CC BY
11The author substantiates the didactic value of linguistic and cultural materials in the context of intercultural communication as a paradigm of teaching foreign languages.
Country studies is a picture of a comprehensive understanding of the country of the language being studied, which can also be carried out in the native language of students. It includes country-specific material and a General methodology for presenting it in teaching various disciplines-history, geography, Economics, etc. At the same time, country studies also include extracurricular, extracurricular work to get acquainted with the country of the language being studied - excursions, conversations, lectures, visits to museums, movies, etc.
The main goal of linguistics is to ensure the communication of Russian language teaching in a foreign language environment while presenting the facts of life of a multinational state of Russia. In our case, we are talking about improving and deepening knowledge of the Russian language outside of the CIS, in particular, in the Republic of the Tajikistan.
Keywords: linguistics, teaching, Russian language, culture, cross-cultural communication, interrelation, methods, techniques, speech etiquette.
Сведения об авторе:
Ашурова Тахмина Махкамовна - соискатель кафедры методики преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни тел: (+992) 981024218 Электронная почта: ashurova.takhmina@inbox.ru
About the author:
Ashurova Takhmina Mahkamovna - researcher of the Department of teaching methods of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini Phone: (+992) 981024218 E-mail: ashurova. takhmina@inbox. ru
ХУСУСИЯТ^ОИ КОРБУРДИ ЧУМЛАХРИ ПАЙРАВ ДАР ЗАБОНХ,ОИ АН1ЛИСЙ ВА ТОЧИКЙ
Давлатов Н.М.
Донишгоци давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Чумла низ мисли дигар вохидхои нахвй ба навъхои гуногун чудо шуда, бо баъзе вижагихояшон аз хамдигар фарк мекунан. Яке аз намудхои чумлаи пайрав - чумлаи пайрави микдору дарача буда, микдор ва дарачаю андозаи амалу аломати сарчумларо шарху тавзех медихад. Ин намуди чумлаи пайрав, пеш аз хама, микдори амалу аломати сарчумларо эзох медихад: Издщом он цадар зиёд буд, ки онцо базур ба худ роц мекушоданд, It was so overcrowded that people could hardly make their way. Ранено парида, чашмцо дарун рафта, биницо тег кашида, дастцо цубла зада, кафида ва хуншор шуда, пойцо обила карда ва цароцат пайдо карда ва либосцо дарида, ба андозае ки аз пероцан танцо шерозаи гиребон ва аз эзор фацат нефа мондааст. (С.Айни). The face was pale, the eyes gone down, the nosethinned, the hands blistered, crackinged and became blood-stained, the feet corned and wounded and the clothes tomed to the extent that only embroidered tape remained of his shirt and an overcast of his pants [7, с.33]. Х^аво чунон соф буд, ки роци калон бо дарахтони дар ду канораш сатор саф кушода то дур намоён буд. The weather was so bright that the highway with trees drawn up in two lines were seen from the distance.
Чумлахои пайрави микдору дарача ба воситаи пайвандакхои тобеъкунанда, калимахои хамнисбат, мутобикати шаклхои феъли хабархои сарчумла ва чумлахои пайрав, ки чои он дар дохили чумлахои мураккаби тобеъ ва интонатсияи тобеъ бо сарчумла алокаманд мешаванд. Аз тахкику баррасии сарчашмахо аён гардид, ки чумлахои пайрави микдору дарача бо пайвандакхои ки, ба дарацае ки, то ба дарацае ки, ба андозае ки, ба хадде ки, то хадде ки, ба цадре ки, хар цадар ки ба сарчумла тобеъ мешаванд.
Дар низоми пайвандакхои ин навъи чумлахои пайрав пайвандакхои тобеъкунандаи чуфти чи дарацае ки...ба цамон дарача, чи андозае ки...цамон цадар, чи цадаре ки...цамон цадар, цар чи цадар ки...цамон цадар, ба цадре ки...цамон цадар низ истифода мешаванд, ки аз пайвандакхои таркибй ва калимахои хамнисбат ба амал омадаанд. Пайвандаки ки яке аз серистеъмолтарин пайвандакхо дар чумлаи пайрави микдору дарача буда, доираи васеи истифода дорад [6, c.273]:
а) хдмин кадар: Х,амин кадар вай кашола кардааст, ки чон аз бадани рубох баромадааст ( Афсонахои халки точик).
б) он кадар, он микдор: Манн бошам он кадар саргардон, ки ба онхо хар вакт маш гул шуда наметавонам (Ч.Икромй) .
в) ба андозае ки: Ба андозае ки мо аз деворхои дарадошта поён рафтем, харорат паст мешуд (Сайр дар мох).
Чумлаи пайрави микдору дарача дар дохили чумлахои мураккаби тобеъ мавкеи муайян дорад. Бояд гуфт, ки аксари чумлахои пайрави мазкур пеш аз сарчумла меоянд.
Чумлахои пайрави микдору дарача бо пайвандаки ба хадде ки пеш аз сарчумла чойгир мешаванд, аммо дар таркиби онхо ба дарачае ки, ба андозае ки бошад, онгох пеш аз сарчумла ва хам пас аз он низ меоянд.
Чумлахои пайрави микдору дарача, ки маънои мукоисаро ифода мекунанд ва бо пайвандаки хар кадар ки ва дигар пайвандакхои чуфти монанди чи дарачае ки ба хамон дарача, чи кадар ки хамон кадар ва гайра ба сарчумла тобеъ шудаанд, пеш аз он низ меоянд: «Хрр цадар ки фоида зиёд мешуд, иштихри пахтачиёни гурусначашм цам цамин цадар зиёд мегардид (СЛйнй). Ман аз тарси гаятидан цар цадар ки ба ёли вай сахттар мечаспидам, динг-динги вай цамон цадар зиёдтар мешуд (С. Айни)».
Чумлаии пайрави микдору дарача бар эзохи калимахои хамнисбат омада, ба воситаи пайвандаки ки ба сарчумла алокаманд шуда бошад, пас аз он чой мегирад: Он цадар роц рафт, ки чоруцаш галбер, асояш сузан шуд, муи сараш расида ба миёнаш расид. (Афсонщои халци тоцик).
Чумлаи пайрави монанди - Adverbial clause of comparison Дар забони англисй ин намуди чумлахои пайрав бо чунин ном вучуд надорад, вале пайвандакхои тобеъкунандаи онхо ба хам монанд хастанд. Аммо бар хилофи чумлахои пайрави тарзи амал чумлаи пайрави монандй сарчумларо ба воситаи монандкунй ва мукоиса шарх медихад [5, с. 288]: Баногох мисли он ки касе дар хонаи торик гугирд зада бошад, дар майнам фикре чарогак зада то каъри дилам расид (АШукухй)
Дар чумлаи мураккаби тобеъи зерин чумлаи пайрав монанди ба воситаи мукоиса ифода ёфта, тамоми сарчумларо шарх медихад: Чи тавре ки як касбро ба касби дигар табдил додан ба осонй муяссар намегардад, омухтани ин саба; хам осон набуд. (Ф.Ниёзй)
Дар забони англисй чумлаи пайрави мукоиса (Adverbial clauses of comparison ), ки ба гурухи чумлахои пайрави тарзи амали ин забон дохил мешаванд, то хадде ба чумлаи пайрави монандии забони точикй шабохат дорад.: Не works as quickly as I do.
Аз тахлили сарчашмахои забони точикй аён гардид, ки чумлахои пайрави холи монандй бо пайвандакхри зерин ба сарчумла тобеъ мешаванд:
мисли ин (он) ки, монандй он ( ин ) ки, ба монандй он (ин) ки, чунон ки, чуноне ки, хамчуноне ки, гуё, гуё ки, ки гуё, гуё ин ки, ба тавре ки, ба тарзе ки, ба тарике ки, чи тавре ки, чи хеле ки, чи навъ ки, ба чи тарзе ки ва f. : Чи тавре ки биринч бе курмак намешавад, дар чамъияти мо низ хар хел одамон хастанд (С. Еанй);
ба тарзе ки: Ман ин корхоро, ба тарзе ки гурба харакати мушро пояд, поида меистодам. ( С. Айнй);
чи навъе ки: Сухани бад чи навъ ки гуши касро мехарошида бошад, хатти бад хам барои чашми кас чунин аст. (Вакоеъномаи Аспанзод).
Чумлаи пайрави монандй аксар вакт пеш аз сарчумла ё пеш аз амали он меояд. Чумлаи пайрави монандие, ки бо пайвандакхои ба тавре ки, ба тарзе ки, ба тарице ки, чи хеле ки, чи навъ ки ва ба чи тарзе ки алокаманд шудаанд, пеш аз сарчумла чой гирифтаанд [4, с.292].
Чумлахои пайрави монандие, ки ба воситаи пайвандакхои мисли он ки, монанди ин ки, чунон ки ва гуё ки тобеъ гардидаанд, аксар пеш аз сарчумла ва баъзан дар мобайн е пас аз он хам меоянд: Давлат руймолчаи сафеди пиромунаш гулдузиро дар хаво дошта гирифту беихтиёр, чунон ки касс гули нав аз буттааш чидаи садбаргро мебуяд, буид ва аз он буи рую муи шамида мает гардид. (Р.Чалил)
Агар чумлаи пайрави монандй бар эзохи калимахои хамнисбат омада бошад, он гох хатман пас аз сарчумла меояд: Бибиоиша худро ба Ибод чунон намуд, ки гуё то хол одинаро ба хонаи хучаин рафта мепиндошт. (С. Айнй).
Чумлаи пайрави сабаб (Adverbial Clauses of Cause). Чумлаи пайрави сабаб одатан сабаби фикри (амали) дар сарчумла ифодашударо шарх медихад. Ин намуди чумлахои пайрав пайвндакхои зеринро доранд: ки, чун, чунки, зеро, зеро ки, чаро ки, азбаски (зи баски, баски, зи бас), модом ки, модоме ки, барои ин ки, барои он ки, бинобар ин ки, бинобар он ки, аз он ки(з-он ки), бо он ки, аз он чо ки, ба сабаби ин ки, ба сабаби он ки, сабаб ки, сабаб ин ки, аз ваццои ин ки, аз цицти он ки, ба туфайли он ки, дар натицаи он ки, ба муносибати он ки, дар асоси ин (он) ки дар забони точикй, ки шумораи тахминии онцо 26 - то аст. as, because, since, so, that, lest, seeing (that), considering, for, now that ва иборахри пайвандакии for the reason that, in view of the fact that, in so far as( insofar as) by eason of - дар забони англисй, ки микцори онхр 14 - то аст. Мисолхри ин намуди чумлаи пайравро дар хар ду забон мукоиса мекунема) I went away because there was no one there [9, c. 146].
Х,оло мо шарху эзохи онхоро дар таркиби чумлахо мушохида мекунем:
Ман рафтам, чунки дар он чо касе набуд
б) Since you have finished your work, you may go home.
Модоме ки корро тамом кардаед, метавонед ба хона равед.
в) Now that he is here, he can tell you about them.
Модоме ки у дар инцост, вай ба шумо дар бораи онцо нацл карда метавонад.
г) Не walked quickly for he was in a great hurry.
Вай тезроц мерафт, зеро хеле шитоб мекард.
д) Китобатонро ба у надодам, чунки (зеро, зеро ки) уро надидам.
I did not give him your book because I had not met him.
е) Дигар ба хонаи ман наравед, ки ба дидани шумо майл надорам.
Do not come to my house again as I do notwamt to see you
anymore.
ж) Вай ки омад, ин цо дарояд.
Since he has arrived, let him come.
з) Сацари барвацт биё, ки дар он вацт зецнам тоза ва фикрам бурро мешавад.
Come in the morning as I am more intelligent amd my thoughts are more distinct at that time.
и) Модом ки дар болои куц абр нест, тобиши офтоб яхцро об мекунаду об бисёр мешавад.
As there are no clouds over the mountain, the glitter of the sun melts ice and water will be in abundance [7, c. 66].
Дар чумлахои а, г, чумлахои пайрав, ки бо пайвандакхои for ва because омадаанд, пас аз сарчумла чойгир шудаанд. Акси ин тартибро дар мисолхои б, в ( бо пайвандакхои since, now that) мебинем. Чолиб аст, ки дар чумлахои е ва ж, ки аз забони точикй тарчума шудаанд, пайвандаки since чои худро таFЙир намедихад, яъне чумлаи пайрав бо ин пайвандак хамеша дар аввал, пеш аз сарчумла меистад: Since you are ill I shall do the job myself. Модоме ки my бемори, ман худам корро ичро мекунам.
Пайвандаки модоме ки - забони точикй ба мисли since хамеша дар аввал, пеш аз сарчумла бо чумлаи пайрав меояд: Модоме ки худи ин бача хам надидааст, ба гапи вай бовар карда намешавад. Since the boy has not seen himself, one cannot believe in his words.
Дар мисоли ж пайвандаки ки дар дохили чумлаи пайрав омадааст.
Чумлаи пайрави сабаб одатан ба тамоми сарчумла тобеъ шуда меояд. Аммо чумлаи пайрави сабаб як аъзои сарчумларо хам шарх дода метавонад. Дар ин сурат чумлаи пайрави сабаб бештар ба калимахои хамнисбат тобеъ шуда, ба воситаи онхо сарчумларо эзох медихад: Ман ин амалро барои он тарк накарда гаштаам, ки писарам аспро дуст медорад. (С.Айнй).
Чумлаи пайрави сабаб аз руи шархи сабаби амалу холат ва аломати сарчумла ба ду хел чудо мешаванд: а) Он чо бештар сабаби амали сарчумларо эзох медиханд.
Барои хамин хам аксарияти чумлахои пайрави сабаб пас аз сарчумла меоянд (дар забони точикй) : Ман тарсида кадамамро тезтар мондам, зеро ки онхоро оворагард ва дузд гумон карда будам. (С.УлуFЗOда). We took umbrellas, because we were afraid it would rain.
б) Дар кисми дигари чунин чумлаи мураккаби тобеъ муносибати сабабу натича мушочида мешавад. Чумлаи пайрави сабаб амали сарчумларо эзох дихад, дар сарчумла натичаи он амал ифода меёбад. Дар ин маврид пеш аз сарчумла омадани чумлаи пайрави сабаб бештар дучор мешавад: Азбаски у чанд сол пештар аз Ятим дар саFирхона чойгир шудааст, хату саводи хубе баровардааст. As it is wet, we shall stay at home. As there were no porters, we had to carry theluggage ourselves.
Воситахои алокаи тобеи чумлаи пайрави сабаби забони точики пайвандакхои сершумори тобеъкунанда ва калимахои хамнисбат мебошанд. Чои чумлаи пайрави сабаб дар таркиби чумлаи мураккаб муайян буда, ин хусусият ба забони англисй низ хос аст.
Пайвандаки точикии ки ва муодилхои англисии он as ва because аз серистеъмолтарин пайвандакхо чумлаи пайрави сабаби забонхои мукоисашаванда мебошанд. Онхо хам дар забони китобй ва хам гуфтугуйй васеъ истифода мешаванд.
Дар забони точикй аз 4 мавкеи истифодаи пайвандаки сабаби ки ёдовар мешаванд:
1. Ин пайвандак дар аввали чумлаи пайрави сабаб пас аз сарчумла меояд: Аммо ширбиринч мепазем нагуй, ки биринчи паст медихад.
2. Пайвандаки ки дар мобайни чумлаи пайрави сабаб меояд ва чои худро дар дохили чумлаи пайрави пеш аз сарчумла омада иваз карда метавонад: Бой ки ба тарафи Карши сафар карда буд, хавлии берун хомуш ва ором меистод.
Пайвандаки ки дар чумлахои пайрави чидаи пеш аз сарчумла буда хусусияти ачибе зохир менамояд. Дар ин маврид вай дар мобайни чумлаи пайрави сабаби чидаи аввал меояд, чумлаи пайрави сабаби чидаи дуввум ба пайрави якум факат бо пайвандакчои паихамчида шаванда пайваст мегардад [8, с.244]: Оймулло ки аз ин тавр хор карда шудани чунараш сахт меранчид ва дилашро дарду алам пора мекард, дар ин кабил мавридхо дигар на хонда метавонист, на навохта (ЧИкромй).
3. Чумлаи пайрави сабаб бо пайвандаки ки ба эзохи калимахои хамнисбате, ки дар сарчумла ба вазифаи холи сабаб меоянд ва маънои хамин пайвандакро таъин мекунанд, кор фармуда мешавад:
Аммо у барои он посбонро аз вазифааш холи кард, ки шабона, дар вакти посбонй, хоб кардааст (Афсонахои халки точик )
4. Дар охири чумлаи пайрави сабаб хам пайвандаки ки меояд.
Яке аз вежагихои пайвандаки модоме ки дар он аст, ки он серистеъмол буда, дар нутки гуфтугуйи ва китобй вомехурад. Ин пайвандаки сермаъно чумлаи пайрави сабаб ва шартро ба сарчумла мепайвандад. Дар чумлаи пайрави шарт мутобикати шаклхои феъли хабархои сарчумла ва чумлахои пайрав накши мухим мебозад. Хабари чумлаи пайрави шартй бо пайвандаки мазкур одатан ба шакли сигаи шартй хохишмандй ифода мешавад.
Пайвандакхои барои ин ки, барои он ки хам дар нутки гуфтугуйй ва хам китобй кор фармуда мешаванд. Ин пайвандакхо дорои маънои сабаб ва максад буда, чумлахои пайрави сабаб ва максадро ба сарчумла мепайванданд.
Пайвандакхо хангоми тарчума ба забони англисй тагйир ефтанд, ки ин ба хар ду забон хос аст, яъне сермаъноии пайвандакх ба таври васеъ мушохида мешавад [9, с.211].
Дар забони точикй чумлахои пайрави сабаб аксар вакт пас аз сарчумла омода, сабаби ичрои амали сарчумларо шарх медиханд. Гайр аз он, чои чумлаи пайрави сабаб ба пайвандакхои сабаб низ вобастагй дорад. Масалан, чумлаи пайрави сабаб бо пайвандакхои чунки, зеро, зеро ки, чаро ки, пас аз сарчумла меоянд. Бо пайвандаки чун одатан пеш аз сарчумла омадани чумлаи пайрав мушохида мешавад. Бо пайвандакхои азбаски, модом (е) ки одатан пеш аз сарчумла меояд [5, с.239].
Чои чумлачои пайрави сабаб дар забони англисй то хадде вобаста ба пайвандакхои тобеъкунандаи таркиби он аст. Пайвандакхои as, since, now that дар аввал омадани чумлахои пайравро таъмин мекунанд. Дар мавриди пайвандакхои because ва for хаминро бояд гуфт, ки чои мукаррарии онхо пас аз сарчумла мебошад. Дар чумлаи мураккабе, ки дар таркибаш чумлаи пайрави сабаб бо пайвандаки барои он ки пайваст шудааст, хангоми ба забони англисй тарчума кардан он чумлаи пайрав пас аз сарчумла меистад, зеро муодили англисии он - because пас аз сарчумла гузошта мешавад.
Як нуктаи дигарро рочеъ ба пайвандаки now that бояд кайд кард, ки он гохо бидуни that истифода мешавад: Now she has come, she will type your letter immediately.
Х,амин тавр, масъалаи омузиши чумлаи пайрав ва навъхои он дар забонхои тахкикшаванда яке аз мавзуъхои мураккаб ва бахснок ба шумор рафта, то хол хам забоншиносон дар тахкики он ба хулосаи зарурй наомаданд ва ин муамморо яке аз падидахои халношудаи забон мехисобанд. Масъалаи тахкики мавзуъи мазкур аз нигохи мукоиса ба бисёр муаммохои забоншиносии мукоисавй чавоб хохад гуфт.
Бояд ишора намуд, ки чумлаи пайрави микдору дарача ва монандиву сабаб яке аз навъхои сермахсултарин ва сертаркибтарин буда, аз дигар намудхои чумлаи пайрав тафовут дорад.
АДАБИЁТ
1. Грамматикам забони адабии хозираи точик Душанбе: «Дониш» - 1989 - 224 с.
2. Забони адабии хозираи точик Синтаксис. Душанбе: «Ирфон» - 1970.
3. Забони адабии хозираи точик. Синтаксис. Душанбе: «Маориф» - 1984.
4. Зикриёев Ф. О сложносочиненном предложении в современном таджикском литературном языке. — Забоншиносии точик. АФ РСС Точикистон. «Душанбе» - 1984.
5. Зикриёев Ф. Паратаксис как синтаксическая единица. — Актуальные проб иранской филологии. (Материалы VIII Всесоюзной научной конференции) Душанбе: «Дониш», 1985.
6. Bractical English Grammar by Correspondence. Москва 1973 УА. Natanson.
7. A Communicative Grammar of English Geoffrey Zeech Jan Svartik «Moscow» - Prosvesh - chenge - 1983.
8. A Grammar of the English Language. Просвещение 1961.
9. Bloch M.Y Л course in Theoretical English Grammar. М.: Pravda 2000 - 265.р.
ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПРИДАТОЧНЕ ПРЕДЛОЖЕНИЙ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
В этой статье исследуются особенности использования придаточных предложений в английском и таджикском языках. В своей статье автор постарался глубоко и подробно изучить все аспекты актуальной проблемы. Следует отметить, что данная тема является одной из самых сложных и дискуссионных тем грамматики и отличается от других проблем синтаксических
единицах своей структурой и составом. Лингвистические источники утверждают, что большинство придаточные предложений, количество и степень в таджикском языке обычно встречаются перед главное предложение или действия. В современном английском языке, наоборот, придаточные предложения количество и степени всегда ставятся в конце или после главное предложения.
Ключевые слова: придаточные предложения количество и степень количество и степень, придаточные предложения причина, сложный, производный, простой, составной, предложение, грамматика, категория, язык, лингвистика, придаточное предложения, придаточное предложение времени, подлежащее, сказуемое, определение, различия, глагол, главные члены предложения, простое предложение.
THE PECULIARITY USE OF SUBORDINATE CLAUSES IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES
This article deas with the use subordinate clauses in English and Tajik language. In his article, the author tried to stady deeply and in detail to all aspects of the current problem. It should be noted that this topic is one of the most difficult and complex topics of grammar and differs from other problems of syntactic according to their structure and composition. Linguistic sources state that most subordinate clauses of quantity and degree in the Tajik language usually comes before main clause or action. On the other hand, in modern English, the adverbial clause of quantity and degree comes at the end or after the main claue
Keywords: adverbial clause of quantity and degree, adverbial clause of reason, simple, compound, sentence, grammar, category, language, linguistics, subordinate clause, adverbial clause of time, subject, predicate, attribute, differentiation, verb, main clause, simple sentence.
Сведение об автора:
Давлатов Назримад Муродзода - соискатель кафедры лингвистики и сопоставительной типологии, Таджикского государственного педагогического университет имени Садриддина Айни. Электронная почта: nazir-davlat@bk.ru, тел: (+992) 981022494
About the author:
Davlatov Nazrimad Murodzoda — researcher of the Department of Linguistics and Comparative Typology, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. E -mail: nazir-davlat@bk.ru, Phone: (+992) 981022494
УДК 809.155.0:802.0 КАЛИМАХОИ ИФОДАКУНАНДАИ ЧЕНАКИ АНДОЗА ДАР ЗАБОНХОИ ТОЧДКЙ ВА АНГЛИСЙ (аз руи асари «Еддоштх,о»-и С.Айнй)
Сафарова Р.Б.
Академияи идоракунии давлатии назди Президенти Чумцурии Тоцикистон
Бояд кайд кард, ки харгуна забон дорои сохтору шакли махсуси худ мебошад, ки бо меъёрхову коидахои худ дар замони чахоншавй ва иттилоотй амал мекунад. Дар ин замина чунин ифодахо мухиммияти худро дар ягон мархилаи таърихй аз даст надодааст.
Вобаста ба мавзуи мазкур ифодахои ченаки дарозй аз кабили дигар ифодахоест, ки то замони мо ба таври томи худ дар забон мавкеъ пайдо кардааст. Зимни тахлилхои илмии забонй ифодахои ченаки дарозй дар сохахои гуногун шаклхои мухталифро ба вучуд овард.
Дар рафти тахкики мавзуи мазкур ифодахои ченаки дарозиро ба ду шакл чудо намудем:
- ифодаи ченаки дарозй дар забони гуфтугуй;
- ифодаи ченаки дарозй дар забони адабй (китобй).
Боиси кайд аст, ки аз замонхои кадим одамон дар баробари дигар ченакхо андозаи ашёро хам чен карданд. Ифодахои ченаки дарозй бештар дар сарчашмахои таърихии риёзии кадим ба назар мерасад ва дар хар давлат унвонхои гуногуни хоси худро дошт. Х,атто дар баробари риёзиву хандаса, кимиёву физика ва илмхои дакик, ченаки дарозй дар асархои бадеии шоирону нависандагон дарч гардиданд. Анъанаи мазкур аз даврахои нахустини таърихй то замони мо ба навгонихо ва тагйироти мухталиф дучор гардида, меъёри хурдтарини он низ дакик муайян шуд.
Ченаки дарозй дар замони рузмарра, ба мисли чен кардани андозаи замин (замини назди хавлигй), хона ва хатто масофаи муайяни шикор ва мохигирй лозим аст.
Ифодаи ченаки дарозй дар забони адабй нисбат ба забони гуфтугуй дакиктар чен карда мешавад ва ифода меёбанд. Бинобар вобаста ба ин нукта Устод Айнй аз нахустин нависандагони точик мебошад, ки дар асархои аришманди худ ченаки дарозиро муфассал ва дакик баён намудааст.
