CC BY
41
полненное намеками и аналогиями, сложившееся под влиянием буддизма и отраженное в его поэтических трудах, раскрывает читателю удивительный по своей природе синтез культур Востока и Запада.
Восточная литература наделяет своего героя осознанием истинного счастья в покое, в покое души, мысли и сознания, достижение которого возможно лишь, как говорилось выше, путем переосмысления сущего и бытия как такового. Поэты, размышляя в своем творчестве о смысле жизни, о любви, о сущности человеческих отношений, о загадках бытия, утверждают концепцию одиночества, совершенствуя ее своим художественным опытом. Одиночество, отрешение от материального, восприятие мира как иллюзорной сущности, пустотности мира и освобождения себя от привязанностей земной жизни - вот неотъемлемые условия постижения истины и достижения истинного счастья. Со-
страдание связано единой символичной нитью с бытием.
Литература
1. Глускина А. Е. Заметки о японской литературе и театре. - М., 1979.
2. Дугаров Б. С. Всадник: стихотворения. - М., 1989.
3. Дугаров Б. С. Сутра мгновений. - Улан-Удэ, 2011.
4. Его Святейшество Далай-лама XIV. Сострадание как источник счастья. Ноттингем, Англия, 2008.
5. Переломов А.С. Конфуций: «Лунь юй». - М., 1998.
6. Строки любви и печали. Стихи китайских поэтесс / пер. с кит. М. Басманова. - М., 1986.
7. Баир Дугаров. Струна земли и неба: стихотворения. - Улан-Удэ, 2008.
8. Японская любовная лирика. - М., 1999.
Именохоева Иветта Николаевна, аспирант отдела литературоведения и фольклористики Института монголоведения, буддологии и тибетологии СО РАН. 670047, г. Улан-Удэ, ул. Сахьяновой, 6, e-mail: [email protected] Imenokhoyeva Ivetta Nikolaevna, post-graduate student of Department of Literary and Folklore Studies of the Institute of Mongolian, Buddhist and Tibetan studies, Siberian branch of Russian Academy of Science. 670047, г. Улан-Удэ, ул. Сахьяновой, 6, e-mail: [email protected]
УДК 811.512.3136
© Самдан МeнхтYвшин
ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МЕСТОИМЕНИИ «ЧИНЬ», «ТАНЬ»
В СОВРЕМЕННОМ МОНГОЛЬСКОМ ЯЗЫКЕ
В статье рассматривается особенности употребления местоимений «чинь» и «тань». Проводится сравнительный анализ данных слов.
Ключевые слова: особенности, употребление, местоимений, сравнительный анализ.
Samdan Munkhtuvshin
FEATURES OF THE USE OF PRONOUNS «CHIN», «TAN»
IN THE MODERN MONGOLIAN LANGUAGE
The article features of the use pronouns «chin» and «tan» are considered. The comparative analysis of the given words.
Keywords: feature, application, pronoun, the comparative analysis.
«Чинь», «тань» - хоёрын аль нэгийг нь хэ-рэглэхээс нь шалтгаалж уусэх утгын ялгааг энэ егуулэлдээ тодорхойлохыг оролдов. «Чинь», «тань»-нь урдахь тодотгогч Yгээрээ илэрч байгаа юмс сонсогчдод эзэмшигдэх харъяалагдахыг илэрхийлэхээс гадна (жишээ нь: Аав чинь ямар ажил хийдэг вэ?) эзэмшил, илэрч байгаа санааг тодочлох, чухалчлах зэрэг енге аястай хэрэглэгдэх тохиолдол байна (жишээ нь: Энэ ном чинь хэнийх юм бэ?).
Урьд емне гарсан зарим нэг эрдэм шинжил-гээний егуулэлд «чинь», «тань» - хоёрын ялгаа болон хэрэглэх талаар тайлбарлахдаа ихэнхдээ зевхен эзэмшигдэх харъяаглагдахыг илэрхиийл-дэг гэсэн байна. Иймд «чинь», «тань» - хоёрын ялгааг эзэмшигдэх харъяалагдахыг илэрхийлэ-хээр хязгаарлахгYЙ, харин эзэмшил, илэрч бай-гаа санааг тодотгох, чухалчлах зэрэг енге аястай хэрэглэгдэж байгааг хамтатган харьцуулахыг хичээлээ.
«Чинь», «Тань»-ийн жинхэнэ нэр, телеений нэрийн ард байх тохиолдлыг авч Yзье. Тооны нэр,тэмдэг нэр, дайвар уг, дагавар уг, YЙлийн тодотгон холбох нехцел, нехцелдуулэх гэх мэ-тийн дараа байх тохиолдолд (жишээ нь: Европ хувцастай байхыг чинь харахад эстрадын дуу-чин баймаар юм) хамаарагдахгуй. Бас «чинь», «тань»-иар тодотгуулах нэр уг нь уйлийн тодотгон холбох нехцелеер хэлбэржсэн уйл угээр дам тодотгуулсан байх тохиолдлыг (жишээ нь: Бвхийн эрдэмд сургасан анхны багш тань ямар хун байдаг вэ?) авч узээгуй болно. Бусад мате-риалаас узэхэд (жишээ нь: Сонины материалд «чинь», «тань» голдуу ярилцлагын егуулбэр дотор тохиолддог бегеед туунээс бусад найру-улгын терелд цеен тохиолддогийг тэмдэглэх хэрэгтэй. Дээр дурдсанаар «чинь», «тань»-нь тус тусдаа эзэмшигдэх харъяалагдах ба эзэмшил илэрч байгаа санааг тодочлох, чухалчлах зэрэг енге аястай хэрэглэгддэг байна. Жишээ нь: 1. Та чинь буруу зуг явж байна. (егуулэгдэхууний уурэгтэй). 2. Чи чинь надад нэг юм захиж бйсан шуу дээ. 3. Тэр чинь вчигдвр шуу дээ. Дээрхи жишээнээс «чинь», «тань»-нь ямар тохиолдолд эзэмшигдэх харъяалагдах (уунийг харъяалагдал гэж нэрлэе), ямар тохиолдолд илэрч байгаа са-нааг тодочлох, чухалчлах зэрэг енге аястай (уунийг харъяалагдал бус гэж нэрлэе) хэрэглэ-гдэх вэ? гэвэл: ярилцагчийн нэгэнт хэлсэн зуйл буюу емне егуулснээс нь мэдэж болох зуйлийг илэрхийлнэ. Энэ тохиолдолд нэгэнт хэлсэн зуйл нь «чинь»-ийн урдахь заах телеений угээр илэрнэ. Ийм тохиолдолд харъяалагдал бус болно. Ж-нь: Энэ ардчилсан нийгэмд тврийн байгуулла-
гуудад улс тврийн нвлввлвл Y3YYлж болохгYй гэсэн ойлголт юм. Энэ байгууллагууд чинь вврийн хуультай. Харин ийм тохиолдолд харъяалагдал болно. «Чинь», «тань» - хоёрын утгын ялгааны талаар: «чинь», «тань» - хоёрын хоорондох ялгааг «чиний», «таны» 2 (эсвэл «чи», «та» 2) -ын хоорондохтой адил гэж болно. Харъяалагдлын хэрэглээгээр: Жишээ нь: Цаг чинь/ тань аль фирмийнх вэ? (энэ материалд -тань).
Харъяалагдлын бус хэрэглээгээр: Жишээ нь: Би таны ачийг мартахгуй. Таны уудийг чинь манаж, хелийг чинь хучиж явъя.
«Тань»- _нь яригчийн эелдэг,тал засах зэрэг хандлагыг зориуд илэрхийлнэ.Харин «Чинь»-нь тус хандлагыг илэрхийлдэггуй байна.
Ташрамд энэ егуулэлд «Чинь», «тань» -хоёрын утгын ялгааг тодорхойлсон тул энэ хоёроос бусад биеийн хамаатуулах нехцелийг авч узээгуйг тэмдэглэе.
Энэ бухнээс товчхон дугнэлт хийхэд:
1) «Чинь», «тань» - хоёр нь «чиний»«таны» хоёртой адил хэрэглэгддэг.
2) «Чинь» - ээс «тань»-нь хундэтгэлийн утгаар илуу хэрэглэдэг байна.
Литература
1. Бадамдорж Д. Орчин цагийн монгол хэлний утга судлалын ундэс. I хэвлэл Улаанбаатар, 1997, Соел - Эрдэм Дээд Сургууль.
2. Лувсанвандан Ш. Орчин цагийн Монгол хэл зуй. Улаанбаатар, 1966, БНМАУ, ША.
3. Цэдждамба Ц., Моомоо С. (ред.) ОЦММ. Улаанбаатар, 1997, ШЦА, Хэл зохиолын хурээлэн.
Самдан МeнхтYвшин, старший преподаватель кафедры филологии стран Центральной Азии Бурятского государственного университета, г. Улан-Удэ, ул. Смолина, 24а.
Samdan Munkhtuvshin, the senior instructor of the department of philology of countries of Central Asia of BSU, Ulan-Ude, Smolin 24 a (BSU).
