огрик сезгиларининг интенсивлиги операциядан 1 соат утгач, 22,8 мм, 2-гурухда - 5,6 мм, 3-гурухда - 18,6 мм, операциядан 3 соат утгач 1-гурухда - 34,9 мм, 2-гурухда - 11,5 мм, 3-гурухда - 28,1мм, операциядан 6 соат утгач 1-гурухда - 39,1 мм, 2-гурухда - 16,9мм, 3-гурухда - 35,2 мм, 12 соатдан кейин 1-гурухда - 32,3 мм, 2-гурухда -26,9 мм, 3-гурухда - 30,9 мм, аммо 2-гурухда 22 соатдан кейин огрик синдромининг интенсивлиги сезиларли даражада паст эди - 17,5 мм, 1-гурухда - 30 мм 3-гурухда - 30 мм. Гурухлардаги огзаки дескриптор шкаласи буйича огрик синдроми интенсивлиги кийматлари хам худди шундай динамикага эга эди.

Шундай килиб, келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, 1 ва 2 гурухларда утказилган анестезия усули, иккала гурухда операция даврида самарали интраоперацион анальгезияни таъминлаган булсада, операциядан кейинги даврда, сутка давомида асоратларнинг юзага келиши ва огрик синдромининг кучли намоён булиши билан

кечган. Умумий анестезияга РА ни кушган холда кулланиши, операциядан кейинги асоратларнинг ва огрик синдромининг сезиларли камайганлиги курсатди.

Операциядан кейинги даврда анестезия ва операцион стресс омилининг организмга таъсирини бахолаш учун кондаги кортизол микдори барча гурухларда текширилди.

Периоперацион даврда анестезия ва жаррохлик муолажасининг организмга таъсирини аниклаш максадида конда кортизол микдори текширилганда, гурухлар уртасида сезиларли фарк йук кузатилди. Шундай килиб, 1-гурухдаги беморларда операциягача булган даврда кондаги кортизол микдори 1-гурухда 456,3 нмоль/л мм, 2-гурухда - 451,4 нмоль/л, 3-гурухда - 418,9 нмоль/л, операция вактида 1-гурухда - 501,6 нмоль/л, 2-гурухда - 438,3 нмоль/л, 3-гурухда - 453,8 нмоль/л, операциядан 3 соат утгач 1-гурухда - 694,5 нмоль/л, 2-гурухда - 23,5 нмоль/л, 3-гурухда - 478,6 нмоль/л, аммо 2-гурухда 22 соатдан кейин конда кортизол микдори сезиларли даражада пастлиги кузатилди - 78,6 нмоль/л, 1-гурухда - 598,6 нмоль/л, 3-гурухда - 243,5 нмоль/л. Бошка гурухлардан фаркли равишда 2 гурухда кортизол микдори норма чегарасидан юкорига кутарилмади, бу эса УА билан РА ни кулланилганлиги адекват огриксизлантириш утказилганлигидан далолат беради.

Шундай килиб, ринохирургияда РА ва УА ни биргаликда кулланилиши стабил гемодинамика, анестетикларни куллаш микдорининг камайиши, операциядан кейинги огрик даражасини пасайиши, асоратларнинг юзага келишининг камайиши билан характерланади.

Шундай килиб, УА ва РА комбинациясига асосланган умумий анестезиядан фойдаланиш ринохирургик операция пайтида беморни стрессдан химоя килишнинг энг адекват, самарали усули хисобланади, шунинг учун бу усул анъанавий эндотрахеал типдаги умумий анестезиядан афзалрокдир.

Текширилаётган анестезия усулларининг самарадорлиги фармакологик схеманинг тузилиши, гемодинамиканинг асосий параметрлари холати, газ алмашинуви, стресс гормони (кортизол) даражаси, операциядан кейинги огрик синдроми интенсивлиги билан бахоланди.

Тадкикотда куриб чикилган барча анестезия усуллари беморларда анестезик химоя килиш нуктаи назаридан етарлича самарали эканлиги аникланди. Шу билан бирга, ринохирургия сохасидаги беморларга анестезия куллаш билан боглик мухим хусусиятлар аникланди. Бир томондан, бу замонавий анестезиология учун анъанавий булган куп компонентли принципдир. Иккинчиси урганилаётган анестезия усулларининг хар бирининг схемасида гипноз (кетамин, пропофол) ва огрик синдромини бартараф этиш (кетопрофен, морфин, фентанил) воситаларининг турли хил вариантларини куллаш зарурати билан белгиланади.

Бошка томондан, беморларнинг ушбу тоифасида, анестезиологиянинг бошка сохаларида булгани каби, анестезиянинг фармакологик схемасини узгарувчан турга (жаррохлик ва анестезиянинг турли боскичларида анестезиологик воситаларни алмаштириш) шакллантириш принципи талаб килинади. Бу операция ва анестезия боскичларида энг адекват анестезиологик химоя ва самарали газ алмашинувини таъминлаш истаги билан боглик булиб, операцион стресс даражасига энг мос келади ва бу ринохирургик сохадаги беморлар учун жуда мухим булиб, операциядан кейинги дастлабки даврда эрта фаоллашиши мумкин.

1. Ринохирургик беморларда анестезологик хавф даражаси ва асоратларнинг юзага келиши операция вактида кон кетиш ва операциядан кейинги даврда огрик синдромининг намоён булиши билан аникланди.

2. Махаллий анестезия ва умумий огриксизлантириш вактида ташки нафас олиш фаолияти, кон-томир тизими функционал холатини бахоланганда, регионар анестезия билан комбинацияланган холда утказилган умумий анестезия бемор хаётий мухим аъзолар фаолитида жиддий узгаришлар келтириб чикармаслиги аникланди.

3. РА ва УА ни комбинирланган холда кулланилиши, СУВ билан УА га нисбатан организмда периоперацион даврда конда стресс гормони булган кортизолнинг узгаришининг норма чегарасида ушлаб туриши аникланди.

Адабиётлар

1. Akhmedov R. F. Modern views on the etiopathogenesis and diagnosis of burn sepsis (Literature review) //International Journal of Pharmaceutical Research. - 2021. - Т. 13. - №. 1. -С. 687-693.

2. Abdurakhmanovich A. A., Furkatovich A. R. Methods of early surgical treatment of Burns //Web of Scientist: International Scientific Research Journal. - 2022. - Т. 3. - №. 6. - С. 528-532.

3. Курбонов Н. А., Ахмедов Р. Ф. MODERN APPROACHES TO THE TREATMENT OF DEEP BURNING PATIENTS //УЗБЕКСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ. - 2022. - Т. 3. -№. 2.

4. Хакимов Э. А. и др. Печеночная дисфункция у больных с ожоговым сепсисом //Журнал Неотложная хирургия им. ИИ Джанелидзе. - 2021. - №. S1. - С. 66-67.

5. Ахмедов Р. Ф., Карабаев Х. К. СОВРЕМЕННЫЕ ВЗГЛЯДЫ НА ЭТИОПАТОГЕНЕЗ И ДИАГНОСТИКИ ОЖОГОВОГО СЕПСИСА //Проблемы биологии и медицины. - 2020. - №. 5. - С. 244-248.

6. Карабаев Х. К. и др. Результаты хирургического лечения ожогового сепсиса //Журнал Неотложная хирургия им. ИИ Джанелидзе. - 2021. - №. S1. - С. 29-30.

7. Ахмедов Р. Ф. и др. ДИАГНОСТИЧЕСКАЯ ЦЕННОСТЬ ПРОКАЛЬЦИТОНИНА КАК МАРКЕРА ОЖОГОВОГО СЕПСИСА У ДЕТЕЙ //Детская хирургия. - 2020. - Т. 24. -№. S1. - С. 18-18.

8. Ахмедов Р. Ф., Карабаев Х. К. ПРОГНОЗИРОВАНИЕ СЕПСИСА ПРИ ОЖОГОВОЙ БОЛЕЗНИ //Актуальные вопросы современной науки и образования. - 2022. - С. 183-185.

9. Шоназаров И. Ш., Ахмедов Р. Ф., Камолидинов С. А. ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ ИНТРААБДОМИНАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИИ У ПАЦИЕНТОВ С ТЯЖЕЛЫМ ОСТРЫМ ПАНКРЕАТИТОМ //Достижения науки и образования. - 2021. - №. 8 (80). - С. 66-70.

10. Шоназаров И. Ш., Камолидинов С. А., Ахмедов Р. Ф. ХИРУРГИЧЕСКОЕ ЛЕЧЕНИЕ ОСТРОЙ СПАЕЧНОЙ ТОНКОКИШЕЧНОЙ НЕПРОХОДИМОСТИ ЛАПАРОСКОПИЧЕСКИМ МЕТОДОМ //Вопросы науки и образования. - 2021. - №. 31 (156). - С. 69-78.

11. Ахмедов Р. Ф. и др. Полиорганная недостаточность при ожоговом сепсисе //Роль больниц скорой помощи и научно исследовательских институтов в снижении предотвратимой смертности среди населении. - 2018. - С. 204-205.

12. Ахмедов Р. Ф. и др. Наш опыт лечения ожогового сепсиса //Журнал Неотложная хирургия им. ИИ Джанелидзе. - 2021. - №. S1. - С. 10-11.

13. Ахмедов Р. Ф. и др. Диагностическая значимость уровня прокальцитонина при ожоговой болезни //Журнал Неотложная хирургия им. ИИ Джанелидзе. - 2021. - №. S1. -С. 11-12.

14. Рузибоев С. и др. Методы и средства местного консервативного лечения обожженных //Журнал проблемы биологии и медицины. - 2016. - №. 4 (91). - С. 186-192.

15. CLASSIFICATION, DIAGNOSIS AND TREATMENT //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 79-90.

16. Elmuradov G. O. K. et al. QORIN BO 'SHLIG 'I YOPIQ JAROHATLARIDA SONOGRAFIYA VA VIDEOELAPAROSKOPIYANI QO'LLASH //Research Focus. - 2023. -Т. 2. - №. 1. - С. 173-180.

17. Erkinovich K. Y. METHODS OF EARLY SURGICAL TREATMENT OF BURNS //Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). - 2022. - Т. 2. - №. Special Issue 4. - С. 184-188.

18. АВАЗОВ А. А. и др. KUYISHLARDA ERTA XIRURGIK DAVOLASH USULLARI //ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ. - 2022. - Т. 7. - №. 4.

19. Авазов А. А., Хурсанов Ё. Э. У., Мухаммадиев М. Х. ВОЗМОЖНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ ИНТЕГРАЛЬНОЙ ШКАЛЫ BISAP ДЛЯ ПРОГНОЗИРОВАНИЯ РАЗВИТИЯ ТЯЖЕЛОГО ОСТРОГО ПАНКРЕАТИТА //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 2. - С. 158-164.

20. Авазов А. А., Хурсанов Ё. Э. У., Шакиров Б. М. ^УЛНИНГ ЧУ^УР КУЙИШИНИ ДАВОЛАШ ТАКТИКАСИ //Research Focus. - 2022. - №. Special issue 1. - С. 35-42.

21. Авазов А. А., Хурсанов Ё. Э. У., Шакиров Б. М. ^УЛНИНГ ЧУ^УР КУЙИШИНИ ДАВОЛАШ ТАКТИКАСИ //Research Focus. - 2022. - №. Special issue 1. - С. 35-42.

22. Авазов А. А., Хурсанов Ё. Э. У., Шакиров Б. М. ^УЛНИНГ ЧУ^УР КУЙИШИНИ ДАВОЛАШ ТАКТИКАСИ //Research Focus. - 2022. - №. Special issue 1. - С. 35-42.

23. Ачилов М. Т. и др. ОЦЕНКА ЛЕЧЕБНОГО ПОЛИХИМИОТЕРАПИИ ПРИ РАКЕ МОЛОЧНОЙ ЖЕЛЕЗЫ //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 62-69.

24. Даминов Ф. А., Карабаев Х. К., Хурсанов Ё. Э. ПРИНЦИПЫ МЕСТНОГО ЛЕЧЕНИЯ ОЖОГОВЫХ РАН У ТЯЖЕЛООБОЖЖЕННЫХ (Обзор литературы) //Research Focus. -2022. - Т. 1. - №. 3. - С. 133-142.

25. Даминов Ф. А., Хурсанов Ё. Э., Карабаев Х. К. НАШ ОПЫТ ПРОФИЛАКТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ПОЛИОРГАННОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТИ У ТЯЖЕЛООБОЖЖЕННЫХ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 3. - С. 143-151.

26. Джаббаров Ш. Р., Хурсанов Ё. Э. У. STANDARDIZATION OF THE THERAPEUTIC DIAGNOSTIC APPROACH FOR COMBINED CLOSED INTESTINAL INJURY //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 3. - С. 120-132.

27. Джаббаров Ш. Р., Хурсанов Ё. Э. У. ПОСЛЕОПЕРАЦИОННОЙ ЛЕТАЛЬНОСТИ ПРИ ОСТРОМ ХОЛЕЦИСТИТЕ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 3. - С. 152-161.

28. Джабборов Ш. Р. СТИМУЛЯЦИЯ РЕГЕНЕРАЦИИ ПЕЧЕНИ ПОСЛЕ ЭХИНОКОККЭКТОМИИ У ДЕТЕЙ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 1. - С. 345-349.

29. Джабборов Ш. Р. Хирургическое лечение эхинококкоза печени у детей : дис. -Научно-исследовательский институт педиатрии Научного центра здоровья детей РАМН, 2010.

30. Джабборов Ш. Р., Киргизов И. В., Дударев В. А. Стимуляция регенерации печени после эхинококкэктомии у детей //Справочник врача общей практики. - 2011. - №. 4. - С. 54-57.

31. Джабборов Ш. Р., Киргизов И. В., Кобилов Э. Э. Биохимические показатели крови у больных с осложнённым эхинококкозом печени //Материалы ХVI съезда педиатров России «Актуальные проблемы педиатрии». М. - 2009. - С. 107.

32. Дударев В. А. и др. Дифференциальная диагностика кист печени у детей //Российский педиатрический журнал. - 2009. - №. 4. - С. 36-39.

33. Дударев В. А. и др. Нарушения в системе гемостаза при кистозно-очаговых поражениях печени у детей и пути медикаментозной коррекции //Педиатрическая фармакология. - 2009. - Т. 6. - №. 3. - С. 139-142.

34. Курбонов Н. А., Ахмедов Р. Ф. MODERN APPROACHES TO THE TREATMENT OF DEEP BURNING PATIENTS //УЗБЕКСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ ЖУРНАЛ. - 2022. - Т. 3. -№. 2.

35. Рузибоев С. А., Авазов А. А., Хурсанов Е. Э. СРАВНИТЕЛЬНЫЕ РЕЗУЛЬТАТЫ ЛЕЧЕНИЯ ПОСЛЕОПЕРАЦИОННЫХ И РЕЦИДИВНЫХ ГРЫЖ ПЕРЕДНЕЙ БРЮШНОЙ СТЕНКИ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 2. - С. 184-191.

36. Саттаров Ш. Х., Рузибаев С. А., Хурсанов Ё. Э. ОПТИМИЗАЦИЯ ПУТИ КОРРЕКЦИИ ЭНДОТОКСИКОЗА ПРИ ОСТРОМ ПЕРИТОНИТЕ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ) //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 2. - С. 144-150.

37. Саттаров Ш. Х., Рузибаев С. А., Хурсанов Ё. Э. РЕЗУЛЬТАТЫ ЛЕЧЕНИЯ ОСТРОГО РАЗЛИТОГО ГНОЙНОГО ПЕРИТОНИТА С ПРИМЕНЕНИЕМ ЛАПАРОСТОМИИ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 2. - С. 238-242.

38. Тухтаев Ж. К., Хурсанов Ё. Э. У. ДИФФУЗНЫЙ ТОКСИЧЕСКИЙ ЗОБ ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫ //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 20-31.

39. Хамроев Г. А., Хурсанов Ё. Э. ОРГАНОСОХРАНЯЮЩАЯ ОПЕРАЦИЯ ПРИ МАССИВНОМ РАЗМОЗЖЕНИИ ЯИЧКА //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 3. - С. 185194.

40. ХУРСАНОВ Я. Э. и др. ТАКТИКА ХИРУРГИЧЕСКОГО ЛЕЧЕНИЯ БОЛЬНЫХ С ГЛУБОКИМИ ОЖОГАМИ //ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ. - 2022. - Т. 7. -№. 5.

41. Шакиров Б., Авазов А., Хурсанов Ё. COMPREHENSIVE TREATMENT OF PATIENTS WITH EXTENSIVE DEEP BURNS LOWER LIMBS //EurasianUnionScientists. -2022. - С. 24-26.

42. Шоназаров И. Ш., Мизамов Ф. О., Хурсанов Ё. Э. ДИАПЕВТИЧЕСКИЕ И РЕНТГЕНЭНДОБИЛИАРНЫЕ ВМЕШАТЕЛЬСТВА В КОРРЕКЦИИ ОСЛОЖНЕНИЙ ПОСЛЕ ХОЛЕЦИСТЭКТОМИИ //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 44-51.

43. Шоназаров И. Ш., Мизамов Ф. О., Хурсанов Ё. Э. ДИАПЕВТИЧЕСКИЕ И РЕНТГЕНЭНДОБИЛИАРНЫЕ ВМЕШАТЕЛЬСТВА В КОРРЕКЦИИ ОСЛОЖНЕНИЙ ПОСЛЕ ХОЛЕЦИСТЭКТОМИИ //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 44-51.

44. Элмурадов Г. К., Шукуров Б. И. ВИДЕОЭНДОХИРУРГИЯ В ДИАГНОСТИКЕ И ЛЕЧЕНИИ РАЗРЫВОВ ДИАФРАГМЫ //THEORY AND ANALYTICAL ASPECTS OF RECENT RESEARCH. - 2022. - Т. 1. - №. 7. - С. 40-58.

45. Эльмурадов А., Хурсанов Ё. Э. У. ПОСТКОЛОНИАЛЬНАЯ/ДЕКОЛОНИАЛЬНАЯ КРИТИКА И ТЕОРИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ //Research Focus. - 2022. - Т. 1. - №. 2. - С. 198-208.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.