CC BY
0ЭОЖ 37.373.6
8-СЫНЫП ФИЗИКА КУРСЫНЫЦ МАЗМ¥НДЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1Н ЕСКЕРЕТ1Н Т1РЕК КОНСПЕКТЕЛЕРГН ДАЙЫНДАУ ЭД1СТЕМЕС1
АХАТОВА Т, КЕР1МБАЙ ¥, ШЕГЕБЕК С.
Э.Жэнiбеков атындагы О^ПУ, 1502-11 оку тобы - студенттерг,
Б.К.РАХАШЕВ
Э.Жэнiбеков атындагы О^ПУ., ф-м.г.к.,ага окытушы Шымкент, ^азакстан
^азакстан экономикасыньщ казiрri жагдайы, оныц даму тенденциялары елдегi ецбек нарыгындагы жагдайды езгертп: инженерлiк профиль мамандары мен багдарламашыларга сураныс айтарлыктай естi. Бул шарттар мектепке мыналарды талап етедi: Жалпы орта бiлiм алу кезiнде оку профилш тацдаудыц алуан тYрлiлiгiмен окушылардыц кемiнде 25% физика-математикалык бешн бойынша мамандануы кажет. Сонымен катар, жогары немесе орта арнаулы техникалык бiлiм алуга умтылатын мектеп тYлеri Yшiн негiзгi киындыктардыц бiрi орта мектепте алган физика бойынша бшм децгешнш жогары мектеп талаптарына сэйкестш болып табылады. Физика курсыныц мазмуны мэселесi эркашан езектi болды.
Физика-бул гылымды кеп кажет ететiн ешмнщ кептiгiне экелген накты гылыми нэтижелердш жиынтыгы гана емес, сонымен катар табигатка, дYниетанымFа, шындыкка деген кезкарастыц дамуы, зияткерлiк кызметтш баска салаларында тецдес жок. Со^ы жылдары Физиканы окытудаFы барлык баFдарламалык жэне эдютемелш езгерiстер осы мэселелердi шешуде сапалы жаFдайды бузFан жок. ЖоFары сыныптарда физиканы окытудыц заманауи жYЙесi кептеген теориялык материалдарды дербес ецдеудi камтиды. 8 сыныптардаFы мектеп физикасы курсыныц мазмуныныц кYPделiлiк децгеш, окулыктардаFы оку материалыныц келемшш оку жоспарында осы материалды окуFа белiнген саFат санымен сэйкес келмеуi тYлектердiц азаюына экеледьфизика туралы бiлiмдерiне сенiмдi.
Физиканы окытумен байланысты проблемалардыц таFы бiр децгей iшкi пэн децгешндеп сапалык жэне бшм беру мэселелерi болып саналуы керек. Сапа проблемаларына мектеп окушыларыныц бiлiмi мен даFдыларыныц негiзгi кемшшктер^ емтихан барысында аныкталFан типтiк кателштер жатады:
✓ езгерген жаFдайда, тшт жаца жаFдайда тапсырмаларды орындау кезшде ез бiлiмдерiн пайдалану кабшепшц жеткшказдш, бул колданылатын формулалардыц мэнiн нашар тYсiнумен байланысты;
✓ физикалык кубылыстар мен процестердш мэнiн тYсiнудi, оларды физика зацдары негiзiнде тYсiндiре бiлудi талап ететiн сапалы тапсырмаларFа элаз жауаптар;
✓ кестелердi, кестелiк деректерд^ физикалык кубылыстардыц, процестердш, эксперименттiк кондырFылардыц фотосуреттерiн талдау жэне осы нысанда берiлген акпаратты пайдалану бойынша жалпы бшм беру даFдыларыныц жеткiлiксiз калыптасуы;
✓ алынFан нэтижелердш шындыFын баFалай алмау, дурыс есептелмеген нэтижелердш абсурдты^ын елемеу;
✓ есептердi шешуде физикалык зацдарды емес, дайын формулаларды колдану;
✓ накты мiндеттерде физикалык зацдардыц колдану саласын нашар тYсiну.
Демек, физика бойынша бшм децгешн арттыруFа байланысты мэселелердi шешу
физиканы окыту мэселелерiн шешуге, бейiндiк окытуды калыптастыруFа ыкпал етедi, мектеп тYлегiнiц бэсекеге кабшеттшгш арттырады жэне болашакта ецбек нары^ыныц жай-кYЙiне жэне елдегi экономиканыц дамуына эсер етедi. Бейiндi физика-математика сабактарында оку жоспарына сэйкес жалпы орта бшм алу кезшде "Физика" пэнш окуFа аптасына 5 саFат карастырылFан, бул кесте куру кезшде теориялык материалды дэрю тYрiнде окуды уйымдастыру максатында екi жуптаскан сабак коюFа мYмкiндiк бередi. Физика бойынша дэрю
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
курсы так;ырыптьщ жалпы кершюшен модульдщ жеке шю та^ырыптарын на^тылауга дейiнгi модульдш принцип бойынша к^рылган. Курстыц ерекшелiri-дэрiстердi техникалы; CYЙемелдеу.
Бул теориялы; материалдыц тYсiндiрмесi мен негiзi ретiнде тiрi эксперименттi керсету мYмкiндiктерiн гана емес, сонымен катар эксперименттщ компьютерлiк модельдерш де колдануды бiлдiредi. Дэрю процесш осындай уйымдастырумен окытудыц мультимедиялы; багдарламалары, электронды; бiлiм беру ресурстарыныц мYмкiндiктерi кещнен колданылады. Дэрiс курсыныц екiншi ерекшелiгi-дайын дэрiс материалын окушы эцпме барысында муFалiммен бiрге дэрiстер кезшде толтыратын мазмунды; р^ксаттамалармен бiрiктiретiн тирек жазбаларын эзiрлеу. Психология т^ргысынан аныктамалык рефератты ;олдану кезiнде дэрiстер кезшде ауызша жэне жазбаша жумыстыц ауысуы а;паратты ;абылдаудыц барлы; арналарын (аудиалды, визуалды жэне кинестетикалы;) пайдалануга мYмкiндiк бередi, о;у жумысыныц бiр тYрi ретшде дэрiстi игеру сатысында о;ушылардыц назарын белсендiредi.
Аныктамалык жазбаларды ;олдану технологиясын 1980 жылдары физика жэне математика мугал1м1 В. Ф. Шаталов жасаган. Содан берi бул эдю кещнен ;олданылды жэне дэл гана емес, сонымен ;атар гуманитарлы; гылымдарды зерттеуде ;олданылады. Реферат-бул белгш бiр а;параттыц ;ыс;аша жазбасы немесе экспозициясы.
А;параттыц осы формадагы тусаукесерi бастап;ы материалдыц жYЙелi, логикалы; Yйлесiмдi жазбасы болып табылады. Негiзгi аны;тамада: аныктамалык реферат-бул сызбалар, сызбалар, кестелер сия;ты элементтердi ;амтитын жэне есте са;тау Yшiн кажеттi негiзгi а;паратты ;амтитын аныктамалык сигналдардыц белгiлi бiр жYЙесi. В. ф. Шаталов жYЙесiнде жаца теориялы; материалды Yлкен блоктармен (о^лы^т-ыхн 2-3 немесе одан да кеп абзацтарын ;амтитын) муFалiмнiц езi енгiзедi. Ол оныц мазмунын, соныц iшiнде мYмкiндiгiнше тэжiрибелердi, эртYрлi на;тылау ;уралдарын ашады. Мундай о;^аныц жары^ыи™, жоFары эмоционалдылыFы, тiрi мысалдармен ^ны^^лы^! таным эдiстерiне, мэселенi шешу эдютерше назар аудара отырып, презентацияныц ;атац логикасымен Yйлеседi, ейткенi со^ысы пэндш мазмунмен бiрге ассимиляция объектiсi болып табылады.
Аныктамалык конспект ;урудыц непзп принциптерi:
• лаконизм
• курылым
• семантикалык eKniH
• кернекшк
• ойнату мYмкiндiгi
Аныктамалык жазбаларды ;олдану муFалiмге зерттелетiн материалды кернею жэне ;ол жетiмдi тYPде усынуFа мYмкiндiк бередi. Егер о;ушыныц о;улы;тан алFан а;паратын ецдеу даFдылары жеткшказ болса, ол белгiлi бiр киындыктарFа тап болады жэне такырыпка деген KызыFушылыFын жоFалтады. Сонды;тан казiргi муFалiм балаFа танымды; эмбебап эрекеттердi игеруге кемектесуi керек, атап айт;анда ол алFан а;паратты сапалы ецдеп, оны эртYрлi мэселелердi шешуде iс жYзiнде ;олдана бiлуi керек.
Аныктамалык реферат сия;ты эдiстемелiк эдiстi ;олдану окушыларFа зерттелетiн материалдыц теориялы; белiгiн мы;тап есте сактауFа мYмкiндiк бередi, муFалiмге саба;та уа;ытты утымды белуге мYмкiндiк бередi: теорияны о;ып Yйрену уа;ытын едэуiр кыскартады, оны есептердi, практикалы; жэне зертханалы; жумыстарды шешуге босатады, YЙ тапсырмасын дайындауFа кететiн уа;ытты азайтады. Теория бiлiмдi практикада ;олдану ма;сатында зерттелетiнiн умытпайы;. Тiрек реферат муFалiм мен о;ушылардыц жумыс мен нэтижелiлiгiн арттыруFа мYмкiндiк беред^ бул теориялы; материалды терещрек зерттеуге жэне о;ушылардыц сейлеуiн дамытуFа ы;пал етедi. Тест алдында кез-келген та;ырыпты ;айталау, кез-келген муFалiм кездесетш мэселеден бастап, аныктамалык реферат ар;ылы бiрнеше минуттыц жумысына айналады.
Мотивация-м¥гал1мдердщ бiрнеше буыны шешетш ец киын мшдеттердщ 6ipi. Баланыц ойлауын дамыту, оны белсендi, каркынды интеллектуалды жумыска тарту, дайын бiлiмдi пассивтi тутынушыны емес, 03ÎH-e3i Yйренуге кабiлеттi жэне кабшетп адамды тэрбиелеу. Жумыс тэж1рибесшен окушылар тiрек конспектiсiн колдана отырып жумыс тYрiне кызыгушылы; танытады деп айтуга болады, кейбiр окушылар мазмуны жагынан ете кызыкты тiрек конспектшерш ез бетiнше жасауга тырысады. Осы эдютеме бойынша жумыс iстегенде, сабакка дайындалу кезiнде тiптi ец элаз окушы да ез бiлiмiн бiрнеше рет ныгайта алады жэне жазбаша тапсырманы орындау кезiнде бiрде-бiр кателш жiбермейдi.
Физикадагы аныктамалык реферат - бул белгш бiр жолмен орналастырылган ережелер, формулалар, сызбалар, диаграммалар, графиктер, елшем бiрлiктерiнiц белгiлерi жэне эртYрлi терминдерден туратын такырыптыц кецейтшген визуалды курылысы. Аныктамалык жазбалар жYЙелiлiк пен жYЙелiлiк принциптерiн жYзеге асырады. Оку куралы ретiндегi аныктамалык конспектшщ мэньбул кeрнекi бейнелер, белгiлер жэне баска да бейнелеу куралдары аркылы студенттердщ жадынан кажеттi бiрлестiктердi, аныктамалык бiлiмдi тудырады, мазмунныц белгiлi бiр блогыныц жYЙесiн достаточноам куруга кeмектеседi, оныц курылымын тYсiнудi жецiлдетедi жэне сол аркылы игеруге ыкпал етедi. Айта кету керек, аныктамалык реферат -бул барлык оку материалдарыныц толык кeрiнiсi емес, тек басты нэрсеш бeлiп керсету куралы, окушылардыц назарын негiзгi фактiлерге аудару. Эдетте, зерттелетш такырыптыц тiрек конспектiсi сабак басынан бастап окушылардыц кез алдында орналасады. Жаца материалды усыну барысында окушылар рефераттагы бос орындарды толтырады, сызбаларды орындайды, формулаларды шыгарады.
МуFалiм окушылардыц назарын аудара отырып, конспекттщ мазмунын ашады, оныц бiр нYктесiнен екiншiсiне дэйектi тYPде алFа жылжиды. Осылайша, аныктамалык рефераттарды колдана отырып окыту барлык окушыларFа, олардыц жеке кабшеттерше карамастан, есте сактау кабiлетiн, логикалык ойлауды, талдау кабiлетiн, монологиялык сeйлеудi дамытуFа, окудаFы сэттiлiктiц куанышын сезшуге мYмкiндiк бередi. Мен компьютерлiк нускада 9-11 сыныптарFа арналFан физика бойынша дэрютер курсын эзiрледiм, кабiлеттерi жоFары децгейдеп окушыларFа озык режимде материалмен танысуFа жэне окушылардыц баска санаттары Yшiн оку процесiн даралауFа мYмкiндiк беретiн такырыптар бойынша такырыптык кейстер калыптастырдым. Жаца такырыпты зерделеу кезшде муFалiм интерактивтi тактаFа Word форматындаFы аныктамалык реферат шыFарады жэне эцпме барысында epic Pen баFдарламасы аркылы окушылармен бiрге рефераттаFы бос орындарды толтырады. ^орытындылай келе, физика бойынша тсрек конспектiсiн эзiрлеу - бул бшм алушыларFа накты кемек екенш атап eткiм келедi. Аныктамалык реферат кыска жэне кол жетiмдi тYPде берiлген теорияFа CYЙене отырып, физикалык зацдыльщтар мен процестердi тYсiнуге Fана емес, сонымен катар сабакта жауап беру аркылы сэтп болуFа кемектеседг
1. Бабанский К.Ю. Оптимизация процесса обучения. Общедидактический аспект.
2. Шаталов В.Ф. Трудных детей не бывает.
3. Шаталов В. Ф., Шейман В. М., Хаит А. М. Опорные конспекты по кинематике и динамике: Кн. для учителя: из опыта работы.
ПАИДАЛАНГАН ЭДЕБИТТЕР
