CC BY
1ОЭК 371.26
ЦОРЫТЫНДЫ АТТЕСТАТТАУГА ДАЙЫНДЬЩ Ж¥МЫСТАРЫН ЖYРГIЗУ
ЖОЛДАРЫ
Аннотация. Мектеп оцушыларыныц бшм сапасын арттырып, физикага цызыгушылыгын оятуда, жаратылыстану - математикалыц сауаттылыгын, шыгармашылыц белсендшгт арттыруда теориялыц бшмт практикада цолдана б1луд1ц, ягни есептер шыгара б1луд1ц мацызы вте зор. Емтиханга дайындыц тапсырмаларын орындау барысында физика пэш бойынша б1л1мд1 жет1лд1ру, оцушылардыц взгндгк танымдыц цызметт белсендгретт виртуалды сабацтыц цурамдас бвлтн жузеге асыру, теориялыц тужырымдар жасау, усынылган гипотезаны тексеру бойынша оцыту экспериментг, оныц нэтижелерт статистикалыц вцделу1 арцылы цамтамасыз етшед1.
Клт свздер: Корытынды аттестаттау тапсырмалары, ти1мд1 эд1с тэстдер.
Аннотация. Очень важно уметь использовать теоретические знания на практике, то есть уметь решать задачи для повышения качества образования учащихся, развивать интерес к физике, в повышении естественно- математической грамотности, в творческой активности. В ходе подготовки заданий к экзамену происходит совершенствование знаний по предмету физика, реализация компонента виртуального урока, активизирующего самопознавательную деятельность учащихся, создание теоретических выводов, проверка выдвинутой гипотезы и обеспечивается статистическая обработка ее результатов.
Annotation. It is very important to be able to use theoretical knowledge in practice, that is, to be able to solve problems to improve the quality of education for students, to develop interest in physics, to improve natural and mathematical literacy, and to be creative. In the course of preparing tasks for the exam, knowledge in the subject ofphysics is improved, a component of a virtual lesson is implemented that activates the self-cognitive activity of students, theoretical conclusions are created, the hypothesis is tested and its results are processed statistically.
Такырыптыц езектш1гь Мектеп окушыларыныц бшм сапасын арттырып, физикага кызыгушылыгын оятуда, жаратылыстану - математикалык сауаттылыгын, шыгармашылык белсендшгш арттыруда теориялы; бшмш практикада колдана бшудщ, ягни есептер шыгара бшудщ мацызы ете зор.
Такырыптыц зерттелу децгеш. Емтиханга дайынды; тапсырмаларын орындау барысында физика пэш бойынша бiлiмдi жетiлдiру, окушылардыц езшдш танымды; кызметш белсендiретiн виртуалды сабактыц к¥рамдас белшн жYзеге асыру, теориялы; т^жырымдар жасау, ^сынылган гипотезаны тексеру бойынша окыту эксперимент^ оныц нэтижелерш статистикалы; ецделуi аркылы камтамасыз етшедь
Жумыстыц максаты - 11 сынып бшм алушыларын корытынды аттестаттауга дайындауда тапсырмалар жинагын iрiктеп, физика пэш мрашмдерше кемекшi кдаал ретшде колданбалы курс кдоастыра отырып, саба; беру барысында практикалы; тургыда жэне дидактикалы; эдю ретiнде колдану, арнайы дайындалган тапсырмалармен жYЙелi ж^мыс тYрлерiн жYргiзу аркылы окушыларга материалды мецгерту.
Зерттеу объектш. 11 сынып бiлiм алушыларын корытынды аттестаттауга дайындауга арналган колданбалы курс багдарламасы, оны еткiзу эдiстемесi.
ШАМГОНОВА ДИДАР НУРЛАНОВНА
Б^У МФиз-21. 2курс магистранты Батыс ^азакстан, Орал к
Еылыми жетекшiсi: ф-м. т.к., доцент КУШЕККАЛИЕВ А.Н.
Зерттеу пэш. Физикадан бiрьщFай мемлекетпк емтиханга дайындау бойынша сабактарды eткiзудщ мазмуны, кдоалдары мен эдiстемесi.
Зерттеу болжамы. Егер 11 сынып бiлiм алушыларын корытынды аттесттаттауFа дайындауFа арналFан колданбалы курс к¥Растырылып, iске асырылса, онда окушылардыц пэнге деген танымдылыFы Fана емес, сонымен катар есептердi шыFару бшгшщ калыптасу децгей жэне физиканы окып бiлуге деген кызыFушылыFы, тез есептеу даFдылары, бiлiм сапасы артады.
Зерттеу ж^мысыныц эдкнамалык негiзi.
- зерттеу мэселелерi бойынша психологиялык, педагогикалык жэне эдiстемелiк эдебиеттерге, сонымен катар жаратылыстану пэндерi бойынша т¥жырымдамаларFа, бiлiм стандарттарына, оку баFдарламаларына, окулыктарFа жэне эдiстемелiк к¥PалдарFа теориялык талдау жасау;
- бакылау, сауалнама жYргiзу, сабактарFа талдау жасау;
- айкындау жэне окыту эксперименттерiн жYргiзу.
Зерттеу ж^мысыныц гылыми жацашылдыгы.
1. ^олднабалы курс баFдарламасыныц оку процесше эсерi жэне максаты жэне кажеттшп аныкталады;
2. ^орытынды аттесттаттау мен ¥лттык бiрыцFай тестiге дайындаудыц тиiмдi жолдары карастырылып, окытудыц теориялык негiздерi дэйектелдi;
Зерттеу жумысыныц деректiк непзь Зерттеу барысында ^азакстан Республикасыныц «Бшм туралы» зацы; ^азакстан Республикасыныц орта бшм берудщ мемлекеттiк жалпыFа мшдетп стандарты, оку баFдарламалары, окулыктар, оку-эдютемелш кешендер, физиканы окыту бойынша тYрлi педагогикалык эдiстемелiк ецбектер.
Зерттеу ж^мысыныц гылыми-тэж1рибелж мацызы.
Зерттеу ж^мысында ^сынылып отырFан физиканы окыту процесiнде окушылардыц емтихаета дайындау колданбалы курс баFдарламасы бiлiмдi сапалы игеруге жэне мемлекетпк емтиханды жаксы тапсыруFа кeмектеседi. Окушылардыц танымдык белсендiлiгiн кYшейту, оку процесшщ сапасын арттыру максатында жинакталFан тест нускаларын, кыска мерзiмдi жоспар Yлгiлерiн негiзгi жэне орта мектептiц физика м^ал1мдер1 жэне окушылары пайдалана алады.
Жаца бiлiм жYЙесi - заман талабы. ^азакстанда eмiр сYрiп отырFан эрбiр азамат-мемлекетiмiздiц бiр белшеп. Сондыктан ол барлык iсте сауатты, eздiгiнен эрекет етуге кабiлеттi, жауапкершшп мол азамат болуFа тиiс. Абай атамыз: «Егерде естi кiсiлердiц катарыцда болFыц келсе, кYнiне бiр рет, яки болмаса айына бiр рет езщнен есеп ал!» - деген екен.
^орытынды емтиханды жаксы тапсыру Yшiн сапалы дайындык керек. Окушы м^ал1м берген бiлiмдi мецгерiп кана коймай, оны есептер шыFаруда, eмiрде колдана алуы керек.
Осы себептен ^А^а окушыларды дайындауда тиiмдi эдiстер мен тэсiлдердi Yнемi iрiктеп отыру кажет.
^А сапасын кетеру максатында мынадай максаттар жYктеуге болады:
✓ Бшм алушылардыц ^А-га деген жауапкершшпн арттыру;
✓ КYPделi есептердi шыгару жолдарын Yйрету;
✓ Шапшацдык децгейлерiн кетерш, табандылыкка баулу;
✓ Дэл жауабын дурыс тацдай бiлуге Yйрету;
✓ Эр окушымен жеке жумысты жандандыру;
✓ Ьздешмпаздыкка баулу;
✓ Теориялык бшмдерш белiм бойынша жYЙелi кайталау;
✓ Жыл соцында окулыкка тутас шолу жасау;
✓ Конкурстык тесттердi жш еткiзiп, бiлiм сапасыныц кетерiлуiне ьщпал жасау;
✓ Эр окушыныц токсан сайынгы тест бойынша бiлiм децгейлерiн жариялап
отыру.
Осы аталган мiндеттердi жYзеге асыру Yшiн ец алдымен м¥Fалiм
1. ^А-да камтылатын тапсырмалар бойынша такырыптык жоспар дайындау;
2. ^осымша акпараттар iздестiру;
3. Осы баFытта семинарларFа, педагогикалык окуларFа катысу;
4. Физика пэнiнен ^А^а дайындыкка арналынFан есептер жинактарын алу;
5. Такырыптык, белiм бойынша тест тапсырмаларын дайындау;
6. ЖYргiзiлiп жатырFан дайындык жумыстары мен нэтижелерге есеп жYргiзiп отыру;
7. Сабакта эдютер мен тэсiлдердiц эртYрлiлiгiн камтамасыз етш отыру
8. Эр бiлiм алушыныц кемекшi курал кiтапшасын жYргiзуiн кадаFалау кажет.
^А^а дайындык сабактарын мынадай кезецдер тYрiнде еткiзуге болады:
✓ теориялык бiлiмдердi еске тYсiру, беюту;
✓ такырып бойынша жеке, жалпы, топтык жумыстар жYргiзу;
✓ тест жинактарымен осы такырып бойынша сынак жумыстарын алу;
✓ кателердi талдау.
Теориялык бiлiмдердi еске тYсiруге баFытталFан дайындык сабактары кезiнде окушыларFа материалдыц негiзгi тYсiнiктерiн естерiне тYсiрiп, окушылардыц формулаларды косымша жумыс дэптерлерiне, ютапшаларына енгiзулерiн, жаттап алуларын кадаFалаFан мацызды. Жеке такырыпка катысты есептердi шы^ару жолдарын естерiне тYсiру, алгоритмiн мецгерту ете кажет.
«Таным» пирамидасында керсетiлгендей окушыларFа тек тYсiндiрiп койсак, берiлген мэлiметтi аз децгейде, ал есептердi талкылап, практикалык есептердi кептеп шыFартатын болсак, мэлiметтiц 50 -75% сактайды екен, ал окушылар бiр-бiрiн окытса, яFни есепте бiр-бiрiне тYсiндiрсе, акпараттыц 90%-ын кабылдайды. Сондыктан да, окушыларды ^А^а дайындауда бiрiн бiрi окыту эдiсiн пайдаланса бшм сапасыныц кетерiлуiне септтн тигiзедi.
Дереккез: Улттык; ок;у зертханалары, Бефель, Мэн штаты, AK|LU 1 -сурет. Таным пирамидасы
Физика пэнiнен мектеп бтру емтиханына дайындалу барысында тест нускаларында кездесетiн есептердiц дайын толык шешiмдерiмен танысудыц да мацызы зор. Мундай дайындык кезiнде, алдымен есепт ез бетiнше шыFарып, содан соц оны шыFарылу жолымен салыстыруFа болады. Егер есепт шыFарылу жолдары эртYрлi болса, онда эр тэсiлдiц артыкшылы^ы мен кемшiлiгiн талдаFан жен. Немесе есептщ толык шешiмiнен оны шешу
жолын карастырып, талдап, оныц шешу жолын тYсiнiп алуга болады. Екiншi тэсiлдi колдаетанда, келтiрiлген шешуден баска да шешу жолдары бар-жогына назар аудару кажет.
Физика пэнiнен корытынды аттестаттау кезшде ец керек бiлiм- формула. Егер окушылар формула бiлмесе, есептi орындай алмай, берiлген тапсырмага кеп уакытын жогалтар едi. Окушыларга мформулаларды 100% есте сактау Yшiн жиi кездесетш формулаларды есте калу децгейiн тексеру сынактарын жэне ережелердi жецiл есте сактау тэсшдерш колдану керек. Осы орайда, формула жаттату Yшiн «Тарсия» физикалык пазлдарды курастыру ойынын колдануга болады.
Тарсия - физика пэнш окыту Yшiн эр тYрлi баскатыргыштар к^растыруга арналган багдарлама
Физика сабагында колданылатын ойын тYрлерi окушылардыц физикалык ^ымдарын кецейтiп, ойлау кабiлеттерiн арттырып, есептеу дагдыларын шыцдай тYседi. Балалар тез серпп, формулаларды жылдам тауып, дурыс орындайтын болады. Тарсия: окушыныц белсендiлiгiн, пэнге куштарлыгын, сыни ойлау кабшетш жэне iзденiмпаздыFын арттырады, «жасырынып» жаткан кабiлеттерiн ашуFа кемектеседi, езше деген сенiмдiлiк пайда болады. Окушы негiзгi ^ымдарды, формулаларды еске сактайды, бiлiм сапасы жаксара тYседi, ез сыныптастарымен диалогка катысады, бiр-бiрiне колдау керсетедi, топта жумыс жасай бшуге даFдыланады, баскаFа сын кезбен карап, тиiмдi шешiм кабылдауына мYмкiндiк алады.
Мектеп бiтiру емтиханына дайындалуда тиiмдi эдiстерiнiц бiрi - АКТ технологиясын колдану.
Акпараттык - бiлiм берудегi басты максат окушыныц ездiгiнен окуFа талаптандыру, яFни iзденiмпаздыкка Yйрету болып саналады. Бiлiм берудiц кез-келген саласында АКТ-ны пайдалану окушылардыц танымдык белсендiлiктерiн арттырып кана коймай логикалык ойлау жYЙесiн калыптасыруFа, шыFармашылыкпен жумыс iстеуiне жаFдай жасайды. АКТ-ты пайдалану барысында окушы ею жакты бiлiм алады: бiрiншiсi — пэндiк бiлiм, екiншiсi— компьютерлш бiлiм.
^А- Fа дайындауда АКТ-ныц келесi тYрлерiн колдануFа болады:
✓ Сабак кезiнде жаца материалды етуге арналFан презентация, видео-сабактар;
✓ Окы^ан материалды бекiту немесе бшм мен бшкт колдану сабаFында тYрлi тапсырмаларды орындауда флипчарттар;
✓ Цифрлык бiлiм беру платформалары.
Цифрлык бшм беру платформасы - электрондык окыту жYЙесiнiц негiзгi курамды белiгi. Олар - оку YДерiсiн ¥ЙымдастыруFа кажетп сандык формада керсетiлген фотосуреттер, керкем Yзiндiлер, тацбалык объектiлер мен юкерлш графика, мэтiндiк кужаттар мен баска да оку матриалдары болып келедь Физика пэнiнен ^А^а дайындауда цифрлык бшм беру платформаларын колдану ездшнен iзденiп, алFан мэлiметтердi узак есте сактауларын калыптастырады, бiлiмдерiн терецдетедi.
2-сурет. Цифрлык бшм беру ресурстары
Баска пэндерге караFанда физика пэнi бойынша тест тапсыру кYPделi болып келедi, себебi бул жерде эрi теориялык, эрi практикалык бiлiктiлiкпен коса шапшацдыкты кажет етедi. Тапсырманы орындаудыц тиiмдi эдiсiн мецгерген окушы тез арада дурыс жауабын таба алады. Сондыктан сабактарда жэне сабактан тыс уакытта пэн муFалiм окушылармен бiрге компьютер мен интербелсендi такта кeмегiмен электрондык окулык жэне электрондык тренажерлармен жумыс ютеуге болады.
^орытынды
Бiлiм сапасыныц дамуы элеуметте жетекшi рeл аткарады жэне оны одан эрi аныктауFа алып келедi. ^азiрri заманFы бiлiм беру сапасы дамыFан елдер катары децгешне жеткiзу жолында елiмiзде бiлiм беру жYЙесiндегi окыту процесiн жацарту максаты койылады.
Заманауи коFамFа сай шы^армашылыкпен ойлайтын бiлiмдi, бiлiктi, саналы урпакты даярлау Yшiн физиканы окытуда колданбалы курстарды уйымдастырудыц эдiстемелiк негiздерiн зерттеудi бYгiнгi тацда eзектi мэселелердiц бiрi. Эйткенi колданбалы курсымыз елiмiздiц бшм дi де бiлiктi урпактарын корытынды аттестаттау мен уллтык бiрыцFай теспге дайындауFа арналFан.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. «Математика жэне физика» республикалы; Fылыми-эдiстемелiк журнал, №3-4.2021. - 36 б.
2. ¥лттык бiрьщFай тестiлеу (¥БТ) (testcenter.kz) сайты
3. Мектеп бтрушшердщ корытынды аттестаттауын уйымдастыру жэне дайындау бойынша эдiстемелiк усынымдама.- Астана: Ы. Алтынсарин атындаFы ¥БА, 2016. - 46 б.
4. «Tarsia» активитш кемепмен окушылардыц белсендiлiгiн арттыру | Бшм айнасы газет (bilimainasy.kz)
5. Смирнов В.А., Т^яков Е.А. Геометрия: Эдютемелш нускау. Жалпы бiлiм беретiн мектептщ жаратылыстану-математика баFытындаFы 11- сынып мрашмдерше арналFан к¥рал. -Алматы: Мектеп, 2020. - 104 б.
6. Эбшкасымова А.Е., Капарова Р.М. Абай атындаFы ^аз¥ПУ-нщ ХАБАРШЫСЫ, «Физика-математика Fылымдары» сериясы, №4(60), 2017 - 339
7. https://ust.kz/word/maqala_fizika_panin_oqytyda_qoldanylatyn_tiimdi_adister-306622.html
