CC BY
83МРНТИ 14.07.03
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОЦУШЫЛАРЫНЬЩ ЗЕРТТЕУШ1Л1К 1С-ЭРЕКЕТ1Н ¥ЙЫМДАСТЫРУДЫЦ МУМК1НД1КТЕР1
Ф.Б.Асилбаева1, Р.К.Царсыбаева 2
12 п. f.k, кауым.проф.м.а.
Казак мемлекетгiк цыздар педагогикалык университет^ Алматы к., Казахстан
email: [email protected]
Макалада бастауыш сынып окушыларынын зертгеушiлiк ic-эрекеп менокушыларды бастауыш сыныптан бастап зерттеуге Yйpeтудiн тиiмдiлiгi баяндалады. Ce6e6i, осы жаста олардын жана нэpceнi танып бiлугe деген к¥лшынысы ерекше болады. Бастауыш сыныпта зерттеу ж^мысы мектеп баFдаpламаcынын эpбip пэшнде жYзeгe асырылады. Авторлар окушылардын зерттеу ж^мысын дорыс щымдастыру Yшiн мp'алiм жан-жакты, зерттеу бiлiктiлiг жоFаpы дэрежеде болуы кажет деп eceптeйдi. Окушылардын зepтгeушiлiк ic-эpeкeтiн ^йымдастыру барысында олардын бойындаFы зерттеуге кажет бiлiктiлiктep мен оларды дамытудын жолдарын карастырып, бастауыш сынып окушыларынын зepтгeушiлiк даFдылаpын калыптастырудын шарттарын анык^ан. Сондай-ак, кiшi мектеп жасынан калыптаскан зерттеу даFдылаpы окушылардын функционалдык cауаттылыFын арттырып, вздepiнe eмip бойы кызмет eтeтiндiгiн дэлeлдeйдi.
Туйт свздер: бастауыш сынып оцушылары, мотивация, шызармашылыц, зерттеу ¡с-эрекетг, зерттеушШк дагдылар, педагогикалыц шарттар, зерттеушШк 1с-эрекетт1 уйымдастыру
Тэуелшз eлiмiздiн болашаFы- eзгepмeлi коFамFа жылдам бeйiмдeлiп кeтeтiн бiлiмдi ^рпак. Элeмдiк бiлiм кeнicтiгiнe ену максатында жасалып жаткан бiлiм беру жYЙeciндeгi реформа вскелен ^рпакты ХХ1 Fаcыp даFдылаpын жeтiк менгерген, бэсекеге кабшетп т¥ЛFа eтiп тэрбиелеуге нeгiз болады. Осы орайда, бiлiм беру жYЙeciндe жаcтаpFа сапалы бiлiм бepiп, олардын YЙлeciмдi дамуы мен жеке т¥ЛFа peтiндe калыптасуына ^стаздардын кэciби шеберлтн epeкшeлiгi мен озык тэжipибeнi жетш мeнгepудiн манызы зор.
Осы максатта бiлiм беру мазм^нын жанарту аясында бастауыш сыныптын бipкатаp пэндepi бойынша педагогикалык кадрлардын бiлiктiлiгiн арттыру курсына катысып (Астана каласында вткен 26.03-13.04.2018 ж), бipкатаp озык тэжipибeнi зерттеу нэтижесшдемектеп окушыларынын квпшiлiгi окулыктаFы тапсырмалармен Fана шeктeлiп, косымша тапсырмаларды оpындауFа к¥лшынысы темен eкeндiгiн байкатты.Сeбeбi, кажетп акпаратты вз бeтiншe Fаламтоpдан iздeп табу киынFа cоFады, зерттеу ж^мысы ^закка созылатындыктан шыдамдылык танытып, взшдш идеяларын дэлелдеу, нэтижeciн шыFаpу окушыларды жауапсыздыкка алып кeлeдi.Оcы т¥pFыдан алFанда бастауыш сынып окушыларынын зерттеу даFдылаpын жан-жакты калыптастыру кажeттiгi туындайды.
Krni мектеп окушыларынын оку эpeкeтiн зерттеушшк ic-эpeкeтiмeн сабактастыру -айналадаFы ортаны танып бiлугe баFытталFан шыFаpмашылык ic-эрекетке ^ласады. Ол окушылардын зияткepлiк жэне к¥ндылык элeуeтiнiн внiмдi дамуына мYмкiндiк тудырып, олардын танымдык бeлceндiлiгiн дамыту - окылатын жана материалды игеруге деген KызыFушылыFын ояту мотивация тудырады, окылатын материалдын аясын айтарлыктай кенейтуге, терендетуге мYмкiндiк бepeдi, пэндiк жэне т¥ЛFалыки бiлiктepiн калыптастырады. Бeлceндi окытуда, окушы тек оку нысаны болып калмай, тиiмдi окытудын бeлceндi мYшeciнe айналады. М^ндай тэciл оларда табандылыкпен шeшiм кабылдап, дepбecтiккe, вз ic-эрекетше жауапты болуын калыптастырады, взiнe сешмдшк, максатка ^мтылушылык жэне баска да манызды жеке каcиeттepдi калыптастырады. Окушылардын "зерттеушГ' позициясына айналFан осындай кызмет дамыта окытудын заманауи жYЙeлepiнeн жeтeкшi орын алады.
Окушылардын зepттeушiлiк бшктшктерш дамыту Yшiн алдына смарт-максат коюды YЙpeну керек жэне сол смарт максатка кол жетюзерлштей жаFдайды жаcаFан абзал. Бiздiн ойымызша, окушыларда аталFан бiлiктiлiктepдi калыптастыру Yшiн окытудын интepбeлceндi технологияларын: акпараттык-коммуникациялык, денсаулыксактау, т¥ЛFаFа баFдаpланFан окытуды колдану кажет. Балалардын ерте жастан зepттeушiлiк даFдылаpын калыптастыру максатында жанаpтылFан бастауыш бiлiм мазм^ны бойынша пропедевтикалык пэн peтiндe «Жаратылыстану» пэш eнгiзiлгeн болатын.
«Жаратылыстану» бшм саласыньщ курамына: география, физика, химия жэне биология пэндерi юредь Оку пэндерi багдарламаларыныц курылымы мен мазмунын тацдау оку эдютемелш-нускау хат/2017-2018 оку жылы 191 материалын окытудыц бiрiздiлiгi принципi негiзiнде жузеге асырылган. Окушылардыц: - жаратылыстану гылымыныц процестерi мен кубылыстарын сипаттау, тYсiндiру жэне болжау бшктшгш; - дэлелдер мен шешiмдердi тYсiндiру бiлiктiлiгiн; - гылыми эдютердщ квмегiмен шешiлуi мYмкiн сурактар мен мэселелердi аныктау бiлiктiлiгiн дамытуга багытталуы кажет.
Жалпы орта бшм децгешндеп «Жаратылыстану» бiлiм саласы бойынша химия, биология, физика жэне астрономия пэндершен карапайым тYсiнiктерiн калыптастырудыц мазмуны дYниетанымдык сипатымен ерекшеленедi, сонымен катар окушылардыц бойында табигат, жер жэне элемнщ гылыми бейнесшщ кврiнiсi ретшде жYЙелi, элеуметтiкке багытталган квзкарас калыптастырылады. Кез-келген гылым саласы сиякты жаратылыстану багытындагы пэндер окушыныц гылыми дYниетанымын калыптастырып, гылыми бiлiм жYЙесiне непзделш, танымныц логикалык - саналы тэсшдерше карай, окушыга берiлетiн теориялык бшммен сипатталып, гылыми категориялар мен дэлелдердi кещнен пайдалануга машыктандырады [1].
Жаратылыстану кiшi мектеп жасындагы балаларга вте кызыкты пэн. Тек пэндi окыту эдiстемесi дурыс уйымдастырылганда гана пэндш максат жYзеге асады. Kазiр елiмiзде квптеген муFалiмдер бiлiктiлiктi арттыру курсынан втiп, пэндi жаксы игерiп жатыр. Сондыктан бiздiц елiмiзде аталмыш пэндi окыту аркылы окушыларды зерттеушiлiк ю-эрекетше тарту тиiмдi.
Бастауыш сыныптан бастап окушыныц зерттеушшпне ден койылуы вте мацызды, себебi, окушылар зерттеу жумысына вте белсендi келедi. Сондыктан шыиармашылык жэне взiндiк ю-эрекетшщ нэтижелерш талдау, жинактау жэне баFалау тэсшдершщ негiзi калануы тиiс. ШыFармашылык ю-эрекетшде зерттеушiде жаца идеялар туындайды. Ол жумыстыц табысты болуына Yлкен мYмкiндiк болады. Ал зерттеу ю-эрекетшщ мотивациясы - бул мэселенi шешудщ мацызды жолдарыныц бiрi. Мотивация - эр Yйренушiнiц бiлiмге деген кажеттшп мен муктаждыгеы, кулшынысы мен умтылысы, ынтасы мен квцiлi, кызыFушылыFы мен кумартушылыиы, оныц бiлiм процесiнде алдына коЙFан максаттары мен мYДделерi.
Зерттеу ю-эрекет мотивацияныц сенiмдi факторы болып табылады, себебi окушыларды белсендi танымFа ынталандырады, оку процесiне оцай тартады, эрбiр адам Yшiн болжалды зерттеуде, шыиармашылык тапсырмада вз кызыFушылыFын табу мYмкiндiгiн ашады. Кiшi мектеп окушылары зерттеу жумыстарына катыса алуы Yшiн, ол вз бетшше ойлай бiлуi, жумысты жоспарлап жэне нэтижелерiн болжай бiлуi тиiс.
Окушылардыц зерттеушiлiк iс-эрекетiн кез-келген пэндi окыту барысында шыFармашылык тапсырмалар аркылы уйымдастыруFа болады. Окытудыц нэтижелерше деген сураныстардыц взгеруiне байланысты педагогика саласында жэне взiндiк шыFармашылыкта баланы зерттеу iзденiсiнде курылFан жаца бшм беру технологиялары эзiрлендi. Педагогика жэне эдютеме бойынша казiргi эдебиетте "жоба" жэне "зерттеу" уFымдары жиi кездесед^ бул ретте екеуi де айкын аныктамалар сирек берiледi, сондыктан олар Yнемi сараланып отырады. Олардыц шынайы маFынасын тYсiну теоретиктер Yшiн абстрактылы Fана емес, ец алдымен тэжрибедеколданып квру вте мацызды рвл аткарады. Окушылардыц зерттеу кызметiн уйымдастыру саласындаFы жетекшi педагог А.В. Леонтович [2], окушылардыц шыиармашылык жэне зерттеу жумыстарын твмендегiше жiктедi:
1) проблемалыц-реферативтЫ - бiрнеше эдеби квздер негiзiнде жазылFан, эр тYрлi дерекквздердiц деректерiн салыстыруды жэне осыныц негiзiнде койылFан проблеманы вз тYсiндiрудi болжайтын шыFармашылык жумыстар;
2) эксперименттж - Fылымда сипатталFан жэне белгiлi нэтижесi бар тэжiрибе жYзiнде iске асыра жазылFан шыиармашылык жумыстар. Иллюстрациялык сипатка ие, бастапкы жаFдайлардыц взгеруiне байланысты нэтиженiц ерекшелштерш вз бетiнше тYсiндiрудi болжайды;
3) натуралистж - кандай да бiр кубылысты бакылауFа жэне сапалы сипаттауFа баFытталFан шыFармашылык жумыстар. Fылыми жацалыиы мYмкiн;
4) зерттеуштк - шыиармашылык идеядан туындаFан жоба болуы мукш.
Зерттеушiлiк iс-эрекетiн уйымдастыруокушыларFа кажет бiлiктiлiктердi (жоспарлау,
жумысты уйымдастыру жаFдайы, взекп такырып тандау, жумыстыц алгоритмiн куру, керекп акпаратты iздей алу, тYрлi дерек квздерден кажетп акпаратты алу, Fылыми
мaзм¥ндayaргyменттер мен фaктiлердi келту, тужырымдоу, корыту) дaмытaды.М¥Faлiм ец бaстысы зерттеу жумысын дурыс уйымдостыруы кэжет.
К^рп зaмaнFы мектептегi бiлiм беру процесi окушылордыц, оныц iшiнде кiшi окушылордыц бшм децгешне жетуге бaFыттaлyы тиiс, ол дyниетaнымдык, теориялык немесе колдо^^ы ситп^ы мэселелердi дербес шыFaрмaшылык шешу ушш жеткiлiктi болады. Осы моксотко жету ушш м¥Faлiмдер зерттеу бaFыты болуы yшiн оку кызметш ¥йымдaстырa бiлyi ^жет. Эсiресе, бул мэселе бaстayыш сынып окyшылaры yшiн взектi вйткеш, дэл осы жaстa оку кызмет жетекшi болып тaбылaды, aл оныц зерттеу бaFыты тaнымдык белсендiлiктi кaлыптaстырyFa, дaмытyFa жэне белсендiрyге ыкпгл етед^Бул мiндеттi шешyдегi мaцызды бaFыттaрдыц бiрi бaстayыш сыныптaрдa толыккaнды aкыл-ой дaмyын кaмтaмaсыз ететiн жaFдaйлaрды жaсay болып тaбылaды
Бaстayыш сынып окyшылaрыныц зерттеу жумысторы сaбaктa жэне сaбaктaн тыс кызметте Уйымдостырылуы мyмкiн. Бул муFaлiмге бурын белгiленгендерден бaскa, оны эр тyрлi мaксaттaрдa бaрыншa пaйдaлaнyFa мумюндш бередi. Осылaйшa, болaшaк бaстayыш сынып м^^мш бaстayыш сынып окyшылaрыныц оку-зерттеу кызметiн уйымдaстырyFa дaйындay кaжеттiгiнен туротын кaзiргi зaмaнFы жоFaры кэсiптiк бшм берyдiц тyйiндi мэселесiн aтaп втуге болaды. Сондaй-aк, тaнымFa стихиялык толпыныстан бaскa, бaлaныц жaсы yшiн жоFaры децгейде оку-зерттеу кызметiн жузеге aсырyFa мyмкiндiк беретiн бaстayыш сынып окyшылaрыныц белгiлi бiр бiлiктерiн кaлыптaстырyдыц мaцыздылыFы турглы педaгог О.B.Мyромецевa взiнiц «Болaшaк бaстayыш сынып муFaлiмдерiнiц окyшылaрдыц зерттеу белсендшшн уйымдостырудыц жолдоры» aтты мaкaлaсындa кецiнен aшып кврсеткен болaтын
[3]. . .
ЖоFaрыдa aйтылFaн непздерге суйене отырып, жaрaтылыстaнy пэнi aркылы бaстayыш сынып окyшылaрыныц жобaлay-зерттеyшiлiк, эксперимент™, сыныптaн тыс iс-эрекеттер бaрысындaFы ^уш^дши сaктaп жумыс iстеy дaFдылaры кaлыптaсып, болaшaк мaмaндыFын вз бетiнше тaцдayFa мол мyмкiндiк бередi, ол ушш aлдын-aлa кaрaстырылFaн педaгогикaлык шaртaрдыц болуын кэжет етедi деп тужырымдоймыз.
Бaстayыш сынып окyшылaрыныц зерттеyшiлiк дaFдылaрын кaлыптaстырyдыц шaрттaрыныц жiктелyiне бaйлaнысты (жaFымды психологиялык климaт к¥ру, зерттеyшiлерге iзденyге деген мотивaция тудыру, жaс ерекшелiктерiн ескеру, зерттеyшiлердi шыFaрмaшылыккa бaFыттay т.с.с) Kaзaкстaндык педaгог Н.Т.Сaртaевa «Aтaлмыш педaгогикaлык шaрттaр орын aлFaн жaFдaйдa Faнa окyшылaрдыц зерттеyшiлiк iс-эрекетiн кaлыптaстырy yдерiсiн тaбысты жузеге aсырyFa болады», - деп тужырымдойды [4].
Бaстayыш мектепте зерттеyшiлiк iс-эрекетiн уйымдaстырyдaбiздiц ойымызшa 2-сыныптaн бaстaFaн жвн. Мысaлы, мaтемaтикa сaбaFы бaрысындa тaкырыпкa сэйкес взектi мэселеш тayып, жaттыFyды бiрлесе отырып шешу немесе вз бетшше орындay жоспaрлaнaды. Тiптi топкa бвле отырып мэселеш шешу кызыктырaк болaды. ШaFын TOrna бaкылay жyргiзiледi. Оны жузеге aсырy yшiн тэжiрибе жaсay усынылады. Ал нэтижелердi сaлыстырып одaн корытынды шы^р жумысторы жеке орындaлaды. Топтaрдa зерттеулер жaсaй отырып, бaлaлaр (кyштi жэне элаз) квшбaсшылык кaсиеттердi дaмытyFa мумкшдш бaр. Зерттеу жумысыш кaтысy окyшылaрдыцтaбысты окyFa мyмкiндiк беретiн взiне деген сешмдшкп aрттырaды.
Зерттелiнген жумыстыц корыту - презентaция, ayызшa бaяндaмa, мaкaлa тyрiнде болуы мyмкiн. Кез-келген жумыстыц нэтижесiн шыFaрy yшiн ец со^ы децгейi бaFaлay жyйесiнiц дурыс Уйымдостырылуы келесi зерттеyлердi одaн эрi терещнен зерттеуге, iзденyге, жaцaны тaнып бшуге деген умтылысты оятaды. Сондыктaн, окyшылaрдыц жумысын бaFaлayдa бiр нэсенiц aрa жiгiн aжырaтып aлy керек деп ойлaймыз. «ЖоFaры» бaFa - бул коFaмныц (сынып, зерттеу тобы мушелер^ aтa-aнa жэне т. б.) мойындayы, aл «жоксы» бaFa - кез-келген кол жеткен нэтижеге лaйык екецщгш ескеру. Ресей Faлымы Н.Ю.Рyмянцевa вз зерттеулершде бaстayыш сынып окyшылaрдыц мэселеш квру, мaксaт коя бiлy, нэтижесш болжaй бiлy, взiндiк тужырымы, зерттеу бaрысындaFы дербестiк т.с.с кзжетп бшктершщ кaлыптaсy децгейiн aныктay aркылы олaрды жумыс нэтижесiн келесiкритерийлермен бaFaлayды усынды:
• зерттеyдi орындayдыц тyрлi кезещнде вз бетiнше эреке ету децгеш;
• топтык жуныс^ коскaн жеке улес мен жуктелген жумысты орындayдaFы жayaпкершiлiк децгейi;
• пэндiк жэне жолпы кузыреттшгш прaктикaдa колдaнa олуы;
Kß3aK, мeмлeкemmiк K,u3dap пeдaгогикaлыцyнивepcиmemiнiц Хaбapшыcы № 1 (77), 2019
• косымшa жaцa a^aparrap сaны мeн сaпaсын;
• мэсeлeнi шeшyдeгi идeяньщ бipeгeйлiгi;
• пpeзeнтaцияны дaйындayFa шыFapмaшылык т¥PFыдaн кeлyi;
• aлынFaн нэтижeнiц коFaмдык жэнe колдaнбaлы мaцызыньщ болуы [5].
Бaстayыш сынып окyшылapыньщ зepттeyшiлiк iс-эpeкeтiн ¥Йымдaстыpyдьщ тeоpиялык
нeгiзiн тaлдaй кeлe, бaстayыш мeктeптe зepттeyшiлiк ^-ape^n! ¥ЙымдaстыpyFa тиiмдi кeлeсi шapттapды aныктaFaн болaтынбыз:
- зepттey мэсeлeсiн нeмeсe тaкыpыбын окyшылapмeн бipлeсe отыpып бaстaFaн aбзaл.
Ce6e6i, окушыныц кызыFyшылыFын eœepwœ, ж^мыстыц нэтижeлi жypiyнщ тaбысты
тепш болып тaбылaды.
- тaкыpыпты тaцдaмaс б^ын кiшi мeктeп жaсындaFы бaлaлapдьщ психологиялык
жэнe
физиологиялык epeкшeлiктepiн eœepy KepeK; Кiшi мeктeп жaсындaFы бaлaлap ж^мысыныц тaкыpыптapы оку ro^^pirnq мaзм¥нынaн нe соFaн жaкын мaFынaдa глынуы тиiс. Бaлaны KызыктыpFaн жобa ж зepттey ж^мысыныц пpоблeмaсы оныц тaнымдык кызыFyшылыFы aясындa жэнe жaкын дaмy aймaFындa болуы тиiс.
- жобa нe бaкылay-зepттeyдi оpындay yaкытын мaксaтты тypдe сaбaктык жэнe сaбaктaн
тыс ж^мыс тYpiндe нaкты yaкытпeн шeктeлсe ж^мыс жyйeлi жYpeдi.
- ap6ip зepттey кaжeттi к¥Paддapмeн: мaтepиaлдык-тeхникaлык жэж окy-aдiстeмeлiк,
aкпapaттык жэнe aкпapaттык-тeхнологиялык peсypстapмeн кaмтылyы тиiс.
- тaкыpыппeн ж^мыс бapысындa топсaяхaт, сepyeн-бaкылay, элeyмeттiк aкциялap,
тypлi
мэтiндiк жэнe элeктpондык aкпapaт кeздepiмeн ж^мыс, пpaктикaлык мaцызды eнiм мeн Keq коFaмдык пpeзeнтaция дaйындayды (epeсeктep, aтa-aнaлapды, м¥Faдiмдepдi шaкыpып) дa KOсyFa болaды.
- peфлeксиялык ситтга болуы тиiс. Эйткeнi, peфлeксияFa yйpeтy aсa мaцызды. Рeфлeксия кeзiндe окyшылap eзapa жэнe шaFын топтapдa зep1тey идeясынa кaтысты Kepi бaйлaныстap 6eprn, соныц нэтижeсiндe идeясын толыктыpып, нэтижeсiн шыFapyFa yйpeнeдi.
Австpaлиялык бaстayыш сынып м¥Faлiмi Кeтлин Mоppис 3epney ж^мысын жypгiзгeндe мритм eq aлдымeн Faлaмтоpдaн iздey жyйeсiн пaйдaлaнaды. Бipaк ол жepдeн бaлaлap eздepiнe кaжe1тi такты aкпapa1ты тaбa aлмaйды. M¥Faлiм эpкaшaндa aшылFaн rnpa^amiq бaдaдapдыц психикaсынa кepiсiншe эсep eтyiнeн коpFaлFaнынa кeзiн жeткiзiп гдуы KepeK дeйдi. Эз тэжipибeсiндe Кeтлин Mоpис Kiddle, KidRex, KidzSearch - iздey жyйeлepiн колдaнaды eKe^ Б^л сaЙ1тapдыц бaлaлap ушш тиiмдi api тaнымдык кызыFyшылыFын оятып, ap тypлi жapнaмaдapдaн, кepeксiз aкпapa1тapдaн коpFaлFaнын eз тaжipибeсi apкылы кeз жeткiзгeнiн aйтaды [6].
Бiздiц eлiмiздe дe eшбip жapнaмaсыз тeк 6ananapFa apнaлFaн сaйт www.bilimland, kids.kz K¥paстыpылды. Кeз-кeлгeн окушы сaЙ1тa тipкeлiп, eзiнe кaжe1тi aкпapa1тapды aдa aлaды. Дeгeнмeн, сaйт aлi дe толыктыpyды кaжeт eтeдi.
Бaстayыш сынып окушысы мeктeпкe кeлгeндe окyFa, м¥Faлiммeн ынтымaктaсyынa мол мумюндш болгды жaнe м¥Faлiмнiц бaсшылыFымeн шaFын топтapдa eздiгiнeн apeкeт eтyi кyшeйeдi. Ал кeлeсi дeцгeйдe eq жоFapFы шeктiк мeлшepдe eздiгiнeн оку apeкeтiн оpындayFa, бiлiмiн толыктыpy бaFытындa м¥Faдiмдepмeн apeкeт к¥PУFa, жeкe оку бeлсeндiлiгiнщ apтy кaбiлeтi бaйкaлaды. ^^ы дeцгeйдe окушы зep1тey позициясын игepeдi. Fылыми-тaнымдык жaнe пyблистикaлык мaтiндepдeн, Faлaмтоpдaн eзiнe кaжe1тi мaлiмe1тepдi тaбyды жата оны бepiлгeн yлгiгe (кeстeгe, ^^aFa т.б.) сaй eндeп, жyйeлeyдi, окyшылapдьщ кeпшiлiгiндe оку apeкeтiн оpындayдaFы зep1тeyшiлiк дaFдысы мeн eзiндiк жeкe drai кaлыптaсaды. Б^л стиль болaшaктa олapдыц фyнкционaддык сaya1тылыFын дaмытaды [7].
Cонымeн кaтap, мритмнщ кapaстыpып отыpFaн aкпapa1ты зep1тeyгe жaнe оны сузуге apнaдFaн бeс сaтылы модeлi бiздiц окyшылapымыздьщ зep1тey apeKerimq пaйдaлы ну^те^ болуы мyмкiн. Oлap: нaктылay, iздey, тepeцiнe уцшу, бaFaдay, дaйeксeз (сiлтeмe 6epy). 3p кaдaммeн сaya1ты ж^мыс жypгiзгeндe Faнa зep1тey нaтижeсi тaбысты болуы мyмкiн eкeндiгiн aйтaды. Автоpдьщ б^л ойы шындыккa жaнaсaды. Ceбeбi, кiшi мeктeп окyшылapыньщ зep1тeyшiлiк ю-
эрекет MyFaniMmR кез^арасы бойынша, б^л о^ушылардыц арнайы зерттеу бiлiктiлiктерi мен дагдыларын дамытатын интеллектуалдыщ даму, о^ыту жэне тэрбиелеу одралы болып табылады.
Зерттеушшк ic-эрекетте мYFaлiм багыттаушы, кемекшi, кецесш^ ба^ылаушы релiн ащарады. Дегенмен, о^ушыныц релi ж^мыстыц эрбiр кезецдерше ^арай езгерiп отырады. Бiрarç, барлыщ кезецде де ол танымдыщ эрекет субъекта болып табылады. Сондыщтан бiздщ ойымызша, дамыган елдердегiдей балаларга арналган iздеу жYЙесiн к¥ру ^ажет деп есептеймiз.
Корыта келе, «б^ла^ керсец, кезш аш» деген ^лагатты сезге CYЙенiп, бар мYмкiндiктi пайдаланып, баланыц кабшетш, таланты мен дарынын ашу жэне эрбiр о^ушыныц ез мYмкiндiктерiн, езшдш бiрегейлiгi мен икемдiлiгiн таныта бшуше жагдай жасау - мYFaлiмнщ басты мiндеттерiнiц бiрi. Кiшi мектеп о^ушыларын зерттеу ж^мыстарына тарту олардыц шыгармашылыщ ^абшеттерш ашып, танымдыщ белсендiлiгiн арттырады жэне зерттеу мэселесшщ езектiлiгiн аныщтап, мазм^нын терец ^арастыруга, на^ты ма^саты мен мiндеттерiн белгiлей бiлу бшкттгше ие болып, ездiгiнен шешiм ^абылдай алуына ыщпал етедi. Зерттеу барысында ба^ылауга, а^паратты iздеуге ^ызыгушылыщ бiлдiрген о^ушылар орта буын о^уына тез бешмделедь О^ушылардыц кiшi мектеп жасындагы ^алыптас^ан зерттеу дагдылары олардыц функционалдыщ сауаттылыгын арттырып, ездерiне емiр бойы ^ызмет етедi.
Ендеше, бастауыш сыныптан о^ушыны iзденушiлiкке баули отырып гылым мен техниканыц жетiстiгiне сэйкес армандарына жетуге, ез жолдарын табуда д^рыс шешiм ^абылдай алуына, гылымга жетелеу ар^ылы ездерiнiц ^абшеттерш ашуларына кемектесу ^стаздар ^ауымыныц басты ^агидатына айналдыруымыз ^ажет.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Эдютемелш-н^с^ау хат/2018-2019 о^у жылы. Астана, 2018
2. Леонтович А.В. В чём отличие исследовательской деятельности от других видов творческой деятельности // Начальная школа плюс До и После - 2009
3. Муромцева О.В. Подготовка учителя начальных классов к организации учебно -исследовательской деятельности младших школьников//Современные науки и образования. - 2018. - № 4
4. Сартаева Н.Т. Бастауыш мектепте зерттеушшк ю-эрекеттщ жYргiзiлуi // Молодой ученый. — 2016. — №5.2. — С. 53-56.
5. Румянцева Н.Ю. Организация учебно-исследовательской деятельности младших школьников. — М.: Просвещение, 2001. — С. 34.
6. Kathleen Morris. Five tips for teaching students How to research and filter information.Postedon February-23,2018.http://www.kathleenamorris.com/2018/02/23/research-filter/
7. О^ушылардыц функционалдыщ сауаттылыгын ^алыптастыру (бастауыш сыныптар) Эдютемелш ^¥рал. - Астана: Ы.Алтынсарин атындагы Улттыщ бшм академиясы, 2013. - 66 б.
References
1. General provisions Educational and methodical letter / 2018-2019 academic year. Astana, 2018
2. Leontovich A.V. What is the difference between research and other creative activities / / Primary school plus before and After-2009
3. Muromtseva O. V. Training primary school teachers to organization of educational and research activity of younger schoolchildren.//Modern problems of science and education. ISSN 20707428 - 2018. - № 4
4. Sartayeva N. Conducting research activities in primary school // Young scientist. - 2016. -№5.2. - P. 53-56.
5. Rumyantseva N. Organization of educational and research activities of primary school students. - Moscow: Education, 2001. - P. 34.
6. Kathleen Morris. Five tips for teaching students How to research and filter information// Published in February23, 2018.http://www.kathleenamorris.com/2018/02/23/research-filter/
7. Formation of functional literacy of pupils (primary classes) Methodical manual. - Astana: National Academy of Education. I. Altynsarin, 2013. - 66 p.
ВОЗМОЖНОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ
Ф.Б. Асилбаева1, Р.К. Карсыбаева2
12 к.п.н., и.о. ассоц. профессора 12 Казахский национальный женский педагогический университет, Алматы, Казахстан
email: [email protected]
В статье раскрывается исследовательская деятельность учащихся начальных классов и эффективность обучения учащихся исследованию с начальных классов. В этом возрасте у них особенный интерес к познанию нового. Исследовательская работа в начальных классах осуществляется по каждому предмету школьной программы. Авторы считают, что для правильной организации исследовательской работы учащихся учитель должен быть всесторонне, с высокой степенью исследовательской квалификации. При организации исследовательской деятельности учащихся, рассматривая пути их развития и умения, необходимые для их исследования, определяли условия формирования исследовательских навыков младших школьников. Кроме того, исследовательские навыки, сформированные с младшего школьного возраста, способствуют повышению функциональной грамотности учащихся и служат им на протяжении всей жизни.
Ключевые слова: младший школьник, мотивация, творчество, исследовательская деятельность, исследовательские навыки, педагогические условия, организация исследовательской деятельности
THE POSSIBILITY OF ORGANIZING RESEARCH ACTIVITY OF YOUNGER SCHOOLCHILDREN
F.B. Assilbayeva1, R.K. Karsybayeva2
V Cand. Sci. (Pedagogy), acting Associate Professor 1 2 Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan email: [email protected]
The article reveals the research activity of primary school students and the effective of teaching research students from primary school. At this age, they have a special interest in learning new things. Research work in primary school is carried out in each subject of the school curriculum. The authors believe that for the proper organization of the research work of students the teacher should be comprehensive, with a high degree of research qualification. In the organization of research activities of students, considering the ways of their development and skills necessary for their research, determined the conditions for the formation of research skills of younger students. In addition, research skills developed from primary school age contribute to the functional literacy of students and serve them throughout their lives.
Key words: primary school students, motivation, creativity, research activities, research skills, pedagogical conditions, organization of research activities
