CC BY
31УДК 373.51
Каскатаева Б.Р.
п.г.д., профессор, КазМемКызПУ
Жалел А.У.
КазМемКызПУ магистрант
Маммадкулова А.Э.
КазМемКызПУ магистрант
МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ЭЛЕКТРОНДЬЩ Б1Л1М БЕРУ РЕСУРСТАРЫН ЦОЛДАНУ ЭД1СТЕМЕС1
Ацдатпа: статъяда цазгргг уацытта математиканы оцытудагы перспективтг багыттардыц бгрг-сабацта цифрлгк бшм беру ресурстарын (ЦБР) цолдану мэселеа царастырылзан. 7 - сыныпта «Функциялар у = ах2, у = ах3 олардыц цасиеттер1 мен графиктерг» тацырыбына журггзшген сабац улгШ келтгршген.
Сонымен цатар оцушылар ЦБР-ын цолдану процеанде оцушылардыц жаца угымдарды мецгеру, взтдж гздеу цызметт цалыптастыру сияцты дидактикалыц мгндеттердг шешуге цатысуларына жагдай жасалган.
Туйт свздер: Цифрлж бшм беру ресурстары, ацпараттыц-коммуникациялыц технологиялар, функцияны оцыту.
Казiргi уакытта математиканы окытудагы перспективт багыттардыц б1рьсабак;та цифрлж бшм беру ресурстарын (ЦБР) колданудыц кешендi тэсш болып отыр. ЦБР типологиясы бiр жагынан, бшм алушыга непзп ^ымдарды калыптастыру процесiн кeрнекi тYPде керсетуге, екiншi жагынан, осы процеске eзi белсендi катысуга мYмкiндiк бередi.
ЦБР-ды оку процесшде пайдалану - б^л оку процесш белсендендiруге, оны оцтайландыруга, окушылардыц пэндi окуга кызь^ушыль^ын арттыруга, дамыта окыту идеяларын iске асыруга, сабак каркынын арттыруга, езшдш ж^мыс кeлемiн арттыруга мYмкiндiк беретiн жолдардыц бiрi. ЦБР логикалык ойлауды, акыл-ой ецбегiнiц мэдениетш дамытуга, окушылардыц ез бетiнше ж^мыс ютеу дагдыларын калыптастыруга ыкпал етедi, сондай-ак оку процесiнiц мотивациялык саласына, оныц кызметлк к¥рылымына елеулi эсер етедг
Математика сабактарында окушылар цифрлык бшм беру ресурстарымен ж^мыс iстеуге кeбiрек бейiмдi, интуитивтi децгейде цифрлык бшм беру ресурстарымен ж^мыс iстеуге бшм^ бiлiктiлiгi, дагдысы бар.
Сабакта м^таим ЦБР-ды пайдаланганда, сабактыц ^йымдастырушы жэне кецесшiсi кызметш аткарады. ЦБР м¥таимд1 немесе окулыкты алмастырмайды, бiрак педагогикалык кызметтщ сипатын тYбегейлi eзгертедi. ООБ-ны оку процесiне енгiзу окытушыныц мYмкiндiктерiн кецейтедi, оны б^рын шешiлмеген мэселелердi шешуге мYмкiндiк беретiн к¥р&лдармен камтамасыз етедi, мысалы:
Окушыларды шыгармашылык процестщ eзi жэне оныц нэтижесi кызыктырады. Эсiресе PowerPoint редакторыныц мYмкiндiктерi шабыттандырады. Окушылар анимациясы бар слайдтарга кызыгады. Ал «жай» слайдтардыц окулыктардан еш айырмашылыгы жок, - деп кызыкпайды. Анимация, дыбыс ж^мысты эсерлi жасауга кeмектеседi, ал сабак такырыбы карапайым жэне тYсiнiктi.
Окушылар eздiк ж^мыс орындаганда ЭБР олардыц шыгармашылык кабшеттерш дамытуга, танымдык тапсырмаларды шешу Yшiн акпараттык технологиялар мен эртYрлi акпарат кeздерiн пайдалану дагдыларын дамытуга, жеке ж^мысты жYргiзуге, есептiц шешiмiн eз бетiнше iздеу кабiлеттерiн дамытуга, математикага деген к^1зыгушылыкты калыптастыруга кeмектеседi.
Мектепте электрондык бiлiм беру ресурстарын пайдалану нэтижелерг окушылар Yшiн - б^л окуга деген кызь^ушыльщ жэне eз бетiнше ж^мыс iстеу мYмкiндiгiн айтарлыктай кецейту, тYрлi конкурстарга катысу мYмкiндiгi; м¥Fалiм Yшiн - сабакка дайындалу уакытын едэуiр жецiлдету жэне кыскарту, окушылармен карым-катынас уакытын YЛFайту.
Оку YPДiсiнде компьютерлш технологияларды колдану м^ал1мнщ кэсiби кузыреттшгшщ eсуiне эсер етедi, бiлiм беру саясатыныц басты мiндетi - бiлiм беру сапасын айтарлыктай арттыруFа ыкпал етедг
Сабактыц негiзгi тYрлерiнiц iшiнде непзп Yш тYрiне токталайык:
- жаца материалды енггзу (тусгндгру) сабагы;
- бглгмдг бекту сабагы;
- бглгмдг, гскерлгктг жэне дагдыларды жалпылау жэне бацылау сабагы.
Жаца материалды тYсiндiру сабаFында электронды бшм беру ресурстары м^ал1мге материалды кeрнекi жэне тYсiнiктi тYPде баяндауFа кeмектеседi. ЭБРын колдаетанда акпарат алу компонентi eзгередi. объектшердщ, YДерiстердiц, к¥былыстардыц мэтiндiк сипаттамасын зерттеу бiр мэселе болса, оларды интерактивт режимде кeру жэне зерттеу баска мэселе. Сабактыц б^л тYрiнiц максаты окушылардыц жаца материалды мецгеруi болып табылады. Сонымен катар, сабак барысында жаца материалды окыту кезiнде, б^рын мецгерiлген материалды тэртiпке келтiру мен беюту ж^мысы да жYргiзiледi. Эткен материалды есiне тYсiрмей, талдамай, оFан CYйенбей, оны кандай да бiр жаца ережелердi т^жырымдау кезiнде колданбай жаца материалды мецгеру мYмкiн емес.
Сабактыц б^л тYрiнiц максаты окушылардыц жаца материалды мецгеру болып табылады. Ол Yшiн окушылар жаца ^ымдарды жэне ю-эрекеттщ тэсiлдерiн мецгеру, eзiндiк iздеу кызметi мен к^ВДылык баFдар жуйесш калыптастыру сиякты дидактикалык мiндеттердi шешуге катысулары керек.
Мэселен, 7 - сыныпта жYргiзiлген сабак Yлгiсiн келпрешк.
Сабацтыц тацырыбы
Функциялар у = ах2, у = ах3 олардыц касиеттерi мен графиктерг
Осы сабакта кол жеткiзiлетiн окыту максаты
у = ах2, у = ах3 функцияларыныц графиктерш салу жэне олардыц орналасуын аныктау.
тYрлерi функциясыныц касиеттерiн бiлу ,
Сабацтыц мацсаты
Барлы; окушылар Yйренедi:
у = ах2, у = ах3 функциялар графиктерш салу жэне функциялардыц касиеттерш сипаттауга байланысты олардыц орналасуын аныктау. Окушылардыц кепшшп Yйренедi:
у = ах2, у = ах3 функциялардыц графиктерш салуды жэне функциялардыц касиеттерш сипаттауга байланысты олардыц орналасуын аньщтай алады. Кейбiр окушылар Yйренедi:
у = ах2, у = ах3 функциялардыц графиктерш к^ру жэне кYPделi жагдайларда функциялардыц касиеттерш сипаттауга байланысты олардыц орналасуын аны;тай алады.
Багалау критерийлерг Окушы
- у = ах2, у = ах3 функциялардыц графиктерш салады;
- у = ах2, у = ах3 функциялар графиктершщ орналасуын а-га байланысты аны;тайды;
- у = ах2 тYрiндегi функцияныц касиеттерш бiледi
- у = ах3 тYрiндегi функцияныц касиеттерш бiледi Окушыларга:
* функционалдык жэне функционалдык емес тэуелдiлiктер арасындагы айырмашылыкты тYсiндiру;
* функцияныц аныкталу езгеру аймагын табуды тYсiндiру;
* сызыктык функцияныц б^рыштык коэффициентiнiц тYзудiц абсцисса осiнiц оц багытымен жасайтын келбеу б^рышына тэуелдiлiгiн тYсiндiру;
* парабола тармагыныц багыты мен а коэффициентшш арасындагы байланысты тYсiндiру;
* тапсырмаларды орындаган кезде математикалык терминология мен символиканы колдану;
* карастырылган функциялар графиктерш салу алгоритмш сипаттау.
к керi пропорционалдык коэффициент мен координат ширектершде графиктщ орналасу ерекшелiгi арасындагы тэуелдiлiктi тYсiндiру.
Пэндгк лексика жэне терминология:
* тэуелдшк; функция, тэуелдi айнымалы; аргумент, тэуелшз айнымалы;
* функцияныц мэнi; функцияныц аныктау облысы (аймагы); функцияныц мэндершщ жиыны (аймагы); функцияныц берiлу тэсшдерц функцияныц графигi; сызыктык функция; сызыктык функцияныц б^рыштык коэффициентi; парабола, кубтык парабола; парабола тeбесi, парабола тармагы; гипербола.
Цундылыцтарды дарыту
Топта ж^мыс iстей бiлу, жауапкершiлiк, ^кыптылык.
АКТ пайдалану дагдылары
Интерактивт жабдыктарды, интернет ресурстарды пайдалану. Пэнаралыц байланыс: орыс тiлi, агылшын тiлi.
Алдын ала не бшу керек:
Сызыктык тецдеу мен тецшздшт шеше бiлу; шамалар арасындагы тэуелдiлiктi бiлу; тура жэне керi пропорционалды тэуелдiлiк ^гымдарын бшу, тура пропорционалды тэуелдiлiктiц графигiн сала бшу. Айнымалылармен eрнектердi тYрлендiрудi орындай бiлу. Формулалармен ж^мыс iстей бшу.
Сабацтыц барысы Сабацтыц жоспарланган кезецдерг
1. Окушылардыц сэлемдесуг
2. Сабактыц такырыбы мен максатын кою. Багалау критерийлерiн талкылау.
3. Yй тапсырмасын тексеру. (Слайд)
4. Жаца материалды окып Yйрену.
Окушылардыц бiлiмдерiн, юкерлштерш жэне дагдыларын калыптастыру у = ах2 функцияларыныц графикаларын к^ру, олардыц функциялардыц касиеттерше байланысты орналасуын аныктау жэне сипаттау.
Жаца материалды оцу кезтдегг оцушылардыц жумысы келес дескрипторлар бойынша багаланады: (Дескрипторлар эрбiр критерий бойынша ец жаксы нэтижеге
жету бойынша окушыныц барлык кадамдарын дэйект тYPде кeрсетiп, оларды белгiлi бiр балл санымен багалайды) бойынша баFаланады:
1. KабырFасы х - ке тец шаршы (квадрат) берiлдi. Шаршыныц ауданыныц 5 оныц кабырFасыныц ^зындв^ына х- ке тэуелдiлiгiнiц кестесiн толтырыцыз.
Шаршыныц ауданыныц 5 оныц кабырFасыныц ^зындв^ына х- ке тэуелдшгшщ формуласын жазыцыз. Оныц кабырFасыныц ^зындв^ына байланысты шаршы ауданыныц eзгеруi туралы не айта аласыц? Б^л тэуелдiлiк функция бола ма? Нелштен?
у айнымалысыныц х-ке тэуелдшгшщ формуламен жаз: у = ах2 тYрiндегi функция квадраттык функция деп аталады, м¥ндаFы х - тэуелшз айнымалы немесе аргумент , у -тэуелдi айнымалы, ал а -белгш бiр сан (а^0). Графип парабола болады.
2. Функцияныц графигш салыцыз.
3. «Функция паспорты». Бос калдырFан жердi толтырыцыз. Ох, у=0, х=...
Оу, х=0, у=... Б^тактар ... баFытталFан
5. Жаца материалды беюту
Окушылардыц бiлiмдерiн, iскерлiктерiн жэне даFдыларын калыптастыру у = ах2 функциялардыц графигiн салу, олардыц а - Fа байланысты орналасуын жэне касиеттерiн аныктау.
Жаца материалды беюту кезiндегi окушылардыц ж^мысы келес дескриптор бойынша баFаланады
1. Функцияныц графигш сал. Функцияныц аныкталу облысы (аймаFы) мен функцияныц мэндерiнiц жиынын (аймаFын), сондай-ак графиктiц координаттар осьтерiмен киылысу нYктелерiн кeрсет.
2. Функцияныц графигш салмай т^рып, тeмендегi бершген нYктелер функцияныц графигiне жататынын не жатпайтынын аныктау:
а) А (- 4; 16); б) В(-2; -4); в) С(0,5; 0,25); г) Щ3; 8)?
3. Функция графигiнiц бeлiнген бeлiгiн пайдалана отырып, функцияныц ец Yлкен жэне ец кiшi мэнш тап. Эз жауабыцды тYсiндiр. (слайд)
4. Функциянын, графипн сал. График аркылы функциянын, жэне аргументтщ мэнш табу:
а) аргумент (-2); 0; жэне 1 тец мэндердi кабылдаганда функцияныц мэнiн тап.
б) функция мэш 0; 2; 8; тец мэндердi кабылдаганда аргументтiц мэнш тап.
в) [- 2;1] аралыгында функцияныц ец Yлкен жэне ец к^ мэндерiн тап;
г) 2 < у < 8 аралыгында ргументтщ мэнiн тап. б.Критерий бойынша сабак корытындысын шыгару. Сабац бойынша рефлексия
Сабактыц максаты / максаты шынайы болды ма? Барлык окушылар койылган оку максатына жеттi ме? Егер жок болса, неге?
Сабакта дифференциация ддоыс жYргiзiлдi ме? Сабактыц уакытша кезецдерi калай eттi? Сабактыц жоспарынан ауыткулар болды жэне неге?
Слайд
Жалпы баFа
Сабактыц кандай ею аспеклш жаксы eттi? (окыту жэне оку (окып Yйрену) туралы ойланыцыз)?
Сабактыц жаксаруына не ыкпал етуi мYмкiн (окыту жэне оку туралы ойланыцыз)? Мен сабак кезiнде келесi сабактарга назар аудару кажет болатын сынып немесе жекелеген окушылардыц жетютштер^киындыктары туралы не аныктадым?
Сабацтыц соцы.
Сонымен, ЭБР-ын колдану аркылы кез келген сабакка дайындык, эрине, эр тYрлi материалды м^кият eцдеудi талап етедг Бiрак ол бiлiмдi инновациялык форматта бiрiктiруге мYмкiндiк беретiн шыгармашылык процесс. Ал сабактыц компьютерлiк элементтерiнiц ^р^стер^ жарыктыгы, жацалыгы баска эдiстемелiк тэсшдерден ерекше, кызыкты, есте каларлык етед^ м^аимнщ окушылар алдында беделiн арттырады.
Цифрлык бiлiм беру ресурстарын колдану акталды, eйткенi окушылардыц кызметш жандандыруга мYмкiндiк бередi, бiлiм беру сапасын арттыруга, Педагогтiц кэсiби децгейiн арттыруга, бшм беру процесiнiц барлык катысушыларыныц карым-катынас формаларын бiрнеше тYрлi етуге мYмкiндiк бередi. Бiрак, даму децгеш эр тYрлi окушылардыц шыгармашылык жэне зерттеу ж^мыстарына жагдай жасау кажет.
Сабакта ЭБР колдану тэжiрибесiн талдай отырып, акпараттык технологияларды пайдалану пэнге деген к^1зыгушылыкты арттыруга жэне баланыц зияткерлiк элеуетiн ашуга мYмкiндiк бередi деп сенiммен айтуга болады.
Эрине, мультимедиа ресурстары м^аимдер мен окулыктарды алмастырмайды, дегенмен материалды мецгеру Yшiн тYбегейлi жаца мYмкiндiктер жасайды.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
eLibrary.ru
