Научная статья на тему 'ОСТЕОАРТРИТ: ЗАМАНАУИ МӘСЕЛЕЛЕРІ'

ОСТЕОАРТРИТ: ЗАМАНАУИ МӘСЕЛЕЛЕРІ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
2
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
остеоартрит / сүйек / буындар / ауру / қабыну

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Н.Ж.Тулегенова, Е.С.Салдарбек, О.А. Ермолаева

Остеоартрит (ОА) буындардың тозуынан болатын дегенеративті буын ауруының бір түрі. Қартайған кезде буындарды қысатын шеміршек тозып, сүйектер бір-біріне тиіп кетеді. Сүйектің сүйекке әсер етуі буындардың қабынуына әкеледі. Остеоартрит қоғамдағы ең көп таралған ревматикалық ауру. Остеоартриттің ең көп таралған түрі және жасына қарай көбейеді. Бұл дененің көптеген буындарына әсер етуі мүмкін болса да, жүк көтергіш буындардың остеоартрит мүгедектікке әкеледі. Атап айтқанда, остеоартритқа байланысты тізедегі ауырсыну егде жастағы адамдарда физикалық мүгедектіктің ең көп тараған себебі болып табылатыны анықталды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Н.Ж.Тулегенова, Е.С.Салдарбек, О.А. Ермолаева

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОСТЕОАРТРИТ: ЗАМАНАУИ МӘСЕЛЕЛЕРІ»

ОСТЕОАРТРИТ: ЗАМАНАУИ МЭСЕЛЕЛЕР1

Н.Ж.ТУЛЕГЕНОВА1 ,Е.С.САЛДАРБЕК ,О.А. ЕРМОЛАЕВА2

!^ожа Ахмет Ясауи атындагы Хальщаральщ казак-rYPiK университетi TYPKicTaH, ^азакстан Республикасы 2«OHTYCTiK ^азакстан Медицина Академиясы» А^, Шымкент, ^азакстан Республикасы

TYÜiH

Остеоартрит (ОА) - буындардыц тозуынан болатын дегенератшт1 буын ауруыныц 6ip тур1. Картайган кезде буындарды цысатын шемгршек тозып, суйектер 6ip-бгргне тит кетед1. Суйектщ суйекке эсер етуi буындардыц цабынуына экеледi. Остеоартрит -цогамдагы ец квп таралганревматикалыц ауру. Остеоартриттщ ец квп таралган тYрi жэне жасына царай квбейедi. Бул дененщ квптеген буындарына эсер етуi mymkw болса да, ЖYк квтергш буындардыц остеоартрит мYгедектiкке экеледi. Атап айтцанда, остеоартритца байланысты тiзедегi ауырсыну егде жастагы адамдарда физикалыц мYгедектiктiц ец квп тараган себебi болып табылатыны аныцталды.

Krnmmi свздер:остеоартрит,CYйек,буындар,ауру,цабыну

ОСТЕОАРТРИТ: СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ Н.Ж.ТУЛЕГЕНОВА1 ,Е.С.САЛДАРБЕК ,О.А. ЕРМОЛАЕВА2

Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави

Туркестан, Республика Казахстан 2 АО "Южно-Казахстанская медицинская академия", Шымкент, Республика Казахстан

Резюме

Остеоартрит (ОА) — это тип дегенеративного заболевания суставов, вызванный износом суставов. С возрастом хрящ, сжимающий суставы, изнашивается, и кости трутся друг о друга. Воздействие кости на кость приводит к воспалению суставов. Остеоартрит является наиболее распространенным ревматическим заболеванием в обществе. Остеоартрит является наиболее распространенной формой артрита и увеличивается с возрастом. Хотя остеоартрит суставов, несущих нагрузку, может поражать многие суставы тела, он может привести к инвалидности. В частности, было обнаружено, что боль в колене, связанная с Остеоартрит, является наиболее распространенной причиной инвалидности у пожилых людей.

Ключевые слова: остеоартроз, кость, суставы, заболевание, воспаление.

OSTEOARTHRITIS: MODERN PROBLEM

N.ZH. TULEGENOVAi, E.S. SALDARBEKS O.A. YERMOLAEVA2

!Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Turkestan, Republic of Kazakhstan 2 JSC "South Kazakhstan Medical Academy", Shymkent, Republic of Kazakhstan

Abstrakt

Osteoarthritis (OA) is a type of degenerative joint disease caused by wear and tear on the joints. With age, the cartilage that compresses the joints wears out, and the bones rub against each other. The effect of bone on bone leads to inflammation of the joints. Osteoarthritis is the most common rheumatic disease in society. Osteoarthritis is the most common form of arthritis and

increases with age. Although OA of load-bearingjoints can affect many joints in the body, it can lead to disability. In particular, it was found that knee pain associated with оsteoarthritis is the most common cause of disability in the elderly.

Key words: osteoarthritis, bone, _ joint, disease, inflammation.

Остеоартрит - бул олардьщ шемiршек тшшщ жэне артикуляцияны курайтын баска курылымдардыц^йектщ, капсуланьщ, синовиальды кабьщтыц, байламдардьщ, булшьщеттердщ субхондральды (шемiршектi) белштершщ дегенерациясымен (бузылуымен) сипатталатын буын ауруы. Буын беттерiн жабатын шемiршек тiндерi жукарады жэне ыдырайды, синовиальды суйьщтьщтыц мелшерi азаяды - ауырсыну, юну, буынныц деформациясы пайда болады. Бул патологиядан калпына келтiру мYмкiн емес-жойылган шемiршектi калпына келтiру мYмкiн емес. Ауруды уактылы тексеру жэне тшсп емдеу патологиялы; процестщ дамуын бэсецдетуге жэне наукастыц емiр CYPУ сапасын узак уакыт сактауга кемектеседi[1]. Артроздьщ себептерi

Кез-келген ауру сиякты, остеоартриттщ де даму каупi бар, олар бYгiнде белсендi зерттелуде

жэне ^3iM жыл сайын кецешп келедi [2].

Артроздьщ непзп кауiп факторлары эдетте карастырылады:

- жасы;

- тукым куалаушылык;

- метаболикалык бузылулар;

- дене салмагыныц жогарылауы;

- остеопороз;

- дурыс емес жэне туракты емес тамактану;

- эдокриндiк бузылулар;

- менопауза;

- жш гипотермия;

- жаракаттар;

- артрит (буындагы кабыну процеа);

- созылмалы инфекция немесе кабыну ошактары (мысалы, созылмалы тонзиллит).

- теменп аяктыц варикозды тамырлары. Остеоартриттщ белгiлерi Артроздыц жалпы белгiлерi: жаттыгу кезiнде ауырсыну; буындагы козгалыстарды шектеу; тацертец каттылык сезiмi, «кытырлак» сезiмi;

узак тыныгудан кейiнгi ауырсыну («бастапкы» ауырсыну деп аталады).

Артрозбен бiрлескен ауырсыну сирек еткiр, жиi ауырсыну немесе тупккен сипатта болады, эдетте демалыс кезiнде токтайды. Симптомдар жш толкындар тYрiнде келедi жэне емделмей келш, кетуi мYмкiн. Олар шамалы, орташа немесе ауыр болуы мYмкiн. Остеоартритке шагымдар кептеген жылдар бойы шамамен бiрдей болуы мYмкiн, бiрак уакыт ете келе олар дамиды жэне жагдай нашарлайды. Кiшiгiрiм жэне орташа белгiлердi бiр децгейде бакылауга болады, бiрак аурудыц ауыр агымы созылмалы ауырсынуга, кYнделiктi турмыстык эрекеттердi орындауга кабiлетсiздiкке экелуi мYмкiн, бул ецбекке кабшеттшкп жогалтуга, соныц шшде мYгедектiкке экеледi[3]. Остеоартриттiц патогенезi

Буынныц непзп корекпк ортасы - синовиальды суйьщтьщ. Ол сондай-ак артикулярлык беттер арасында майлаушы агент ретiнде эрекет етедь Остеоартриттiц дамуында буын мен оныц курылымдарындагы метаболикалык процестер Yлкен жэне мацызды рел аткарады. Бастапкы кезецде синовиальды суйьщтьщта биохимиялык бузылулар дамыган кезде оныц касиеттерi темендейд^ бул деструкция механизмiн iске косады. Ец алдымен буынныц

синовиальды кабыгы эсер етед^ ол мембрана ретшде мацызды рел аткарады жэне шемiршектщ ец мацызды коректiк заты - гиалурон кышкылыньщ CY3riciHe уксайды, оныц непзп жумыс орны - буын куысынан кетуiне жол бермейдi[4].Буын суйыктыгыныц касиеттерiнiц каныктылыгы оныц айналымымен аныкталады, ол буынныц e3i туракты козгалыссыз болмайды. Сондыктан «козгалыс - eмiр» деген атакты сез. Буын куысында синовиальды суйыктыктыц туракты айналымы ондагы толык метаболизмнiц кiлтi болып табылады. ^оректш заттардыц жетiспеушiлiгiмен шемiршек жука болады, жаца жасушалардыц пайда болуы токтайды, артикулярлык бетi бiркелкi емес, кедiр-будыр, акаулар аймактары бар[5]. Теменп аягындагы веналардыц аурулары (мысалы, варикозды веналар) мен буындардагы, негiзiнен тсзе буындарындагы зат алмасу бузылыстарыныц дамуы арасында белгiлi байланыс бар.[6] Шемiршектi курылымныц астында орналаскан CYЙек курылымы процесске компенсаторлык механизммен жауап бередi - ол калыцдайды, кедiр-будыр болады жэне жабу аймагын кецейтедi, нэтижесшде экзотоздар мен остеофиттердiц пайда болуына экеледi, бул бiрлескен шектеулер мен деформациялардыц негiзгi себебi болып табылады. Синовиальды суйыктык кабыну жасушаларымен жэне ыдырау элементтерiмен каныккан, буган жауап ретшде буын капсуласы калыцдайды, кедiр-будыр жэне икемдiлiгiн жогалтады, жумсак тшдер сезбе-сез кургайды (дегидратация пайда болады), демек, тацертецп каттылык, «бастапкы ауырсыну» шагымдары. Соцгы кезецдердегi патологиялык процесс денеш соцгы компенсаторлык механизмдi - иммобилизацияны косуга итермелейдi. Демалыс кезшде жэне физиологиялык деп аталатын ^йде ауырсыну аз, байлам аппараты барынша тYзетiледi. Бул позицияда буын eзiн-eзi бекiтуге тырысады жэне ол буынды «бекпетш» ерескел экзостоздардыц жылдам калыптасуы аркылы табыска жетедi, ал пациент оны толыгымен жылжыту мYмкiндiгiн жогалтады. Мундай аяк-колдыц булшыкеттерi элсiрейдi жэне к^рейедь Мундай eзгерiстер казiрдiц езшде кайтымсыз болып саналады[7].

ТYрлерi.Егер ауру бурын сау буынныц тiндерiнде дамитын болса, остеоартрит бастапкы (идиопатиялык) деп аталады. Баска аурудан зардап шеккен артикуляция аймагындагы дегенеративтi-дистрофиялык процесс, мысалы, жукпалы артрит, кайталама болып саналады.

Бiртiндеп дамып келе жаткан остеоартрит бiр-бiрiн алмастыратын 4 дэрежеде (сатыда)жYредi:

I-шемiршек тiнiнде жэне синовиальды суйыктыкта патологияныц алгашкы белгiлерi кeрiнедi, буын курылымдарыныц тамактануы нашарлайды; наукас тацертец жаттыгу кезшде зардап шеккен аймакта ауырсынуды жэне буынныц каттылыгын сезiнедi[8].

II-буын беттерiнiц аймагында шеткi CYЙек eсiндiлерi пайда болады-остеофиттер; наукас закымдалган буынныц бастапкы ауырсынуына, козгалыс кeлемiнiц белгш бiр шектелуiне шагымданады;

III-артикулярлы шемiршек айтарлыктай бузылган, жукарган, кептеген остеофиттер аныкталган жэне буын кецiстiгiнiц айтарлыктай тарылуы; пациенттер козгалыс кезiнде кысылу, артикуляциялык сыкырлау, ауырсыну, козгалыс келемшщ жартысынан кeбiн шектеуге шагымданады;

IV-артикулярлык беттер деформацияланган, Yлкен CYЙек eсiндiлерi бар,соныц iшiнде буын куысы, артикуляциялык козгалыстар кезiнде ауырсынуды тудыратын кабыну белгiлерi байкалады, козгалыс кeлемi буын иммобилизациясына дейiн кYрт шектеледi (анкилоз).

Остеоартриттщ аскынуы

Емдеу болмаса, кез-келген ауру аскынулар тудырады, ал артроз да ерекшелш емес[9].Егер бул бастапкы форма болса, онда непзп аскынуларга мыналар жатады: жумсак буын курылымдарыныц закымдануы (менискальды дегенеративтi жыртылу, байламдардыц жыртылуы жэне т. б.); созылмалы кабыну процесс анкилоз (буын козгалысыныц толык болмауы); буын деформациясы.

Егер бул кайталама форма болса, онда аскынулар артроздьщ дамуына себеп болган процеске байланысты. Мысалы, бул остеопорозга экелуi мYмкiн, созылмалы ауру, ол CYЙек тiнiндегi метаболизмнщ прогрессивтi бузылуымен сипатталады. Нэтижесiнде CYЙектер сынгыш болады, олардыц тамактануы бузылады, нэтижесiнде остеоартрит буышшшк сыну каупiмен киындайды[10].

Остеоартриттщ диагностикасы

Артрозды диагностикалау кeбiнесе остеоартриттщ дэрежес мен тYрiн аныктау Yшiн клиникалы; тексеру жYргiзiлетiн жэне емтихан деректерi (КТ, МРТ, рентгенография жэне т.б.) тYсiндiрiлетiн бiрiншi буындагы медициналык кемектщ дэрiгерiнен (эдетте ортопедиялык травматолог) басталады. Диагноз кою жэне диагноз кою эдетте киынды; тудырмайды. Егер диагноз тусЫказ болса немесе дэрiгер аурудыц кайталама дамуын болжаса, онда нактылау Yшiн пациент баска мамандыктагы дэр^ерлерге (мысалы, ревматолог) жiберiледi[11]. Емтихан нэтижелершаз артроз дэрежесiн кою ете киын. Диагноз кою жэне емдеу тактикасын аныктау Yшiн аурудыц тарихы, емдеу эдiстерi мен эрекеттерi де мацызды, eйткенi дэрiгер жиi дифференциалды диагностиканыц кYPделi мiндетiне тап болады (мысалы, артроз жэне артрит белгiлерi жш сэйкес келедi).

Талдаулар жэне баска да зерттеу тYрлерi

Дифференциалды диагностика Yшiн ревматикалык сынактар, жалпы жэне биохимиялык кан анализi тагайындалады. Артрозды аныктау Yшiн КТ, МРТ жэне рентгенография жеткшкп[12]. Остеоартриттi емдеу

Бастапкы кезецдерде остеоартрит кешендi тэсiлдi ескере отырып, консервативтi емдеуге жауап береди Емдеу узак уакытты кажет етедi жэне негiзгi максатты кeздейдi: емдеу басталган кезецде жойылу процесiн токтату немесе бул процестi баяулату. Кешен дэрiлiк жэне дэрiлiк емес емдеудi камтиды[13].

Дэрiлiк терапия

Артрозды емдеу Yшiн кабынуга карсы терапия (ауызша немесе жергiлiктi тYPде гельдер немесе крем тYрiнде кабылдау), хондропротективтi терапия (хондроитин сульфаты мен глюкозамин непзшдеп препараттарды кабылдау) жэне буын шшк инъекциялар (бул гомеопатиялык препараттар да, гиалурон кышкылыныц препараттары да болуы мYмкiн) колданылады. Хондропротекторларды Ресей Федерациясы мен ТМД-дагы ортопедиялык травматологтар элi кYнге дейiн колданады, олар шю курстарга тагайындалады, бiрак батыс елдершщ соцгы гылыми зерттеулершщ нэтижелерi плацебо эсерiмен салыстырганда оц эсерiн жокка шыгарады[14]

Физиотерапия

Артрозды емдеуде кeбiнесе фонофорез жэне магнитотерапия колданылады.

Артрозга арналган жаттыгулар

Ауырсынуды тудырмайтын кез келген эрекет пайдалы. ЖYзу, жаттыгу терапиясы, пилатес, тайчи, цигонг, йога жэне изометриялык жаттыгулар эсiресе тиiмдi.

Артрозга арналган Массаж

Массаж пайдалы болуы мYмкiн, ейткеш ол лимфа дренажын жаксартады. Алайда, артрозды емдеуге арналган кептеген нускаулыктарда мундай тармак жок[15]. Остеоартриттщ алдын алудыц кептеген жолдары бар. Олардыц барлыгы аурудыц даму каут факторларыныц эсерiн жоюга немесе азайтуга багытталган. Остеоартриттiц алдын алудыц мацызды жолдарына мыналар жатады: бiрлескен жаракаттардыц алдын алу жэне тиiмдi емдеу; eмiр бойы жеткiлiктi козгалыс белсендiлiгi; артык дене салмагыныц темендеуц

бiрлескен биомеханиканыц жYре пайда болган немесе туа б^кен бузылуын уактылы тYзету (жалпак табанды тYзету, жамбастыц туа бiткен дислокациясын емдеу жэне т. б.)

Тэуекел тобына жататын наукастар Yшiн артроз ауруы (буын жаракаты немесе дисплазиясы, артык салмак, темен дене шыныктыру) бiрлескен дозаланган жYктеме жаттыгулары усынылады (дозаланган ЖYPУ, жYзу, велосипедпен жYPу).

Жаяу жYPу-адамныц негiзгi жагдайларыныц бiрi. ^нделшт серуендеу аркылы адам кYнiне бiрнеше сагат бос емес. Бул кебiрек. КYнделiктi дене шыныктыру сабактарыныц уакытына караганда. Артроздыц дамуыныц бастапкы кезецдершде, жаракаттардыц салдары кезiнде алдын-алу мен емдеудщ негiзгi эдiсi ретiнде дозаланган ЖYPУ усынылады. КYнi бойы козгалыс белсендшгш 7 км-ге дейiн арттыру усынылады. Жаяу ЖYPУ дозасы-бул "Аякта" 3040 минуттан аспайтын уакытты шектеу, бiрак бiр кYнде жYрiп еткен кашыктыкты азайту емес.

ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР

1. Насонова В. А. Остеоартроз-проблема полиморбидности //Consilium medicum. - 2009.

- Т. 11. - №. 2. - С. 5-8.

2. Чичасова Н. В., Мендель О. И., Насонов Е. Л. Остеоартроз как общетерапевтическая проблема //РМЖ. - 2010. - Т. 18. - №. 11. - С. 729-734.

3. Денисов Л. Н., Насонова В. А. Ожирение и остеоартроз //Научно-практическая ревматология. - 2010. - №. 3. - С. 48-51.

4. Дубиков А. И. Остеоартроз: старая болезнь, новые подходы //Современная ревматология. - 2013. - №. 2. - С. 82-86.

5. Шостак Н. А. Остеоартроз: актуальные вопросы диагностики и лечения //Русский медицинский журнал. - 2014. - Т. 22. - №. 4. - С. 278-281.

6. Вакуленко О. Ю., Жиляев Е. В. Остеоартроз: современные подходы к лечению //РМЖ.

- 2016. - Т. 24. - №. 22. - С. 1494-1498.

7. Матвеев Р. П., Брагина С. В. Остеоартроз коленного сустава: проблемы и социальная значимость //Экология человека. - 2012. - №. 9. - С. 53-62.

8. Корж Н. А., Яковенчук Н. Н., Дедух Н. В. Остеопороз и остеоартроз: патогенетически взаимосвязанные заболевания?(обзор литературы) //Ортопедия, травматология и протезирование. - 2013. - №. 4. - С. 102-110.

9. Насонова В. А. Остеоартроз коленного сустава: причины развития, диагностика и профилактика //Consilium medicum. - 2003. - Т. 5. - №. 2. - С. 90-95.

10. Хитров Н. А. Остеоартроз //Медицинский совет. - 2011. - №. 11-12. - С. 132-139.

11. Зайцева Е. М., Алексеева Л. И. Причины боли при остеоартрозе и факторы прогрессирования заболевания (обзор литературы) //Научно-практическая ревматология. - 2011. - №. 1. - С. 50-57.

12. Насонова В. А. Проблема остеоартроза в начале XXI века //Consilium medicum. - 2000.

- Т. 2. - №. 6. - С. 244-248.

13. Калягин А. Н., Казанцева Н. Ю. Остеоартроз: современные подходы к терапии (сообщение 2) //Сибирский медицинский журнал (Иркутск). - 2005. - Т. 51. - №. 2. - С. 93-97.

14. Алексеева Л. И. Факторы риска при остеоартрозе //Научно-практическая ревматология.

- 2000. - №. 2. - С. 36-45.

15. Алексеева Л. И., Зайцева Е. М. Перспективные направления терапии остеоартроза //Научно-практическая ревматология. - 2014. - Т. 52. - №. 3. - С. 247-250.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.