Научная статья на тему 'ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЗЫКА ФАЛАК И ГУРГУЛИ В ОРАТОРИИ - БАЛЕТА “ДАЛЁКИЕ ГОЛОСА” ТАЛАБА САТТОРОВА'

ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЗЫКА ФАЛАК И ГУРГУЛИ В ОРАТОРИИ - БАЛЕТА “ДАЛЁКИЕ ГОЛОСА” ТАЛАБА САТТОРОВА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
33
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУЗЫКА / ФАЛАК / ГУРГУЛИ / ОРАТОРИЯ / БАЛЕТ / ОСОБЕННОСТЬ / КОМПОЗИТОР / ПРОИЗВЕДЕНИЯ

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Пиракова Шарифамо Саиджаъфаровна

Статья посвящена анализу особенности музыки фалак и гулгули в оратории - балета «Фарёдидурихо» («Далекие голоса») Талаба Сатторова. Автор подчеркивает, что «Далекие голоса» уникален во многих отношениях. «Во - первых, балет-оратория ТалабшоСатторова стал первым обращением таджикских композиторов к этому редкому жанру. Принципиальное отличие этой музыкальной формы от классической оратории состоит в том, что нет в «Далеких голосах» традиционного деления на части. Здесь благодаря усилиям композитора достигается органическое единство образного и музыкального строя. Необычайно новаторским стало, как ни странно это звучит, использование в музыке наряду с характерными для оратории средствами - ариями, хорами, ансамблями - манеры народного пения, характерной для тех мест, где родился и жил Восе. Речь идет о фалаке.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF USING THE MUSIC OF FALAC AND GURGULI IN THE ORATORIO-BALLET “FAR VOICE” OF TALAB SATTOROV

This article describes the work of the Tajik composer TalabshoSattorov’soratorio-ballet “Far voices”. The given work was dedicated to the 100thanniversary of the revolt of Vose against local ruler. To this data were created many literary and artistic works. Playing the in the scene is considered as an important event for cultural life of the Republic of Tajikistan. The author emphasizes that Distant Voices is unique in many ways. “Firstly, the ballet oratorio TalabshoSattorova was the first appeal of Tajik composers to this rare genre. The fundamental difference between this musical form and the classical oratorio is that there is no traditional division into parts in “Distant Voices”. Here, thanks to the efforts of the composer, an organic unity of the figurative and musical system is achieved. Strange as it may sound, the use in music along with the means characteristic of the oratorio - arias, choirs, ensembles - the manner of folk singing that is characteristic of the places where Vose was born and lived, became extremely innovative. Thisis a falak.

Текст научной работы на тему «ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЗЫКА ФАЛАК И ГУРГУЛИ В ОРАТОРИИ - БАЛЕТА “ДАЛЁКИЕ ГОЛОСА” ТАЛАБА САТТОРОВА»

Ба хамин маънй, ба андешаи мо, миллат бояд ба тачрибаи таърихии худ ва дигарон такя кунад, давлат бояд хамеша сабакхои таърихи миллати худ ва дигаронро пеши назар дошта бошад. Такя бар тачрибаи таърихй яке аз шартхои асосии растагорй ва эхёи миллист» [5, с.55].

Хамин тавр, хулоса баровардан мумкин аст, ки ташаккули фарханги худшиносиву худогохиии чавонон тавассути муасисахои ичтимоиву фархангй дар замони истиклол бо мухтавои нав мукаммал гардид. Вусъати ташаккули фарханги худшиносии миллим чавонон зери химояи бевоситаи давлат карор гирифт. Дастгмрим давлатии ташкилоту муассисахои мазкур, ки хизматрасонии мттмлоaтии чавононро таъмин мекунад, дар асоси озмун ва конунгузорим чумхурии Точикистон сурат мегирад [1, с.7]. Муассисахои ичтимоиву фархангй дар амри ташаккули худогaхмм чавонон накши бориз бозиданд. Онхо насли дорои чахонбинии чадид ва мусаллах бо донишхои замонавиро тарбия намуданд. Дар ин росто, «Барномаи ватанпарастим чавонон» ва амалй гардидани нуктахои мехварии он руйи даст шрифта шуд, ки татбики амалии он бахри парвариши чавонони сохибзавку чуянда ва эчодкор замина фарохам овард. Натичаи амалии хамин Барнома аст, ки феълан муассисахои фархангй ва санъати чумхурй дар тарбияи худшмнaсим миллй ва ватандустии чавонон яке аз чойхои намоёнро ишгал менамояд. Тачриба нишон дод, ки рохандозим кавии хамкории муштараки чавонон бо муассисахои фархангй ва санъат ба монанди осорхонахо, театрхо, клубу хонахои маданият, китобхонахо, муассисахои мусикй, ансамблхо, студияву кружокхо, мактабхои олию миёнаи мусикй барои ташаккули фарханги худшиносии миллй ва ватанпарастии чавонон дорои ахамияти вижа ва самараи нек мебошад.

АДАБИЁТ

1. Мачмуаи асноди меъёрй- хукукй дар самти татбики сиёсати давлатии чавaнон дар Точикистон.-Душанбе, 2010.-146 с.

2. Равшангари афкори чомеа (мурапмбaн: Хомвдов О., Набиев А., Умаров C/О.Хоммцов,А.Набмев, С.Умаров// ДушанбеДваштич, 2009.-70 с.

3. Фарханги тафсирии забони точмкй-Душанбе:Пажухишraхм забон ва адабиети ба номи Рудакй, 2010.-305 с.

4. ХодизодаРасул. Ахлок ва чомеа/Р.Ходмзaда//.-Душанбе:Ирфон. 2008.-118 с.

5. Шакурй М. Истиклол ва худшиносии ичтимоъиву mънавйMШакурй//-Душанбе:Олм Сомон, 1999. -142 с.

6. Эхёи арзишхои фарханги миллй ва динй (мураттибон Мирзозода А. ва Олимов Ф.).-Душанбе:Балэгат, 2016.-244 с.

ФОРМИРОВАНИЕ КУЛЬТУРЫ САМОПОЗНАНИЯ, НАЦИОНАЛЬНОГО ЕДИНСТВА И ПАТРИОТИЗМА МОЛОДЕЖИ ЧЕРЕЗ СОЦИОКУЛЬТУРНУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Воспитание патриотизма в молодёжи в период независимости республики приобрела весьма обширное понятие и включает в себе важные проблемы общества. Одним из важных качеств патриотизма молодёжи по средством социально - культурной деятельности является не только любовь и верность к городу, отдельной деревне или району, но и оно должно включать в себе всю нашу родину - Таджикистан. В статье приведены главные качества патриотизма молодёжи по средством социально -культурной деятельности.

FORMATION OF CULTURE OF SELF-KNOWLEDGE, NATIONAL UNITY AND PATRIOTISM OF YOUTH THROUGH

SOCIO-CULTURAL ACTIVITIES

The upbringing of patriotism in youth during the period of independence of the republic acquired a very extensive concept and includes important problems of society. One of the important qualities of youth patriotism in the means of socio-cultural activity is not only love and fidelity to the city, a separate village or district, but also it should include our entire homeland - Tajikistan. The article presents the main qualities of youth patriotism as a means of socio-cultural activity.

Сведения об авторе:

Назарова Зебо - преподаватель кафедры культурологии Таджикского государственного института культуры и искусство им. Мирзо Турсунзаде Телефон (+992) 902448478

About the autor:

Nazarova Zebo - teacher of the Department of Cultural Studies of the Tajik State Institute of Culture and Arts name Mirzo Tursunzade. Phone (+992) 902448478

ХУСУСИЯЩОИ ИСТИФОДАИ НАВОХ,ОИ ФАЛАК ВА ГУРГУЛЙ ДАР ОРАТОРИЯ-БАЛЕТИ «ФАРЁДИ ДУРИЛО"- И Т.САТТОРОВ

Пиракова Ш.

Донишкадаи давлатии фарщнг ва санъати Тоцикистон ба номи М.Турсунзода

Талабхуча Сатторов (1953-2007) ба зумраи он бастакороне шомил аст, ки даврахои наврасй ва чавонии хаёташ ба давраи шукуфонии санъати бастакории Иттиходи Шуравй мувофик омадааст. Ин давраи мутаассили инкишофи шяхои гуногунчабхаи як ватани том буд, ки бо маориф ва фарханги мантикан болою рангоранг фарк мекард. Барои як навраси дехотй (аз дехаи Гулзори нохияи Ховалинг), ки табиатан махорати баланди мусикй дошт, аз чониби омузгори хушсалща ва бастакори нотакрор Дамир Дустмухаммадов сари вакт дарк гардидан, ин дар сахифаи зиндагиномаи Талабхуча Сатторов огази

дигapгyниxoи чиддй мaнcyб гapдмд. Д.Дycтмyxaммaдoв xaнyз дap ofo3m coлxoи 1970-ум дap тeaтpи Кулоб мexнaтдycгй Ba чозибш дapкм BorçeMM caнъaти муш^й доштани Тaлaбxyчa CanopoBpo эътмpoф нaмyд.

Тaлaбxyчa Сaтгopoв якe a3 пypмaxcyлтapин кoмпoзигopoн бa хиеОб pa^a ^иб дap xaмaи жaнpxoи мушким кзЪбй acapxoM гapoнapзиш oфapмдaacт. Тсъдоди acapxoM эчoднaмyдaи y дap мaчмyъ a3 150 номгуй зиёд acт.

Яте a3 acapxoM бyзypги oфapмдaи Тaлaбxyчa Сaгтopoв ин opaтopия-бaлeгм '^apëAM дypиxo" мeбoшaд.[6].

AcapM мoнyмeнтaлим Тaлaбxyчa Сaттopoв "Фapёди дypиxo", км бa 100-coлaгмм ш^мши Boceb бaxшмдa шyдaacт, a3 он чиxaт бaco чолмб acт, км кoмпoзмтop бa тaълифи он xeлe эчoдкopoнa Ba нaвчyёнa мyнocибaт кapдa, ОЩЮ дap жaнpи мypaккaб Ba oмexтaи (cинIeгмкмм) opaтopия - бaлeт, ки дap мушким точик нaв буд, эчод кapдaacт Ba бapoи xap4M xyбтap Ba paвшaнтap ифoдa шyдaни FOяи acapaш a3 мaвoд Ba BocMraxoM ГУНОГУН Ba paнгин иcтифoдa бypдaacт.

Oxaнгcoз ду xaiM cyжaвй: BorçebaxoM acлим ш^мши Вoceъpo, ки еоли 1888 дap Бaлчyвoн pyx дoдa бyдaнд Ba ^MccaM чил дyxтapoнpo, ки a3 pyM pMBomx,OM мapдyмй зидди acopaт мyбopизa бypдa, дap кухм Бaлчyвoн бa cam- мyбaддaл гaшгaaнд, бa xaм пaйвacтa, Boôacra бa ин мaвзyъxo мaтнxoи эчодиёти дaxoним xan^, A.Мypoдй Ba rnp4axopo a3 доегони "Огаш"-и М^адшт бa кop бypдaacт Ba бa пapтитypaи acapaш пapтияxoи poB^ фaлaкxoн Ba гypyFлиcapopo низ дoxиn кapдaacт, км ин бapoи миnnй Ba пypтaacиp бapoмaдaни acap нaкши мухим бOзмдaacт.

Aзбacки opaiopMHxoM дpaммaвй-эпикй як нaвъ тклу хикояти BorçebaxoM ^amm мeбoшaнд, шaкnaшoн дap нaзapи aввaл ОЗОД мeнaмoянд.[7].

Aммo дap ara шaкnи чунин acapxoM мoнyмeнтanй мypaккaб бyдa, oнxopo мeгaвoн '^ara дap шaкn" номид. Шaкли opaтopия - бaлeти Тaлaбxyчa CanopoB "Фapёди дypиxo" низ aгap бa тaвpи xeлe умумй нaзap кушм, шaкnи ce кит ad, км a3 киоми мyкaддимaвй - экcпoзитcиoнй, инкишoфдиxaндa (paзpaбoткa) Ba киши xoтимaвй ибopaт acr Вane aгap мо oнpo мyфaccaлIap тaxnиn кушм, мeбинeм км xap як киши ин cиncиnaи лaxзaxo, микpocикn ё микpocиncиna мeбoшaд.

Acap a3 caAOM флeйгaи яккa Ba нолш Гyлизop, дyxтapи Boceb дap caбкм фanaк ofo3 мeшaвaд, км ин мyкaддимa Ba як rnBb пeшгyми xoтимaи фoчeaвим Borçeaxo мeбoшaд.

Бaъд a3 микpocикnи aввan ^opaM a3 ду caxнaи paкcй(бaлeт) дap кaнopxo Ba лaxзaи кanoни xopй дap мoбaйн шypyъ мeшaвaд. ^p xap ду caxнaи parçœ (бaneт) дap opкecтp oxaнгxo a3 "ГypFyлй" иcтифoдa шyдaaнд, ки дap ин чо мyвOфики дpaмaтypгия xapaктepи paзмй пaйдo кapдaaнд. Max3 дap ми^^икли aввan, дap caxнaи xop, Ba^re ки Вoceъ дap кyxи Бaлчyвoн oтaш aфpyxтa, мapдyмpo бa rnypMrn дaъвaт мeкyнaд, ofo3M Borçebaxo cypa! мeгиpaд.

Киши дyввyм Ba ми^^икли дyввyм a3 apияи Boceb Ba лaxзaи parçœ (бaneг) дap мoбaйн бо aB4M (кyлминaтcия)- и бanaндIapини acap - caxpaM фypy нишoндaни ш^мы ибopaт мeбoшaд. Дap ин caxra oxaнги paзмй - кaxpaмoнй a3 "ГypFyлй" бо вapиaнти бyзypгшyдaи он дap xop бa !aBpM кoнтpaпyнктй пaйвacт мeшaвaнд Ba бaъд бa лeйгмoтивe км дap киши aввan гадо дoдa буд, мeгyзapaнд. [5].

Mикpocикли caввyм - ин пaйвacти кyлминaтcияи лиpикй - фoчeaвй (Гyлизop, фanaк) бо xo^^M фoчeaвим acap - caxpaM щтли Boceb мeбoшaд. CaxpaM щщ, ншоиши бeвocигaи щгл нaбyдa, тaвaccyти монологи poвй xикoят мeшaвaд.

Oбpaзи Boceb дap xoлaтxoи гуногуни pyxй нишон дoдa шyдaacт: дap aввan дap xoлaти бa rçapop oмaдaн, дap кynминaтcиям acap - дap xoлaти бap xaмa шaккy шyбxaxo шлиб oмaдaн Ba дap oxMp - дap XOлaти ycтyвopй Ba шикacтнoпaзиpии pyx.

Xa^aM ин вocигaxo - иcтифoдaи фaлaк, "ГypyFлй" Ba poвй дap opaтopия - бaneти Тaлaбxyчa CanopoB "Фapёди дypиxo" нaк;ши мукимми дpaмaтypгиpo M4po мeкyнaнд.

Caбкм фaлaкxoнй дap opaтopия - бaneт ду мapoтибa: дap му^лли^ Ba дap киши caввyм чун нoлaи Гyлизop иcтифoдa шyдaacт. Бopи aввan бо дacттиpим opкecтp чун пeшгyмм фoчea Ba дap oxMp бо xaмoвoзии xop, ки бо лaбxoи бacтa xaмoвoзй мeкyнaд (пeш a3 caxrnaM щгл).

Aтap 6opm aввan obo3m Гyлизop дap пacи caxpa caAO диxaд, 6opm дyввyм Гyлизop бa caxнa бapoмaдa бa дигapoн xaiwpox мeшaвaд.

'T^Fy^' дap "Фapёди ^pMxo" бо ce тapз иcтифoдa шyдaacт: бa тaвpи инcтpyмeнтanй - дap ифои тaнxo opкecтp, дap ифои opкecтp Ba xop Ba дap ифои гypFyлиxoн

Baзифaи гypFyлиxoн Ba poвй дap acap тyнoгyнaнд. Arap тypFyлиxoн (дocтoнcapo) шapxи фaлcaфим Borçebaxopo дoдa, дap caxpaxoM эпикй пaйдo шaвaд, poвй бeштap нaкши вoкeъaнитoppo w^po кapдa, дap бopaи BorçebaxoM дpaмaтикй нaкл мeкyнaд (мacaлaн, caxpaM фypyъ нишoндaни ш^мы Ba ^тли Boceb).

Borçebffi opaтopия-бaлeти мaзкyp a3 он чиxaт apзиши бaлaнд дopaд, ки му^ом^ои xaлким фaлaк Ba гypFyлй мoxиpoнa Ba тaъcиpбaxш иcтифoдa бypдa шyдaacт. AcapM мaзкyp дap тapбияи xyдшинocим миллим нaвpacoн Ba чaвoнoн мздоми apзaндa дopaд.

АДАБИЁТ

1. Азизи Ф.А., Салихова Д.В. К вопросу о роли оркестровых и хоровых форм в опере «Рустам ваСухроб» Т. Сатарова. Либретто оперы. - Душанбе: «Адиб», 2004, 112с.

2. Азизи Ф.А Маком и фалак как явления профессионального традиционного музыкального творчества таджиков[Тексг] / Ф.А Азизи. - Душанбе: Адиб, 2009. -298 с.

3. Гейзер Э.Р. Инструментальная музыка композиторов Таджикистана [Текст] / Э.Р. Гейзер. - Душанбе: Дониш, 1978. - 164с.

4. Курбони, К. Фалак[Матн]: Мачмуи савту сурудхо аз ромишгарони "Фалак". - Душанбе: Ирфон, 2017. - 404 с.

5. Рахимов К. Таджикский эпос «Гургули» в традициях исполнительской школы ХикматаРизоТкст]. - Душанбе: Ирфон, 2019. - 256с.

6. Шкарбаненко Е. К проблеме взаимодействия музыкальных жанров/ на примере оратории - балета Талаб Сатторова "Далёкие голоса" [Текст] / Дипломная работа. Отделение музыковедения. - Душанбе, 1992.

7. Энсиклопедияи адабиёт ва санъати точик [Матн]/ Сармухаррир АККурбонов. - Душанбе , 2004. - Чилди 3. -678 с.

ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЗЫКА ФАЛАК И ГУРГУЛИ В ОРАТОРИИ -БАЛЕТА "ДАЛЁКИЕ ГОЛОСА" ТАЛАБА САТТОРОВА

Статья посвящена анализу особенности музыки фалак и гулгули в оратории - балета «Фарёдидурихо» («Далекие голоса») Талаба Сатторова. Автор подчеркивает, что «Далекие голоса» уникален во многих отношениях. «Во - первых, балет-оратория ТалабшоСатторова стал первым обращением таджикских композиторов к этому редкому жанру. Принципиальное отличие этой музыкальной формы от классической оратории состоит в том, что нет в «Далеких голосах» традиционного деления на части. Здесь благодаря усилиям композитора достигается органическое единство образного и музыкального строя. Необычайно новаторским стало, как ни странно это звучит, использование в музыке наряду с характерными для оратории средствами - ариями, хорами, ансамблями - манеры народного пения, характерной для тех мест, где родился и жил Восе. Речь идет о фалаке.

Ключевые слово: музыка, фалак, гургули, оратория, балет, особенность, композитор, произведения.

FEATURES OF USING THE MUSIC OF FALAC AND GURGULI IN THE ORATORIO-BALLET "FAR VOICE" OF TALAB SATTOROV

This article describes the work of the Tajik composer TalabshoSattorov'soratorio-ballet "Far voices". The given work was dedicated to the 100thanniversary of the revolt ofVose against local ruler. To this data were created many literary and artistic works. Playing the in the scene is considered as an important eventfor cultural life of the Republic of Tajikistan.

The author emphasizes that Distant Voices is unique in many ways. "Firstly, the ballet oratorio TalabshoSattorova was the first appeal of Tajik composers to this rare genre. The fundamental difference between this musicalform and the classical oratorio is that there is no traditional division into parts in "Distant Voices". Here, thanks to the efforts of the composer, an organic unity of the figurative and musical system is achieved. Strange as it may sound, the use in music along with the means characteristic of the oratorio - arias, choirs, ensembles - the manner of folk singing that is characteristic of the places where Vose was born and lived, became extremely innovative. Thisis a falak

Keywords: oratorio-ballet, Tajik, theatre, composition, creativity, ballet-master, conductor, revolt of Vose, chorus master, artist, choreography, music, songs, performance.

Сведения об авторе:

Пиракова Шарифамо Саиджаъфаровна - магистранти 2-го курса Таджискикий государственный институт культуры и искуств им. М.Турсунзаде. Тел: 989146070, E- mail: sharifa97@mail. ru.

About the author:

Pirakova Sharifamo Saidjafarovna - 2nd year undergraduate, Tajik State Institute of Culture and Arts. M. Tursunzade. Tel: 989146070, E - mail: sharifd97@mail.ru.

УДК 514.1.(075.8X575.3)

ВИЗУАЛИЗАТСИЯ ВА А^АМИЯТИ ИСТИФОДАБАРИИ ОН ДАР ТАЪЛИМИ ГЕОМЕТРИЯ

Сафаров С. С.

Донишкадаи омузгории Тоуикистон дар шар Пануакент

Бо пайдо шудани технологияхои нав ба нави коркарди информатсия дар бисёр сохахои фаъолияти инсон, дигаргунии куллие ба миён омад, хусусан мутобикшавии он дар раванди таълим бисёр равишхои кухнаро ба нав иваз намуд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.