CC BY
1Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ЭОЖ 331.108.4.
ОРТА КЭСШОРЫН ШЕЦБЕР1НДЕ ТАЛАНТТАРДЫ БАСЦАРУ Ц¥РЫЛЫМЫ
ЖАПАН АЦБОТА БОЛАТЦЫЗЫ
«Алматы технологиялык университет» А^, «Менеджмент» БББ докторанты, Алматы к., ^азакстан Республикасы
УРКУМБАЕВА АСИЯ РАХИМЖАНОВНА
Э.г.к., «Экономика жэне менеджмент» кафедрасыныц доцентi, «Алматы технологиялык университет» А^, Алматы к., ^азакстан Республикасы
Ацдатпа. Бул мацалада орта кэсторын шецбертде таланттарды басцару цурылымы «Academy to innovate HR» академиясыныц талдауына CYueHe отырып, 6 бвлiмнен туратын цурылым ЖYйeсi цызметкерлер саны 100-250 адамнан туратын орта кэсторындарда тиiмдi екендт кврсетшген.
Kmmmi свздер. Таланттарды басцару, таланттарды басцару цурылымы, таланттарды цолдан дамыту, талантты мецгеру.
Таланттарды баскару жеке адамньщ тума дарыны мен касиеттерш аныктау аркылы, соган сэйкесшше жумыс усынуды бiлдiредi. Таланттарды баскарудыц ерекше формуласы болмагандыгымен, оларды тауып кана коймай, ынталандыру мацызды орынга ие. Таланттарды баскару тек кана уйымга Гана емес, сонымен катар кызметкердш езше де тиiмдi.
Таланттарды баскару дэл казiргi уакыт пен болашакка байланысты уйымдык кажеттiлiктердi канагаттандыруга бейiмделiгi мен кабiлеттерi бар адамдарды тарту, окыту, дамыту жэне жумыс орнында сактап калу Yшiн жасалган саналы тYPдегi тэсiл болып табылады.
Таланттарды баскару угымы 1990 жылдары бастау алганымен, ^азакстан Республикасында казiргi тацда кец етек жая бастады. Ягни, келешегiнен зор Yмiт кYттiретiн кэсiпорындан кызметкерлердi дурыс баскару аркылы узак мерзiмдi жоспарларга тиiмдi жолмен кол жеткiзетiнiне куэ болып отыр. Бул угым адам ресурсын баскару багытындагы таланттарды немесе адами ресурстарды баскаруга кеп кещл аудару Yшiн эзiрленген термин болып табылады. Ягни ол, кызметкерлер жумыска кабылданып, кэсiпорындаFы негiзгi релдi толтыру Yшiн дамып, сабактастыкты жоспарлауFа кепш ретiнде катар жYредi. Бiрак, кептеген кэсшорындар болашакта керек таланттарды дер кезшде аныктай алмаFандыктан, кейбiр жаFдайларда мацызды даFдылардыц жетiспеушiлiгiмен кактыFысса, керiсiнше кейбiр сэттерде олардыц артык болуымен тYЙiседi.
Барлык таланттарды орта кэсшорынныц iшiнде дамыту кымбатка тYседi, барлы^ын iштей дамытудыц орнына, кэсiпорындар сырттан жалдай алады. Осылайша, шешiмi - колдан дамыту немесе сатып алу, яFни кейбiр кызметкерлердi окыту жэне тэжiрибесi мол мамандарды сырткы нарыктан жалдау. «Цолдан дамыту» дегенiмiз барлык кажет даFдылармен иеленбейтiн, бiрак окыту аркылы дамытуFа Yлес косу. Ал, «сатып алу» кажетп даFдылары мен тэж1рибеа бар кызметкерлердi белгiлi бiр жумысты орындауFа жалдауды бiлдiредi [1].
Таланттарды баскарудыц непзп аспектiлерiне келесшер жатады: енiмдiлiктi баскару, кешбасшылык касиеттерш дамыту, жумыс кYшiн жоспарлау жэне кызметкерлердi жалдау. «Цолдан дамыту немесе сатып алудан» белек таланттарды баскаруда жаксы жумыс iстейтiн мацызды принцип - кiшiгiрiм партияларды iске косу. Осылайша, кызметкерлердi узак оку баFдарламаларына жiберудiц орнына, оларды кыска баFдарламаларFа жиi жiберуге болады. Бул аркылы кызметкерлер накты колданатын даFдыларFа YЙретiлуiн камтамасыз етедi, осылайша менеджерлерге окыту туралы шешiмдi алдын ала кабылдаудыц кажетi жок болады.
Талантты баскарудыц ец мацызды аспекта - ез жумысына ынталы жэне максаттары мен умтылыстары кэсiпорынныц максаттарына сэйкес келетш дурыс жумысшыларды тарту.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
3 о
Осылайша, кэсшорындар кандай таланттарды жалдагысы келетшш накты бiлуi керек. Адами ресурстарды баскаруды окытатын «Academy to innovate HR» академиясыныц талдауына кез жупртсек, (сурет 1) таланттарды баскарудыц к¥рылымы 6 белiмнен турады.
Сурет 1. AIHR мэлiметiнше таланттарды баскару курылымы [2]
Сурет 1 -де керсетшгендей, таланттарды баскарудыц 6 курылымына жекелей токталатын болсак, эр курылым шшде аткаратын белiмдерi бар:
1. «Талант стратегиясы жэне жоспарлауга» келесi кызметтер кiредi: кызметкерлердi тарту, устап калу жэне марапаттау стратегиялары; бизнес-керсеткiштер мен елшемдердi аныктау; стратегиялык адами ресурс тобын куру; жумыс кYшiн жоспарлау.
2. «Талантты мецгеру» мiндеттерi: кызметкерлердi жалдау туралы жарнама ^здщ жагдайда, head hunter секiлдi кызметкерлердi iздеу алацына жарнама беру) беру жэне iздеу; жумыс берушiнiц кундылык усынысын аныктау; Yмiткерлер корын жинау; тиiмдi рекрутинг Yдерiсiнде таланттарды аныктау, тарту жэне тацдау; бешмделу немесе дагдылану Yдерiсi.
3. «^ызметкерлердщ енiмдiлiгiн баскару»: 360 градустык багалау; кешбасшылык касиеттерш дамыту; коучинг жэне тэлiмгерлiк; мансапты жоспарлау; кэсiби даму; максатка сэйкестендiру.
4. «Окыту жэне дамыту»: кэсшорынныц «Оку жэне даму стратегиясы» максатына сэйкес окыту; оку мэдениетiн тэрбиелеу; окыту тшмдшпн елшеу; мамандыкка сэйкес эртYрлi оку арналарын усыну; окыту нэтижелерш, жетiстiктерi мен марапаттарын баскару.
5. «Сабактастьщты жоспарлау жэне аныктау»: талант профильдерц басшылык бiлiмi; кешбасшылыкты багалау жэне талдау; сабактастыкты баскару; жедел кешбасшылык багдарламалары; мацызды сыни лауазымдарга ец жаксы мамандарды белсендi тYрле жалдау.
6. «Жалпы сыйакылар»: кызметкерлердiц етемдерi мен жецiлдiктерi; кызметкерлердi ынталандыру; кызметкерлердiц сыйакылары; кызметкерлердiц ецбепн багалау багдарламалары; енiмдiлiк Yшiн акы телеу
Дорыта келгенде, орта бизнестеп кэсiпорындар, кызметкерлер саны 100-бен 250 адам келемшде тецселетiн кэсiпорындар дамуы Yшiн таланттарды баскаруда осы 6 белiмдi енгiзумен катар дамыту керек. Ягни, кез келген кэсiпорынныц алдыга жылжуына септiгiн тигiзетiн ец басты фактор адами ресурс екендiгiн тусшген жагдайда жогары сатыдан жогары табыспен керiне алады.
Impact Factor: SJIF 2G21 - 5.S1 2G22 - 5.94
nAH^A^AHbrnFAH a^EBHETTEP TI3IMI:
1. Talent Management: Meaning, Features, Process and Models p.eKTpoHgbi; pecypc]: https://www.economicsdiscussion.net/human-resource-management/talent-management, 23 KbipKYñeK 2024 ma
2. Talent Management Framework by AIHR p.eKTpoHgbi; pecypc]: https://www.aihr.com/, 29 KbipKYñeK 2024
