CC BY
10ГТАХР 27.01.45
ЖАЦАРТЫЛГАН Б1Л1М БЕРУ ЖАГДАЙЫНДА МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ТОПТЫЦ Ж¥МЫСТАРДЫ ¥ЙЫМДАСТЫРУДЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Б.в. Сейдазым 6М010900-Математика мамандыгынын магистранты, Казак мемлекеттiк цыздар педагогикалык университетi, Алматы, Казахстан,
email: S_boldigiz@mail .r u
Макалада орта бшм берудеп жанартылган багдарлама мазмунына сэйкес «Математика» пэнш окытудагы проблемалар карастырылган. Сондай-ак, макала буг1нг1 заманауи талапка сай эрб1р педагогтын кэс1би есуше жол ашады. Мугал1м ез тэжрибеанде жана инновациялык эд1с-тэалдерд1 колданып, бэсекеге кабшетп жеке тулганы калыптастыруды кездейдг Осы макалада функционалдык сауаттылыкты дамытуга байланысты, тапсырмалар бер1лген, мунда окушылардын жеткен нэтижелерш саралайтын тэалдер жайлы айтылады. Мугал1мдерге арналган жанартылган багдарлама мазмунындагы ерекшелжтер керсетшед1. Макала жана инновациялык даму багдарламасымен кызыга айналысатын мектеп, колледж мугал1мдерше жэне бшм бакармасынын мамандарында кемепн типзед1.
TYÜiH свздер: б1л1м, эд1стер, математикалыц бшм, математикалыц бЫ1м сапасы, бшм мацсаты, функционалдык, сауаттылыц
Бупнде Казакстан Республикасынын бшм беру жуйешнде бiлiм берудщ бэсекеге кабiлеттiлiгiн арттыру мiндетi тур. Заманауи когамнын азаматтары эртYрлi емiрлiк жагдайларда дурыс шешiмдер кабылдау Yшiн жогары кэсiпкойлыкты жэне айтарлыктай зияткерлшт талап ететiн ситуацияда емiр CYредi. Казакстанда орта бiлiм беру жYЙесiн жангырту Yшiн кептеген ю-шаралар аткарылуда. Казакстан Республикасынын жалпы орта бшм берудщ мемлекетпк стандартында тужырымдалган бiлiмнiн негiзгi кундылыктары мен максаттары халыкаралык тэжiрибенi есепке ала отырып, инновацияларды енгiзу жэне улттык сэйкеспкп дамыту Yшiн кажеттi дагдыларды дамытуга багытталган. Жанартылган бiлiм беру багдарламасын жYзеге асыру бiлiм беру мазмунын жетiлдiрудiн алгышарты болып табылады. Жана бшм стандарттарын енгiзу бiлiктiлiктi арттырудын жанартылган бiлiм беру багдарламасынын белш ретiнде окытуга инновациялык тэсiлдердi колдануды талап етедi. Казiргi заманнын мугатмше жана талаптар койылып, ендi ол тек бшм берушi бола алмайды. Бiлiм беру мазмунын жанарту жагдайында окушылардын функционалдык сауаттылыгын дамыту бшм берудщ басым мiндеттерiнiн бiрi болып табылады. Функционалдык сауаттылыкты калыптастыру пэндi окып-YЙрену барысында, дэлiрек айтканда, окушылар жогары денгейдегi тапсырмаларды, гылыми-зерттеу жумыстарын орындаганда жYзеге асады. «TIMSS жэне PISA зерттеулершен алынган мэлiметтер Казакстандагы жалпы орта бiлiм беру жYЙесi теориялык бiлiмдi тарату жэне окушылардын есте сактау, тану жэне табу дагдыларын дамыту контекстiнде екенiн керсетедь Дегенмен, бул жYЙе математикалык бiлiмдi практикалык колдану жэне математикалык ойлауды дамыту немесе мэтiндi талдау жэне оку Yдерiсiнде багалау сиякты окушылар арасында жогары денгейдегi ойлау дагдыларын дамыту жэне практикалык колдану тургысынан салыстырмалы тYPде элаз» [1; 54].
Халыкаралык зерттеулердщ нэтижелерi Казакстандык окушылар арасында математикалык окытуда бiркатар кемшiлiктердi керсеттi. «Зерттеудiн 4 кезенiнде (1995, 1999, 2003, 2007 жылдар) катысушы елдердiн Сингапур, Гонконг, Жапония, Ощуспк Корея, Тайваннын окушылары алда екендтн дэлелдедi. Олардын езара салыстырмалы нэтижелерi езгерiп турганымен, олар баска елдермен салыстырганда едэуiр жогары орындарды иеленедЬ> деп жазылган [2; 15]. Мысалы, сандардын катынасы, пропорциялы мэндер, мэтвдш есептердi шешу, уакыт бiрлiктерiн аныктауга, багалауга жэне жуыктап есептеулердi колдануга, накты тэуелдiлiктердiн графиктерiн окуга арналган тапсырмаларды орындауга байланысты практикалык колданудын кейбiр мэселелерiн менгеру жетiспейдi. Казакстан Республикасынын Президент Н.Э.Назарбаевтын 2017 жылы 31 кантардагы «Казакстанды Yшiншi жангырту: жаhандык бэсекеге кабшеттшк» атты Жолдауында: «Оку багдарламалары сыни тургысынан ойлау кабшетш дамытуга жэне акпарат iздеудiн тэуелсiз дагдыларын дамытуга багытталуы керек
... Сонымeн ^гар, АТ-ньщ дaмyынa Yлкeн нaзap ayдapy кepeк «Бшм, rçapжыльщ cayaтrыльщ жэнe жacтap пaтpиотизмiн тэpбиeлey» [3]. Оcылaйшa, мeмлeкeт бacшыcы бiздiц eлiмiздeгi orçy бaFдapлaмaлapын жэж бiлiм бepyдiц мгзм^нын жaцapтy rçaжeттiлiriн aтaп eni.
Бiлiм 6epy мaзм¥нын caпaлы жaцapтy Yшiн оныц Yш K¥Paмын eзгepтy ^aжeт:
1. Бшм 6epy бaFдapлaмacы
2. Orçy пэнш о^ытудыц тэciлдepi
3. БaFaлay жYЙeci.
ЖaцapтылFaн жэнe дэcтYpлi orçy бaFдapлaмaлapы apacындaFы eлeyлi aйыpмaшыльщ кeлeci epeкшeлiктepдe кepiнic тaбaды:
1) ЖaцapтылFaн orçy жocпapындa пэннщ мгзм^нын rç¥PacтыpyдaFы cn^a^b^m ^aF^^™, яFни бiлiм aлyшылapдьщ бшмш жэнe дaFдылapын тiкe жэнe кeлдeнeц (тarçыpыптap мeн cыныптap бoйыншa дaFдылapдыц кYPдeлiлiгi) бipтiндeп apттыpy;
2) бшм зaвдapынa нeгiздeлгeн Блумныц тaкcoнoмияcындaFы мarçcaттap жYЙeciнiц болуы
3) пэннщ мaзм¥ны orçy бeлiмдepiнe бeлiнeдi. Бeлiмдep о^ыту мarçcaтrapы 6ap бeлiмдepгe бeлiнeдi. Orçy мarçcaтrapы кoдтayмeн cипaттaлaды. Мыcaлы, 7.2.1.3, б^л кoдтay мынaны бiлдipeдi: «7» - сынып, «2» - бeлiм, «1» - бeлiмшe, «3» - мarçcaтты нeмipi [4; 4].
4) мepзiмдi, opтa мepзiмдi жэж ^ыс^ мepзiмдi жocпapлayды пaйдaлaнa oтыpып, orçy Yдepiciн ¥йымдacтыpy
5) жeкe rçacиeтrepдi rçaлыптacтыpy ^лттыщ жэнe жaлпыFa opтarç rç¥ндыльщтapды тэpбиeлey жoлымeн жYзeгe acыpылaцы. «Мэцгшк Ел» идeяcы тэpбиeлiк ж^мыс aprçылы жYзeгe acыpылaцы
6) бшм 6epy дeцгeйiнiц пeдaroгикaльщ мarçcaтын бeлгiлey iшкi romparai^ rçaтынacтapды eœepyre мYмкiндiк бepeдi
7) бeлiмдepдiц мaзм¥нын жэнe ya^rc c¥payлapын caкray
8) жaцapтылFaн бaFдapлaмaдa бiлiм 6epy YДepiciнe бeлceндi ^b^Fa бaFыттaлFaн пeдaroгикaльщ тэciлдep aйrçындaлaды
9) orçyшылapдьщ orçy жeтicтiктepiн бaFaлay кpитepиaлды бaFaлay жYЙeci бoйыншa жYзeгe acыpылaцы [5,9].
ЖaцapтылFaн orçy бaFдapлaмacы orçyшылapдыц 21-Facыpдa rçaжeтri дaFдылap rçaлыптacтыpyынa бaFыттaлFaн. Атaлмыш бaFдapлaмa бшм aлyшылap бoйындa мэceлeнi шeшy, rçapым-rçaтынac жacay, arçпapaтты eндey, сын т¥pFыcынaн oйлay, АКТ-нi rçoлдaнy дaFдылapын rçaлыптacтыpyFa нeгiздeлгeн. Бiлiм бepy мaзм¥нын жaцapтyFa cэйкec кpитepиaлды бaFaлay жYЙeciн erçri3y тypaлы Kaзarçcтaн Рecпyбликacы Yкiмeтiнiц 2012 жылFы 25 мaycымдaFы № 832 «Mearen orçyшылapыньщ фyнкциoнaлцьщ cayaттылыFын дaмытyдьщ 2012-2016 жылдapFa apнaлFaн ¥лттыщ ic-^имыл жocпapын бeкiтy тypaлы» ^улы^ы^^ ^pce^re^ «Кpитepиялык бaFaлay жYЙeci eнгiзiлeтiн бoлaды: бiлiм aлyшыньщ orçy жeтicтiктepiнiц МЖБС-да бeлгiлeнгeн мэлiмдeлгeн нэтижeлepгe (eлшeмдepгe) сай^с^ин бaFaлay. БaFaлayFa MЖБС-дa жэнe orçy бaFдapлaмaлapындa мэлiмдeлгeн бapльщ бiлiм бepy нэтижeлepi, œ^^^arç нeгiзгi жэнe пэндш K¥зыperтiлiктep жaтaды» [6; 1].
Сaбarç жocпapын к¥Pacтыpy бapыcындa м¥Faлiм бшм aлyшылapды шaFын тoптapдa жэнe cypeттepмeн, cызбaлapмeн, гpaфиктepмeн нeмece aлгopитмдepмeн, зepттey тarçыpыбымeн. пpoблeмacы бap жaFдaят жacaп orçy Yдepiciнe бeлceндi rçaтыcyын жocпapлaйды. Orçy Yдepiciндe. топтыщ ж^мыс aя^тaлy кeзeцiндe, 9p6íp тoп e3 ж¥мыcтapын бacrça тoптapдьщ пiкipлepiмeн caлыcтыpyFa тшс. Эp тoп e3 oйлapын apгyмeнтaция жacaй oтыpып, бYкiл сыным^ тaлrçылay Yшiн ^сытады.
Opтa буын жэж жoFapы сынып orçyшылapымeн ж^мыс жacaFaндa м¥Faлiмдep та^ты мыcaлдap мeн aбcтpaкцияльщ ¥Fымдapды rçoлдaнyы кepeк.
Maтeмaтикa rçoлдaнбaлы мэceлe eceптepдi шeшyгe мYмкiндiк бepeдi, мыcaлы: oтбacылык бюджerтi o^aräa^^py жэж ya^i'irai д^ыс бeлy, cтaтиcтикaльщ, экoнoмикaльщ жэш лoгикaльщ a^rnpa^a сыни бaFдap бepy, элeyerтi icкep cepiктecтepдiц жэж ¥cыныcтapдын тaбыcтылыFын д^ыс бaFaлay, ^a^marai^ тaпcыpмaлap Yшiн инжeнepлiк-тeхникaльщ eceптepдi opындay. «Maтeмaтикa» пэншщ интeллeктyaлды элeyeтi 3op: сыни oйлayды, нeгiздeлгeн жэш жпзаз пiкipлepдi aжыpaтa бiлy ^б^тт apттыpaды жэнe тepeц oйлay эpeкerтepiнe Yйpeтeдi. Maтeмaтикaны тиiмдi rçoлдaнy бacrça дa aкaцeмияльщ пэндepдi зeprтeyдi жeцiлдereдi жэнс жeтiлдipeдi. «Аpнaйы кypcтap», шeбepлiк cыныптapы, мaтeмaтикa caбaFындa rçoлдaнaтын oйын тэciлдepi бiлiм aлyшылapдьщ лoгикaльщ жэнe интeллeктyaлды rçaбiлeтrepiн дaмытyдa Yлкeн peл a^apa^i. ЭpтYpлi дeцгeйдeri кYpдeлi тaпcыpмaлapдa бaлaлap нaзapын ayдapaды, oйды
Kß3aK, мeмлeкeттiк K,u3dap пeдaгогикaлыцунивepcитeтiнiц Хaбapшыcы № 1 (77), 2019
бeлсeндipeдi, шeшiмдi iздeyгe кызь^ушылык тyдыpады. Баланьщ жас epeкшeлiгiн eскepe отырып кызыгушылыгын оятуга жэнe логикасын дамытуга багытталган бeлгiлi 6íp ой жYктeмeсi бар матeматикалык тапсырма ойын сюжeтi, сырткы дepeктep жэнe мэсeлeнiц жагдайы окушыга жасырын тypiндe бepiлeдi. Бiлiм алушыныц матeматикалык сауаттылыгын жeтiлдipy максатында peбyстаpды, кроссовордтарды, эpтypлi дeцreйлiк тапсырмаларды жасауга болады. Miндeтi ойлау кабылeтiн дамыту болып табылатын тапсырмалар: фигураны жасау, eзгepтy, шeшiм табу, санды табу ойын тypiндe жypгiзiлeтiн эpeкeттep аркылы жyзeгe асырылады. Тапкырлыкты дамыту кызыгушылыкка нeгiздeлгeн бeлсeндi ойлау iс-эpeкeтiндe жyзeгe асырылады. Тапсырмаларга ойын элeмeнттepiн, логикалык жаттыгулар, баскатыргыштар матeматикалык матepиалды косу абзал. «Балаларга элeм ойын аркылы ашылады, олардыц шыгармашылык мyмкiндiктepi аныкталады. Gйынсыз толыкканды ойлау жок, болуыда мyмкiн eмeс жэнe дамуда жок», - дeп жазды В.А. Cyхомлинский. Mэсeлeн: «Ею таякшасыныц кeмeгiмeн yстeл yстiндe квадратты калай жасауга болады?» epeкшe сипатты сypаFы баланы киял ойына жeтeлeйдi. 1с-кимылдын кисынына нeгiздeлe отырып, карапайым ойын-сауык матepиалыныц эркайсысында шарттылыкты, матeматикалык ойындар мeн тапсырмаларды, дамытатын (дидактикалык) ойындар мeн жатть^уларды шаpттастыpyFа болады. GсыFан орай, топтарды ipiктey нeгiзi -бeлгiлi 6íp тypдeгi матepиалдыц сипаты мeн максаты.
5-6 сынып окушылары yшiн логикалык мэтш eсeптep мысалдары:
1. Бeлмeнiц тepт бурышыныц эркайсысында мысык отыр. Бул мысыктардыц эркайсысына карсы уш мысык отырады. Бeлмeдe канша мысык бар?
2. Э^сш^ алты улы бар. Эpбip баланыц карындасы бар. Э^сш^ канша баласы бар?
3. Кшм тiгy шeбepханасында, 1 наурыздан бастап, кyндeлiктi yзындыFы 200 мeтp матадан, 20 мeтpдeн мата ^сЫп отырды. ^^ы мата кeсiндiсi кай кyнi кeсiлдi?
4. Торда 3 коян бар eдi. Yш кыз эркайсысына 6íp кояннан бepyдi eтiндi. Эр кызFа коян бepiлдi. Бipак торда 6íp коян калды. Бул калай болды?
5. Алты кунде алты балыкшы алты кeксepкe жeдi. Gн балыкшы канша кyндe он ^к^рте жeйдi?
6. Yш жылкы 30 шакыpымFа жyгipдi, эр жылкы канша шакырым жyгipдi?
7. Ею колда 10 саусак бар, 10 колда канша саусак бар?
8. Бip килограмм макта жeцiл мe нeмeсe 6íp килограмм тeмip жeцiл мe?
9. Бeс кайыц аFашы eсipiлдi. Эр кайында 5 ipi бутак бар. Эр ipi бутакта 5 шаFын бутак бар. Эpбip шаFын бутакта - 5 алма. БаpлыFы канша алма?
Казipгi мeктeптeгi бiлiм бepyдi уйымдастырудыц нeгiзгi тypi - эpтypлi эдiстepiмeн сипатталатын сабак. Cыныпта оку жумысыныц кeлeсi тypлepi бар:
• жалпы сыныптык;
• топтык;
• жeкe жумыс.
Gкy пpоцeсiн уйымдастырудыц топтык турш сипаттай отырып, К.Д.Ушинский барлык балалаpFа дайындык дeцгeйiнe сэйкeс тапсырма эзipлey yшiн сыныпты топтаpFа бeлyдi усынды. Gл былай дeп жазды: «Cbrnbirnbi бipeyi eкiншiсiнeн «мыкты» топтаpFа бeлy зиянды eмeс, тiптi пайдалы, eгep тэлiмгep 6íp топпeн жумыс жасаса, каетандарына eзiндiк жумыс бepe алады». Топтык жумыс жypгiзy кандай мyмкiндiктep бepeдi? Бул эpбip бшм алушыныц жeкe касиeттepiн (оку дeцгeйi, дамуы, ойлау epeкшeлiктepi, жады, гонге дeгeн кызыFyшылык жэнe т.б.) бшу аркылы, эр баламeн сыныпта жумыс iCTey4^ eц лайыкты жэнe тиiмдi жолдарын аныктаyFа мyмкiндiк бepeдi. «Дараландыру - оку yдepiсiндe барлык оныц нысаны мeн эдiстepiндe окушыныц дара epeкшeлiгiн eскepy», - дeп атаFан Ю.А.Конаpжeвский [7]. GсыFан орай, тиiмдi окыту yшiн бiлiм алушыларды калай топтастыpyFа болады? Шын мэнiндe, барль^ы 6íp суракка тipeлeдi: бiлiм алушыларды топтастыpFанда нe мацызды болып саналады, олардыц бiлiм дeцгeйi элдe кабiлeттepi мe, эсipeсe бул касиeттepгe ж eмeс окушылар туралы айтатын болсак. Жаксы окып жypгeн, бipак эдeттeгiдeн гepi элдeкайда киын тапсырмаларды оpындаyFа кабiлeтсiз балаларды, сондай-ак кypдeлi ойлау ошрацияларын талап eтeтiн тапсырмаларды сэтп орындайтын, бipак бiлiм дeцгeйi орташа нeмeсe тiптi ортадан тeмeн окушыларды кай топка орналастырамыз? Cаpалап окытуды уйымдастыру кeзiндe окушылардыц eскepyдi кажeт eтeтiн epeкшeлiктepi: оку, оку каб^т жэнe танымдык кызыFyшылык болып табылады.
Gкyшылаpдыц мeктeп баFдаpламасы бойынша бiлiмдi калай мeцгepгeнiн eмeс, оны накты eмipдe калай колдана алатындыFы тypFысындаFы мyмкiндiктepiн баFалаyды кeздeйтiн ЖоFаpы
cыныптьщтapдыц бшмш хaльщapaльщ бaFaлay бaFдapлaмacы (PISA) бoйыншa orçy дaFдылapы, мaтeмaтикa жэж жapaтылыcтaнy caлacы бoйыншa cayaтrыльщ бaFaлaнaды. Б^л зeprтeyдe «Maтeмaтикaльщ cayaтrыльщ aдaмныц e3i eмip CYpeтiн элeмiндeгi мaтeмaтикaньщ peлiн ami^ray жэнe тYciнy, жarçcы нeгiздeлгeн мaтeмaтикaльщ пiкip aйтa any жэж бYгiнгi жэнe epтeцri rçaжeттiлiктepдi rçaнaFaтraндыpy Yшiн мaтeмaтикaны пaйдaлaнa ana^rn жacaмпaз, ынтaлы жэнe oйлaй б^тт aзaмaщa тан rçaбiлeтriлiк» peтiндe aньщтaлaды [8; 56].
Orçyшылapдьщ e3 бeтiмeн жумыс icтeyiн, e3 бeтiмeн eceп шыFapyын ¥йымдacтыpyдын бipcыпыpa apтьщшыльщтapы бap. Атaп arn^a^^, eceптi eздiгiнeн шыFapy aprçылы orçyшылap шыFapмaшыльщ бeлceндiлiктepiн жaндaндыpып, ынтaлaнaды, oйлay rçызмeтiн дaмытaды. Е^п шыFapy aprçылы тeopияльщ мaтepиaлдapды rçoлдaнyFa Yйpeнeдi. Orçyшылapдыц eздiгiнeн eceп шыFapyын epicreтiп, oлapдьщ дepбecтiгiн oдaн api дaмытy ap м¥Faлiмнiц мiндeтi. OrçyшылapFa rçaжeтri н¥cкayлap бepiп, orçyльщтaFы тшсп тarçыpыптapды, aньщтaмa мarepиaлдapды кepceтiп бepiлгeн eceптi бapльщ orçyшылap eздiгiнeн шыFapaды.
Mыcaл: 3а2 b • (—5а3) кeбeйтiндiciн тaбывдap. M¥Faлiм бepiлгeн мыcaлды тaкraFa жaзaды дa, ^ц^й aмaл opындaлaтынын orçyшылapдыц бipiнeн c¥paйды. Сoдaн отц бapльщ orçyшылap есеп шыгаруга idpiccji. Туавдруип окушы орнынан: «З-tí - 5-ке кебейтсек 15, а2-ты а-га
кeбeйтceк a куб, an b-ны b3 -rça кeбeйтceк, шыFaды. Сoндa бepiлгeн кeбeйтiндi 15а3b4 бoлaды» дeп жayaп бepeдi [9; 96].
О^удыц жoFapы дeцгeйi eтe кYPдeлi к¥Pылыммeн бepiлгeн тaпcыpмa opындay бapыcындa шaмaлы rçинaлaтын orçyшылapдa кeздeceдi, бiparç oлap бacrça жaFдaйлapдa мaцызды жaнe мaцызды eмec бeлгiлepдi aйrçындaйды. Кeбiнece, бул бiлiм aлyшылap eздiгiнeн oйлayFa, жocпapлay дaFдылapын rçaлыптacтыpyFa, eзiн-eзi perтeyгe бeйiм жaнe apтYpлi тpeнингтiк ю-apeкerтepдi epкiн aтrçapaды.
О^удыц opтaшa дeцгeйi мaтepиaлды тaлдayдa, мaцызды epeкшeлiктepдi тaбyдa ^иындьщ тaнытaтын, бiparç м¥Faлiмнщ кeмeгiмeн тaпcыpмa opындaй aлaтын orçyшылap apacындa бaй^aлaды; мандой бaлaлap кeбiнece oйлayдa тayeлciз eмec, oлapдыц orçy дaFдылapы тeмeндey, oлap тиiмдi жocпapлayды бiлмeйдi, eзiн-eзi peirey^ rçинaлaды.
О^удыц тeмeн дeцгeйi orçy мaтepиaлын тaлдayFa, т¥жыpымдaмaлapдыц мaцызды epкшeлiктepiн aйrçындayFa, жинaкrayFa, aбcтpaкциялayFa, oйлay дaFдылapы тeмeн дapeжeдe дaмыFaн нeмece мYлдe дaмымaFaн orçyшылapFa тан.
О^удан бacrça, м¥Faлiм orçyшы дeцгeйiн aньщтayы œpe^ Orçy дeцгeйiн диaгнocтикaлayдьщ eq тиiмдi жaнe ьщFaйлы aдicтepiнiц 6ÍPÍ пандш тecrтep бoлып тaбылaды.
Maтeмaтикaны o^rcyFa жaлпы кeзrçapac м¥Faлiмдepгe opтa мeктeптe бoлFaн кeздe бeлгiлi 6ÍP дapeжeдe мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщты дaмытyFa мYмкiндiк бepeдi. Orçyшылapдьщ мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщrça ^тысты пpoблeмaлapы бoйыншa caндьщ дepeктepiнe Yлкeн rn3ap ayдapылды. M¥Faлiмдep нe icтey ^pe^iri тypaлы бeлгiciз, мaтeмaтикa aprçылы тeк мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщпeн тiкeлeй жумыс icrey apeкerтepi carтi бoлмaды. Сoнымeн rçarap, мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщrça oK^iy дacтYpлi мaтeмaтикaны orçытyдaн бacrça нapceнi тaлaп eтeдi. Бул rçиындьщтapFa Fылыми нeгiздeлгeн жayaптap м¥Faлiмдepгe жaнe зepтrey rçoFaмдacтыFынa мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщты дaмытyды жarçcapтaтын бacымдьщтapды o^rcyFa кeмeкreceдi. Ocындaй жayaптap Yшiн мeктeптepдeгi мaтeмaтикaльщ cayaттыльщты зepтrey omirç бoлaшaFын eзгepтyi кepeк. Б^дан бacrça, м¥Faлiмдepдщ жaнe зeprтeyшiлepдiц ынтымaкracyынa apнaлFaн мaтeмaтикaльщ cayaтrылывдa жaнe Yздiк пpaктикaFa нeмece зeprтeyлepгe нeгiздeлгeн apaлacyлapFa ^тысты м¥Faлiмдepдщ бacымдьщтapынa ^щл бeлeтiн сыныптьщ зepттeyлep сия^ты caпaлы жoбaлap rçaжeт.
PISA сыта^ нaтижeлepi бoйыншa зeprтeyлep oдaн api тYciндipyгe бaFыrтaлFaн нeмece rçaзipдщ eзiндe rçaлыптacrçaн нaтижeлepдiц aлeyмerтiк caлдapы. Бул мaцызды бiлiм orçyшылapдыц мaтeмaтикaльщ cayarтылыFын дaмытy тypaлы, бiparç oл м¥Faлiмгe кeмeктecпeйдi. Бiз oны гап дeп тaшъщ бул шoлyдaFы мaтeмaтикaльщ cayaтrылывдa apнaлFaн Fылыми мarçaлaлapдьщ бacым кeпшiлiгi тYciнбeдi мaтемaтикaльщ cayaтrыльщты жeтiлдipeтiн cыныптa eткiзiлeтiн caпaлы тaciлдepдi epeкшe aтaп eтeдi. Бул мaceлe бoйыншa. Бipiншiдeн, м¥Faлiмдep нeгe бacымдьщты б^тант бiлмeйдi жaнe oлap aлынaды orçy жocпapынaн нeмece orçyльщтapдaн кeп кeмeк. Екiншiдeн, тiкeлeй жумыс icтey Yшiн та^ты apeкeт
Maтeмaтикa aprçылы мaтeмaтикaльщ cayaтrыльщты тeк orçyшылapдьщ мaтемaтикaльщ cayaттылыFын ьщпaлцayFa a3 дapeжeдe бoлaды. Yшiншiдeн, мaтeмaтикaльщ cayaтrылывдa o^rcy
баска нэрсеш талап етедi жеке мiндеттердi шешу жэне аныкталган математика бойынша дэстYрлi окыту сынып курылымы басым. Бул математиканы icKe косу Yшiн взгерiстер eHri3y керек дегендi бiлдiрeдi муFалiмдeр осы Yш киындыкты шешуге квмeктeceдi. Математиканы окытуга негурлым тутас тэсш окушыларга математикалык сауаттылыкты дамытуга мYмкiндiк бeрeдi [10; 293]
Окушыныц шыгармашылык кабшетш дамытуга жеке саралау тапсырмаларын берген тиiмдi. Жеке тапсырмаларды орындау барысындагы окушыларда кeздeceтiн киындыктар, эрине, болады. Мынадай мысал алайык: мына тендеулердщ eкi жагын тец eтeтiн кeйбiр нвмiрлeрдi тeндecтiрy кажет.
898 + тец? = 900 +? 95 -? =? - 10.
Эркайсысына бiркатар жауаптар берщз. Осы жайлы квптеген муFалiмдeр зерттеу нэтижeciн жYргiзy барысындагы балалардыц эквивалентпк тужырымдамасымен тэжiрибeci туралы айтып бердь Олар окушылардыц не айтканын тYciнбeйтiндiгiн айтты. Сондай-ак, киындыктар туралы баяндаган окытушылар да болды. Мысалга: окушыларга караганда болжауы киын болды. Олар кайтадан эдетте укыпты колданган, бiрак эрдайым оныц дэл eкeндiгiн тексере алмады. Олар тужырымдамамен бастан кeшiргeн киындыктары - олар жазуга бешм. Эр тараптыц тeпe-тeцдiктi кажет ететшш тYciндiрy киынга сокты. Бiраз уакыттан кeйiн идеяны алды жэне одан кешн Yлгiнi колдана алды. Эрине, окушылар тапсырманы киын деп таппайды жэне шын мэнiндe бул - ниеи, бiрак муFалiмдeр окушылардыц киындыктарын бiлeтiнi жэне оларды шешу Yшiн эрекет жасауы вте мацызды. МуFалiмдeр эртYрлi сабак элeмeнттeрiн жYзeгe асыратын жолдарды зерттеу Yшiн поcтрeквизиттiк пропорция муFалiмдeрдiц эркайсысында вткiзгeн минуттарыныц санын кврсетуге тырысатындыктарын айтты [11].
Сабак уйымдастырудыц Yшiншi тYрi - жеке тулгалык эр бiлiм алушыныц вз безмен жумыс icтeйтiн бастамасы бар бшм беру Yдeрici. Жумыстыц каркыны оку мYмкiндiгiнe жэне бiлiм алушыныц дайындыгына байланысты. Мунда окытуды саралау эр окушыга жеке жумыс уйымдастыру аркылы жYзeгe асырылуы мYмкiн. Саралаудыц бул тэсш бшм алушыларга бiрдeй тапсырмалар бeрiлмeгeндiктeн, окушылардыц eрeкшeлiктeрiнe байланысты эртYрлi тапсырмалар эзiрлeнyдe болып табылады.
Саралаудыц кец мYмкiндiктeрi жаца бiлiмдi колдану жэне бeкiтy кeзeндeрiндe камтамасыз етшедь Сабактыц осы кeзeцiндe, топтык жумыстыц мацыздылыгы: жумыс барысында окушылар мYмкiндiктeрiнe сэйкес кeлeтiн накты тапсырмалар орындайтындыгында.
Топтардагы жумыс мынадай ретпен орындалады: бiлiм алушылар тапсырмамен танысады, бэрi оны орындауга кiрiceдi. Егер нэтиже барлыгында бiрдeй болса, онда келес тапсырманы орындауга тиicтi. Егер кeйбiр окушылар баскаларга караганда взге нэтижеге келсе, олар оны калай тапканын тYciндiрiп, мYмкiндiгiншe катeнi табады. Кажет болса, оган колдау кврceтiлeдi. Егер бiрнeшe взге жауаптар орын алса, онда топтыц барлык мYшeлeрi тапсырманыц шeшyiн кайта талдайды, одан кешн жалпы тужырым жасалады. Егер топ киындыкка тап болса, муFалiм осы жумыска косылып, талкылауды бастайды. Осылайша, жалпы сыныптык сабак тYрiнe караганда топтык жумыста бiлiм алушыларга квп квцш бвлу мYмкiндiгi карастырылады. бзшдш жумыстар окушылардан бiлiмдeрi мен дагдыларын колдануды талап eтeдi. взiндiк жумыс белгш шeшiм алгоритмдeрi бойынша орындалатын жаттыгулармен катар шыгармашылыкты кажет ететш тапсырмалармен камтылуы керек. Осы жумыстарды тексеру нэтижeлeрi бойынша алдагы ^ндерге жоспар курылып, бiлiм алушылардыц окуымен окыту дeцгeйi бойынша кайтадан топтар курастырылады.
Корытындылай отырып, саралап окыту - окытудыц «жумыстыц квп кажет ететш тYрi» деп айтуга болады. Саралап окыту тэшлдерш колдану муFалiмнeн ойластырылган, тынымсыз жумысты, сабактарга шыгармашылык дайындыкты талап eтeдi. Бул окыту эдicтeрi жYЙeлiлiк пен жYЙeлeндiрyдiгe непзделген. Осы факторлардыц нeгiзiндe багдарламалык материалды мецгеруде жогары нэтижелерге, жумыстыц тшмдшгше кол жeткiзyгe болады.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Ы.Алтынсарин атындагы ¥лттык бшм академиясы. Эдicтeмeлiк нускаулык. «TIMSS жэне PISA халыкаралык зeрттeyлeрiнe окушыларды дайындау бойынша тапсырмалар жинагы». Астана, 2016.
2 Кусайынов А.К. Элeмдeгi жэне Казакстандагы бiлiм сапасы. Монография. Алматы,
2013
3 Казацстан Республикасыньщ Президент Н.Э.Назарбаевтьщ «Казацстанныц YmÍHmí жацгырту: жаhандыц бэсекеге цабшеттшк» Казахстан халцына Жолдауы, 2017 жылгы 31 цацтар.
4 HerÍ3ri орта бшм децгешнщ 5-9 сыныптарга арналган «Математика» пэнi бойынша типтiк оцу багдарламасы. Астана, 2016.
5 «Назарбаев зияткерлш мектептерi» ДББ¥ педагогикалыц шеберлш орталыгы. Мугатмге арналган нусцаулыц. Астана, 2016.
6 Казахстан Республикасы Уюметшщ 2012 жылгы 25 маусымдагы № 832 «Мектеп оцушыларыныц функционалдыц сауаттылыгын дамытудыц 2012-2016 жылдарга арналган ¥лттыц ю-цимыл жоспарын бекiту туралы» цаулысы.
7 Бекмагамбетова Р.К. Формы организации учебной работы: Методическре пособие. А.,
2001.
8 Казацстан Республикасы Президент Н.Э.Назарбаевтыц «Болашацца багдар: рухани жацгыру» атты мацаласы. http://www.inform.kz/kz/elbasy-makalasy-bolashakka-bagdar-ruhani-zhangyru_a3016293
9 Касцатаева Б.Р. Математиканы оцыту теориясы мен эдiстемесi. ЖС «Тантеев» баспасы,
2018.
10 Sfard, A. Why mathematics? What mathematics? The Mathematics Educator. 2012. Vol.22. No.1, 3-16.
11 Sullivan, P., & Davidson, A. The role of challenging mathematical tasks in creating opportunities for student reasoning. Conference: Proceedings of the 37th annual conference of the Mathematics Education Research Group of Australasia. Sydney. 2014. 605-612.
ОСОБЕННОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ ГРУППОВОЙ РАБОТЫ НА УРОКАХ
МАТЕМАТИКИ
В УСЛОВИЯХ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ
Б.О. Сейдазым Магистрант специальности 6М010900-Математика Казахский государственный женский педагогический университет, Алматы, Казахстан,
email: S_boldigiz@mail.ru
В статье рассматриваются проблемы преподавания математики в соответствии с содержанием обновленной учебной программы. Автор описывает пути профессионального развития педагога в условиях обновления содержания образования. В своей практике учитель посредством использования инновационных подходов в преподавании создает условия для формирования конкурентоспособной личности. В статье приведены примеры задач по развитию функциональной грамотности, подходы, используемые при реализации обновленной образовательной программы по предмету «Математика», подходы к оценке результатов достижений учащихся, система критериальных оценок. В статье также представлена значимая разница между обновленной образовательной программой и текущей. Вопросы, затронутые в статье, могут заинтересовать школьных учителей, преподавателей колледжей и специалистов других образовательных организаций.
Ключевые слова: образование, методы, математическое образование, качество математических знаний, цель образования, функциональная грамотность
FEATURES OF THE ORGANIZATION OF GROUP WORK AT THE LESSONS OF
MATHEMATICS IN THE CONDITIONS OF UPDATED CONTENT OF EDUCATION
B.O. Seidazym Master student of the specialty 6М010900-Математика Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan email: S_boldigiz@mail.ru
The article is devoted to the question of the updated curriculum in "Mathematics" in the secondary school. The author describes the ways of the teacher professional development in the conditions of updated content of education. In his practice, the teacher through the use of innovative approaches in teaching creates the conditions for the formation of a competitive personality. The article includes examples of tasks for the development of
functional literacy, the approaches used in the implementation of the updated educational program on the subject "Mathematics", the approaches to evaluating the results of the achievements of students, criteria-based assessment system. The article also presents a meaningful difference in the updated educational program and the current one. The questions addressed in the article will help interest school teachers, college teachers and specialists of other educational organizations.
Key words: education, methods, mathematical education, quality of mathematical education, learning objectives, functional literacy
PegaKqaara 27.02.2019 Ka6bmgaHgbi.
