CC BY
6According to the author's idea in exploring the trade relations of the region one shouldpay attention to the three different sources: native authors', Russian and West European authors 'work because they don t have the same idea and it would give chances to understand it more.
The source of the first group (Local) deals mainly with the internal trading situation and trade relations with the countries of Asia and Europe. It is important here that the authors used a more comparable method.
In the source of the second group (Russians) the political positions of their state are used; they revealed the internal and external trade of Bukhara emirate with the countries of Asia and directly with Russia.
In the source of the third group (Western European), Bukhara's internal and external trade, especially with Russia, is envisaged from the politicalposition of England.
Despite that they are the most important material which is connected to the following issue and considered more reliable ones.
Keywords: sources, native, Russian, European, way paper, trade, diplomats, tourists, spies, region.
Сведение об автор:
Ёров А.Ш. - докторант кафедры зарубежного регионоведения, факултета международных отношений Таджикского Национального Университета проспект Рудаки 17 тел. (+992) 918656041
About the autor:
Yorov А. SH. -Doctoral candidate of Department of Foreign area studies of the Faculty of International Relations, Tajik National University, Rudaki avenue, 17, Tel: (+992) 918656041.
ВАЗЪИ СОХДИ ЧОРВОДОРИИ ВИЛОЯТИ МУХТОРИ КУХДСТОНИ БАДАХШОН
Дар солхои 50-уми асри xx
Бадавлатова Р.Б.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон яке аз минтакахои дурдасттарини Чумхурии Точикистон ба хисоб меравад. Шугли асосии ахолии ин вилоят аз солхои пеш кишоварзй буда, дар баробари он ахолй асосан ба чорводорй машгул мебошанд. Сохаи чорводории вилоят дар солхои 50-ум ба як катор пешравихо ноил гашта буд. АЗ тарафи давлат барои бомуваффакият ичро гардидани накшахои тараккиёти чорводорй барои колхозчиён микдори муайяни маблаг чудо мешуд, ки ин боиси хавасманд гардидани колхозчиён гардид. Хамаи ин тадбирхо имконият доданд, ки мехнаткашон даромади худро зиёд намоянд. Саршумори хайвоноти чамъиятй дар колхозхои вилоят сол то сол зиёд мешуд. Дар хама нохияхо барои бехтар намудани зоти хайвонати махаллй кор бурда мешуд.
Соли 1952 колхозхои вилоят накшаи давлатии тараккиёти чорводории чамъиятиро бо муваффакият ба анчом расониданд. Масалан, дар вилоят асппарварй ба 91,6%, хайвони калони шохдор ба 100,3%, бузу гусфанд ба 87,6%,уштур ба 100,6% ва парвариши парранда ба 76% ичро гардид [1, В. 61]
Нишондихандаи хубро дар муддати 10 мохи охири соли 1952 оид ба ичрои накшаи давлатии парвариши асп колхозхои нохияи Рошткалъла ба даст оварданд, ки дар ин самт дар умум накша 122% ичро гардидааст [1, В. 61]. Дар дигар нохияхо аз кабили нохияи Бартанг накшаи парвариши асп 100% ва дар колхозхои нохияи Ванч ин накша ба 111% ичро гадидааст [ 1, В. 62].
Парвариши хайвони калони шохдор хам дар вилоят рушд ёфт. Аз чумла, колхозхои нохияи Шугнон накшаи давлатиро оид ба парвариши хайвони калони шохдор барзиёд ба 101% ичро намуданд.Дар колхозхои нохияи Рошткалъа накша ба 100,6% ва дар колхозхои нохияи Муршб ба 110,6% ичро гардид [1, В. 62]
Дар нохияи Муршби ВМКБ кутоспарварй чои асосиро ишшл менамуд. ^утос назар ба дигар чорвои калони шохдор хайвоноти камталаб мебошад ва ба шароити иклими баландкухе, ки дар он чо хурок нисбатан махдуд ва хаво хеле хунук аст, ба зиндагонй устувор ва зиёд шудан кобилият доранд. ^утосхо хайвони сергушт, сершир ва серпашм мебошанд. Муинаи зичи кутос дар хочагй ва саноат васеъ истифода бурда мешавад. Пашми кутосхоро хар сол тарошида, аз кутосбачахои 1-1,5 сола 1-1,2 килограмм ва аз кутосхои калонсол ба хисоби миёна то 3 килограмм пашм гирифта мешуд [2, с. 8]
Хамчун хайвоноти гуштй кутос харчи махсусро талаб накарда, алафхои табииро хурда зимисIанро гузаронда, бахор ва тобистон бошад, фарбехии худро ба осонй баркарор мекунад. Вазни
гушти кyтocxoи Пoмиp ба 41-43 пpaгcент, paвFaнaшoн ба 0,3-0,5 пpaгcенти вазни зиндаи ^yoc баpoбаp ает [2, c. 10].
Дар ин шлхо coxaи чорводорй дар Точикистон н^бати дигар coxaxo чойи acocиpo ишшл менaмyц. Mеxнaгкaшoни вилоят барои бехтару xyбгap гардидани caгxи зиндагиашон шaбy руз захмат мекашиданд, ки ин боиш ифтидар ает. Натича хамин ает, ки дар кoлxoзxoи вилоят музди мехнати кoлxoзчиён coл то шл зиёд мешуд. Инчунин capшyмopи хайвони чамъиятй дар кoлxoзxoи вилоят шл то coл меафзуд.
Тибки xиcoбaги муовини paиcи кочагии кишлоки ВЫКВ Бекназаров дар вилоят кoлxoзxoе мавчуд буданд, ки ба capдии зимистони coлxoи 1951-1952 нигох накарда, гaвoниcгaнд накшаро хам аз чихати зиёд кардани capшyмopи хайвони калони шoxдop ва хам аз чихати мaxcyлaгxoи ширй пурра ичро намоянд. Mаcалан, кoлxoзxoи нохияи MypFoб аз 100 cap ^yora зоянда 82 cap нacл ба даст оварданд [1, В. 62].
Чупони колшзи ба номи 1-майи нохияи MypFoб С. Та^^унов аз 86 cap ^yra^ ба y вобаст кардашудагй 87 cap нacл гирифта, ин кoлxoз накшаро оид ба тараккй додани хайвони калони шoxдop ба 115%, аот 103%, бузу гycфaнд ба 102% ичро намуд. Koлxoз аз 100 cap гови зоянда 86 cap гугола гирифт [1, В. 62].
Чорводорони пешкадам аз чумла, мудири фермаи кoлxoзи ба номи Ленини нохияи ШyFнoн Fy-ломалиев аз 57 cap гови зояндаи дар ферма буда, 57 cap гушла ба даат овард, ки ин аз он гувохй медихад, ки мехнаткашони вилоят тамоми кувваи xy^ ба тараккй додани чорводорй ва равнаки он равона намуданд. Говдушзани ин кoлxoз С. Maxбyбшoевa, ки 9 cap гав ба y вoбacг шудагй буд, аз хар як гав дар муддати 10-мох 450 литр шир чушида бо мaxcyлoгx,oи ширии ба дacт оварда талаботи Fизoии ахолиро таъмин мекарданд [1. В. 63]
Myциpи фермаи колшзи ба номи Сталини нохияи ШyFнoн С.Чycгaлиев аз 32 гови дар ферма будааш, аз хар як гов 683 литр шир чушид [1. В. 63].
Хамин тавр, аз мазмуни маводхои бойганй маълум мегардад, ки дар баробари муваффакиятхо холо хам дар шхаи чорводории вилоят камбудию нopacoй дида мешуд. ^атьи назар аз комёбихои дар боло зикрёфта дарачаи таркакиёти чорводорй дар нохияхо хануз пacг буда, ба он имкониятхое, ки колшзхои вилоят доштанд, мувофикат намекард. Камбудии чиддй дар таракккиёти чорводории чамъиятй ин пacг будани нacлгиpй аз чорво дар баъзе xoчaгиxo буд. Дар биcёp кoлxoзxo кори нигохубини хайвонотро нaFЗ ба рох намондаанд, базаи мycгaxкaми xypoки чорво барпо набуд. Хамаи ин caбaби acocии хануз хам пacг будани мaxcyлнoкии хайвонот мегардид. Macaлaн, кoлxoзxoи нохияи Ишкошим накшаи давлатии зиёд кардани capшyмopи acпpo ба 14% кам ва кoлxoзxoи нохияи MypFoб ба 11,1% кам ичро намуданд [1. В. 64]
Ичро нагардидани накша дар баъзе нохияхо ва mnxœxo дар умум чунин шарх дода мешуд, ки дар натичаи зимиcIaни вазнини caлxoи 1951-1952 кдоми зиёди чорво дар чарогаххои зимиcIOнaи Алай, Булункул ва Чдвшангоз монд, ки дар он чойхо аз caбaби capдии вазнин чорво ба ^алтаи гуногуни ба миcли кирми меъда, кутур ва дигар racaraxo дучор гардид. Ин caбaбxo боиш кам гардидани нacли чорво гардиданд.
Яке аз caбaбxoи дигари кам гардидани найли чорво ин нapacидaни x^om пурра барои чорво буд. Дар баъзе чарогоххо дар давраи capди зимистон Faфcии барф то ба 1 метр ва аз он хам зиёд мерашд, ки кдоми зиёди нохияхо чарогохи иловагй барои кучонидани чорво надоштанд. Дар ин чо дар фacли зимистон xypoки чорво xеле кам аст. Чорво хар coл дар хамон як чарогах чаронда мешуд, ки ин ба бад гардидани вазъи чарогах ва кам гардидани xocnra он оварда pacoнд.
Ба ин камбудихо нигох накарда, дар вилоят барои тараккй додани чорводорй ва бартараф кардани камбудихо як катор чорахо дида мешуданд. Ба чорво xypoки cеpшиpaю oмеxтa медоданд, лекин дарачаи тайёркунии xypoки чорво талаботро конеъ кардан наметавонист. Аз ин caбaб барои чорво кишти чуворимаккаи cилocбoб ва алафхои биcёpcoлa ба рох монда шуд. Maълyмoтxoи оморй шаходат медиханд, ки ба Faйp аз нохияи Ванч дар шли 1952 дигар яган нохия дар вилоят накшаи чамъ кардани xypoки чорворо пурра ичро накард. Нохияи MypFoб хамагй 18,7%, Бартанг 46%, Рошткалъа 36,2% накшаро ичро кард. Аз чихати чамъоварии cилoc ка^тохои нохияи Ванч аз дигар нохияхо кафомонда буданд, ки дар ин кoлxoзxo 20% накша ичро гардид. [1. В. 62] Дар давраи мазкур дар вилоят оид ба мустахкам гардонидани базаи xypoки чорво (обёрию обшор кардани чарогаххо) корхои муайяне ба анчом pacoнидaaнд, аммо мacъaлaи нapacидaни xypoки чорво ба пуррагй халли xyцpo наёфта буд.
Хамин тавр, ба колхозхои вилоят доимо супориш дода мешуд, ки барои бомуваффакият ба анчом расонидани вазифаи мухими баланд бардоштани махсулнокии хайвонот хамаи чорахоро бинанд. Мехнаткашони хочагии кишлоки вилоят тамоми кувваи худро барои тараккй додан ва ичро гардидани накшаи давлатии тараккиёти чорводории чамъиятй ва бартараф намудани камбудихоро дар ин соха равона намуданд.
АДАБИЁТ
11. Хисоботи муовини раиси хочагии кишлоки ВМКБ аз 1-ноябри соли 1952 // Бойгонии давлатии ВМКБ, Делои №5. Ф 2. Оп 5, Ед. хр. 23.
2. Хочагии кишлоки Точикистон. № 8. Сталинобод, 1958.
СОСТОЯНИЕ СКОТОВОДСТА В ГБАО В 50-Е ГОДЫ XX в.
В статье говорится о состоянии скотоводства в ГБАО в 50-е годы XX века. В области скотоводства в рассматриваемый период были достигнуты заметные успехи. Из года в год увеличивалось поголовье скота. Но вместе с успехами в этой области существовали и недостатки. Например, за скотом плохо ухаживали и из-за различных заболеваний наблюдался падеж скота. Автор отмечает, что эти недостатки были вовремя ликвидированы.
Ключевые слова: состояние, скотоводство, ГБАО, рассматриваемый период, увеличивать, успех, существовать, недостатки, падеж скота, ликвидировать.
CONDITION OF CATTLE BREEDING IN GBAO IN THE MIDDLE OF 1950'S
The given article deals with the condition of cattle breeding in GBAO in the middle of1950's. In this area in the period under review there was some visible success. Year after year the number of cattle increased. But along with the success in this area there were some shortcomings. For example, they didn t take good care for cattle and because of different diseases there was a fall of cattle. The author mentions that all these shortcomings were stopped in time.
Keywords: condition, cattle, breeding, GBAO, under review, increase, success, exist, shortcomings, fall of cattle, stop.
Сведения об авторе:
Бадавлатова Рамзия Бодавлатовна - соискатель кафедры истории таджикского народа факультета Таджигского государственного педагогического университета имени С. Айни.
About the author:
Badavlatova Ramziay Bodavlatovna - the researcher of the department of history of Tajik nation of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini.
УДК 9+33 (575.3)
РАЗВИТИЕ РЕМЕСЛЕННОГО ПРОИЗВОДСТВА, ТОРГОВЛИ И ЗЕМЛЕПОЛЬЗОВАНИЕ В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ И НА ПАМИРЕ В КОНЦЕ XIX -
НАЧАЛЕ ХХ вв.
Мирзоев Ф.А.
Таджикский государственный педагогический университет им. С. Айни
Карамалишоев К.Н.
Технологический университет Таджикистана
Ремесленное производство является жизненно важноым направленем в деятельности таджиков, что в своей совокупности может дать реальную картину разрозненного сведения, имеющихся в работах русских ученых, путешественников и представителей военно-политических кругов, а также таджикских исследователей историков прошлого столетия.
Судя по сведенм и существующим материалам, этот вид деятельности горцев соответствовал патриархально - феодальным потребностям местного населения. В рамках хозяйственной потребности местного населения сузили значение ремесла такие элементы как, господствующее положение натурального хозяйства, фактически полное отсутствие товарно-денежных отношений в Восточной Бухаре и на Памире в конце XIX и начале ХХ века. За исключением крайних малозаметных примеров, ремесленное производство, фактически не отделилось от земледелия и скотоводства.
