CC BY
21ЭОЖ 910.005.336.2:37.091.33
А. У. Абулгазиев1, Г. М. Сабденалиева2, А. К. Куспанова3
1 Ага окытушы (Абай атындагы Казак улттык педагогикальщ университетi, Алматы, Казакстан) 2П.к.г., доцент (Абай атындагы Казак улттык педагогикальщ университет^ Алматы, Казакстан) 3Магистр, ага окытушы (Абай атындагы Казак улттык педагогикалык университетi, Алматы, Казакстан)
ГЕОГРАФИЯНЫ ОЦЫТУ БАРЫСЫНДА ОКУШЫЛАРДА НЕГ1ЗГ1 ГЕОГРАФИЯЛЬЩ К^ЗЫРЕТТЕРД1 КАЛЫПТАСТЫРУ ЭД1СТЕР1
Аннотация. Макала республикамыздагы мектеп окулыктары мазмуныныц жэне окыту эдiстерiнiн езге-руiне байланысты, география пэнi бойынша окушыларда географиялык к¥зiреттiлiктердi калыптастырудагы ез тэжiрiибелерi мен белюед^ Макаланын максаты казiргi гылыми-эдютемелш, педагогикалык эдебиеттердi зерттеу негiзiнде окушылардыц "к¥зiреттiлiri", "кузырлыгы" угымдарыныц мэнiн ашу жэне географияны окытуда окушынын жеке басыныц негiзгi кузыреттерш калыптастыруга багытталган эртYрлi эдiстемелiк эдiстердi аныктай отырып зерделеу. Бул географиялык бiлiмнiн жогары сапасына кол жетк1зуге жэне бшмалушыларды накты емiрде жэне практикалык к-эрекетте географиялык бiлiмдi колдануга дайындауга мумшндж бередi.
ТYЙiн сездер: географиялык к¥зiреттiлiк, географиялык бiлiм беру бiлiм беру, такырыпты экологиялан-дыру, проекты, пэнаралык бiлiм беру, коршаган орта.
Соцгы жылдары Республкамызда орта бшм беру жуйеанде окытудыц эдю тэсшдер1 б1ршама езгерютерге ушыраганы белгш. Соныц шшде окытатын пэнге байланысты окыту кузыретгерше кеп кецш бетндь К¥ЗыPeггiлiктi калыптастыру мугал1мнщ пэнд1к жэне психологиялык шебер-лтне байланысты. Географиялык бшм беру сапасын арттыруда жэне географиялык кузыретшкп калыптастыруда соцгы жылдары зертгеушшердщ назарын мугатмнщ, бшм алушылардыц тео-риялык бшмдерш ю жуз1нде колдану жэне койылган оку мшдетгерш шешу ушш кажетп эр турл1 жаца бшм кездершен ез бетшше бшм алу мэселес толгандыруда. Бшм беру жуйесш толык езгертпесекте, окушылардыц акпараттык жуйелер аркылы бшм алуына мумкшдш жэне жагдай жасауымыз керек.
Окушыныц езш-ез1 тануы,тэуелс1з шеш1м кабылдауы жэне оларды орындай бшу1 - ез кызме-тше рефлексивт талдау жасай бшу кабшетшщ дамыгандыгы, ягни бул процесс б1ршш1 орынга шыгады. Макаланыц максаты каз1рп гылыми-эдютемелш, педагогикалык эдебиетгерд1 зерттеу непз1нде окушылардыц "к¥з1реттшп", "кузырлыгы" угымдарыныц мэнш ашу жэне географияны окытуда окушыныц жеке басыныц непзп кузыреттерш калыптастыруга багытталган эртурл1 эдю-темелш эдютерд1 аныктай отырып зерделеу. Бул географиялык бшмнщ жогары сапасына кол жетюзуге жэне бшмалушыларды накты ем1рде жэне практикалык ю-эрекетге географиялык бшмд1 колдануга дайындауга мумюндш береди
Географиялык акпараттыц эртурл1 кездер1мен жумыс ютеу аркылы окушылардыц оку-таным-дык жэне акпараттык кузыреттшгш калыптастыру. Заманауи эдютемелш баспасезде отандык бшм берудщ непзп к¥зыреттшктер1 тужырымдалган, оларды калыптастыру ушш каз1рп замангы мугал1м жумыс ютеу1 керек. Казiргi мугатм окушылардыц география пэш бойынша бшм беру стандартын мецгеру1мен гана емес, сонымен катар география пэш мазмуныныц материалдары не-пз1нде оку-танымдык жэне акпараттык кузыреттшкп калыптастырумен де айналысуы керек. Бшм беру стандартын сапалы мецгеруд1 тек окуга белсенд1 кезкарас аркылы камтамасыз етуге болады.
География пэш 7 сыныптан басталганымен оныц юрюпес1, юр1кпршген пэн Жаратылстану пэншен басталады. Осы пэннен бастап окушыларда ез1нд1к танымдык ю-эрекетпц эртурл1 дагды-ларын дамыту кажет. Ол ушш шагын келемдеп такырыпка арналган тестер, жаттыгу тестерш берш отыру, бшмд1 кебейтуге гана емес, сонымен катар жалпы бшм беру жэне географиялык дагдылар мен ю-эрекет эдютерш (кестелерд1 толтыру, диаграммаларды к¥ру, тишгк жоспармен жумыс ютеу жэне т.б.) кебейтуге арналган тапсырмалар болатындай етш жасау керек. Тест тапсырмалары такырыптыц немесе бел1мнщ толык мазмунын ашпасада окушыныц 1зденуше ыкпал жасайды. География пэш окушылардыц акпараттык кузыреттшктерш калыптастыру ушш улкен элуетке ие,
б^л rça3ipri элемде ете мацызды. Осыньщ дэлелi ретiнде 10-11 сынып географиясындагы геоинформатика бвлiмiне кеп кещл белуiуiнен бай^ауга болады.
География сабагынан алган а^параттыщ бiлiмiндi бас^а пэндерде де тиiмдi ^олдануга болады. Мектептщ барлыгында бiрдей ГАЖ технологиясын мецгере бiлетiн м¥Fалiмдер санаулы болуы MYMKrn немесе ондай баFдарлама болмауы MYMKrn. Б^ндай жаFдайда Power Point презентациялары ар^ылы да бiраз жрмыстар жасап даFдылануFа болады. ОrçушыларFа здайы болмасада аракiдiк осы баFдарлама ар^ылы жасауFа болатын Yй тапсырмаларын берiп отырFан д^рыс болар деп ойлаймыз. М¥Fалiм сабакгы презентация ар^ылы керсетiп тYсiндiрер болса, саба^тыц ма^сатына сай жYЙелi жэне бiрiздiлiкпен жасалуы керек. Арасында та^ырып мазм^нына сэйкес онлайн тапсырмаларды да ^осып отырFан д^рыс.
Сабакгыц аяFында керi байланыс (мысалы: езiндiк ж^мыс тапсырмасы-кYтiлетiн нэтижемен слайд-езiн-езi тексеру; немесе: экспресс-тест-езiн-езi тексеру) жасау мiндеттi. Студенттердщ педа-гогикалыщ практика кезвде бай^-анымыз, егер саба^та жаца теориялыщ материалды о^у кезiнде Power Point презентациясын ^олдану, ж^мысты о^улыщтыц мэтшмен жэне тапсырмаларымен бiрiктiрсе, ондай саба^та о^ушылардыц сабавда деген rçызыFушылыFы артады. Саба^ты ^орытын-дылау кезiнде о^ушылар негiзгi нэрсенi белiп, зерттелген материалда себеп-салдарлыщ байланыс-тарды аныщтауда ^иындыщ кермейдi. Сонымен ^атар, саба^та эр о^ушы бiрнеше бiлiм кездерiнен аппарат алатындыFын атап еткен жен: слайдтыц мазм^нын кередi, м¥Fалiмнiц тYсiнiктемесiн тыцдайды, о^улыщтыц мэтiнiн талдайды, ^ажетп а^паратты дэптерге тацдайды жэне жазады.
Power Point презентациясын саба^тыц тiрек «^авдасы» ретiнде пайдалану кезiнде о^у пэшндеп а^парат^а ^атысты келесi даFдылар ^алыптасады: слайдтаFы «rçысrçартылFан» аппарат пен о^улыщ-таFы «кецейтшген» а^параттыц ара^атынасы, материалдаFы басты та^ырыпты белiп керсету, сабакгыц та^ырыбы мен мэтiнi арасында логикалыщ байланыс орнату, дэптерге жазу Yшiн а^па-ратты тандау. Мацызды а^параттыщ ^^реттшктерге: ^ажетп а^паратты iздеу, талдау жэне тандау, оны тYрлендiру, са^тау жэне беру деп санауFа болады. География саба^тарында осы ^^реттшк-тердщ ^алыптасуы географиялыщ а^параттыц эртYрлi кездерiмен шыFармашыльщ ж^мыстарды орындау кезiнде жYредi.
География пэнi бойынша жобалау ж^мысын ^йымдастыру жаFдайында да бiлiм алушылардыц одзыреттшгш rçалыптастыруFа болады. Географиялыщ rç¥зыреттiлiк-практикальщ ^ызметте жэне кYнделiктi емiрде эртYрлi географиялыщ эдiстердi, бiлiм мен даFдыларды, сондай-а^ географиялыщ а^паратты пайдалану.
ЖоFарыда айтылFандарFа байланысты о^ушылардыц географиялыщ бшм беруiнде ^зырет-тiлiк тэсiлiн жYзеге асыру Yшiн тиiмдi педагогикалыщ технологияныц бiрi жобалъщ ощыту. Жоба латын тiлiнен аударFанда «АлFа ла^тырылFан», «кезге керiнетiн»дегендi бiлдiредi. Технологияныц б^л тYрi бас^а о^у пэндерiмен интеграциялануFа, оларды толыщ тYсiну жэне тYсiндiру, логикалыщ тiзбектердi К¥ру жэне себеп-салдарлыщ байланыстарды табу Yшiн эртYрлi бiлiм салаларынан Fылыми а^паратты бiрiктiруге мYмкiндiк береди Сонымен бiрге кебiнесе елкетану ж^мыстары негiзiнде Fылыми-зерттеу ж^мыстарын ^йымдастырудатшмдшп арта тYседi. Ж^мыстыц ма^саты -бшмалушыларда экологиялыщ жэне экономикалыщ мэдениеттi тэрбиелеумен бiрге табиFи, элеу-меттiк, экономикалыщ к^былыстардыц мэнi туралы идеяларды ^алыптастыру.
Жобалыщ о^ытуFа 8-10 сынып о^ушыларын тарт^ан д^рыс, б^л жаста о^ушыныц жеке басы белсендi ^алыптасады, б^л езiн-езi аныщтау жасы. Балалар емiрде ез орнын табуFа тырысады, ез мацыздылынына сенiмдi болады. Мысалы, бшмалушылар ауылды дамыту жобаларын, кiшi езендердi rçорFау жобаларын жэне т.б. жасайды. Бiлiмалушылар емiрлiк мацызы бар географиялыщ мэселелердi дербес тYсiнедi, географиялыщ даFдылар кешенiн, бiр-бiрiмен езара эрекеттесу непз-дерiн жэне рефлексияны игередi, жаца бшм алуFа жэне оларды бiрiктiруге Yйренедi. О^у зерттеу-лерiн ^йымдастыру-^зыреттшк тэсiлдi iске асырудыц ажырамас белш.
География бойынша о^у жобасы-б^л о^ушылардыц шыFармашыльщ, кебiнесе тэуелсiз ^ыз-метк
1) жоба идеяларын жYзеге асыру Yшiн ^ажетп а^паратты iздеу, жиналFан материалды талдау жэне жалпылау;
2) ез зерттеулершщ гипотезаларын эзiрлеу, оларды эксперименттiк тексеру, ¥CынылFан идея-лардыц теориялыщ непздемесц
3) жYргiзiлген зерттеулердщ нэтижелерi бойынша элеуметтiк мацызды практикалык кызмет.
Жобалык окыту мен кептеген жылдар бойы айналысып келе жаткан муFалiмдердщ зерттеуi бойынша оларды бiрнеше типке белген.
A. Интеллектуалды-эвристикалык жобалар (акпараттык) - бiр нэрсе туралы бiлiмдi iздеуге, талдауFа жэне жеке баFалауFа баFытталFан жобалар. Мундай жобалар 10-11 сынышаы геогра-фиясын оку кезiнде курылады, ейткенi курстыц мазмуны ез бетiнше окуFа арналFан кызыкты такы-рыптарFа толы. Бул жаFдайда эр сыныпта уакытша шы^армашылык топтар курылады, тапсырма курастырылады, кецес бершед^ еткен жылдардаFы окушылардыц жобалары мен танысады, жо-баны усынуFа 10-15 минут уакыт берiледi.
Жобалык тапсырманыц тYрлерi:
«Казакстан жэне кершiлес елдер арасыц^ы сауда-саттык байланысы»;
«Сингапурдыц экономикалык кереметшщ езiндiк ерекшелш»;
«Азия Жолбарыстары: АлFа серпшс»;
«НарыктаFы хеджирлеу»;
Акпараттык жобалар кыска мерзiмдi жэне карапайым болFанымен, оларды дамыту мектеп окушылары Yшiн де, муFалiм Yшiн де пайдалы. ЖоFары сынып окушылары непзп (пэннен тыс) кузыреттiлiктердi дэйектi тYрде калыптастырады, ал муFалiм география курсыныц эртYрлi такы-рыптары бойынша кызыкты косымша акпараттык деректер базасын жинактайды, бул кейiннен муFалiмге сабак етюзу эдiстемесiн эртараптандыруFа мYмкiндiк бередi.
Э. Зерттеу жобалары - накты аныктаетан зерттеу мэселесi бар жобалар.
Барлык зерттеу жобалары узак мерзiмдi камтитын моножоба, яFни бiр окушымен орындалады жэне 2 белiктен турады: статистикалык деректердi, картографиялык акпаратты талдау непзшде Зерттеу проблемасыныц теориялык негiздемесi мен айкындаушы зерттеу жэне т.б. юрюпеде мш-деттi турде зерттеудщ эдюнамалык аппараты жазылады (жумысты езектендiру, оныц максаты, мiндеттерi, зерттеу объектiлерi мен нысанасы, гипотеза, зерттеу эдiстерi, жумыстыц практикалык мацыздылы^ы, оныц жацалыFы жэне т. б.).
Жумыс такырыбы аркылы оныц зерттеу сипатын карау керек, сондыктан такырыпты iздеу жэне оны сауатты тужырымдау ете мацызды. Мундай жумыстардыц мысалдары:
<^лкен Алматы езешнщ жаFдайын жаксарту шаралары»;
«Каланыц экологиялык жаFдайын жаксарту бойынша менiц усыныстарым»;
«XIV FасырдаFы Казак мемлекетiнiц калыптасуы» жэне т. б.
ЖоFары сынып окушыларыныц осы типтегi жобаларFа катысуы зерттеу кузiреттiлiгiн калып-тастыруFа ыкпал етедi, болашакта жоFары оку орындарындаFы курстык жумыстарды жазуFа дайындайды. Бул басты нэтиже, ейткенi мектептiц максаты: тYлектердi емiр бойы бiлiм алуFа дайындау.
Б. ШыFармашылык жобалар.
Педагогикалык жумыс практикасында мундай жобалар сирек кездесед^ ейткенi олар айтар-лыктай материалдык ресурстар мен арнайы даFдыларды кажет етедi. ШыFармашылык жобалардыц iшiнде «Казактыц улттык коленерi»презентациясы бар керме жобасын атауFа болады.
B. Сараптау жобалары.
Олар сараптау жэне болжамдык сипаттаFы тапсырмаларды бiлдiредi. Мысалы:
«ЭртYрлi елдердеп халыктыц емiр CYPУ сапасыныц децгешн баFалау» (10-сынып);
«Мемлекеттермен мен ещрлердщ ресурстармен камтамасыз етiлуiн талдау, олардыц экономикалык дамуыныц негiзгi баFыттары мен проблемаларын болжау» (10 сынып).
Осы жобалармен жумыс iстеу окушылардыц географиялык ойлауын калыптастыру, алFан б> лiмдерiн интеграциялау даFдыларын дамыту, кузыреттшк сипаттаFы мэселелердi шешу бойынша мектеп география курсыныц максаттарын жYзеге асыруFа мYмкiндiк бередi.
Жеке тулFаFа баFытталFан баFдарлы окыту тYрiде окушылардыц непзп кузыреттшктерш калыптастыруда мацызы жоFары.
Жеке тулFаFа баFытталFан окыту эр адамныц даралыFын, езiндiк ерекшелiгiн тануFа, оныц «ужымдык субъект» ретiнде емес, ец алдымен езiнiц ерекше субъективтi тэжiрибесiне ие адам ретiнде дамуына непзделген.
География сабактарында жеке т^лгага багытталган окыту элементтерш колдашанда баланыц жеке басына, оныц вмiрлiк тэжiрибесiне, даралыгына назар аудару керек. Эрине, бiлiм беру про-цесiнде эр баланыц жеке басы мен субъективт тэжiрибесiн калай аныктау керек деген мэселе туындайды. Эйткенi, баланыц жеке басы - м¥Fалiм камкорлыгыныц басты к¥ндылыгы жэне не-пзп нысаны. Жеке т¥ЛFаFа баFытталFан сабакка койылатын негiзгi талаптарды ескере отырып, И. С. Якиманская оныц максаты окушылардыц танымдык белсендшшнщ кврiнiсi Yшiн жаFдай жасау екенш айтады. Жеке т¥ЛFаFа баFытталFан сабакты ^йымдастырудыц б^л максаттары мен к¥ралдары сабактыц максатына, оныц такырыптык мазм^нына байланысты нактыланады. Эр окушы сабакта взiн жайлы сезiнуi керек. Ол Yшiн твмендегiдей каFидаттарды енгiзер едш кателiктер Yшiн корлауFа болмайды, д^рыс шешiмдер Yшiн мадактау керек; мYмкiндiгiнше окушылардыц вз бетiнше бiлiм алуына барынша ыкпал ету; сабакта сэттшк жаFдайын жасацыз, эр окушы жетютшке жете алатындай тапсырмалар жасау; ж^мысты окушылар жеке ж^мыс даFдыларын Fана емес, сонымен катар ^жымда ж^мыс iстей алатындай етiп ^йымдастыру, оларFа шыдамдылыкты, взара тYсiнiстiк пен взара квмек кврсетуд Yйрету;
квбiрек бшпс келетiн бiлiмалушылармен бвлек ж^мыс жасау.
Т¥ЛFаFа баFытталFан окыту кезiнде танымдык кызьиушыльщтыц дамуына география сабакта-рында колданатын ойын технологиялары ыкпал етедь Эйткенi, ойын - б^л сабакта студентпк ^жымда взiн-взi баскару калыптасатын жэне жетiлдiрiлетiн элеуметтiк тэжiрибенi калпына кел-тiруге жэне игеруге баFытталFан кызмет тYрi.
Тэжiрибе кврсеткендей, Элемнщ карапайым саяси картасы квбiнесе мемлекеттердщ орна-ласкан жерi мен взара орналасуы туралы бiлiмдi калыптастырудыц тиiмдi к¥ралы бола алмайды. Картаны Yстiртiн шолып шыFу квптеген 10-11 сынып окушылары Yшiн проблема болып т^р. Б^л мэселенi шешуде бiлiмалушыларFа «баFаналар» квмектесе алады. «Graph» - элемнщ саяси кар-тасындаFы объектiлердiц взара орналасуын сипаттау Yшiн колданылатын математикалык модель. Шецберлер елдердi, ал шецберлердi косатын сызыктар тиiстi мемлекеттер арасыц^ы ортак шекараныц болуын бiлдiредi.
Мысалы, Елтану бвлiмiн зерттей отырып, «графтарды» колданFан кезде окушылар жетiспейтiн жерлердi толтыруы Yшiн тек кейбiр елдердщ аттарын кврсетуге болады. Окушылар осы тапсыр-мамен ж^мыс жасай отырып, шыиармашылыкты кврсетедi: Еуропаныц бiр графы - Еуропа елде-рiнiц жалауларымен, екiншi графы - шыцдардаFы кврнект орындардыц суреттерiмен безендiрiлуi мYмкiн. М^ндай тапсырманы орындау кезiнде окушылар саяси-географиялык картаныц квптеген мэлiметтерiн бiлiп кана коймай, математикалык модельдеу даFдыларын да Yйренедi.
¥жымдык окыту тэсiлi аркылы географиялык крыреттшкп калыптастыру. Жеке т¥ЛFаFа баFытталFан технология негiзiнде м¥Fалiмде мынандай с^рактар туындайды: окушылардыц бiлiмге деген кызыFушылыFын калай ояту керек, ецбеккорлыкка калай тэрбиелеу керек, эр окушыны ж^мыска калай ынталандыру керек. Шыгудыц жолы - ^жымдык окыту эдюш колдану. Ол окушыFа вз каркынымен ж^мыс iстеуге мYмкiндiк бередi, психологиялык жYктеменi алып тастайды, ал м¥Fалiмге шыFармашылык пен жеке окуFа квбiрек квцiл бвлуге мYмкiндiк бередi. 7 сынып, геогра-фияныц бастапкы курсы болFандыктан окушылар ^жымдык окытудыц жеке элементтерш мецгере бастайды: тапсырмалармен взара алмасу, ауысымдык K¥PамдаFы ж^ппен ж^мыс, такырыптардыц взара берiлуi, сауалнама бойынша ж^мыс, географиялык взара диктанттар жэне т.б. Б^л оку сабактары келесщей мацызды касиеттердi дамытуFа баFытталFан: шыиармашылык ойлау кабiлетi; эдебиеттердi вз бетшше зерттеу; тындай бiлу, iстiц мэнш тYсiну; свйлеудi дамыту жэне т. б.
Окушылар осы эдiстердi игерш, жоFары сыныптарда ынтымактастыкта жYзеге асырылатын кYрделi элементтер ^сынылады: проблемалар мен аумактарды модельдеу, машинасыз баFдарла-малау, жобалык зерттеу кызметi.
Оку процесш осындай ^йымдастырудыц нэтижесiнде балалар вз бетшше бшм алуFа Yйренедi, сабактарда iскерлiк атмосфера к¥рылады жэне м¥Fалiм окушылардыц жеке ж^мысына назар ауда-руFа мYмкiндiк алады.
Сабакты взiн-взi баFалауы.
О^у процес бас^а уйымдастырушылыщ формалармен ^атар жетекшi репнде ужымдыщ уйым-дастырушылыщ формамен ^амтамасыз етiледi: жеке, жуптыщ, топтыщ. ¥жымдыщ уйымдастыру формасы Ривиннщ эдiстерi, алга жылжыту картасы, Ривиннщ керi эдю, машинасыз багдарламалау ар^ылы жYзеге асырылады. Эдiстемелер мен уйымдастырушылыщ формалардын а^ылга ^онымды Yйлесуi о^у сабакгарын икемдi муруга мYмкiндiк бередi, олардын басты ма^саты ойлау эрекетiн, коммуникативтiк дагдыларды, ужымдыщ енбек дагдыларын, жалпы танылган мшез-^улыщ норма-ларын дамыту жэне бiлiм жYЙесiн алу.
МуFалiм мен о^ушы келесi кез^арастарды басшылывда алады: о^ытудыц ^ар^ыны мен эдю-терш даралау, сабавда эр ^атысушынын ю-эрекетш назарFа устау, бiр-бiрiмен ^арым-^атынас мэдениеп, эр блокты зерттеуде уа^ытты дурыс мелшерлеу бiрiншi орынFа шыFады. Эр о^ушы саба^та жеке тапсырмалар бойынша жумыс iстейдi. О^у процесiнде жYЙеленген бiлiм, бiлiк жэне даFдыларды игеру жYредi. Нэтижесiнде о^ушы мектеп бтргеннен кейiн ез бiлiмiн ез бетшше жалFастыруFа дайын, жYЙелi жэне ^ар^ынды тYрде ез бетiнше бiлiм алуFа даFдыланFан.
Ка^рп танда ужымдыщ о^ыту эдiсi бiлiм беру сапасын жаrçсартуFа ыщпал ететiнiне муFалiмдер кез жетюзд^ бул жаFдайда о^ушылардын iс-эрекетi мен о^ытушынын ^ызмет тYбегейлi езгередi. ¥жымдыщ саба^тарда эр о^ушы муFалiм болады. Эрине, бул бiрден болмайды, бiраrç о^ушылар ауысымдыщ жупта жумыс ютей бастаFанда мiндеттi тYрде болады. Барлы^ы бэрiн Yйретедi. ДэстYрлi о^ытуда муFалiм бэрiн езi жасады, ужымдыщ о^ытуда - ужым бэрiн жасайды. Ягни о^у-шылардын бiлiм алуда езвдш белсендiлiгi артады.
Эр о^ушы жумыс процесше, бiр жаFынан езiне деген сешмдшкп жэне ез ^ар^ынымен аета жылжуды талап ететiн жYЙеге, екiншi жаFынан, ^арым-^атынас жасай бiлуге жэне ынтымакгастыщ жасай отырып, о^у мэселелерш шешуге ^атысады.
Географиялыщ бiлiм беруде кузыреттшк тэсiлдi iске асыру, пэн эдютемесшщ ажырамас белiгi ретiнде rçазiргi заманFы технологияларды пайдалану муFалiм ^ызметшщ кепiлдi педагогикалыщ нэтижесiн алуды кездейдь О^ушылар бул нэтиженi пэн бойынша дайындыщ сапасын баFалау ке-зiнде аныщтайды. Заманауи мектепке ен жа^сы дэстYрлерге CYЙене отырып, о^ушылардын жеке ерекшелштерш ескеретiн тYбегейлi жана о^ыту жYЙесi ^ажет. Сондыщтан о^ыту технологиясын жасау ете манызды, бас^аша айщанда, на^ты ма^саты мен жоспарланFан нэтижелерi бар о^у-шылардын о^у ю-эрекетш уйымдастыру. Осылайша, муFалiм географияны о^ытуды ма^сат етiп ^ояды - непзп даFдыларды, iс-эрекеттiн даFдылары мен тэсшдерш тYсiну жэне ^алыптастыру Yшiн жаFдай жасау, сонымен бiрге оны белсендi эрекетке дайын адам ретiнде тэрбиелеу жэне эртYрлi емiрлiк жаFдайларда алFан бiлiмi мен даFдыларын ^олдану-бул ма^сатты о^ушынын жеке ^абшет-терiн аньщтауFа жэне дамытуFа баFытталFан жаFдайлар жасау ар^ылы жYзеге асыруFа тырысады жэне тYлектiн географиялыщ кузыреттшгш ^алыптастырады.
ЭДЕБИЕТ
[11 Андреев А.А. Компетентностная парадигма в образовании: опыт философско-методологического анализа // Педагогика. - 2005. - № 4. - С. 19.
[2] Беловолова Е.А. Усиление практической направленности школьной географии в соответствии с современными требованиями к результатам обучения // География в школе. - 2005. - № 5. - С. 47-55.
[3] Лебедев О.Е. Компетентностный подход в образовании // Школьные технологии. - 2004. - № 5. - С. 3-5.
[4] Штурбина Н.А. Гуманно-личностный подход к обучению: технология и показатели успешности // Директор школы. - 2006. - № 6. - С. 61-65.
[5] Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании. - М.: Издательский центр "Академия", 2003.
[6] Винокурова Н.Ф., Демидова Н.. Общекультурная компетентность в географическом образовании: теоретико-методологические аспекты и практика реализации // География и экология в школе XXI века. - 2008. - № 3. - С. 47-50.
[7] Зулхарнаева А.В. Формирование общекультурной компетенции в условиях профильного географического образования // География и экология в школе XXI века. - 2008. - № 3. - С. 50-58.
[8] Байжуманова Н.С. Муал1мнщ кэиби кузыретттп // БЫм элемшде. - 2008. - № 5. - С. 33-36.
REFERENCES
[1] Andreev A.A. Competence paradigm in education: experience of philosophical and methodological analysis // Pedagogy. 2005. No. 4. P. 19 (in Russ.).
[2] Belovolova E.A. Enhancing the practical direction of school geography in accordance with modern requirements for the results of training // Geography in school. 2005. No. 5. P. 47-55 (in Russ.).
[3] Lebedev O.E. Competent approach to education // School technologies. 2004. No. 5. P. 3-5 (in Russ.).
[4] Sturbina N.A. Humane-personal approach to learning: technology and indicators of success // Director of the school. 2006. No. 6. P. 61-65 (in Russ.).
[5] Zakharova I.G. Information technologies in education. M.: Publishing Center "Academy", 2003 (in Russ.).
[6] Vinokurova N.F., Demidova N.N. General cultural competence in geographical education: theoretical and methodological aspects and practice of implementation // Geography and ecology in school of the XXI century. 2008. No. 3. P. 47-50 (in Russ.).
[7] Zulharnaeva A.V. Formation of general cultural competence in terms of profile geographical education // Geography and ecology in school of the XXI century. 2008. No. 3. P. 50-58 (in Russ.).
[8] Bayzhumanova N.S. Teacher's professional competence // In the world of education. 2008. No. 5. P. 33-36 (in Kaz.).
А. У. Абулгазиев1, Г. М. Сабденалиева2, А. К. Куспанова3
1 Старший преподаватель (Казахский национальный педагогический университет им. Абая, Алматы, Казахстан) 2К.п.н., доцент (Казахский национальный педагогический университет им. Абая, Алматы, Казахстан) 3Магистр, доцент (Казахский национальный педагогический университет им. Абая, Алматы, Казахстан)
МЕТОДЫ ФОРМИРОВАНИЯ КЛЮЧЕВЫХ ГЕОГРАФИЧЕСКИХ КОМПЕТЕНЦИЙ У СТУДЕНТОВ ГЕОГРАФИЧЕСКИХ ДИСЦИПЛИН
Аннотация. Статья посвящена изменению содержания школьных учебников и методов обучения в республике. Изложен опыт формирования географических компетенций у учащихся по географии. Цель статьи раскрыть сущность понятий "компетенция", "компетентность" для учащихся на основе изучения современной научно-методической, педагогической литературы и изучить географию, выявив различные методические приемы, направленные на формирование ключевых компетенций личности учащегося. Это позволяет добиться высокого качества географических знаний и подготовить обучающихся к применению географических знаний в реальной жизни и практической деятельности.
Ключевые слова: географическая компетентность, географическое образование, экологизация темы, проекты, междисциплинарное образование, окружающая среда.
А. U. Abulgaziev1, G. M. Sabdenalieva2, А. K. Kuspanova3
1Senior Lecturer (Kazakh national pedagogical university named after Abai, Almaty, Kazakhstan) 2Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor (Kazakh national pedagogical university named after Abai, Almaty, Kazakhstan)
3Masters, senior lecturer (Kazakh national pedagogical university named after Abai, Almaty, Kazakhstan)
FORMATION METHODS OF THE GEOGRAPHICAL COMPETENCES KEY FOR TEACHING GEOGRAPHY'S STUDENTS
Abstract. The article is devoted to changes in the content of school textbooks and teaching methods in the republic, shares its experience and experience in the formation of geographical competencies among students in geography. The purpose of the article is to reveal the essence of the concepts of "competence", "competence" of students based on the study of modern scientific and methodological, pedagogical literature and to study geography, identifying various methodological techniques aimed at the formation of key competencies of the student's personality. This allows us to achieve a high quality of geographical knowledge and prepare students for the application of geographical knowledge in real life and practical activities.
Keywords: geographical competence, geographical education, greening topics, projects, interdisciplinary education, environment.
