CC BY
13Information about the author: Abdurahmonova Niriya-Senior Lecturer of the Department of History of the Tajik People's People of Khogogovsky State University named after Naz-arshoeva. Tel: (+992) 50-191-08-67.
УДК-913.1 (575. 3)
ИНЪИКОСИ ВАЗЪИ ^УЕРОФИЮ ТАЪРИХИИ ДИСОР ДАР «ТАЪРИХИ ДУМОЮН»-И СОДИЦХО^АИ
ГУЛШАНИ
АБДУЛЛОЕВА З. М., Институти таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи А. Дониш
Дисор аз шахрхои кадими точикнишинест, ки дар тули таърих бар асари лашкаркашихои ачнабиён ва мунокишахои байнихудии хокимони Мовароуннахр борхо вайрону валангор шуда ва аз сари нав ободу зебо гаштааст. Зикри вазъи таърихиву чугрофии он дар даврахои гуногун дар сарчашмахои зиёди таърихй омадааст. Аз чумла, яке аз сарчашмахои таърихие, ки вазъи таърихиву чугрофии Дисорро дар нимаи дуюми асри XIX ва ибтидои асри XX нисбатан равшан инъикос менамояд,«Таърихи хумоюн»-и Мухаммад Содикхочаи Гулшанй мебошад.
Мухаммад Содикхочаи Гулшанй аз зумраи донишмандони нимаи дуюми асри XIX ва ибтидои асри XX буда, дар дарбори яке аз амирони мангит Абдулахадхон (1885-1910) хидмат мекард. У ин асари худро соли 1909 ба муносибати 25-солагии хукмронии амир Абдулахад таълиф намудааст.Содикхочаи Гулшанй дар ин рисолаи таърихии худ оид ба вазъи чугрофиву таърихии шахру навохии тобеи Бухоро, таркиби этникй, шумораи ахолй, касбу кори мардуми он ва гайрахо маълумоти мустаким овардааст, ки яке аз онхо вилояти Дисор мебошад. Ба навиштаи Гулшанй ду вилоят-Шахрисабз ва Дисор дар байни дигар бекигарихои Бухоро аз хар чихат назаррас буданд: «Дар байни хукумоти тавобеъ ду хукумат мустасно аст ба рафъату азамат нисбатан аз тарафи хукумати Бухоро ба хукумат маъмуру муфтахар мегардад, яке хукумати Оксарой, яъне Шахрисабз ва дигаре хукумати Дисори Шодмон аст» [1,116-117]. Махз дар хамин масоил мухаккики точик Дайдаршо Пирумшо дар тахкикоти худ шахри Х,исорро бузургтарин маркази маъмурй, фархангй ва иктисодии дар байни дигар бекигарихои Бухоро донистааст [7,28], ки ба андешаи мо ба хакикат наздиканд.
Дар «Таърихи хумоюн» вазъи таърихиву чугрофии хар як минтака ва ё вилояти дар тобеяти давлати Бухорои Шариф карор дошта, дар фаслхои алохида инъикос ёфтааст. Дисори Шодмон ва шахру навохии тобеи он дар фасли «Маколаи шашум иёлати Дисор»-и ин рисола тасвир меёбад. Бино ба ахбори Гулшанй Дисор ахолии зиёд дошта, дар васати кухистон вокеъ
мебошад ва онpо иёлати кухистон ва X^opoT низ меномиданд: «Ин иёлат касиpy-л-аpозй ва касиpy-н-нyфyстаpин иёлати Бyxоpои Шаpиф аст.Ин иёлат даp васати кухистон ва акабахои шомих вокеъ аст. Ин иёлатpо иёлати кухистон ва иёлати X^opoT меноманд ва маpкази xyкyмати ин иёлатpо Бош X^op меноманд. Ва даp куту6и тавоpиxи салаф Xисоpи Шодмонpо Чагониён мехонанд» [1,121].
МувоФики аxбоpи мyаллиф аpки X^op даp болои кух каpоp дошта, дУ кУpFOн ва ду калъабанд доpад, ки к^ртони аввали онpо КyлобикypFOн ва к^ртони дyюм-кypFOни хокимнишини онpо аpк меноманд. Гулшанй мефаpмояд, ки «...КyлобикypFOни он аз сатхи замини шаxpи X^op микдоpи сад заpъ pафъ доpад. Аммо баландии аpк аз сатхи замини шаxpи Xисоp микдоpи 300 заpъ pафъат доpад ва pоxи мypypy сууди он аз як таpаф микдоpи ду заpъ аpз доpад. Аз чихати истехком онpо низ кушбино намудаанд. Ва аpки он аз таpафи дигаp pоx надоpад.Даp мустахкамй беадилу беназиp аст. Даp тамоми амсоpy булдони он Xисоpот ба ин навъ шаxpy кУpFOни мустахкам нест» [1,122]. Гулшанй аз даpё ва обхои атpофи шаxp низ ёдоваp шyдааст.Hазаp ба маълумоти y аз тахти шаxp даpёе чаpаён доpад, ки аз каpияи Хонакох манбаъ гиpифта, ба даpёи Сypxон меpезад ва ин даpёpо оби Xисоp, оби Хонакох ва оби Чажоб меномиданд. Гулшанй кайд менамояд, ки аз оби ин даpё ба болои аpк об кашондаанд, ки даp холати мyxосиpаи шаxp об мухайё бошад: «Xамpоxи фаввоpа ва обдуз аз он об ба болои аpк даp солифу-з-замон баpоваpдаанд, ки даp он замон ва овон фаввоpа ва мошинаи o6po маpдyмони он маpзy бум надида, балки нашунидаанд. Бо вучуди золика он ки аз pyбъи фаpсаx o6po ба тахти кypFOн оваpда ва аз он чо ба микдоpи 300 заpъ баландй o6po баpоваpданд, ки даp хангоми мyxосиpаи кypFOн об даp болои он омода ва мухайё бошад, зеpо ки xафpи чох аз тахти имкон xop^ аст. Лекин алъон фаввоpаи он ба болои аpк мунхадим шудааст, чой гиpифтани об ба болои аpк маълум нест, аммо об ба чавфи кух тахти аpк сууд намуда, аз таpафи Fаpбии он ба поён нузул менамояд. Ва аксаpи маpдyми Xисоp, хусусан ахли яхуд аз он об бypда меошоманд» [1,122].
Вазъи чyFpофии Xисоp аз чониби дигаp таъpиxнависон ва мухаккикони pyс, хусусан Н. А. Маев инъикос ёфтааст, ки нисбатан ба хакикат наздик мебошад. Аз чумла, y мефаpмояд: «X^op даp даpомадгоxи даpаи танге чойгиp аст, ки аз як таpаф (Fаpбй) аз чониби Баба-Таг ва даp шаpк аз катоpкyxи Fози Малик ба вучуд омадааст. Кофиpниxон аз Xисоp 8 фаpсаx чаpаён мегиpад... Шаxp калъаи пypкyввате доpад, ки даp болои теппаи ба тавpи сунъй pеxташyда сохта шудааст..."[7,25] Аз аxбоpи ин pисолаxо баpмеояд, ки онхо ба хам шабохат дошта, ба хакикат наздиканд.
Мувофики аxбоpи Гулшанй баp асаpи заминчунбии даp соли 1325 xичpй даp Душанбе pyx дода аpки вилояти Xисоp xаpоб гаштааст. Гулшанй xаpчанд маpкази ин заминчyнбиpо Душанбе зи^ каpдааст, аммо минбаъд маълум гаpдид, ки маpкази он ^аpатоF будааст.Ба асаpи ин
loo
заминчунбй, ки ба соли 1907-и милодй pост меояд, на тащо калъаи X^^p хаpоб гашт, балки 150 деxа, шаxpаки ^аpатог ва 687 бино фypy pехт [10, 17] ва беш аз 12 xазоp нафаp ба xалокат pасид. Даp натичаи заминчунбй каpоpгоxи тобистонаи беки X^^p ^аpатог пyppа хаpоб гаpдид ва минбаъд Дyшанбе ба каpоpгоxи тобистонаи бек табдил ёфт [7,28]. Хдмчунин, даp натичаи ин заминлаpза шаxpxои Самаpканд, Истаpавшан, Кдтаган, Фаpгона, Тиpмиз ва гайpаxо низ заpаpи калон диданд.
Тасвиpи вазъи чу^офию таъpихии X^^p даp «Таъpихи xyмоюн» хеле ху6 оваpда шyдааст, ки назиpаш даp дигаp саpчашмаxои таъpихии ин давpа, хусусан «Таъpихи Нофеъй»-и Мyxаммад Алй ибни Мyxаммадсаиди Балчувонй [4] ва «Таъpихи амиpони мангитй»-и Олимхоча ибни Миpзосаидхоча Мyшpифи Бyхоpой [4] ба мyшоxида намеpасад. Дамзамон Содикхочаи Гулшанй маълумоти оваpдаашpо бо чашми худ дида, зимни сафаpаш ба X^^p онxоpо кайд каpдааст. Масалан, y мефаpмояд: «Рокими савод даp таъpихи санаи 1320 x^pï pафта обpо ба назаpи худ мyшоxида намудам» [1,122].
Тавpе кайд намудем, Гулшанй даp баpобаpи вазъи чу^офии X^^p ба масоили таъpихии он низ диккат додааст. Тибки ахбоpи y ^œp шаxpи кадим ва бyзypг мебошад. У мефаpмояд «Даp кypyни собик як xyкyмат ва иёлати хyдсаp буда, даp таъpихи 1282 xичpии набавй чаноби амиpy-л-муъминин ва имому-л-муслимин чаноби олии маpxyм фатx намуда аз яд ва тасаppyфи Абдyкаpимхон гиpифта замимаи давлати Бyхоpо намуданд ва даp он мавpид фатxе намоён намуданд» [1,121]. У аз чониби кадом амиpи Мангит истило шудани ин шаxppо дакик нишон надодааст. Аммо Олимхоча ибни Миpзосаидхоча Мyшpифи Бyхоpой даp асаpи худ «Таъpихи амиpони мангит» истило ёфтани ин шаxppо аз чониби амиp Насpyлло зикp мекунад: «Отабойбиpо ба он чо xоким гаpдонида озими Бyхоpо шуданд ва баъд аз чанд гоxе лашкаp оpоста, чониби X^^p pафтанд ва Дисоppо гиpифтанд ва ончо ки музофоти вай буд, xамаpо тасаppyф намуда, Кyлобpо низ гиpифтанд. Ва даp он мул^о xоким гузошта даp замони амн ва амон озими Бyхоpо шуданд ва Отабойбй, ки даp Балх гузошта бypданд, даp вабои Балх маpxyм гаpдид ва баъд аз он Афгони Балхpо омада бигиpифт ва низ xисоpй ва кулобй ёгй шуданд" [5, 602б]. Аз омузиш ва таxлили саpчашмаxои зи^шуда баpмеояд, ки муаллифини онxо ба амиpони мангитй таваччyx намуда, аз ваxшатy хyнхоpии онxо хyддоpй каpданд, балки амалxои онxоpо мусбй аpзёбй намудаанд.Шояд сабабаш он бошад, ки ощо хидматгоpони даpбоpи сулолаи мангитщо буда, наметавонистанд xаpфе ба мукобили амиpони мангитй нависанд.
Кдйд каpдан ба мавpид аст, ки даp давpаи xyкмpонии амиpони мангитй амиp Дайдаp (1800-1826) ва амиp Насpyллоx (1826-1860) бо хощои Хуканд мyбоpизаxо саp мезад. Ба амиp Дайдаp мyяссаp гаpдид, ки даp натичаи лашкаpкашиxо X,исоppо ба ихтиёpи худ даpоpад. Аммо даp
давpаи xyкмpонии хони Хуканд Мухаммадалй мулкхои Даpвоз, Кдоотегин ва Кулоб ба тасаppyфи y даpомаданд. Амиp Hасpyллоx бошад, даp соли 1842 Хyкандpо забт каpда, Мyxаммадалиpо бо ахли оилааш ба катл pасонида, онpо даp тасаppyфи худ даpоваpд, вале баъди чанде Хуканд аз нав истиклолият ба даст оваpда "Хучанду Тошкентpо хам дyбоpа ба даст оваpд" [2,100]. Ба андешаи мо дигаp минтакахо, аз чумла Даpвозy Кдоотегин ва Кулобу Xисоp даp хайати амоpати Бyxоpо боки монд.
Содикхочаи Гулшанй ба шyмоpаи ахолй, таpкиби этникии маpдyми Xисоp ва шyFлxои онхо ишоpа каpда, зи^ менамояд, ки шyмоpаи ахолии он 150 xазоp xонавоp буда, узбек ва точик мебошанд. Мувофики дигаp таъpиxнависон, аз чумла капитан Покотило ахолии Xисоp-160000 нафаp (даp соли 1888) [8, 60-61] ва Ю. И. Пословский ^p солхои 1908-1909) 120000 ва даp соли 1914 117000 нафаppо ташкил медод [9,181]. Аммо ба андешаи мо тахминан шyмоpаи ахолии худи шаxpи X^op 8000 нафаp [7, 28] ва шyмоpаи ахолии ин бекигаpй даp солхои 1900 беш аз 130000 xазоp нафаppо даp баp мегиpифт. Аммо бо сабаби заминчунбй даp соли 1907 аз 12 xазоp то 15 xазоp ахолии он кам гаpдид.
Гулшанй мефаpмояд, ки "точикони он тамоман ба даpаxои кух ва нафси шаxp сокинанд, ба дехконй ва зиpоат машFyланд ва ин мамаp касби маош менамоянд ва баъзе косибанд, ба нассочй ва алочабофй машFyланд. Ва узбаки он аксаpан Fалладоp ва хайманишину ахли xиpгоxанд, ба дашту бодия сукно доpанд ва таксими ахолии вилояти мазкyp аз каpоpи зайл аст: кабилаи лакай панчох xазоp xонавоpанд, инхо часypy Fаюpтаpини атpоки кабоилу ашоиpи Xисоpанд, ба тули комату захомат маъpyфанд. Дуюм кабилаи баpлос аст, xазоp xонавоpанд, хамаи онхо галладоpy ахли саpватy Fанй ва тyччоpанд. Сеюм кабилаи маpка-даx xазоp xонавоp аст. Инхо низ галладоpанд, ахли хаймаву xиpгоxанд" [1,123].
Аз чи сабаб бошад, ки Гулшанй ба маpдyми точики навохии Xисоp ба нафpат нигаpиста, онxоpо "бадху" ва "киначу" номидааст: "Тамоми точики он низ ба ЧаFатой таъбиp менамоянд, хафтод xазоp xонавоp аст. Ба вакти xyдсаp будани Xисоp точики он низ ба кypFOни касабаи Fозималик даъвои xyдсаpй доштаанд, ба х,окими атpоки узбаки худ. Маpдyмони точики ин вилоят назаp ба узбаки он бадху ва киначуанд, маpдyмони пypшypy FавFоанд"[1,123]. Аммо ба андешаи мо ин суханхои Содикхочаи Гулшанй асоси вокей надоpанд. Шояд y "як ^Top шypишxои маpдyмии аз соли 1875 то соли 1890 даp минтакаи Xисоp ва дигаp минтакахо, ки ба мукобили бекхои амиpй ба xотиpи андозхои гаpон сypат мегиpифт ва ба хукумати Бyxоpо мушкилоти зиёд оваpд" [6,143], даp назаp дошт. Гулшанй шypy ошубхои маpдyми озодихохи точикpо баp зидди амалдоpони хукумати амиpй, ки даp нимаи дуюми асpи XIX даp Балчувон, Кулоб, Кдоотегин, Душанбе ва X^op саp заданд, ба назаp гиpифта, вобаста ба мавкеи худ ба ин амали чавонмаpдонаи точикон Fайpивокей бахо додааст.
Бо вучуди ин Содикхочаи Гулшанй аз зиpоатy xосилоти ^^œp низ ёдpас мешавад, ки мувофики фаpмyдаи y "зиpоати ин вилоят фавкулода фаpовон ва бисёp аст, галла ва анвои xyбyбот аз ин вилоят ба аксаpи иёлоти Бyхоpо xамлy накл мешавад. Зиpоати обиву лалмии он фаpовон, фавокеxи ин мамлакат низ ба xадди вyфyp аст", [1,124] ки ба андешаи мо ин ба xакикат наздик аст. Хдмзамон, кайд каpдан ба мавpид аст, ки даp нимаи дуюми асpи XIX ва ибтидои асpи XX баъди ба Русия xамpоx шудани Осиёи Миёна шаxpy навоxии он аз xаp чиxат pyшд каpд. Масалан, косибй, тичоpат як андоза py ба таpаккй нщод. Даp Хучанд, Уpотеппа, Панчакент, Конибодом, X^œp Кулоб ва баъзе дигаp шаxpxо косибй умуман хеле pавнак дошт [2,197]. Даp Xисоp, зиpоаткоpивy тичоpат вокеан pyшд каpда буд. Агаp даp охиpи солxои 80-уми асpи XIX бекгаpии Xисоp 500 xазоp сум даpомад оваpда бошад, пас даp ибтидои асpи XX он ба 600 xазоp сум pасид"[3,16].
Бино ба ахбоpи Гулшанй даp Xисоp ду мадpасаи сангини дуошёна, як хонакоxи чумъа ва идайнхонии сангин ва як мадpасаи чубин машxyp ба чашмаи Моxиён мавчуд аст. Хамзамон чанд мадpасаи кучагии дигаp низ дошта, аxли илму талабаи он бисёp буда, аз даx xазоp нафаp зиёд аст. У мефаpмояд: "Аxолии кyxистон ба касби илм иштиголи тамом доpанд ва гайpати чибиллй доpанд, лиxозо аксаp аxли хаймаву хиpгоx ва косибу точиpи он ба кадpи заpypат аз аxли илм аст ва моячузу биxи-с-салотy ва заpypиёти дин ва эътикодотpо хуб медонад. Аxолии кyxистон ба касби илм гуи сабкатpо аз аксаpи аxолии соиpи иёлоти Бyхоpо pабyдаанд"[1,124].
Масоили таъpихй ва чyгpофии Xисоpи Шодмон даp дигаp саpчашмаxои таъpихии давpаи даpназаpдошташyда чандон каноатбахш инъикос наёфтааст. Даp бештаpи онxо, аз чумла "Таъpихи Нофеъй" ва "Таъpихи амиpони мангитй" xангоми зикpи масоили сиёсй ба тавpи умумй аз ин вилоят ёдpас шудаанд, ки ч^ати омузиши масоили таъpихивy фаpxангй ва ичтимоиву иктисодй чандон каноатбахшкунанда нестанд.
Хамин таpик, pисолаи "Таъpихи xyмоюн"-и Мyxаммад Содикхочаи Гулшанй ч^ати омузиши масоили сиёсиву фаpxангй ва иктисодиву ичтимоии шаxpy минтакаxо, навоxивy вилоятxои даp тобеияти амоpати Бyхоpо каpоp дошта, хусусан иёлати Xисоp даp нимаи дуюми асpи XIX ва ибтидои асpи XX манбаи мyxимми таъpихй ба xисоб pафта, бештаpи масоили даp боpаи Xисоp даp он инъикосшуда ба xакикат наздик аст. Хамчунин, зимни омузишу таxлили ин саpчашмаи таъpихй метавонад таъpихи шаxpy навоxии зиёди Точикистони имpyзаpо даp нимаи дуюми асpи XIX ва ибтидои асpи XX омухта, бисёp аз масоили ноpавшани таъpихиpо таxкик ва баppасй намуд.
АДАБИЁТ
1. Гулшанй Мудаммад Содик,хоча. Таърихи думоюн. Ба чоп тайёркунанда, мураттиб ва муаллифи сарсухан Ч,урабек Назриев. Душанбе, 2006.
2. Еафуров Б. Точикон. - Ч,. 2. - Душанбе, «Ирфон», 1985. - С. 197. 416 с.
3. Исмоилова Б. Аморати Бухоро дар давраи васаллй (1868-1917). Хучанд-1998. С.-16.
4. Мудаммад Алй ибни Мудаммадсаиди Балчувонй. Таърихи Нофеъй. Бо кушиши Адрор Мухтор. - Тедрон,1384 д.
5. Олимхоча ибни Мирзосаидхоча Мушрифи Бухорой. Таърихи амирони мангитй. Дастхати Маркази мероси хаттии назди Раёсати Академияи миллии илмдои Точикистон. № 2354/IV.
6. Пирумшоев Х. Концептуальные вопросы истории и историографии
таджикского народа. (Сборник статей) Часть 1. - Душанбе, 2014. - 528 с.
7. Пирумшоев Х. Русские дореволюционные исследователи о городах восточны Бухары конца XIX начала XX вв.Душанбе: «Дониш», 1992. -132 с.
8. Покотило, капитан. Отчет о поездке в пределы Центральной и Восточной Бухары в 1865 г. - Ташкент, 1888.
9. Пославский Ю. И. Экономический очерк Таджикистана (источники и материалы). Таджикистан. Сб. статей. - Ташкент,1925.
10. Сангинов А. М. Исследование сейсмической уязивимости малоэтажных зданий из глиноматериалов и методы повышения их сейсмобезопастности. Диссертатсия на соискание учёной степени кандидата технических наук по специальности 05.23.01-Строительные конструкции, здания и сооружения. - Душанбе,2019. - 138 стр. - ^17.
ИНЪИКОСИ ВАЗЪИ ЧУГРОФИЮ ТАЪРИХИИ ^ИСОР ДАР «ТАЪРИХИ ^УМОЮН»-И СОДИЦХО^АИ ГУЛШАНИ
Дар макола масоили инъикоси вазъи таърихиву чугрофии шадри Х,исор дар нимаи дуюми асри XIX ва ибтидои асри XX дар рисолаи "Таърихи думоюн"-и Мудаммад Содикхочаи Гулшанй инъикос ёфтааст. Муаллиф нахуст ба масоили чугрофии Х,исори Шодмон дар "Таърихи думоюн" диккат дода, ахбори Гулшаниро бардак донистааст. Оид ба масоили таърихй бошад, маълумоти дар сарчашма тасвирёфтарро бисёр мудим арзёбй мекунад. Аммо ба баъзан масоилии таърихии ин рисола шак карда, сабабашро дамчун таърихнависи дарбор донистани Гулшанй ва аз нуктаи назари синфи дукмрон таълиф ёфтани асар баён мекунад.
Бо вучуди ин муаллиф кайд менамояд, ки масоили таърихиву чугрофии Х,исор дар "Таърихи думоюн" инъикосшуда дар дигар сарчашмадои таърихии марбут ба давраи тадкикшаванда ба назар намерасад. Бинобар ин, рисолаи "Таърихи думоюн"-и Мудаммад Содикхочаи Гулшанй чидати омузиши масоили сиёсиву фардангй ва иктисодиву ичтимоии шадру минтакадо, наводиву вилоятдои дар тобеияти аморати Бухоро карор дошта, хусусан иёлати Х,исор дар нимаи дуюми асри XIX ва ибтидои асри XX манбаи мудимми таърихй ба дисоб рафта, бештари масоили дар бораи Х,исор дар он инъикосшуда ба дакикат наздик аст.
Калидвожадо: Содщхоцаи Гулшанй, "Таърихи думоюн ", маълумоти цугрофй, таърихй, Хисор, вилоят, инъикос, таулил, арк, мардум.
ОСВЕЩЕНИЕ ГЕОГРАФИЧЕСКОГО И ИСТОРИЧЕСКОГО ПОЛОЖЕНИЯ ГИССАРА В "ТАЪРИХИ ХУМОЮН" СОДИКХОДЖАИ ГУЛШАНИ
Статья посвящена освещению историко-географического положения города Гиссар во второй половине XIX-начале XX веков в трактате Мухаммада Содик-
ходжаи Гулшани «Таърихи Хумоюн». Автор с начала акцентирует внимание на географических проблемах Хисори Шодмон в «Таърихи Хумоюн» и подверждает сообщение Гулшани. По историческим вопросам он считает очень важной информацию, изложенную в источнике. Однако он иногда сомневается в исторических вопросах этого трактата, ссылаясь на тот факт что Гулшани считался придворным историком и что труд был написан с точки зрения правящего класса.
Однако автор отмечает, что историко-географические проблемы Гиссара, отраженные в «Таърихи хумоюн» не встречаются в других исторических источниках, относящихся к исследуемому периоду. Поэтому трактат «Таърихи хумоюн» Мухаммада Содикходжаи Гулшани посвящен изучению политических, культурных, экономических и социальных проблем городов, областей, районов и регионов Бухарского эмирата, особено во второй половине XIX и начале XX веков. Впрочем большинство вопросов о Гиссаре, отраженых в нем, близки к истине.
Ключевые слова: Содикходжаи Гулшани, «Таърихи хумоюн», географические, исторические данные, Гиссар, регион, отражение, анализ, арка, люди.
COVERAGE OF THE GEOGRAPHICAL AND HISTORICAL SITUATION OF GISSAR IN THE "TARIKHI HUMOUN" BY SODIQKHOJAI GULSHANI
The article deals with the coverage of the historical and geographical situation of the city of Gissar in the second half of the XIX and early XX centuries in the treatise "Tarikhi humoun" by Muhammad Sodiqkhoja Gulshani. The author first focuses on the geographical issues of Hissori Shodmon in his "Tarikhi humoun" and confirms Gulshani's report. On historical issues, he considers the information described in the source to be very important. However, he sometimes doubts the historical issues of this treatise, citing the fact that Gulshani was considered a court historian and that the work was written from the point of view of the ruling class.
However, the author notes that the historical and geographical issues of Gissar reflected in the "Tarikhi humoun" do not appear in other historical sources related to the period under study. Therefore, the treatise "Tarikhi humoun" by Muhammad Sodiqkhoja Gulshani to study the political, cultural, economic and social issues of cities, regions, districts and regions under the Emirate of Bukhara, especially in the second half of the XX century and the second half of the second half of the twentieth century. go, most of the issues about Gissar reflected in it are close to the truth.
Key words: Sodiqkhoja Gulshani, "Tarikhi humoun", geographical, historical information, Gissar, region, reflection, analysis, arch, people.
Сведения об авторе: Абдуллоева Зулфнун Музафаровна-PhD докторант Института истории, археологии и этнографии имени А. Дониша Национальной академии наук Таджикистана. Телефон: (+992) 988-65-68-05.
Informanion about the autor: Abdulloeva Zulfnun Muzafarovna-PhD doctoral student of the Ahmad Donish Institute of history, archeology and ethnography of National academy of science of Tajikistan. Telefon: (+992) 988-65-68-05.
